Catalogus Casusbank met tips van gebruikers didiclass

Transcriptie

1 Catalogus Casusbank met tips van gebruikers didiclass video fragmenten rond authentieke onderwijs situaties het beeld als primaire informatiebron het thema verdicht tot de essentie met een veelvoud aan perspectieven levensecht, zoals het zich voordoet primair, voortgezet, beroeps competent handelen als leraar

2 Catalogus Casusbank Didiclass 3e druk, juli 2009 Deze DVD is een compilatie voor het voortgezet onderwijs uit de Casusbank Didiclass Copyright Open Universiteit Nederland, Ruud de Moor Centrum, Noordelijke Hogeschool Leeuwarden ISBN Tekst Vormgeving Kornelia Bakker, Joke van Balen, Lydia Boomsma, Karin Bons, Walter Geerts, Petra de Jong Gerard Beurskens

3 Inhoudsopgave 5 Voorwoord Voortgezet onderwijs 6 Klasmanagement cultureel bepaald? - Olga 8 Contact tussen coach en LIO? - Mirjam 10 Interculturele problemen? - Jaap 12 Stickers als beloning? - Freerk 14 Motiveren van leerlingen? - Metz 16 College met activerende didactiek? - Ed 18 Adviseren van collega s? - Joke 20 Adequate stagebegeleiding? - Claudia 22 Kan ik dragen wat ik wil? - Bianca 24 U of je? - Iris 26 Leerling gaat te ver? - Douwe 28 Aardig willen zijn? - Marleen 30 Grenzen aan humor in de klas - Frans 32 Speciaal onderwijs? - Nienke 34 Openheid over homoseksualiteit? - Kevin 36 Te streng zijn? - Nynke 38 Zij-instromer - Ruben 40 Straffen om te overleven? - Gideon 42 Vmbo in de praktijk 44 Reageren op extreme uitingen - Angelique 46 Dagopening - Maaike 48 Seksuele voorlichting 50 Een goed LIO-jaar? - Nienke 52 Zijn docentschap - Peter 54 Zijn docentschap - Binne Basisonderwijs 56 Pabo: kleuter corrigeren? - Annemiek 59 Didactische achtergrond 60 Dankwoord 61 Projectorganisatie Casusbank Didiclass Bijlage 63 Voorbeeldopdrachten

4

5 Voorwoord De casusbank didiclass bestaat uit korte videofragmenten over een specifieke onderwijssituatie binnen het primair- of voortgezet onderwijs. In deze catalogus worden de casussen van de DVD voortgezet onderwijs beknopt beschreven om de keus te vergemakkelijken. Bovendien vindt u bij alle 26 casussen een beknopte werkwijze van een didiclass gebruiker uit het veld. Ter inspiratie hebben wij ook enkele voorbeeldopdrachten toegevoegd. Beiden om uit te proberen, maar vooral om er uw eigen draai aan te geven. Didiclass is bedoeld voor lerarenopleiders, schoolopleiders, teamleiders, docenten en studenten. De kracht van didiclass is dat niets in scène is gezet. Een casus bestaat uit een hoofdpersoon met een dilemma dat kort in beeld wordt gebracht. De betrokkenen bij het dilemma geven hun visie op het probleem. Vervolgens kan de kijker zelf nadenken over wat er precies aan de hand is en wat voor advies hij zou kunnen geven aan de hoofdpersoon, maar ook aan hemzelf. Per casus is de totale tijdsduur aangegeven en de duur van de bijkomende fragmenten. Verwijzingen naar specifieke scenes bevatten het nummer van het filmpje en het bijbehorende tijdstip daarbinnen (F1 2.27: het eerste filmpje van de casus, op tijdstip 2 minuut 27). Docenten in opleiding krijgen met didiclass een blik op de werkelijkheid en dat is bijzonder. Didiclass is eerder gericht op oriënteren, confronteren, problematiseren en reflecteren, dan op illustreren, instrueren, demonstreren en beoordelen. Nadenken over de casussen helpt om het lesgeven en de onderliggende theorie goed onder de knie te krijgen. Dit alles zonder in een stageschool rond te lopen. Werken met didiclass is daardoor een prachtige voorbereiding op de stage of effectieve wijze van coaching naast de stages. Namens het projectteam, Joke van Balen, Walter Geerts juli 2009

6 Klasmanagement cultureel bepaald? hoofdpersoon klas vmbo 2 mee in beeld duur Olga, beginnend docent Duits leerlingen, sectorleider, collega 9:56 min. + 8:42 extra inhoud Olga vertelt over haar problemen met klasmanagement. Je ziet haar herhaaldelijk een lesstart maken en de eruit gestuurde leerlingen vertellen hun verhaal. In de extra filmpjes komen positieve punten van Olga aan de orde en noemt een collega het cultuurverschil. Leerlingen vertellen over de lessen en dragen mogelijke oplossingen aan. Olga vertelt over haar aanpak tot nu toe. suggesties Geschikt om theorie Kounin te gebruiken (overlappen, continu lessignaal, enz.). noot Olga komt uit Tsjechië (F1 2.27), maar met cultuurverschil wordt niet alleen het verschil bedoeld tussen Tsjechië en Nederland. Denk ook aan het verschil in cultuur tussen havo/vwo en vmbo of in opvattingen over onderwijs. Een opmerking over de ideale klassengrootte is te vinden op (F4 0.59) en fragmenten m.b.t. lichamelijk contact op (F1 1.42) en (F1 2.23). Beide laatst genoemde onderwerpen staan echter niet centraal in de casus. trefwoorden klasmanagement, consequent zijn, effect van straf, spreekvaardigheid, doeltaal spreken tijdens de les, klassengrootte, lichamelijk contact. Voortgezet onderwijs

7 Zo werk ik met deze casus Naam Instituut Functie Sylvia de Witt OSG Sevenwolden, Heerenveen docent Nederlands en schoolopleider Doel Het doel is om studenten te laten nadenken over oplossingen van problemen die kunnen voorkomen in het onderwijs. Ook vind ik het belangrijk dat ze leren dat observeren belangrijk is, eerst goed kijken en dan pas interpreteren. Werkwijze Toon een fragment uit de casus van Olga. Vraag de studenten om na te denken over wat ze hebben gezien en wat ze daarvan denken. Bespreek dit klassikaal. Vervolgens gaan de studenten nadenken over de vraag wat Olga s eigen mening zou zijn over haar rolaanvaarding. Hierbij komt aan bod wat rolaanvaarding inhoudt, hoe je voor de klas zou willen staan en wat je met die informatie doet. Zou je het willen veranderen of aanvaard je de rol die je hebt. Ook dit bespreken we klassikaal. Bekijk het interview met Olga en vraag of de studenten naar aanleiding daarvan oplossingen kunnen bedenken. Bekijk het fragment waarin Olga het zelf over oplossingen heeft. Voortgezet onderwijs

