seeds&sharing Endeavour RZ Mooie tomaten Roterno RZ Lekkerste in het fijne segment Ruime keuze in cocktailrassen Productmagazine Tomaat September 2013

Transcriptie

1 seeds&sharing Productmagazine Tomaat September 2013 Endeavour RZ Mooie tomaten Roterno RZ Lekkerste in het fijne segment Ruime keuze in cocktailrassen

2 In deze uitgave Plezierig werken met Arvento RZ Reed Matthée van Wingerden bij het vorige ras elke dag een kuubcontainer onbruikbare tomaten 6 Cappricia RZ maakt het verschil 10 Endeavour RZ geeft mooie tomaten 18 Poolse tomatenteelt volop in ontwikkeling 3 Plezierig 4 Maticia 7 Roterno 8 Generatieve 9 werken met Arvento RZ RZ welkome aanvulling naast Cappricia RZ RZ best smakende tomaat in het fijne segment aanpak bij smakelijke Lyterno RZ Eerste klas tomaten met Lyterno RZ Goed teeltseizoen voor 11 Sassari RZ Ruime keus in betrouwbare 12 cocktailrassen Samen streven naar een 13 gezonde toekomst In de schijnwerper 14 Rijk Zwaan blijft investeren 15 in R&D en kwaliteit Groeiend aanbod 16 in groeiend segment Zien groeien, 17 doet goed eten Geslaagde demodag 20tomaat 22 Onderstammen Emperador RZ en Kaiser RZ 23 Contactgegevens Uitgelicht Nieuw U heeft weer een gloednieuw magazine over tomaten van Rijk Zwaan in handen. Met interviews en artikelen over nieuwe ontwikkelingen in de sector. Maar dit keer ook met een nieuwe vormgeving, én nieuwe naam. Seeds & Sharing is de nieuwe titel van dit magazine. En die hebben we natuurlijk niet zomaar gekozen. De vorige naam was RZ Seeds & Services. Dit is en blijft een hele toepasselijke titel, want het is precies wat we al jaren aan onze partners leveren. Aan die services verandert dan ook niets, maar waarom dan toch een andere naam? Sharing staat voor delen. En zoals u weet doen we dat graag. Het delen van kennis, maar ook het delen van ambities. De ambitie om het maximale rendement uit onze rassen te halen, maar ook de ambitie om groenten met elkaar lekkerder, gezonder en makkelijker bereidbaar te maken. En zo bij te dragen aan een verhoging van de wereldwijde groenteconsumptie. Bij die gezonde ambitie, hoort ook een nieuwe vormgeving: fris en eigentijds. Natuurlijk blijft het ook in dit nieuwe jasje gaan om de inhoud. Daarom wens ik u met deze eerste Seeds & Sharing tomaat vooral weer veel leesplezier en inspiratie. Marcel Barten Managing Director Rijk Zwaan Nederland naar buiten, sinds de invoering van Arvento RZ duurt het gemiddeld een week voor diezelfde container vol is. De onberispelijke kwaliteit van Arvento was dan ook de reden dat het bedrijf uit Poeldijk dit jaar overstapte. De hardheid is veel beter, beaamt de teler. Minder vruchten op de grond en nauwelijks afgescheurde trossen. Met Arvento hebben we gewoon aanzienlijk minder rotzooi en kunnen dus meer product verkopen. Het is een simpel rekensommetje voor tomatenteler Matthée van Wingerden. Daarnaast is het ras simpelweg top. In de kas loopt het lekker en zeker aan de sorteermachine merken ze het verschil: doosje vol en gaan! Juiste entmethode De eerste proeven met Arvento kwamen bij Van Wingerden niet zo goed uit de verf. Het gewas reageerde niet optimaal op het teeltregime van het hoofdras. We hebben bij collega s gekeken en toen toch de stap gewaagd. De hele kas vol en een Arvento-klimaat ingesteld. Nu zijn we er blij mee. Tja, achteraf gezien hadden we dat een jaar