klaas vandevyvere september 2015

Transcriptie

1 0.Inleiding: We kunnen met veel trots de data van onze recente enquêtes met jullie delen gaan. De enquêtes hebben als doel de houding van de Belg en de Belgische arts ten aanzien van digitalisatie in de gezondheidszorg te bevragen. Meer specifiek werd ingegaan op het begrip teleconsultaties en de houding hiertegenover. We hebben bewust gekozen voor open communicatie wat de data van deze beide enquêtes betreft; Want daar gaat digitaal als nieuwe normaal immers over : totale transparantie, open source en open netwerken. Het succes van onze enquêtes is te danken aan vele bereidwillige mensen en netwerken die de boodschap verspreid hebben en de vragenlijst gedeeld hebben. Spontaan zijn ook discussies ontstaan tussen groepen mensen zowel op de werkvloer, onder patiënten alsook bij artsen onderling. Het bespreekbaar maken van m-health was het grootste opzet van onze campagne en met enige schroom kunnen we zeggen dat we daarin geslaagd zijn. De resultaten van de beide enquêtes zijn toch enigszins verrassend voor een eerder conservatief België waarbij zowel de doorsnee Belg alsook de gemiddeld arts openstaan voor m-health en het principe van teleconsultaties. De digitale penetratie in België blijkt uit onze enquête verrassend groot te zijn en overtreft de doorsnee enquête waarbij toegang tot internet en mobiel internet reeds sterk doorgedrongen zijn en de tablet en smartphone de klassieke desktop en laptop hebben vervangen. Deze beide factoren zijn belangrijk willen we onze maatschappij en gezondheidszorg klaarstomen voor digitale gezondheidszorg. 1.Methode 1.1. onderzoeksopzet Dit onderzoek gaat door middel van een exploratieve mixed methode" benadering na wat de houding van de Belg & arts is ten aanzien van digitalisatie de gezondheidszorg en het invoeren van teleconsultaties. Daarbij maken we van het onderzoek ook gebruik om de digitale penetratie in België na te gaan bij zowel de Belgische bevolking alsook bij de artsenpopulatie.. Het betreft een verkennend onderzoek aangezien het onderwerp een recent fenomeen is dat een beperkte onderzoek-geschiedenis kent. Een mixed methode benadering zorgt ervoor dat onderzoekers verschillende onderzoeksmethoden kunnen combineren, zodat ze de beste kans hebben om hun onderzoeksvragen te beantwoorden (Johnson & Onwuegbuzie, 2004). In beide luiken van dit onderzoek, kwantitatief en kwalitatief, wordt er rekening gehouden met ethiek. Anonimiteit van de respondenten wordt verzekerd bij de verwerking van de data. Zo wordt er gebruik gemaakt van pseudoniemen bij de kwalitatieve data. De resultaten van het kwalitatief onderzoek zullen pas begin 2016 openbaar gemaakt worden kwantitatief onderzoek: de online-enquête In het kwantitatief onderzoek wordt getracht via een online survey een eerste beeld te krijgen op de nieuwe trend m/e-health en teleconsultaties. Dit beschrijvend onderzoek is uitgevoerd tijdens de