8 Contact tussen coach en LIO? hoofdpersoon klas mee in beeld duur Mirjam, 3 e -jaars student Duits (hbo) Gymnasium (geen lesopname) coach 13:32 min. inhoud Mirjam legt uit dat het contact met haar coach niet prettig verloopt. Ze heeft het gevoel dat ze niet aan zijn verwachtingen kan voldoen, begrijpt hem niet en durft niet goed tegen hem in te gaan. De coach herkent in eerste instantie niet wat Mirjam in het eerste filmpje zegt. Volgens hem had ze zelf meer initiatief moeten nemen in de communicatie en heeft ze zich de kritiek teveel aangetrokken. In het laatste filmpje reflecteert de coach en geeft hij aan dat hij het evenwicht tussen de klas uit handen geven en toch eindverantwoordelijk blijven, lastig vindt. suggesties Geschikt om met coaches over coaching te spreken. trefwoorden coaching, verschil in verwachtingen, miscommunicatie, manier van feedback geven, beheersing vakinhoud, plezier verliezen in de stage. Voortgezet onderwijs

9 Zo werk ik met deze casus Naam Instituut Functie Jos Verhoosel Fontys Lerarenopleiding Tilburg docent Wiskunde Doel Het doel van de casus is dat de studenten leren om te observeren en tussen de regels door te luisteren. Via het uitwisselen van observaties en meningen is het de bedoeling dat studenten zich bewust worden van hun eigen manier van kijken en denken. Werkwijze De studenten bekijken de startvideo waarin de probleemstelling van de casus naar voren komt. Vervolgens gaan de studenten in groepjes van vier om een tafeltje zitten, aan elke zijde een student. Na het zien van de probleemstelling gaat iedere student voor zichzelf opschrijven wat volgens hem het probleem is. De studenten overleggen met elkaar om op die manier inzicht te verschaffen. Aan de hand daarvan formuleert elke student voor zichzelf een manier waarop het probleem aangepakt zou kunnen worden. Op een groot vel papier in het midden van de tafel wordt er een gezamenlijk advies en een gezamenlijke manier van aanpak geformuleerd. Tot slot wordt aan de hand van de casus bekeken of de studenten de juiste conclusies hebben getrokken. Voortgezet onderwijs

10 Interculturele problemen? hoofdpersoon klas mee in beeld duur Jaap, docent vo vmbo (geen lesopname) leerling vmbo 4 en decaan 10:25 min. inhoud Jaap vertelt over vechtpartijen op school. Hij constateert dat de sfeer harder is geworden. Een leerling legt uit hoe ze betrokken is geraakt bij een vechtpartij. Een decaan deelt zijn ervaringen en noemt met name het gedrag van allochtone leerlingen. Tot slot vertelt Jaap over de verschillende groepsculturen en over de manier waarop de school ingrijpt bij agressief gedrag. suggesties De casus is geschikt om over schoolbeleid en schoolcultuur te praten. noot Opmerkingen over ouders van allochtone leerlingen zijn te vinden op (F2 1:17), (F2 2:00), (F3 1:14) en Lonsdale wordt genoemd op (F4 0:47). trefwoorden cultuurverandering, allochtone leerlingen, agressie op school, ouders van allochtone leerlingen, Lonsdale. 10 Voortgezet onderwijs

11 Zo werk ik met deze casus Naam Instituut Functie Sylvia de Witt OSG Sevenwolden, Heerenveen docent Nederlands en schoolopleider Doel Het doel is om studenten te laten nadenken over oplossingen van problemen die kunnen voorkomen in het onderwijs. Ook vind ik het belangrijk dat ze leren dat observeren belangrijk is, eerst goed kijken en dan pas interpreteren. Werkwijze Om te beginnen vraag ik iedereen om eerst het lesfragment goed te bekijken. Het is niet de bedoeling om meteen te interpreteren. De studenten noteren individueel in kernwoorden wat ze zien. Vervolgens laat ik hetzelfde fragment nog een keer zien. Nu moeten de studenten wel gaan interpreteren. Ze hebben hiervoor al een goede basis doordat ze eerst een observatie hebben gedaan. We bespreken kort wat iedereen heeft opgeschreven. Ten slotte gaan de studenten in groepjes zitten en gaan ze met een opdracht bezig. De opdracht is als volgt: Stel je voor dat je bij deze les aanwezig bent geweest. Je gaat de les samen met Jaap bespreken. Welke twee gespreksonderwerpen breng je naar voren? En hoe doe je dit? Voortgezet onderwijs 11

12 Stickers als beloning? hoofdpersoon klas vmbo 2 mee in beeld - duur Freerk, 4e-jaars student geschiedenis 6:32 min. inhoud Freerk heeft problemen met klas 2E. Toen hij hoorde dat een collega met krullen en stempeltjes werkte, heeft hij besloten goed gedrag te gaan belonen met stickers. Uit zijn eigen jeugd herinnert Freerk zich het positieve effect van stickers. Volgens hem hechten de leerlingen meer waarde aan een sticker dan aan een compliment. Freerk weet nog niet precies hoeveel stickers een leerling moet sparen om in aanmerking te komen voor de traktatie. Je ziet het einde van een les met 2E waarin Freerk stickers uitdeelt. Een meisje dat niet in aanmerking komt voor een sticker, gedraagt zich opstandig. suggesties Geschikt om te praten over straffen en belonen. trefwoorden klasmanagement, meerwaarde sticker, goed gedrag belonen. 12 Voortgezet onderwijs

13 Zo werk ik met deze casus Naam Instituut Functie Tieneke Platvoet-Staadegaard St.-Canisius Almelo-Tubbergen stagecoördinator en docent Engels Doel Mijn doel bij het gebruiken van deze casus is dat mensen zich bewust worden van het belang van scholing en professionele begeleiding. We werken aan het opzetten van een professioneel opleidings- en begeleidingsteam. Daartoe gebruiken wij de videocasus als onderdeel van de bijeenkomst voor collega s die stagiaires, zij-instromers en/of nieuwe collega s begeleiden. Werkwijze Tijdens een bijeenkomst laat ik de casus zien. Aan de hand van de casus gaan de deelnemers analyseren wat het dilemma van de betreffende docent is. De deelnemers bespreken vervolgens in groepjes de volgende vragen: - Wat heb ik waargenomen? - Wat is mijn indruk? - Welke vragen roepen de intro en het filmfragment bij mij op? Omdat ik mensen bewust wil maken van het belang van goede scholing en professionele begeleiding, laat ik ze nadenken over wat voor soort vragen ze aan een stagiaire zouden kunnen stellen. Hierbij is het belangrijk dat de deelnemer zich bewust is van de impact van deze vragen op de stagiaire. Voortgezet onderwijs 13