eerder moeten doen. Van Wingerden gaat niet over één nacht ijs en heeft zich met zijn plantenkweker allereerst verdiept in de juiste entmethode. Het is geënt getopt geworden, maar we twijfelden over 1 op 1 en dan een kopdief laten staan. Ik had gehoord dat Arvento wel eens problemen tussen de eerste en tweede tros kende, vandaar. Verder startten we speciaal voor dit ras onder vast folie. Je kan dan makkelijk temperatuur houden. En aangezien Arvento minder gevoelig is voor Botrytis, durfden we het aan. We zijn goed uit de startblokken gegaan. En als een teelt eenmaal lekker op de rit staat, is de rest meer ontspannen. Qua arbeid heeft Van Wingerden ook goede ervaringen. Ik ben een groot voorstander van flink bladsnijden en zet een plant graag in z n hemd. We willen graag 2 trossen groen zien en elke week bij het indraaien halen we een blad uit de kop. Ervaring dat de kop een beetje flauw hangt met scherpe instraling hebben we nog niet gehad, maar zijn er wel erg alert op. Het oogstwerk is een wereld van verschil ten opzichte van ons vorige ras. Moesten we voorheen 3 tot soms zelfs 4 keer rond in de week, nu is 2 à 2,5 keer oogsten voldoende. De tomaten zijn super. Hard en met een mooie glans. Het gemiddeld vruchtgewicht schommelt tussen de 100 en 105 gram en de productie is prima. Ik denk dat er deze week wel 2,5 kilo bijkomt! Luchten of potten? In het koele voorjaar haalde Van Wingerden met een voornacht van 13 C, nanacht van 16 C en namiddagtemperatuur van 23 C goede resultaten. Met de warme zomerweken, kwam de moeilijkere periode. Ik durf niet veel te luchten. Het waait te hard en dan kan de kop slap gaan, maar of potten goed is? De teler zette alles op alles om de trossen sterk te houden en 8 vruchten aan te laten maken. We zullen zien. Ik ben vooralsnog heel blij met de overstap naar Arvento. Enig minpuntje: die dure spuitrobot staat hier werkeloos in een hoekje. De prima resistenties van Arvento maken hem bijna overbodig Arvento RZ Van Wingerden Tomaten Locatie Poeldijk Teeltoppervlakte 3,5 ha Zaaidatum 25 okt Plantdatum 5 dec Entmethode geënt getopt Plantafstand 2,5 st./m² (eind: 3,65 st./m²) Eerste productie laatste week februari. Matthée van Wingerden (links) en teeltadviseur Ben Zwinkels beoordelen samen het gewas van Arvento RZ. 2 Rijk Zwaan Seeds&Sharing Tomaat 3

3 Na geslaagde proeven met RZ op grote schaal, kregen Marcel van den Broek en Theo van der Kaay als eerste de naam te horen: Maticia RZ. Deze mooie intermediate tomaat geeft strakke trossen met vruchten van 110 tot 130 gram in het segment waar nu nog Cappricia RZ domineert. In Straelen (Duitsland) vergelijken de twee telers beide rassen. Maticia RZ welkome aanvulling naast Cappricia RZ Marcel van den Broek plantte zijn m² Maticia op 20 december 2012 (zaaidatum 24 oktober). De getopt geënte planten startten onder folie op een onderlinge afstand van 55 centimeter. Later gingen ze naar 37,5 centimeter. Zelfde kwaliteit, plusje in productie Aan het begin van de zomer liggen de resultaten van beide rassen niet ver uit elkaar. Dat kan nog veranderen, want hoewel de kalender al 20 juni aangeeft, hebben de gewassen nog niet veel zon gezien. Maar op de dag van de bijeenkomst is het warm, net als de twee dagen ervoor. Op het bedrijf van Van den Broek in Straelen gaf de thermometer gemiddelde etmalen aan van 24,9 en 25,4 