2 maanden juli en augustus De bevolkingsenquête werd enerzijds verspreid via Facebook, Twitter en LinkedIn. Anderzijds werd e enquête werd tevens via papieren format uitgedeeld op verschillende poli s binnen het ziekenhuis AZ groeninge te Kortrijk, Belgium. Voor de artsenenquête werd de enquête verspreid naar verschillende ziekenhuizen in Vlaanderen: AZ groeninge Kortrijk, AZ Damiaan Oostende en AZ Sint-lucas in Brugge. Voor Oost-Vlaanderen AZ Sint- Lucas in Gent, Uz Gent te Gent alsook AZ Oudenaarde in Oudenaarde, AZ Alma in Eeklo, UZLeuven in Vlaams Brabant, GZA en ZNA ziekenhuizen in de provincie Antwerpen en de ZOL-ziekenhuizen in Limburg. Tevens werden huisartsen organisaties HZW in Zuid-West-Vlaanderen aangeschreven alsook Domus Medica op nationaal niveau. Vervolgens werden beroepsverenigingen van de specialismen aangeschreven. De beoogde populatie in dit kwantitatief luik is de Belgische bevolking (patiënten en niet-patiënten) en de artsen in Vlaanderen en Wallonië. Aangezien het een verkennend onderzoek betreft, is de beoogde onderzoeksgroep voor het kwantitatief luik breed en wordt er gebruik gemaakt van non-random sampling. Zowel patiënten, niet-patiënten alsook artsen werden aangespoord om de online-enquête in te vullen. Daarnaast werden alle verschillende geneeskundige disciplines op dezelfde wijze en in dezelfde mate bevraagd. 1.3 Surveyonderzoek De online-enquête is een instrument dat zelf ontwikkeld werd op basis van de literatuur. De validiteit van deze online-enquête werd op voorhand nagegaan bij een kleine sample uit de populatie. Deze personen kregen de mogelijkheid om aan te geven waar de vragenlijst al dan niet duidelijk was en om verdere suggesties te geven ter vervollediging van de survey. De antwoordmogelijkheden in de online-enquête zijn zowel gestructureerd als ongestructureerd. Bij de gestructureerde antwoorden wordt gebruik gemaakt van checklists. De ongestructureerde antwoorden bestaan uit open vragen. De beide enquête omvat drie delen. Het onderscheid tussen de verschillende onderdelen wordt gemaakt op basis van de drie onderzoeksvragen. In het eerste deel wordt gepeild naar de achtergrondkenmerken van de mensen en artsen die al dan niet deelnemen aan het fenomeen m-health en teleconsultatie. Concreet komen de volgende topics aan bod: geslacht, leeftijd, onderwijsniveau (bevolkingsenquête), specialisme (artsen), praktijkvorm. In het tweede deel wordt de graad van digitale penetratie in beeld gebracht. Gebruik en toegang tot internet en mobiel internet alsook de devices waarmee men op het web gaat. Tenslotte werd ingegaan op het begrip teleconsultaties: de houding van zowel artsen alsook niet-artsen ten aanzien van teleconsultaties, de situaties waarvoor teleconsultaties gebruikt kunnen worden, de kijk ten aanzien van privacy en vertrouwdheid ten aanzien van teleconsultaties en de bereidheid al dan niet te betalen voor een teleconsultatie.

3 1.4. Onderzoekspopulatie De online-enquête werd door 441 niet-artsen en 120 artsen ingevuld. Nadat de dubbele, lege en onvolledige enquêtes werden verwijderd bleef er een dataset van 430 (=N)niet-artsen en 104 artsen over. demografie van de onderzoekspopulatie Niet-artsen: Hierbij noteren we wat de niet-artsen betreft, een overgroot aandeel van vrouwen. Dit is deels mede te verklaren door het feit dat een deel van de enquêtes werd ingevuld door patiënten. Wat reumatologische patiënten betreft is het algemeen geweten dat deze overwegend van het vrouwelijke geslacht zijn. Gezien de enquête via sociale media werd verstuurd is een groot deel van de respondenten in de leeftijdsgroep jonger dan 50 jaar; Het is algemeen gekend dat de vertrouwdheid met digitale media afneemt naarmate de leeftijd vordert. Indien we gaan kijken naar de gemiddelde leeftijd van de klassieke papieren enquête ligt deze gemiddeld boven de leeftijd van 50 jaar; Ook hier opnieuw te verwachten gezien de gemiddelde leeftijd van de patiënten gezien op de verschillende poli s van de verschillende specialiteiten, vaak boven de leeftijd van 50 jaar ligt. bevolking variabele categorie N geslacht man 154 vrouw 274 leeftijd 20 jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar 13 > 80 jaar 1 hoogste behaalde diploma lager onderwijs 14 secundair onderwijs 115 hoger onderwijs korte type hoger onderwijs lange type universitair 90

4 Artsen: De geslachtsverdeling van de artsen weerspiegelt de klassieke man-vrouw verhouding die op dit moment nog heerst vooral in de Belgische ziekenhuizen. Voor de huisartsengroep zien we een eerder evenwichtige man-vrouw verdeling. In tegenstelling tot de enquête bij de Belgische bevolking zien we bij de artsenenquête eerder een evenwichtige verdeling wat de leeftijdsgroepen betreft wat er enigszins op wijst dat de digitale penetratie bij artsen in het algemeen sterker is doorgedrongen. Immers de enquête bij artsen was enkel via de online-enquête mogelijk. De grote disciplines zijn evenwichtig vertegenwoordigd waarbij de internistische disciplines sterk vertegenwoordigd zijn. Hierbij vermoeden we dat het al dan niet invullen van de enquête grotendeels ook de wens en behoefte uitdrukt van de verschillende disciplines. Enigszins verrassend is het beperkt vertegenwoordigd zijn van disciplines zoals dermatologie en psychiatrie, twee disciplines waar tele-consultaties geschikt kunnen zijn. artsen variabele categorie N geslacht man 75 vrouw 44 leeftijd 20 jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar 0 > 80 jaar 0 discipline internist 34 heelkunde 21 huisarts 20 pediater 2 dermatoloog 4 psychiater 3 anesthesist 6 andere 23 organisatie ziekenhuis 74 privaat 24 beiden 22