14 Motiveren van leerlingen? hoofdpersoon klas vmbo 4 mee in beeld duur Metz, 2 e -graads docent aardrijkskunde leerlingen 20:15 min. inhoud Metz vindt dat zijn leerlingen weinig eigen verantwoordelijkheid laten zien. In een lesfragment zie je dat hij het opgegeven huiswerk wil bespreken. Als blijkt dat veel leerlingen het niet af hebben, geeft Metz hen eerst de tijd om het werk te maken. Vervolgens geeft hij de klas een preek. Leerlingen en Metz vertellen over de preek. Een leerling, Timon, zegt dat hij al anderhalf jaar niks uitvoert bij aardrijkskunde en dat er niet wordt ingegrepen omdat hij goede cijfers haalt. Tot slot schetst Metz het karakter van een gemiddelde leerling. suggesties Geschikt om te praten over visies op lesgeven, zelfstandig werken, motivatie en interesse voor het vak bijbrengen. noot Op (F ) begint Metz zijn preek. Irma en Timon, twee leerlingen, geven hun reactie op de preken van Metz in F3 en in F4 vertelt Metz zelf over zijn preken. trefwoorden zelfstandig werken, klasmanagement, motivatie, leerlingen verantwoordelijkheid geven, klas toespreken (preken). 14 Voortgezet onderwijs

15 Zo werk ik met deze casus Naam Instituut Functie Christina van der Werf CVO Zuid-West Fryslân en het Marne College intern opleider (CVO), stagecoördinator en docent Frans (Marne College) Doel Ik gebruik de casus voor de begeleiding van LiO ers, nieuwe docenten en vakcoaches. Het doel is dat iedereen een eigen visie op het onderwijs ontwikkelt. Werkwijze Ik laat een lesfragment uit de casus zien. Vooraf maak ik duidelijk dat de studenten moeten observeren en niet interpreteren. Het gaat erom wat ze zien, niet wat ze denken. Na het lesfragment worden de observaties besproken. Vervolgens wordt het fragment nogmaals getoond. Nu is juist wel de bedoeling om te interpreteren. De interpretaties worden in kernwoorden genoteerd. Dan volgt er een uitgebreide bespreking waarbij iedere student zijn visie op het onderwijs kenbaar maakt. Daarbij geeft de student aan waarom hij wel of niet een docent als Metz zou willen zijn. Voortgezet onderwijs 15

16 College met activerende didactiek? hoofdpersoon klas mee in beeld duur Ed, hbo-docent marketing hbo marketing studenten 08:24 min. inhoud Ed is een zij-instromer en geeft les op het hbo. Hij reflecteert op zijn eigen lesgeven en noemt daarbij een aantal lastige keuzes die je in het onderwijs moet maken m.b.t. te behandelen stof, werkvormen en groepsdynamiek. Studenten geven hun mening over het lesgeven van Ed en je ziet een les- fragment (Engels gesproken) waarin interactie plaatsvindt tussen Ed en de klas. suggesties Gezien de achtergrond van de hoofdpersoon is deze casus ook geschikt om te bespreken met zij-instromers en deeltijdstudenten. trefwoorden interactie, zelfreflectie, didactische keuzes, volgen van de methode, groepsdynamiek, verschillende werkvormen. 16 Voortgezet onderwijs

17 Zo werk ik met deze casus Naam Instituut Functie Nienke Bonte Dr. Nassau College, Assen schoolopleider Doel Deze casus is zeer geschikt om studenten te laten nadenken over verschillende aspecten van didactiek. Daarnaast is het mijn doel dat studenten zich ervan bewust worden dat een advies goed geformuleerd moet zijn om het goed over te laten komen. Ed heeft intenties maar weet hier nog geen goede vorm aan te geven. Werkwijze De casus wordt getoond en de studenten benoemen daarna tegen welke problemen Ed aanloopt. Hieruit vloeit een gesprek voort over de verschillende aspecten van didactiek. De studenten benoemen in dit gesprek de sterke intenties en proberen deze daarna individueel verder uit te bouwen. Iedereen formuleert een advies voor Ed. In groepjes van 4 worden de adviezen besproken. In de groepjes wordt bij het adviseren niet alleen op de inhoud gelet, maar vooral ook op de formulering ervan. Op deze manier kunnen studenten elkaar feedback geven op hun deskundigheid. Voortgezet onderwijs 17

18 Adviseren van collega s? hoofdpersoon klas mee in beeld - duur Joke, docent aardrijkskunde vmbo onderbouw 05:46 min. inhoud Joke vertelt dat ze anders lesgeeft dan haar collega s. Ze geeft les op een vrijere manier die dicht bij de leerlingen staat. Vroeger had Joke het gevoel dat ze haar manier van lesgeven nadrukkelijk moest verdedigen, maar inmiddels doet ze dat niet meer. Ze voelt zich soms minder serieus genomen door haar collega s. In het tweede filmpje vertelt Joke over een succeservaring waarbij leerlingen een half jaar de tijd kregen om hun eigen land te ontwerpen. suggesties De casus is geschikt om over teamvorming en onderwijsvernieuwing te praten. trefwoorden sectiebeleid, je eigen manier van lesgeven, vernieuwend onderwijs, verschil in doceerstijlen, kritiek geven op de les van een ander, openheid. 18 Voortgezet onderwijs

19 Zo werk ik met deze casus Naam Instituut Functie Marc van Laeken Open Universiteit Nederland, Ruud de Moor Centrum pedagoog Doel Mijn doel is om studenten te laten nadenken over het werken binnen het competentiegericht onderwijs en vooral leren nadenken over opvattingen over leren. Dat je eigen opvatting over leren soms kan botsen met de opvatting van een school. Mijn bedoeling is dat studenten met elkaar en met zichzelf in discussie gaan over dit dilemma. Werkwijze Ik laat de casus in zijn geheel zien en zet de studenten vervolgens in groepjes aan het werk met de volgende vragen: 1 Wat is het dilemma van Joke? 2 Waar maak je dat uit op? Vervolgens bespreken we deze twee vragen centraal. Daarna zet ik de studenten in groepjes van vier of zes en laat ze eerst individueel de volgende vragen beantwoorden: 1 Wat is jouw opvatting bij leren? Hoe leren leerlingen volgens jou het beste? 2 Waarom denk je dat? De studenten voeren dan samen een discussie binnen hun eigen groep over bovenstaande vragen. Voortgezet onderwijs 19

20 Adequate stagebegeleiding? hoofdpersoon Claudia, 2 e -jaars student lerarenklas - opleiding vo (hbo) mee in beeld duur medestagiair 06:12 min. inhoud Claudia vertelt over de coach van haar tweedejaarsstage. De begeleiding was goed, maar ze vond de coach overdreven positief. In zijn ogen was ze de perfecte docent en dat vond ze niet helemaal reëel. Over de medestagiair, Cor Jaap, was de coach veel minder te spreken. Hem zie je aan het woord in het tweede filmpje, waarin hij vertelt dat de coach erg fanatiek was en veel van hen verwachtte. Volgens Cor Jaap dacht de coach dat hij niet veel uitvoerde. Ook vertelt hij hoe het eindgesprek verliep. suggesties Geschikt om met coaches over coaching te spreken. trefwoorden coaching, persoonlijke voorkeur coach, verschil tussen stagiairs, communicatie, verschil in verwachtingen. 20 Voortgezet onderwijs