C. De eerste echte test voor Maticia. Wennen aan dunnere kop Gisteren heb ik het personeel s middags naar huis gestuurd. De temperatuur in de kas was 32 C en het voelde dompig en vochtig aan. Toch, als ik nu naar Maticia kijk, zie ik een fris gewas. Het staat er netjes bij. Dit weer is z n plus. In vergelijking tot Cappricia RZ heeft hij iets meer power. Je zou hem dan ook sneller kunnen telen. In het begin ben ik te voorzichtig geweest. Maar ja, je kijkt naar de kop van de plant. En die van Maticia is dunner dan die van Cappricia. Nu weet ik dat dat zo hoort bij dit ras, naar beneden toe worden de stengels weer even dik. Smakelijke tomaat In het voorjaar hebben we geen blaadje uit de kop gehaald. Maticia heeft dat niet nodig, het gewas is van zichzelf al wat opener. Week 9 werd de eindafstand bereikt, bewust wat later want ook Maticia geeft gemakkelijker zwaardere vruchten bij een niet te vol gewas. Het is sowieso een prettig gewas om mee te werken. De ietwat lichte bloemetjes bloeien heel snel af en zetten vlot. De trossen zijn mooier dan die van Cappricia, iets vlakker en met een regelmatige opbouw. Ook de tomaten zelf zijn van prima kwaliteit en goed van smaak. Er mag hier in Duitsland ook absoluut niks aan mankeren, want dan zet je jezelf buitenspel! Kleine voorsprong In deze regio telen we wat rustiger, om de onvermijdelijke hete dagen op te vangen. Vroeg in de morgen wil ik dan ook niet te koud zitten. Voordat het warme weer begon, hanteerden we een voornacht van 14 C en een nanacht van 17,5 C. Nu zitten we iets lager, maar dat was niet nodig geweest. Ik had de etmalen voor Maticia eigenlijk eerder wat hoger moeten maken en hem meer aan mogen pakken: zo had ik het blad wat kleiner kunnen houden. Qua trosbloei lopen we nu hier een beetje achter op het bedrijf van Theo. Daar bloeit nummer 23 en bij ons nummer 21. Bij Cappricia is dat hetzelfde, maar Maticia heeft wel een iets hoger gemiddeld vruchtgewicht. Nog niet te grof, met deze maat kunnen we goed werken. Ik ben benieuwd of zijn productie nog verder gaat uitlopen op die van Cappricia. Met behoud van deze kwaliteit natuurlijk, dat zou voor ons doorslaggevend zijn. Theo van der Kaaij plantte zijn m² Maticia op 8 december 2012 (zaaidatum 21 oktober) op een afstand van 50 centimeter. Hij gebruikte net als Van den Broek geënt getopte planten en zette deze onder folie. De stengelafstand werd teruggebracht naar 35 centimeter. Maticia is een fijn ras om mee te werken. Net als bij Marcel staat het er bij ons in Berlicum, Friesland goed bij. Verschillen zijn er ook: ons gewas is iets meer open en ik zie hier teveel kniktrossen naar mijn zin. Bij ons zie je die nauwelijks. Met een meer open gewas is hij daar juist minder gevoelig voor dan Cappricia. Wij hanteren dan ook een generatiever teeltregime; komen koeler uit de nacht en kunnen meer CO 2 doseren. s Middags pieken we bij 27 C à 28 C. In februari en maart trok Maticia een beetje weg van Cappricia en hebben we op de rem getrapt. Had niet gehoeven, weet ik nu. Bij dit ras moet je niet voorzichtig zijn, maar juist douwen. Werken aan bite De groene delen zijn sterker dan die van Cappricia, de vruchten smaken net zo goed, zijn donkerder rood en glanzen net iets minder. Wel heb ik het idee dat dit ras gevoeliger is voor een enkele losse vrucht en er scheurt soms een tros af. En de Theo