5 2. Resultaten en bespreking: We hebben ons voorgenomen af te stappen van de klassieke volgorde waarbij een afzonderlijk hoofdstuk aan de resultaten wordt gespendeerd en een afzonderlijk item aan bespreking. We hebben gekozen voor een opdeling Enquete medische volgens video topic consultatie waarbij de artsen en niet-artsen resultaten worden vergeleken. 1. Digitale penetratie niet-artsen. Q7 Beschikt u over een internet toegang? Beantwoord: 428 Overgeslagen: 13 tab.1. Beschikbaarheid internet en mobiel internet ja neen Enquete medische video consultatie Q8 Over welke toestellen beschikt u thuis? Beantwoord: 422 Overgeslagen: 19 smartphone Tablet 97,66% 418 2,34% 10 tab.2. Over welke middelen beschikt u zelf. 428 laptop PC smartwatch Overige (geef nadere... Enquete medische video consultatie Q9 Met welk toestel surft u op het net? Beantwoord: 416 Overgeslagen: 25 smartphone tablet laptop 74,88% het 316 net. 68,96% ,75% ,16% 199 tab.3. Met welke middelen surft up op toelichting) pc 1,90% 8 2,61% 11 ten: 422 smartwatch Overige (geef nadere... 7 / 13

6 Het slagen van de m/e-health introductie in een land hangt ondermeer af van de digitale penetratie zowel bij de bevolking alsook bij artsen en gezondheidsmedewerkers. We noteren dat ongeveer 98 % van de respondenten toegang heeft tot de klassieke internet verbinding (meestal klassiek ADSl verbinding) en 63 % van de respondenten toegang heeft tot mobiel internet. Dit is vergelijkbaar met algemeen vastgestelde cijfers die een hogere penetratie van mobiel internet toont in West-Europe (64%) in vergelijking met Noord-Amerika (59%). De klassieke desktop en laptop zijn nog niet op hun retour in België. De laptop (75%) blijft het middel bij uitstrek om op het web te surfen, de klassieke desktop (42%) verdwijnt evenwel naar de laatste plaats. Tablets en smartphones zijn aan een duidelijke opmars bezig en 2/3 van de respondenten bezitten (respectievelijk 69% en 75%) beiden en gebruiken beiden om op het web te surfen (63% en 61%). Deze cijfers zijn vergelijkbaar met cijfers in de grotere Europese landen zoals Frankrijk, VK en Ierland en liggen duidelijk hoger in vergelijking met landen zoals Polen Portugal en Griekenland (40%). Het gebruik van smartwatches wat de voorbode is van een hele generatie wearables en internet of things, is evenwel een vrij nieuw verschijnsel op de Belgische markt. Slechts 2 % van de ondervraagden bezit een smartwatch of ander wearable device; Het achterwege blijven van de introductie van de Apple watch en de beperkte mogelijkheden van de huidig beschikbare wearables speelt hierbij vermoedelijk een belangrijke rol. Hoewel de digitale penetratie slechts één van de vele factoren blijft ( cf. trk=mp-author-card) voor het welslagen van de introductie van m-health, vormt het een belangrijk fundament. Desondanks de relatieve hogere kostprijzen voor klassiek internet en mobiel internet, is meer dan 60 % van de respondenten reeds actief via mobiel internet. Vermoedelijk wordt vaak gebruik gemaakt van WiFi Hotspots zoals Telenethomespot en Proximus Fon en wordt dit verkeerdelijk beschouwd als mobiel internet. De werkelijke cijfers zullen vermoedelijk toch een een stuk lager liggen gezien het wereldwijd gemiddelde 32 % bedraagt en het Europees gemiddelde 64% bedraagt voor sterke landen zoals VK waar de kosten voor mobiel internet toch een stuk lager liggen. Tijdens onze diepte interviews zal hierop verder ingegaan worden: wat verstaat de doorsnee Belg onder mobiel internet. De markt van wearables is een geheel nieuwe markt en België doch vormt een belangrijk onderdeel van m-health. Bij onze respondenten zijn de enige wearables die gebruikt worden de smartwatch en dit slecht zijn 2 % van de ondervraagden. Vermoedelijk zal dit percentage iets hoger liggen indien we allerlei stappentellers en devices zoals Fitbit bij onze respondenten zouden meerekenen. Het beperkt aantal antwoorden bij deze vraag doet vermoeden dat het begrip wearable en internet of things op heden nog weinig gekend is. Laat staan de toepassingen ervan. Verwacht wordt dat de komende jaren de aanschaf en het gebruik zal toenemen. Het succes zal medebepaald worden door de kostprijs van deze devices evenals de mogelijkheden.