21 Zo werk ik met deze casus Naam Instituut Functie Tieneke Platvoet-Staadegaard St.-Canisius Almelo-Tubbergen stagecoördinator en docent Engels Doel Mijn doel bij het gebruiken van deze casus is dat mensen zich bewust worden van het belang van scholing en professionele begeleiding. We werken aan het opzetten van een professioneel opleidings- en begeleidingsteam. Daartoe gebruiken wij de videocasus als onderdeel van de bijeenkomst voor collega s die stagiaires, zij-instromers en/of nieuwe collega s begeleiden. Werkwijze Tijdens een bijeenkomst laat ik de casus zien. Aan de hand van de casus gaan de deelnemers van de bijeenkomst analyseren wat het dilemma van de betreffende docent is. Nadat het probleem is vastgesteld wordt er een groepsgesprek gevoerd over wat er volgens de groep allemaal aan de hand is. Er worden verschillende kanten belicht. Hierbij valt te denken aan: - Hoe zie ik de situatie? - Wat zijn de oorzaken/aanleidingen? - Wat is de rol van de betrokkenen? - Wat voor invloed hebben de verschillende factoren in de omgeving? Tot slot gaan de deelnemers nadenken over de vraag of ze zich bewust zijn van de mogelijke valkuilen bij het begeleiden. Voortgezet onderwijs 21

22 Kan ik dragen wat ik wil? hoofdpersoon klas - mee in beeld duur Bianca, 4e-jaars student Frans (hbo) studenten, rector, leerlingen 09:05 min. + 04:07 min. extra inhoud Bianca houdt zich bezig met de vraag welke kleding geschikt is om te dragen als docent. Ze vertelt over een voorval waarbij een leerling achter in de klas is gaan zitten, omdat hij afgeleid werd door haar ondergoed. Een andere student, Wieke, vertelt over haar ervaringen met te bloot gekleed gaan op school. Een rector geeft zijn visie op het kleedgedrag van zijn docenten en vertelt over korte broeken en piercings. In de extra filmpjes komen nog een student en leerlingen aan het woord. suggesties Geschikt om te spreken over de keuzes die je moet maken m.b.t. je voorbeeldfunctie als docent. trefwoorden kleding, waarden en normen, voorbeeldfunctie, modieus kleden, bloot, jong en docent, verwachtingen van leerlingen, korte broeken, piercings. 22 Voortgezet onderwijs

23 Zo werk ik met deze casus Naam Instituut Functie Tieneke Platvoet-Staadegaard St.-Canisius Almelo-Tubbergen stagecoördinator en docent Engels Doel Mijn doel bij het gebruiken van deze casus is dat mensen zich bewust worden van het belang van scholing en professionele begeleiding. We werken aan het opzetten van een professioneel opleidings- en begeleidingsteam. Daartoe gebruiken wij de videocasus als onderdeel van de bijeenkomst voor collega s die stagiaires, zij-instromers en/of nieuwe collega s begeleiden. Werkwijze Tijdens een bijeenkomst laat ik de casus zien. Aan de hand van de casus gaan de deelnemers van de bijeenkomst analyseren wat het dilemma van de betreffende docent is. De deelnemers gaan feedback geven op het gedrag van Bianca. De opdracht is om concreet, specifiek en correct te beschrijven wat het effect is van het gedrag van Bianca op de leerling(en). Het moet wel probleemstellend geformuleerd worden zodat meer oplossingen mogelijk zijn. Hierbij moet rekening worden gehouden met de behoeften van de stagiaire en ze moet de ruimte krijgen om het oneens te zijn met de feedback. Voortgezet onderwijs 23

24 U of je? hoofdpersoon klas vmbo 2 mee in beeld duur Iris, 4 e -jaarsstudent Duits leerlingen 6:14 min. inhoud Iris vertelt dat de leerlingen uit 2E heel erg brutaal zijn. Volgens Iris zien ze haar als gelijke en zijn het beesten zodra de deur dichtgaat. Het ergste vindt ze dat de leerlingen haar met je aanspreken. Maar ook al zijn de leerlingen lastig, ze hebben wel allemaal een speciaal plaatsje in Iris hart. Een leerling vertelt dat ze wel eens je zegt om haar docent uit te testen en een andere leerling vertelt dat ze het onbeleefd vindt om je te zeggen. Tot slot volgt een lesfragment waarin je overigens niks terugziet over het tutoyeren, maar waarin Iris moeite heeft met orde houden en een leerling de klas uitstuurt. suggesties Geschikt om te spreken over je positie als docent: het verschil tussen de rol die je wilt aannemen en de rol die je daadwerkelijk speelt. noot Iris vindt de leerlingen ongelooflijk brutaal, maar haar eigen taalgebruik is ook niet vriendelijk te noemen (F4 0:53) Truida stoel! Gedraag je nu, of ik schop je de klas uit! trefwoorden positie docent, houding voor de klas, respect, tutoyeren, brutaal, leerling de klas uit sturen, orde houden, non-verbale communicatie. 24 Voortgezet onderwijs

25 Zo werk ik met deze casus Naam Instituut Functie Henk Popma Noordelijke Hogeschool Leeuwarden stagecoördinator voortgezet onderwijs Doel Wat ik wil bereiken met het gebruik van de casus van Iris, is dat studenten zich leren verplaatsen in verschillende perspectieven en een situatie beter leren analyseren, waarbij de vraag wat kan ik het beste doen centraal staat. Werkwijze De studenten bekijken alle fragmenten die bij de casus van Iris horen. Vervolgens kiezen ze een gedeelte waarin de hoofdpersoon duidelijk actie onderneemt of ergens op reageert. De student beschrijft de situatie die voorafgegaan is aan de reactie van Iris. Ook beschrijft de student uitgebreid hoe Iris gereageerd heeft. Dan geeft de student zijn mening op deze reactie en bedenkt hoe hij zelf zou reageren. Daarbij is het belangrijk dat hij ook vermeldt waarom hij zo zou reageren. Vervolgens is de opdracht om drie alternatieve reacties te formuleren. Ter onderbouwing van de bedachte reacties gaat de student op zoek naar geschikte literatuur. Ten slotte probeert iedere student zijn medestudenten tot een bepaald inzicht te laten komen middels het presenteren van zijn drie alternatieve reacties. Voortgezet onderwijs 25

26 Leerling gaat te ver? hoofdpersoon klas mee in beeld duur Douwe, 4e-jaars student Engels (hbo) vmbo leerling 04:24 min. inhoud Douwe heeft Marcel de klas uitgestuurd omdat hij fuck zei. In het eerste filmpje vertelt Douwe over leerlingen de klas uitsturen en consequent zijn. Het tweede filmpje bevat een lesfragment waarin Douwe de leerlingen stil probeert te krijgen en hij vervolgens Marcel de klas uitstuurt. Marcel vertrekt erg boos. Je ziet dat het grootste probleem van Douwe niet Marcel is, maar de chaos tijdens de les. In het laatste filmpje zie je een heel rustige Marcel uitleggen waarom hij eruit is gestuurd. Hij zei fuck tegen zichzelf, omdat hij het heel erg vond dat hij een waarschuwing kreeg van zijn docent. suggesties Geschikt om te spreken over een stage die dreigt vast te lopen en over het verschil tussen het respect dat je denkt dat een leerling voor een docent heeft en de werkelijke situatie. trefwoorden vastlopen, chaos, respect, taalgebruik, leerling er uit sturen, klas stil krijgen, consequent zijn, agressieve leerling. 26 Voortgezet onderwijs