van der Kaaij (links), Marcel van den Broek (midden) en John Verbruggen van Rijk Zwaan bespreken de verschillen tussen Maticia RZ en Cappricia RZ. tomaten zijn net wat zachter. Hier helemaal niet! Zeker na die twee warme dagen had ik ze veel minder stevig verwacht. Misschien zijn wij iets te zuinig. Marcel zit hoger in z n EC en watergift. Dat kunnen we aanpassen voor een nog betere bite. Net als bij Marcel zit Maticia bij ons ruimer in het water dan Cappricia, vanaf begin dit jaar krijgt die afdeling elke beurt 3 procent meer vocht. Minder tussendieven Het is moeilijk om nu al conclusies te trekken, maar momenteel ontlopen Maticia en Cappricia elkaar niet veel. Ze zijn allebei mooi en lekker en perfect voor het middensegment. Ook van de handel hebben we geen opmerkingen gehad. Qua gewas is Maticia iets opener. De planten zijn net wat langer, geven minder tussendieven en komen vroeger op gang. Hij wordt daarom wel makkelijk iets grover. Als ik een hele afdeling vol had staan, zou ik dit ras gelijk vanaf het begin generatief wegzetten en sneller telen. Volgens mij is een hogere productie dan zeker mogelijk. Momenteel heeft ie nog steeds een kleine voorsprong op Cappricia. Goed in hitte Tijdens de rondgang wist Van der Kaay nog niet dat er een hete zomer zat aan te komen. Begin augustus zegt hij hierover: Tijdens het extreem hete weer in juli en augustus leek de zetting bij Maticia nog wat gemakkelijker te gaan. Overigens ligt dit ras nu nog steeds wat voor in productie. 4 Rijk Zwaan Seeds&Sharing Tomaat 5

4 Uithoudingsvermogen Cappricia RZ maakt het verschil Roterno RZ best smakende tomaat in het fijne segment Na achtereenvolgens Cedrico RZ en Mecano RZ geteeld te hebben, stapte Jan Gresnigt over op trostomaat Cappricia RZ. Volgens de teler staat dit ras garant voor een uitstekende kwaliteit en goede productie. Al in het begin kwam het aantal kilo s hoger uit. En toen ook zijn uithoudingsvermogen beter bleek te zijn, waren we snel om. De tomaten verlaten onder eigen merknaam Esly het bedrijf. Seasun teelt in 6 kassen, met een gezamenlijke oppervlakte van 50 hectare, diverse soorten tomaten en paprika s in Kapelle, Zeeland. Tomaten hebben met 34,5 hectare de overhand en Cappricia leent zich bij uitstek voor kleinverpakkingen. Gresnigt: De kwaliteit van de vruchten is absoluut de hoofdreden dat wij dit ras op grote schaal telen. De tomaten zien dieprood en zijn ongeacht de omstandigheden goed hard. Daarnaast scheuren ze niet en kun je de mooie vlakke trossen gemakkelijk in de eindverpakking leggen. De groene delen zouden iets beter kunnen. Tja, helemaal tevreden ben je als teler natuurlijk nooit. Generatief wegzetten Begin december kwam het gewas als onuitgezette plantjes bij ons binnen. We starten altijd onder een vast AC-folie en schermdoek. Cappricia is een sterk vegetatief ras en met zo n folie kunnen we dat tijdens de winter goed generatief wegzetten. Niet zozeer met een voornacht, al hanteren we wel 15 C, maar vooral ook door te pieken in de middag. Als de zon meewerkt heb ik er geen problemen mee als de temperatuur oploopt tot 30 C. Vanwege het koude voorjaar hebben we dit seizoen de folie lang laten zitten, tot half februari. Ver voor die tijd, ongeveer drie weken na planten, hadden we de Cappricia RZ Seasun Locatie Teeltoppervlakte Kapelle 8 ha Zaaidatum half okt Plantdatum 6-7 