7 We kunnen stellen dat de gemiddelde Belg reeds vertrouwd is met het internet en vaker durft mobiel te surfen waarbij de smartphone en de tablet duidelijk terrein winnen. Evenwel blijft de klassiek laptop het goed doen. De desktop is duidelijk op zijn retour en wordt louter een kantoor aangelegenheid. Zoals vaak gezegd: Tijdens je werk wordt je geconfronteerd met oude technologie en pas thuis wordt de wereld van nieuwe technologie zichtbaar. De cijfers van connectiviteit zijn vergelijkbaar met grotere Europese landen. Er wordt verwacht dat eenmaal de prijzen voor gebruik mobiel internet dalen gaan, het gebruik toenemen zal. Kortom de huidige situatie maakt Belgie niet echt een attractief land doch ook geen underdog en er zijn zeker opportuniteiten naar de toekomst te verwachten voor m-health en e-health.

8 Antwoordkeuzen klaas vandevyvere 2. Digitale penetratie artsen: Videoconsult arts België Q13 Beschikt u over een internet toegang? Beantwoord: 107 Overgeslagen: 13 t a b 1. G e b r u i k v a s t e i n t e r n e t verbinding. Ja Neen Videoconsult arts België en Q14 Over welke toestellen beschikt u? 100,00% 107 Beantwoord: 108 Overgeslagen: 12 0,00% 0 Smartphone tab Over welke devices beschikt u zelf. Tablet Laptop Desktop ipod Smartwatch Other (please specify) Videoconsult arts België Q15 Met welke toestellen surft u op het internet? Beantwoord: 108 Overgeslagen: 12 oordkeuzen Smartphone Smartphone 87,96% 95 Tablet Laptop Desktop ipod Smartwatch Other (please specify) Tablet Laptop Desktop ipod 13 / 22 74,07% 80 88,89% 96 67,59% 73 tab 3. Met welke devices surft u op het net? 24,07% 26 2,78% 3 0,00% 0 le aantal respondenten: 108 Smartwatch Other (please specify)

9 tab 4. In welke mate maakt u reeds gebruik van apps in uw praktijk. tab 5. In welke mate maakt u gebruik van web-driven toepassingen in uw praktijk. tab 6. In welke mate maakt u r e e d s g e b r u i k v a n wearables in uw dagelijkse praktijkvoering.

10 tab 7. In welke mate gebruik u een elektronisch patiënten dossier in uw praktijk. tab 8. Houding arts ten aanzien van m-health. Het gebruik van klassieke internet verbinding is een gewoonte bij 100% van de ondervraagde artsen. Meer dan 80 % is verbonden met mobiel internet door middel van smartphone en tablet. Deze cijfers liggen duidelijk hoger dan bij de gewone respondenten en kan met meerdere redenen te maken hebben. Doch spelen mogelijks een hoger opleidingsniveau en een professionele vertrouwdheid met omgang technologie, een doorslaggevende factor. Dit naast de sociale status die aanschaf van dergelijke toestellen alsook connectie tot het mobiele net faciliteren. Ook hier zijn de smartphone en de laptop de middelen bij uitstek om op het web te surfen. De meerderheid van de artsen gebruikt reeds één of andere vorm van elektronisch patiënten dossier. Slechts een verwaarloosbare minderheid gebruikt nog een papieren dossier.