27 Zo werk ik met deze casus Naam Instituut Functie Arie Trouwborst Pieter Zandt scholengemeenschap opleidingscoördinator Doel Het doel bij deze casus is om studenten na te laten denken over klassenmanagement en interactie. Tijdens de bijeenkomsten die ik heb met duale studenten en startende docenten, komen verschillende aspecten van het lesgeven aan de orde. Deze aspecten worden verduidelijkt door het gebruik van veel videomateriaal, dat we zelf ontwikkeld hebben. Werkwijze Een casus kan op verschillende manieren behandeld worden. Er kan gedacht worden aan een rollenspel waarbij de studenten en docenten zich beurtelings proberen in te leven in de situatie van Douwe. Ook kan er een gesprek plaatsvinden, in groepjes of klassikaal, over het verschil dat er kan zijn tussen de realiteit en het beeld dat een docent heeft ten aanzien van respect van de leerling voor een docent. Voortgezet onderwijs 27

28 Aardig willen zijn? hoofdpersoon klas mee in beeld - duur Marleen, 4 e -jaars student Frans (hbo) havo/vmbo 2 (geen lesopname) 11:01 min. +01:06 min. extra inhoud Tijdens een herkansingstoets heeft Marleen twee leerlingen betrapt op spieken en ze heeft hen beide een 1 gegeven. Een week later krijgt ze een brief van de ouders waardoor ze zich persoonlijk aangevallen voelt. In het tweede filmpje leest Marleen deze brief voor. Ze vertelt dat de school een brief heeft teruggestuurd, maar dat het daarmee voor haar nog niet klaar was. Daarom is Marleen zelf nog een keer gaan praten met de twee meisjes. Hierover vertelt ze in het derde filmpje. In het extra filmpje vertelt Marleen wat ze er van heeft geleerd en bekijkt ze de zaak kort vanuit het perspectief van de ouders. suggesties Geschikt om te kijken naar de verschillende belangen van de betrokken partijen bij een conflict. noot Eén van de meisjes is al eerder betrapt op spieken door Marleen. Ze heeft toen alleen een waarschuwing gekregen (F1 3.27). trefwoorden conflicthantering, spieken, ouders, herkansen, rotklas, aardig gevonden willen worden, consequent zijn, vertrouwen winnen van leerlingen. 28 Voortgezet onderwijs

29 Zo werk ik met deze casus Naam Instituut Functie Joke van Balen Noordelijke Hogeschool Leeuwarden docent vakdidactiek Doel Ik vind het belangrijk dat studenten zich kunnen inleven in problemen waar een ander tegenaan loopt. Met het laten zien van deze casus wil ik de studenten een terugkoppeling laten maken naar hun eigen belevingswereld. Hierdoor krijgt de student meer inzicht in de dingen waar hij zelf tegenaan loopt. Werkwijze Ik laat de casus van Marleen zien. De studenten bekijken wat het dilemma is waar Marleen tegenaan loopt. Op het moment dat de kaders van Marleen aan bod komen, wijs ik de studenten op de verschillende perspectieven van waaruit je een situatie kunt bekijken. In deze casus blijkt dat Marleen het probleem vooral betrekt op zichzelf en het probleem beoordeelt vanuit haar eigen referentiekader. De leerervaring die de studenten op moeten doen tijdens het gesprek, is dat ze hun eigen ervaringen niet alleen vanuit hun eigen referentiekader beoordelen maar dat ze ook vanuit een andere invalshoek naar hun ervaringen kunnen kijken. De studenten gaan in tweetallen een eigen ervaring vanuit verschillende invalshoeken benaderen en geven feedback op elkaar. Voortgezet onderwijs 29

30 Grenzen aan humor in de klas? hoofdpersoon klas mee in beeld duur Frans, docent Duits vmbo/havo onderbouw leerlingen, collega 09:12 min. +03:07 extra inhoud Frans vertelt dat hij entertainer is geweest en dat hij graag humor gebruikt in de klas. Een grapje af en toe moet kunnen en uitleg, vooral naamvallen, probeert Frans met humor te brengen zodat het beter blijft hangen. Leerlingen komen aan het woord over de humor van Frans. Sommigen snappen de grappen niet altijd en vinden ook niet alles leuk. Verder geeft een collega zijn visie op het gebruik van humor. In het extra filmpje blikt Frans terug. Hij vertelt dat hij inmiddels naast zijn baan als docent ook weer entertainer is. Hij noemt de voor- en nadelen van humor in de les. suggesties Geschikt om te spreken over wat wel/niet kan in verbale uitingen van een docent. noot Frans heeft wel eens een grap gemaakt die eigenlijk niet kon. Hij geeft daar twee voorbeelden van (F1 1.11) en (F4 2.03). Een grap een videorecorder is vrouwelijk omdat er een gleuf in zit kan niet volgens Frans (F1 2.25). Een leerling noemt deze grap wel als voorbeeld van een van de grappen van Frans (F2 1.09). Ten slotte zegt de collega dat deze grap absoluut niet zou kunnen (F3 1.05) omdat het seksistisch is. trefwoorden grenzen, populair zijn, humor, Duitse naamvallen, seksistische grappen. 30 Voortgezet onderwijs

31 Zo werk ik met deze casus Naam Instituut Functie Walter Geerts Noordelijke Hogeschool Leeuwarden docent Onderwijskunde Doel Mijn doel met deze casus is studenten de kracht te laten zien van wat Frans doet. Frans misbruikt humor om zijn pedagogiek en didactiek te compenseren. Studenten moeten zich gaan realiseren dat er andere instrumenten zijn waarmee je een les goed vorm kunt geven. Hierbij moet rekening worden gehouden met of het instrument past bij het karakter van de docent en of het instrument didactisch verantwoord is. Werkwijze Frans gebruikt het instrument humor om pedagogisch en didactisch aan het roer te blijven. Zoals Frans zelf al aangeeft in de casus, gaat hij soms te ver hierin. Het is de vraag of het goed is dat Frans humor ook gebruikt om didactische dingen uit te leggen. De studenten gaan in tweetallen bepalen wat het dilemma is van Frans. Vervolgens gaan ze een advies formuleren voor hem. Voortgezet onderwijs 31