dec Entmethode 1 op 1 Plantafstand Eerste productie 10 mrt Gem. vruchtgewicht 1,66 st/m² (eind: 3,33 st/m²) 120 g Ook tweede helft van het jaar nog goede kwaliteit. plantdichtheid verdubbeld door overal een extra stengel aan te houden. Bij het verdubbelen hebben we er wat blaadjes tussenuit gesneden. Nu, begin augustus, snijden we iedere week van onderen drie bladeren weg en halen we er ook regelmatig een blad tussenuit. Zo houden we het gewas mooi open. Rond half september worden de planten gekopt. Door het gewas goed te verzorgen oogst Gresnigt ook in de tweede helft van het jaar nog voldoende vruchten van goede kwaliteit. Rood oogsten Gresnigt laat de eerste trossen op 5 vruchten snoeien, daarna worden dat er 6, dan weer 5 en uiteindelijk worden de laatste 4 à 5 trossen weer op 6 vruchten gesnoeid. Je moet de vruchten niet te grof laten worden. 120 tot 130 gram gaat prima, maar vanaf 135 gram neemt de kans op scheuren wel wat toe. In een scheurgevoelige periode gaan we voor de zekerheid wat vaker rond, ongeveer 1,5 keer in de week. Normaal volstaat 1 keer per week om de trossen te knippen. Je kunt Cappricia mooi rood oogsten. Dat komt de smaak ten goede. Qua watergift- en voedingsstrategie is dit ras redelijk gemiddeld. We beginnen s ochtends met grote beurten van 275 cc, vier keer per uur. s Middags bouwen we de beurtgrootte af. Aan het water geven we met het warme weer een EC van 2, 5 mee. In het begin van de teelt 3,0 3,5. Ook druppelen we wat waterstofperoxide mee. Op deze locatie hebben we nogal last van overmatige wortelgroei en helaas heeft, net als alle andere rassen, ook Cappricia hier last van. Ze neemt dan wat moeilijker haar vrucht mee. Het is een groeiend probleem in Nederland. Marco van Noord zegt waar het op staat: Roterno RZ blinkt uit in smaak. Volgens de Prominent-teler komt de zoetheid zelfs in de buurt van een cocktailtomaat. Daarnaast vinden hij en zijn bedrijfsleider Cornelis de Rijke Roterno een mooi ras om te telen. In het begin kun je er werkelijk alles aan doen om hem generatief te krijgen, je krijgt hem niet snel te traag. En die energie betaalt zich weer uit in de zomer. Dan heb je een mooi stabiel gewas en trossen van hoge kwaliteit. Prominent s keuze voor Roterno is eigenlijk puur een smaakverhaal, vertelt Marco van Noord. Dit ras wordt duidelijk voor de smaak geteeld. En de presentatie. Of we ze nu bovenin of onderin oogsten, over het hele traject kunnen we een uniform product leveren. Een showbakkie tomaten, weet Cornelis treffend te omschrijven. Plat, rond en egaal van kleur. Roterno eindigde vorig jaar als absolute nummer 1 in Prominent s eigen keuringsproeven. We scoorden zelfs twee maal een 9,7 op kwaliteit. Hogere plantbelasting Van Noord hoopt de productie van vorig jaar (58,9 kilo) dit seizoen te evenaren. Ze zitten op schema, al is de aanmaak iets minder dan vorig jaar. De plantbelasting ligt nu ongeveer 20 vruchten hoger. Het gewas houdt door de donkere start van de zomer de tomaten langer vast, dat zie je terug in het vruchtgewicht. We zitten half juli al bijna 6 weken rond de 105 gram. Het seizoen duurt lang voor de telers op de Groeneweg. Ze gaan door tot de kerst. Cornelis: De laatste 3 à 4 trossen gaan we terugsnoeien op 5 vruchten. Net als de eerste tros. De rest zit op 6. Kopblaadjes weghalen pakken we ook weer binnenkort op, waarschijnlijk