11 Reeds 92% van de artsen maakt doorgaans gebruik van web-drive toepassingen in zijn routine praktijk. Evenwel gebruikt slechts 47 % apps in zijn routine praktijk. Deze cijfer liggen in de lijn van de verwachtingen gezien mobiel internet en smart-devices slechts de laatste jaren een sterke opmars kennen. Het hoeft ons dan ook niet te verwonderen dat gebruik van apps in de toekomst zeker zal toenemen. Wearables worden slechts heel sporadisch gebruikt en hebben de gemiddelde artsenpraktijk in België nog niet bereikt. Zelfs een 11 % van de artsen heeft nog nooit van het begrip wearables noch van internet of things gehoord. Evenwel wordt de komst van m-health vrij positief onthaald. Bij onze respondenten is 90 % gewonnen voor introductie van m/e-health. Slechts 5 % verzet zich zich tegenover de digitalisatie en 5 % heeft het heel moeilijk om zich een idee te vormen omtrent de digitalisatie. Bij Belgische artsen is zeker voldoende substraat voor een introductie en geleidelijke implementatie van m-health. De overgrote meerderheid stelt zich immers open voor de toekomst en de digitalisatie is stukken groter dan bij de doorsnee Belgische bevolking. Naast het gebruik van laptop, zitten smartphones en tablets zeker in de lift. Bij dit laatste spelen lokale factoren natuurlijk een belangrijke rol en zal het IT-beleid binnen het ziekenhuis doorslaggevend zijn. De wearables en internet of things zijn slechts beperkt doorgedrongen, slechts een kleine minderheid maakt op eigen initiatief hiervan gebruik. 10 % heeft van dit begrip nog echter nooit gehoord. Artsen en patiënten dienen beide bewust te worden van het belang van wearables en hun mogelijkheden. Dit zal leiden tot een versnelde digitalisatie.

12 klaas vandevyvere Enquete medische video consultatie Q1 Zou u bereid zijn in de toekomst in plaats van een "klassieke" consultatie een videoconsultatie aan te gaan? 3. Niet-artsen & houding ten opzichte van digitalisatie en teleconsultatie: Beantwoord: 440 Overgeslagen: 1 ja tab1. Houding ten aanzien van digitalisatie in de geneeskunde. neen geen mening Enquete medische video consultatie Q3 Zou u bereid zijn in de toekomst toe een honorarium te betalen voor een video consultatie, indien dit door het RIZIV en mutualiteit goedgekeurd wordt? Beantwoord: 436 Overgeslagen: 5 62,27% 274 Ja Neen Enquete medische video consultatie 32,73% tab Houding ten 5,00% aanzien 22 van teleconsultaties. 440 Geen mening Q2 Voor welk soort consultaties vind je een video consultatie geschikt? 0% 10% 20% Beantwoord: 30% % Overgeslagen: 50% 7 60% 70% 80% 90% 100% Als ik een vraag heb vo... Als ik bijkomende... Voor een periodieke... 62,16% 271 tab3. In welke 25,46% 111 omstandigheden zou u 12,39% een teleconsultatie 54 verkiezen. 436 Andere 1 / 13

13 Q4 Wat zou u het grote nadeel vinden van klaas vandevyvere een video consultatie ten opzichte van een 'klassieke' consultatie? Beantwoord: 425 Overgeslagen: 16 Ik vind het fysiek conta... Ik ben bezorgd over mijn... Ik vind het complex om e... Ik vind een video... Overige (gaarne... Enquete medische video consultatie tab.4. Wat zijn de nadelen verbonden aan e e n teleconsultatie n Q5 Zou u zich fysiek en mentaal comfortabel voelen tijdens het video consult? ysiek contact met een arts essentieel. Beantwoord: 432 Overgeslagen: 9 rgd over mijn privacy tijdens een consultatie. 40,47% 172 9,65% 41 omplex om een video consult te hebben. ja video consultatie te onpersoonlijk. arne specificeren) neen 4,71% 20 22,35% 95 22,82% geen mening tab. 5. Zou u zich mentaal en fysiek comfortabel voelen bij een teleconsultatie. 49,07% ,88% ,05% 65 4 /