32 Speciaal onderwijs als beginnende docent? hoofdpersoon Nienke Busser, 4 e -jaars student kunst klas praktijkschool & educatie (hbo) mee in beeld duur coach, leerlingen 15:49 min. inhoud Nienke heeft haar lio-stage gelopen op een praktijkschool. Deze doelgroep was heel anders dan ze had verwacht. Ze vertelt over de dingen waar ze tegen aanliep op het gebied van communicatie, klasmanagement en het niveau van de leerlingen. De coach bespreekt deze onderwerpen ook en noemt daarbij Nienkes valkuilen. Nienke vertelt dat ze een tijdelijke aanstelling heeft gekregen op dezelfde school. Ook blikt ze terug op haar stage en vertelt ze wat haar zo aanspreekt aan het speciaal onderwijs. Tot slot zie je een lesfragment en komen leerlingen aan het woord. suggesties Geschikt om te spreken over stage in het speciaal onderwijs en doorschieten in zelfreflectie. noot Nienke vertelt dat ze tijdens een gesprek met leerlingen erachter kwam dat ze niet goed tegen een nieuwe juf kunnen (F1 4.45). Van (F3 2.07) tot het einde van dat filmpje laat Nienke weten hoe ze aan alles gaat twijfelen, als er iets minder goed gaat. trefwoorden speciaal onderwijs, contact met leerlingen, doorschieten in zelfreflectie, twijfelen, onzekerheid, leerlingen motiveren, klasmanagement. 32 Voortgezet onderwijs

33 Zo werk ik met deze casus Naam Instituut Functie Carla Griep Dr. Nassau College, Assen schoolopleider Doel Het doel is hier dat studenten naar de eigenheid van het speciaal onderwijs kijken. Een ander doel is dat de studenten kijken naar de ontwikkeling die Nienke als LiO er doormaakt. Werkwijze Iedere student gaat voor zichzelf de casus bekijken op een computer. De student noteert dingen die hem zijn opgevallen en hem tot nadenken aanzetten. Het is zeer waarschijnlijk dat er uit de casus meerdere vraagstukken naar voren komen die de student nieuwsgierig maakt. De student kiest een vraagstuk uit en probeert eerst de situatie rondom dit vraagstuk te schetsen. Vervolgens gaat de student bedenken en noteren wat hij zelf over het onderwerp weet. Door bijpassende literatuur te zoeken, gaat de student zijn notities aanvullen. Op deze manier breidt hij zijn kennis over het onderwerp uit. Tot slot worden er presentaties in kleine groepjes gehouden om zo van elkaar te leren. Voortgezet onderwijs 33

34 Openheid over homoseksualiteit? hoofdpersoon Kevin, 3 e -jaars student lerarenklas - opleiding vo (hbo) mee in beeld duur docent 10:27 min. inhoud Tijdens de stage van Kevin heeft een leerling gevraagd of hij homo is. Kevin heeft dit ontkend. Zijn coach was het helemaal met deze beslissing eens, maar toch zit Kevin er nog mee. Hij zou graag open en eerlijk willen zijn tegenover de leerlingen, maar beseft dat hij zich daardoor erg kwetsbaar opstelt. In het tweede filmpje vertelt een lerarenopleider over kwetsbaarheid op de middelbare school. Volgens hem is er pas ruimte voor openheid over seksualiteit wanneer je je op je gemak voelt. In het laatste filmpje komt een andere homoseksuele docent aan het woord die geen dilemma ziet. Wel vindt hij het jammer dat er vaak een dilemma van homoseksualiteit wordt gemaakt. Op een klagende ouder na, heeft hij er nog nooit problemen mee gehad op school. Hij merkt juist dat leerlingen ook open en kwetsbaar durven zijn over hun seksuele gevoelens. suggesties Geschikt om te spreken over kwetsbaarheid. trefwoorden homoseksualiteit, openheid, kwetsbaarheid, mikpunt, ouders. 34 Voortgezet onderwijs

35 Zo werk ik met deze casus Naam Instituut Functie Frank Brouwers Noordelijke Hogeschool Leeuwarden docent Onderwijskunde Doel Ik heb een dubbel doel met het tonen van de casus van Kevin. Enerzijds is het van belang dat studenten nadenken over de informatie die zij met leerlingen delen. Anderzijds verdient het rolspecifieke dilemma van Kevin respect en steun van alle docenten in Nederland. Werkwijze Kevin is homoseksueel en worstelt met de vraag of hij tegenover de leerlingen open en eerlijk moet zijn over zijn geaardheid. De casus is geschikt om te gebruiken bij een groep studenten waarin iemand zit die met dezelfde vraag worstelt. Bij deze casus is het belangrijk dat de studenten leren de situatie objectief te bekijken. De studenten bekijken de hele casus en formuleren in groepjes het dilemma van Kevin. In groepjes wordt over het dilemma gediscussieerd. Vervolgens proberen de studenten een lijst te maken met onderwerpen die je liever niet aan de leerlingen zou willen vertellen. (Het is de bedoeling dat de studenten met elkaar in gesprek gaan over welke informatie je voor jezelf houdt en welke informatie je deelt met je leerlingen. Het is vanzelfsprekend dat studenten hierover van mening verschillen.) Te denken valt aan onderwerpen als: leeftijd, thuissituatie, hobby s, opleidingen ( blijven zitten e.d.), gezondheid, politieke voorkeur enzovoort. Vraag de studenten om een korte conclusie te schrijven gericht op zijn eigen situatie naar aanleiding van de gevoerde gesprekken. Voortgezet onderwijs 35

36 Te streng zijn? hoofdpersoon klas vmbo 1 mee in beeld duur Nynke, 4e-jaars student Duits (hbo) leerlingen 21:54 min. inhoud Nynke vertelt over haar klasmanagement. Ze werkt goed georganiseerd en houdt in een schrift het strafwerk bij. Ze vindt de klas erg leuk, maar dat zie je minder goed terug in het lesfragment. Nynke is streng en het lesverloop wordt vertraagd door haar correctie van leerlingen en eigen planning. In het derde filmpje zie je het einde van de les waarin Nynke erg let op de leerling die vooraan zit. Als de bel gaat, moeten de leerlingen blijven zitten, omdat ze nog cijfers terugkrijgen. In het interview vertelt ze dat ze heel tevreden is over de les, maar dat kon je niet zien in het lesfragment. Twee leerlingen blijven zitten na de les. Je ziet een gesprek met hen in het vierde filmpje. Tot slot vertellen leerlingen dat ze Nynke een leuke en goede docent vinden, maar dat ze wat streng is in de controle van dingen zoals spullen vergeten en het schrift netjes houden. suggesties Geschikt om te spreken over gewenst leerlinggedrag, communicatie hierover en handhaving en beloning. noot Nynke heeft hoge verwachtingen van haar leerlingen, maar ook van zichzelf. trefwoorden controle, streng zijn, hoge verwachtingen, lesplanning, lestempo, belonen, administratie van strafwerk, corrigeren van leerlingen. 36 Voortgezet onderwijs