in week 30. Week 23 zijn we daarmee gestopt, de laatste 6 weken deden we het al om de week. Dat gaat best zo. Roterno RZ Prominent Groeneweg II Locatie s Gravenzande Teeltoppervlakte 3,4 ha Zaaidatum 28 okt Plantdatum 23 dec Entmethode Plantafstand geënt getopt Eerste productie week ,5 st./m² (eind: 3,75 st./m²) Ook terugkoppen doen we niet. Het feit dat onze kas ingericht is voor Het Nieuwe Telen en voorzien is van luchtbehandelingskasten, heeft hier natuurlijk wel mee te maken. Snelle start Roterno is een makkelijke, vegetatieve groeier die een heel snelle start nodig heeft. Als het gewas eenmaal in balans is, gaat het rustig de zomer in en kom je zonder kunstgrepen de zomer door. We startten bijvoorbeeld onder AC-folie en schermdoek en streefden in week 11 al etmalen na van circa 20 C. Nachten van 17 C à 18 C en s middags doorpieken naar 23 C. In het najaar moet je weer gaan oppassen. Wanneer het buiten vochtiger wordt, schiet Roterno weer snel in de groei. Kortom, vooral de eerste en de laatste weken van de teelt vraagt dit ras om veel energie. Maar daar krijg je een prachtproduct voor terug. Marco van Noord hoopt de productie van vorig jaar te evenaren. 6 Rijk Zwaan Seeds&Sharing Tomaat 7

5 Generatieve aanpak bij smakelijke Lyterno RZ Over de grens Eerste klas tomaten met Lyterno RZ Sinds 2011 zijn Carsten Knodt, Dirk Driessen, Matthias Draek en Willi Baum gezamenlijk eigenaar van een groot nieuw tomatenteeltbedrijf in Niederrhein, Duitsland. Vanaf de start kozen de Neurather Gärtner voor het ras Lyterno RZ. Inmiddels weten ze dat ze met een generatieve teeltwijze het hoogste rendement uit het ras halen. In de zomer gaat het er simpelweg om de kas zo lang mogelijk koel te houden. Extremen op de dag proberen we te allen tijde te voorkomen: 24 of 25 C in de middag is voldoende. Daarmee hebben we dit seizoen vanaf eind maart tomaten kunnen oogsten met een gemiddeld vruchtgewicht van 110 tot 120 gram, en dat is prima. Maar hier heb je dus wel voldoende warmtecapaciteit en CO 2 voor nodig. Dirk Driessen (links) en Gerd van Megen van Rijk Zwaan. Dit seizoen werd er op 3 januari geplant, twee planten per pot van 10x15 centimeter, geënt op Maxifort. We zijn met 3,5 planten per m 2 direct op de eindafstand gestart, vertelt bedrijfsleider Dirk Driessen. De eerste 8 trossen hebben we gebeugeld en de allereerste tros hebben we op 5 vruchten gesnoeid. Daarna zijn we op 6 gaan snoeien en vanaf eind juni zijn we weer teruggegaan naar 5 vruchten. In de eerste 4 weken hebben we een blad uit de kop gehaald, tot het moment dat we zagen dat het gewas generatief genoeg stond. Ook in het vervolg van het seizoen blijft het wegnemen van een blad een belangrijk middel om het gewas generatief te houden. Begin augustus, wanneer de omstandigheden weer vegetatiever worden, zal hier weer meer sprake van zijn. Geen extremen We doen er dus alles aan om Lyterno zo generatief mogelijk te sturen, vat Driessen de teeltstrategie samen. In mijn optiek betekent dat ook altijd rustig telen, en daar moet je dan ook voldoende energie voor gebruiken. Een voordeel in dat opzicht is dat het bedrijf gebruik kan maken van de stadsverwarming van de naburige RWE-centrale. Twee uur voor zonsopkomst laten we de buistemperatuur daarmee oplopen. s Nachts stellen we 17,5 tot 18 C in en daarmee gaan we ook de dag in. Is de zon