14 het beroepsgeheim geschonden wordt tijdens het video consult? klaas vandevyvere Beantwoord: 430 Overgeslagen: 11 ja neen geen mening tab.6 Zou u schrik h e b b e n d a t u w privacy zou geschonden worden t i j d e n s t e l e - consultatie. Waar de artsen bijna voor 90 % overtuigd zijn van het effect en het nut van introductie is bij het grote publiek, het bewustzijn hieromtrent eerder verdeeld. Evenwel staat toch meer dan 60 % van de publieke 22,56% 97 opinie positief tegenover m-health. 66,98% 288 Teleconsultaties worden door het grote publiek 10,47% positief onthaald. Ook hier geldt dat meer 45 dan 60 % het ziet zitten in bepaalde omstandigheden te kiezen voor een teleconsult in plaats van een klassieke 430 consultatie; Evenwel op voorwaarde dat deze prestatie erkend wordt als een officiële geneeskundige act door het RIZIV. De tegenstanders zijn echter categoriek en zijn niet noodzakelijk digibeten. Vooral de afwezigheid van fysiek contact (40%), schrik voor de privacy (10%) het ervaren van het gebeuren als te onpersoonlijk (21%) en schrik voor het technische aspect achter de teleconsultatie (installeren, connectie maken, etc.), ervaren de meesten als nadeel ten opzichte van klassieke consult. Vooral het gemis aan een echt fysiek contact schrikt de meesten toch een stuk af. Weinig mensen slagen er echter in om te vervatten wat een echt fysiek contact betekent. Met de geplande diepte interviews hopen we hier een idee over te vormen. Ook omtrent wat een teleconsult onpersoonlijk zou maken ten opzichte van een fysiek consult. Evenwel paradoxaal is dat niettegenstaande de meerderheid van de bevraagden zich fysieke en mentaal comfortabel zou voelen bij een teleconsultatie (58%). Vermoedelijk speelt dan ook het effect onbekend is onbemind nog een belangrijker rol dan het gebrek aan fysieke contact of het ervaren van het gebeuren als onpersoonlijk. De meeste verkiezen een teleconsult voor een periodieke opvolg consultatie (29%), wanneer men een bijkomende vraag heeft (27%) of wanneer er bijkomende educatie nood bestaat omtrent een aandoening en/of de therapie. Voor de vraagstelling was het evenwel zo dat we de respondenten slechts een 6 / 13 antwoord mogelijk gaven. Evenwel omvat de rubriek andere respondenten die de teleconsultatie voor meerdere doeleinden zouden gebruiken met voorkeur voor een periodieke opvolg consultatie en bijkomende educatie nood. Samengevat kunnen we dus stellen dat het grote publiek vooral een plaats ziet voor periodieke opvolg consultaties. Tenslotte zien we dat dat de respondenten een groot vertrouwen hebben in de beveiligingssystemen Slechts 22% heeft schrik voor zijn privacy. Ongeveer 66 % heeft geen schrik dat zijn privacy geschonden

15 zou worden; Een enigszins verrassend antwoord in een tijdperk waarbij de media regelmatig geconfronteerd worden met berichten omtrent hacken van data en recente uitlatingen in panorama waarbij medische data verkocht zouden worden via brokers. Vermoedelijk speelt hierbij het gegeven van de arts en het fundamenteel vertrouwen van de arts ten aanzien van zijn beroepsgeheim een belangrijke rol. We kunnen stellen dat de publieke opinie klaar is voor m-health en positief staat ten aanzien van introductie van digitalisatie in de gezondheidszorg. Ook het begrip teleconsultaties wordt als positief alternatief voor de klassieke consultatie gezien op voorwaarde dat ook hier een officiële RIZIVnomenclatuur ontwikkeld wordt. Het gemis aan een echt fysieke contact en een mogelijks ervaren van een onpersoonlijk contact staan paradoxaal tegenover het feit dat de meerderheid van de publieke opinie zich zowel fysiek en mentaal op zijn gemak zou voelen. Een omschrijving van het begrip fysieke contact en onpersoonlijke aard zal hopelijk meer duidelijk gesteld worden tijdens diepte interviews. Eerder de angst voor het onbekende en het ontwikkelen van een leercurve kan deze gevoelens vermoedelijk wegwerken.belangrijk is ook dat de publieke opinie de privacy van het digitaal contact niet als een bedreiging ervaart en vermoedelijk speelt de persoon van de arts hier een belangrijke rol. De vraag stelt zich of dit vertrouwen even groot zou zijn wanneer teleconsultaties met andere zorgverleners zou doorgaan.

16 Videoconsult arts België Q7 klaas Zou vandevyvere u bereid zijn om in de toekomst video consultaties in plaats van "klassieke" 4. Artsen : digitalisatie en tele-consultatie consultaties aan te gaan (voor een deel van uw praktijkvoering )? Beantwoord: 113 Overgeslagen: 7 Ja Neen Videoconsult arts België tab.1 zou u bereid zijn om een deel van uw consultatie via teleconsultaties te laten verlopen. Geen mening Q9 Zou u een video consult doen indien een honorarium wordt toegekend door het RIZIV? Beantwoord: 113 Overgeslagen: 7 Ja Neen Geen mening Videoconsult arts België 48,67% tab.2 55 zou u bereid zijn een deel van uw 39,82% 45 consultaties via teleconsultatie te laten 11,50% 13 verlopen 113 indien een riziv-vergoedcng wordt voorzien. Q22 Zou u in de toekomst toe bereid zijn om te betalen voor gebruik van video consultaties (gemiddeld prijs/maand/arts is op heden tussen per maand)? Beantwoord: 105 Overgeslagen: 63,72% Ja Neen 20,35% 23 tab.3 Zou u bereid zijn 15,93% 18 een vast bedrag ( euro/maa,d) te betalen om aan tele-consultaties te kunnen doen. 7 / 22 39,05% 41