37 Zo werk ik met deze casus Naam Instituut Functie Sylvia de Witt OSG Sevenwolden, Heerenveen docent Nederlands en schoolopleider Doel Het doel is om studenten te laten nadenken over oplossingen van problemen die kunnen voorkomen in het onderwijs. Ook vind ik het belangrijk dat ze leren dat observeren belangrijk is, eerst goed kijken en dan pas interpreteren. Werkwijze Ik laat eerst een gedeelte van de les van Nynke zien. Daarbij krijgen de studenten de opdracht om goed te observeren en onder woorden te brengen wat hen opvalt. Hierna gaan we bespreken wat we gezien hebben, nu komt de interpretatie. Nu is het de opdracht om feedback voor Nynke te formuleren. Studenten denken nu ook na over hun eigen manier van lesgeven. Ze bedenken hoe ze het zelf zouden doen en wat ze van de casus kunnen leren. Om studenten zich in te laten leven in Nynke, laat ik ze nadenken over wat Nynkes mening over de klas zou kunnen zijn. Na een korte bespreking laat ik ze het interview met Nynke zien. Voortgezet onderwijs 37

38 Zij-instromer Ruben hoofdpersoon klas mee in beeld duur Ruben, docent multimedia mbo leerlingen 12:11 min. +03:10 min. extra inhoud Ruben is beeldend kunstenaar en een jaar geleden is hij het onderwijs ingerold. Als beeldend kunstenaar had hij veel vrijheid. Nu hij docent is, moet hij wennen aan de structuur en regelmaat zoals bijv. het op tijd komen. Ruben geniet erg van het lesgeven, alleen vindt hij het soms moeilijk om zijn docentschap (hij werkt voor 70%) te combineren met zijn kunstenaarswerkzaamheden die hij daarnaast ook nog verricht. In het tweede filmpje zie je een schilderles. Het derde filmpje laat enkele discussies zien tussen Ruben en zijn leerlingen. Je ziet dat Ruben erg amicaal met de leerlingen omgaat. In het vierde filmpje komen leerlingen aan het woord. Drie leerlingen zijn heel enthousiast over Ruben en een is dat iets minder. In het extra filmpje vertelt Ruben over zijn arbeidsverleden. suggesties Geschikt om te spreken over zij-instromen, parttime banen en contact met leerlingen. trefwoorden zij-instromer, mbo, rolgedrag, contact met leerlingen, parttime baan. 38 Voortgezet onderwijs

39 Zo werk ik met deze casus Naam Instituut Functie Anita Lemmers Noordelijke Hogeschool Leeuwarden docent Onderwijskunde Doel Wat ik wil bereiken met het gebruik van de casus van Ruben, is dat studenten zich leren verplaatsen in verschillende perspectieven en een situatie beter leren analyseren, waarbij de vraag Wat kan ik het beste doen? centraal staat. Werkwijze De studenten bekijken de casus van Ruben. Ze beschrijven per filmpje wat er feitelijk in hoofdzaken wordt gezegd (geen meningen). Ze formuleren het dilemma. Vervolgens geven ze een eigen interpretatie van wat de verschillende personen hebben gezegd over de casus van Ruben. De studenten schrijven nu een advies uit naar Ruben waarin ze duidelijk onderscheid maken tussen hun eigen observaties en interpretaties. Voortgezet onderwijs 39

40 Straffen om te overleven? hoofdpersoon klas mee in beeld duur Gideon, 4 e -jaars student Nederlands brugklas (geen lesopname) medestudent, leerling 08:01 min. inhoud Gideon is meegeweest op schoolreis en tijdens het uitje is hij nogal boos geworden op een leerling. Dit was terecht volgens hem, maar hij twijfelt nog aan zijn motief. Werd hij boos omdat dat het beste voor de leerling was of probeerde hij zichzelf staande te houden? Gideon vindt dat het belang van de leerling voorop zou moeten staan. In het tweede filmpje vertelt een medestudent waarom ze Gideon een goede docent vindt. Hij is rustig, leeft mee, is geïnteresseerd en toont belangstelling. Volgens haar straft Gideon niet om de orde te bewaren, maar straft hij alleen wanneer dat beter is voor de leerling. Ten slotte komt de leerling van het schoolreisje aan het woord. Hij vertelt dat hij toch een leuk schoolreisje heeft gehad, ook al werd Gideon boos op hem. suggesties Geschikt om te spreken over je positie als docent en de rol van straf geven daarbij. trefwoorden straffen, contact met leerlingen, je staande houden, orde houden, rust. 40 Voortgezet onderwijs

41 Zo werk ik met deze casus Naam Instituut Functie Anita Lemmers Noordelijke Hogeschool Leeuwarden docent Onderwijskunde Doel Wat ik wil bereiken met het gebruik van de casus van Gideon, is dat studenten zich leren verplaatsen in verschillende perspectieven en een situatie beter leren analyseren, waarbij de vraag Wat kan ik het beste doen? centraal staat. Daarnaast moet de studenten leren feedback te geven en te ontvangen. Werkwijze De studenten bekijken de casus van Gideon individueel. Vervolgens beschrijven ze het dilemma en verantwoorden dit. De studenten moeten een advies geven aan Gideon waar expliciet verwezen wordt naar de secundaire literatuur. Het advies moet in briefvorm worden geschreven en wordt rond g d aan een medestudent, die zich voordoet als Gideon. Je reageert per mail, als Gideon, op het advies van je medestudent. Geef aan wat je van het advies vindt, wat je ermee gaat doen en geef je eigen mening en analyse over de casus. Verplaats je steeds in Gideon. Voortgezet onderwijs 41

42 Vmbo in de praktijk hoofdpersoon klas mee in beeld duur afdelingsleider vmbo vmbo docenten, leerlingen 22:00 min. inhoud De afdelingsleider vertelt over het praktijkgerichter inrichten van het vmbo. De verschillende opleidingen bevatten onderdelen die de beroepspraktijk zo dicht mogelijk benaderen. Een leerling Handel en Verkoop vertelt over haar opleiding en je ziet hoe ze functioneert in een echt winkeltje op school. Een leerling Horeca & Toerisme laat zien dat de theorie van de opleiding op de computer staat en je ziet hoe leerlingen zelfstandig een maaltijd verzorgen. Een docent Handel en Administratie vertelt over kantoorsimulatie en je ziet hoe leerlingen daarmee bezig zijn. Tot slot laat een docent Grafiemedia zien hoe hij invulling geeft aan zijn beroepsgerichte lessen. suggesties Geschikt om te spreken over concrete beroepssituaties in het vmbo. trefwoorden vmbo, beroepsgerichte lessen, praktijk, theorie, computergebruik. 42 Voortgezet onderwijs