op, dan gaan we voor 2 uur terug naar 14 C, simpelweg door af te luchten. Zo voeren we een extra generatieve actie uit. We houden goed in de gaten dat de temperatuur tot 11 uur niet boven de ingestelde dagtemperatuur van 20 C uitkomt. Glanzende vruchten Van meeldauw of andere ziektes of plagen hebben we dit seizoen nog niets gezien, zegt Driessen half juli. De kwaliteit van Lyterno is super en dankzij de uitstekende kleur en mooie glans presenteren de tomaten heel mooi in de doos. We krijgen ook veel lof van onze afnemers. Zij zijn heel tevreden met zowel de kwaliteit als de smaak van Lyterno. We zijn ervan overtuigd dat we dit hoge niveau tot het einde van de teelt vast kunnen houden, vervolgt Driessen. Hier is ook het hele logistieke proces van ons bedrijf op gericht: we doen er alles aan om onze afnemers een kwalitatief hoogwaardig product te kunnen leveren. Als zij tot het einde van het seizoen zo tevreden blijven over de kwaliteit en de smaak, en aangeven met Lyterno door te willen, zullen we dit ras volgend jaar zeker weer gaan telen. Emsland Gemüse in Duitsland wordt geleid door de broers Tom en Bart Kuipers en bestaat uit 13 hectare groenteteelt. Naast trostomaat worden ook cocktailtomaat Delioso RZ en komkommer geteeld. Voor alle producten geldt dat we streven naar de hoogste kwaliteit, zegt bedrijfsleider Ton Peters. Daarom kozen we vorig jaar ook heel bewust voor Lyterno RZ; om zijn kwaliteit en zijn smaak. Consumenten waarderen bovendien de goede houdbaarheid. Alles bij elkaar past Lyterno goed bij de wensen van de Duitse markt, die voor regionale afzet een premium product en uitstekende smaak eist. Dat onze klanten zo tevreden zijn, bewijst dat het mogelijk is daadwerkelijk aan die eisen te voldoen! Pas laat beugelen In het huidige seizoen werd Lyterno op 9 februari gezaaid en op 5 april geplant, geënt op Maxifort. We zijn met 2,2 planten per m 2 gestart en hebben bij elke plant een zijtak aangehouden, zodat we uiteindelijk op een stengeldichtheid van 3,3 per m 2 uitkwamen. Vanaf de start hebben we de trossen op 6 vruchten gesnoeid en dat hebben we volgehouden tot begin juni, daarna zijn we naar 5 vruchten overgegaan. Tot nu toe hebben we nog geen trosbehandeling hoeven toepassen, maar vanaf de eerste of tweede week augustus willen we waarschijnlijk gaan beugelen. In de herfst vinden we het namelijk heel belangrijk om ook bij korter wordende dagen een goede kwaliteit te kunnen blijven oogsten. Telen op kokos Belangrijk bij Lyterno is een generatieve teeltwijze, weet Peters. We telen namelijk op kokos. Dat zorgt voor groeikracht, en maakt het een extra uitdaging om het gewas generatief te houden. In de voornacht laten we de temperatuur voor 3 of 4 uur dalen naar zo n 14 a 15 C, waarna we in de nacht 17,5 tot 18 C instellen. s Morgen willen we de temperatuur vervolgens niet te snel boven de 18 C laten uitkomen, en vóór 11 uur willen we niet boven de 21 C gaan. In de middag laten we de temperatuur op basis van de lichtsom oplopen naar 23 tot 25 C. Extremen op de dag willen we zo veel mogelijk voorkomen. Om de groei in de kop te houden gebruikt Peters de voornacht. Die maken we zo nodig wat korter of juist wat langer. Verder is het Emsland Gemüse is gelegen in het Nedersäcksische Emsbüren en maakt onderdeel uit van ondernemingsgroep Emsflower GmbH. Kwaliteit staat voor het