17 Videoconsult arts België Q21 Zou u uw dienst laten deelnemen voor een piloot project over video consultaties? Beantwoord: 105 Overgeslagen: 15 Ja tab.4 Zou u een proefproject omtrent tele-consultaties organiseren op uw dienst. Neen ` 36,19% 38 63,81% tab.5 Voor welke consultaties vindt u een tele-consultatie geschikt. 21 / 22

18 Videoconsult arts België klaas vandevyvere Q10 Wat zou u het grote nadeel vinden van een video consult ten opzichte van een klassiek consult? Beantwoord: 110 Overgeslagen: 10 Ik vind fysiek contact met... Ik vind een video consul... Ik ben bezorgd over de priv... tab.6. Wat zou u het grootste nadeel vinden van telec o n s u l t a t i e s t e n aanzien van k l a s s i e k e consultaties. Ik vind het complex om e... Other (please specify) Videoconsult arts België Q11 Zou u zich fysiek en mentaal comfortabel voelen tijdens een video consult? Beantwoord: 110 Overgeslagen: 10 ntact met mijn patiënt essentieel Ja o consult te onpersoonlijk over de privacy van het consult 71,82% 79 19,09% 21 29,09% 32 lex om een video Neen consult te hebben pecify) ndenten: 110 Geen mening Videoconsult arts België Q12 Zou uw schrik hebben dat uw privacy geschonden wordt tijdens het video consult? Beantwoord: 110 Overgeslagen: 10 18,18% tab zou u zich fysiek/mentaal 18,18% 20 comfortable voelen t i j d e n s e e n t e l e - consult. Ja Neen 49,09% 37,27% tab.8 54 zou u schrik hebben dat uw 41 p r i v a c y 13,64% 15 geschonden wordt tijdens 110 een teleconsult. Geen mening 10 / 22

19 Opvallende eerste vaststelling is hoe financiële motieven een doorslaggevende rol spelen in de adaptatie van nieuwe technieken en in het bijzonder teleconsultaties en in globaal ten aanzien van digitalisatie. Wanneer we de globale vraag stellen naar de houding ten aanzien van teleconsultaties van de doorsnee arts zien dat slechts 48 % voorstander is, terwijl 42 % hiertegen gekant is en 12 % geen mening heeft. Wanneer de vraagstelling gebeurt met de expliciete stelling erbij dat een Honorarium wordt voorzien, schiet het aantal mensen dat positief staat omhoog tot 63 % en het aantal artsen dat zou weigeren bedraagt nu slechts 20 %. financiële motieven wegen duidelijk door. Dit valt ook op te maken uit de vraag of een arts bereid is eventueel een abonnementsgeld te betalen (tussen euro per maand) zien we dat 61 % zich hiertegen over verzet. Deze vraag is gebaseerd op bestaande businessmodel van enkele Nederlandse teleconsult bedrijven waar het abonnementsprincipe als businessmodel wordt gebruikt. De vraagstelling is achteraf te weinig genuanceerd gebleken. In het diepte interview zullen we dieper ingaan op het aspect prijs en zullen meerdere variabelen in kaart worden gebracht en op basis daarvan een treshold-curve worden ontwikkeld. Een dergelijke nuancering lijkt nodig om te bepalen tot waar een gemiddelde arts bereid zou zijn om financieel mee te investeren. Pas dan kan men conclusies trekken of een arts bereid is in dit verhaal te investeren. Ook bij de artsen geldt onbekend maakt onbemind; Slecht 35 % zou meedoen aan een pilot om het effect van teleconsultaties te bekijken. Zoals meestal heb je binnen het artsenkorps een groep early adopters en een heel grote groep die wacht op de ervaring van collega s of voortgaat op de data van studies. De doorsnee arts gedraagt zich in deze context niet anders. Bovendien vindt 72% van de artsen het ontbreken van fysiek contact een belangrijk nadeel. Hier zal met het begrip fysiek, het klinisch onderzoek bedoeld worden. Dit aspect zal verder tijdens de diepte interviews worden toegelicht. Uit een subanalyse blijkt dat vooral enkele specifieke groepen gewonnen zijn voor teleconsultaties: reumatologie, dermatologie en psychiatrie. Niet verwonderlijk dat deze disciplines vooral met chronische patiënten in contact komen waarbij direct fysiek contact niet altijd noodzakelijk is. Artsen zouden vooral kiezen voor teleconsultatie in omstandigheden wanneer de patiënt tussendoor vragen heeft of nood heeft aan educatie omtrent en in mindere mate voor een opvolg consultatie. Een kleine 50% van de artsen zou niet direct fysieke noch mentale problemen hebben met teleconsultaties. 12 % heeft geen uitgesproken mening en 38 % zou mentaal en/of fysiek zich toch moeilijk kunnen verplaatsen in zijn rol als arts bij een teleconsultaties. Evenwel vormt privacy geen probleem bij de artsen en gaat met van de feilloosheid van de technologie uit (63%). Kortom artsen staan globaal open voor digitalisatie en teleconsultatie doch spelen enkele factoren een cruciale rol in het slagen van de implementatie van deze manier van geneeskunde voeren naar de toekomst: 1. Specifieke case finding met aflijnen van domeinen en situaties waarin teleconsultaties een meerwaarde hebben ten aanzien van het klassieke fysieke consult moment. 2. Een ontwikkeling van een billijke vergoeding die ook voor de patiënt acceptabel is. 3. Het ontwikkelen van een leercurve en