43 Zo werk ik met deze casus Naam Instituut Functie Olga Hartman VMBO Noorderpoortcollege, Groningen teamleider Doel Het doel bij deze casus is om studenten in te laten zien dat de bestaande onderwijstypen voor verbetering vatbaar zijn en de studenten leren na te denken over de bijdrage die zij zouden kunnen leveren aan de verbetering van het onderwijs. Werkwijze De casus wordt in zijn geheel getoond. Hierin komt naar voren hoe het Vmbo in de praktijk op een bepaalde school is ingericht. Er vindt een klassikaal gesprek plaats over eigen ervaringen wat betreft de inrichting van het Vmbo. Studenten kunnen op deze manier hun ideeën uitwisselen en elkaar aanvullen. Vervolgens is het de bedoeling dat ieder voor zich een onderwijsvisie gaat formuleren. Hiertoe zoekt de student relevante literatuur ter onderbouwing van zijn visie. De studenten gaan ook allemaal een Vmbo-school bezoeken. Op deze manier kunnen studenten zich een beter beeld vormen van hoe de praktijk er daadwerkelijk uitziet. Aan de hand van alle informatie die de student verzameld heeft, beschrijft hij zijn onderwijsvisie. Hierin komt naar voren wat de student aan inzichten opgedaan heeft en hoe zijn mening eventueel veranderd is. Ten slotte presenteert iedereen zijn onderwijsvisie voor zijn medestudenten. Voortgezet onderwijs 43

44 Reageren op extreme uitingen hoofdpersoon klas mee in beeld duur Angelique, 4e-jaars student Duits vmbo leerlingen 14:38 min. inhoud Frans zegt Hitler tijdens de les, en wordt door Angelique de klas uitgestuurd. In het tweede filmpje vertelt Angelique dat haar moeder Duitse is en dat ze zich persoonlijk aangevallen voelde door het woord Hitler. Verder laat ze weten dat Frans iets heeft wat op autisme lijkt. In het derde filmpje zie je het gesprek na de les waarin Frans strafwerk krijgt van Angelique, namelijk een opstel over Hitler schrijven. Ten slotte vertelt Angelique over haar contact met Frans en hoe ze omgaat met autisme. suggesties Geschikt om te spreken over dingen waardoor je persoonlijk geraakt wordt en hoe je er op reageert als je er tijdens de les mee wordt geconfronteerd. noot Er bestaat een verkorte Duitstalige versie van de casus van Angelique. trefwoorden kwetsbaarheid, Hitler, bang voor vooroordelen, openheid over jezelf naar leerlingen, autisme, leerling de klas uit sturen, Duitstalige filmpjes. 44 Voortgezet onderwijs

45 Zo werk ik met deze casus Naam Instituut Functie Tieneke Platvoet-Staadegaard St.-Canisius Almelo-Tubbergen stagecoördinator en docent Engels Doel Mijn doel bij het gebruiken van deze casus is dat coaches en studenten zich bewust worden van het belang van scholing en professionele begeleiding. We werken aan het opzetten van een professioneel opleidings- en begeleidingsteam. Daartoe gebruiken wij de videocasus als onderdeel van de bijeenkomst voor collega s die stagiaires, zij-instromers en/of nieuwe collega s begeleiden. Werkwijze De studenten bekijken de gehele casus. Aan de hand van de casus gaan de deelnemers van de bijeenkomst analyseren wat het dilemma van de betreffende docent is. Vervolgens gaan de deelnemers met elkaar in gesprek om te reflecteren op de casus. Dit reflecteren gebeurt aan de hand van het reflectiemodel van Korthagen. In het reflectiemodel staan 5 begrippen centraal: 1 Handelen 2 Terugblikken 3 Bewustwording 4 Alternatieven ontwikkelen 5 Uitproberen Het gebruik van het reflectiemodel van Korthagen draagt eraan bij dat de begeleider de vraag kan beantwoorden of hij de student verder kan helpen om zijn of haar professionaliteit en vakbekwaamheid te verbeteren. Voortgezet onderwijs 45

46 Dagopening hoofdpersoon: Maaike, 4 e -jaars student (hbo) klas vmbo 1 mee in beeld duur leerlingen, docent 04:32 min. +03:32 min. extra inhoud Twee leerlingen vertellen over de dagopening. De een vindt het leuk, de ander niet. Meestal wordt het boekje de Zoutkorrel gebruikt, maar vandaag is Maaike het boekje kwijt. Dat is geen probleem, want voor haar draait de dagopening om het contact met de leerlingen. Je ziet hoe de dagopening met een eerste klas verloopt. Het is een ontspannen gesprek waarin Maaike vraagt naar het klassen- feest en vertelt over het concert waar ze zelf is geweest. Maaike is christelijk opgevoed, maar geen praktiserend christen. Ze richt zich tijdens de dagopening niet op de bijbel, maar op de eigen ervaringen en meningen van leerlingen. Volgens haar is het doel dat je elkaar een beetje leert kennen. In het extra filmpje zie je de dagopening van een andere docent, met gebruik van de Zoutkorrel. Verder geeft ze een korte toelichting. suggesties Geschikt om te spreken over dagopeningen en goed contact opbouwen met leerlingen. trefwoorden dagopening, goede sfeer in de klas, goed contact met leerlingen. 46 Voortgezet onderwijs

47 Zo werk ik met deze casus Naam Instituut Functie Joke van Balen Noordelijke Hogeschool Leeuwarden, afdeling Talen vakdidacticus Doel Door het gebruik van casussen worden de studenten zich bewust van onderwijssituaties die zich kunnen voordoen. Bovendien werkt het zien van een casus van de dvd verhelderend, onderwijssituaties kunnen met behulp van de dvd heel concreet gemaakt worden. De casus van Maaike over de lesopening is heel geschikt om studenten te laten nadenken over de functie van een lesbegin. Werkwijze De studenten bekijken het fragment waar Maaike de les opent. Vervolgens schrijven de studenten op wat hen opvalt aan de lesopening. Hoe reageren de leerlingen? Wat voor effect heeft het op de sfeer in de klas? Wat voor voor- en nadelen zie je voor de verdere les? Vervolgens wordt hierover en discussie gevoerd. Daarna laat ik de studenten in twee- of drietallen zo veel mogelijk manieren bedenken om een les te openen. Voor de volgende les moeten ze minimaal twee suggesties uitgewerkt hebben en een aantal van hen gaat de lesopening daadwerkelijk middels een didactisch practicum in de les uitvoeren. Voortgezet onderwijs 47

48 Seksuele voorlichting hoofdpersoon klas 2 mee in beeld duur Lamkje, docent biologie leerlingen 23:16 min. inhoud Lamkje laat zien hoe ze omgaat met het onderdeel seksuele voorlichting. Ze vertelt dat zowel de leerlingen als zijzelf het een spannend onderwerp vinden en toch verheugen beide partijen zich er ook op. Ze vertelt over het gebruik van humor, over de bespreekbaarheid en over de reacties van leerlingen. Verder vertelt ze over een misstap die ze eens maakte, over openheid over seksualiteit bij leerlingen thuis en over het delen van eigen ervaring. Tot slot zie je hoe Lamkje het gebruik van een condoom demonstreert en vertellen leerlingen wat ze van de les vonden. suggesties Geschikt om te spreken over het geven van seksuele voorlichting. trefwoorden seksuele voorlichting, openheid, kwetsbaarheid, bespreekbaarheid. 48 Voortgezet onderwijs