20 vertrouwd maken met de voordelen van de technologie. 4. Het ontwikkelen van on-field studies die teleconsult als een volwaardige geneeskundige act laten valideren. Wanneer de m-health sector, de overheid en de artsen er in slagen om aan deze factoren tegemoet te komen, kan pas een succesvolle opstart van teleconsultaties kunnen plaats vinden. 3. Algemene conclusie : België is op m-health gebied een middenklasse speler vergeleken met andere Europese landen. De omstandigheden, het eco-systeem die een introductie van m-health toelaat zijn vrij gunstig. Tevens is de houding van de overheid ten aanzien van m/e-health in België positief. Evenwel is de graad van digitalisatie relatief beperkt en is de adoptie van e-health door gezondheidszorgmedewerkers heel laag in vergelijking met bv landen zoals Portugal, Verenigd Koninkrijk, Nederland en de Scandinavische landen. Toch zijn er positieve vooruitzichten en kan België in de komende jaren groeien als potentiële markt voor m-health. Op dit ogenblik wordt het e-health platform uitgerold en zijn proefprojecten rond digitaal voorschrijven bij huisartsen lopende. De meerderheid van de ziekenhuizen heeft reeds of is volop bezig met de uitrol van een elektronisch patiënten dossier. Initiatieven zoals COZO-HUB bevorderen de digitale uitwisseling van informatie tussen hulpverleners en ook patiënten en patiënten verenigingen worden zich bewust van digitalisatie, digitaal beschikbaar zijn van informatie en belang van aanwezigheid op sociale media. Ook de graad van digitalisatie zet zich door en als we kijken naar de data van onze eigen recent gevoerde enquête beschikt ongeveer 98 % van de ondervraagde over toegang tot het klassieke internet en is ongeveer 63 % reeds verbonden met het mobiele internet. Er is hoop. Het ondernemersmilieu en de marktpotentieel is één, maar de sleutel elementen die een land aantrekkelijk maken worden vooral bepaald door de mate waarin de artsen bereid zijn m-health toepassingen toe te laten in hun dagelijkse praktijkvoering en tijdens en na hun patiënten contacten. Daarnaast is de graad van digitalisatie binnen het ziekenhuis bepalend voor het succesvol implementeren van m-health toepassingen. De data uit onze eigen enquête tonen een grote bereidheid voor gebruik van digitale toepassingen in de artsenpraktijken (>90 %) doch vormt kostprijs en de huidige ziekenhuis financiering een belangrijk obstakel binnen de adoptie van m-health apps (> 70% van de artsen is binnen het huidig systeem niet bereid om voor m-health toepassingen te betalen ). Enkel een doorgedreven nieuwe invulling van het begrip "ziekenhuis" en een moedige hervorming van de ziekenhuisfinanciering, zal België een attractief land maken voor m-health en zal de gemiddelde Belgische arts er toe aanzetten om m-health een kans te geven en zijn rol opnieuw als dokter te ontdekken waarbij hij terugkeert naar de essentie van zijn taak: de patiënt.

21