bedrijf bovenaan en met die insteek koos het bedrijf vorig jaar voor het eerst Lyterno RZ. Dat beviel prima, en dus keerde het ras dit jaar weer terug. bij moeilijke lichtomstandigheden belangrijk op vruchtzetting te sturen. Met temperatuur en luchtvochtigheid is dat goed mogelijk. Goede opbrengst De eerste vruchten kon Emsland Gemüse in juni oogsten. Half juli had het bedrijf al 10 kilo van de plant af; zowel de opbrengt als de kwaliteit waren zeer goed. Bij de start lag het gemiddeld vruchtgewicht met 150 gram heel hoog - normaal bij zo n late plantdatum -, nu ligt het gewicht tussen de 120 en 130 gram. Tenslotte is het gewas tot nog toe heel gezond gebleven, besluit Peters. Zowel Peters als de gebroeders Kuipers hopen dat Lyterno de goede kwaliteit en smaak tot het eind van het seizoen kan vasthouden. Dan zijn we met dit ras heel tevreden! Ton Peters streeft naar de hoogste kwaliteit. 8 Rijk Zwaan Seeds&Sharing Tomaat 9

6 Endeavour RZ geeft hele mooie tomaten Goed teeltseizoen voor Sassari RZ Jos van Adrichem pootte zijn grove trostomaten zo n beetje als laatste van alle Prominent-leden en tikte op 1 mei nagenoeg de hoogste score aan op de lijst met productiecijfers. Vergeleken met andere rassen valt de vroegheid van Endeavour RZ inderdaad positief op, verklaart de teler. En als ik nu zo naar de conditie van de plant kijk en zie wat er allemaal nog aanhangt, denk ik dat een eindproductie van 69 kilo per m² mogelijk is. Sassari RZ heeft zich in het cherrysegment al ruimschoots bewezen. Smaak, vorm en productie van het ras zijn nog steeds ongeëvenaard. Dit seizoen lijken de resultaten zelfs nog wat beter, mede doordat het ras goed past bij de huidige trend om warmer te telen. Het gewas staat er half augustus nog op en top gezond daarom houden we iets meer bladeren aan dan Sassari is een ander type dan de meeste Een voornacht van 14 of 15 C is dan behanglengte, ook door de goede bij en kende dit seizoen nog geen enkele uitval. anders. 14 à 16 stuks, dat zijn er twee meer dan cherryrassen. Door zijn generatieve voldoende. Steeds meer telers zien kwaliteit. De tomaten kunnen mooi Geen Botrytis, minimale plekjes witte vlieg en spint andere jaren. inslag mag het gewas best wat zwaarder dit in en kiezen ervoor om Sassari wat rood geoogst worden, omdat ze niet en gelukkig helemaal geen Verticillium, vertelt Van komen te staan. Het ras geeft van zich- warmer te telen. Doordat hij minder snel scheuren, en het ras geeft weinig Adrichem. Vorig jaar hadden we een probleem met Endeavour is een arbeidsvriendelijk ras. De planten zelf al makkelijk splijttrossen en dat geprikkeld wordt, ontstaat ook een puntvruchten. Ten slotte is Sassari Verticillium. Daarom zijn we deze teelt extra hygiënisch groeien recht langs de draad omhoog waardoor het zorgt voor een goede productie. opener gewas en gezonder plant- weinig gevoelig voor Botrytis. Dit speelt en met nieuwe druppelslangen en stekers gestart. indraaien gemakkelijk gaat. Er staat gelukkig niet zoveel Het gemiddeld vruchtgewicht begint materiaal. Dit zou dan ook een van nog eens extra met een ruimere Ook kozen we dit jaar voor een sterkere onderstam. spanning op de kop. Wanneer we een blaadje uit de rond de 15 à 16 gram en ligt het grootste de redenen kunnen zijn dat veel telers stengelafstand, waar het ras goed En de maatregelen hebben gewerkt: geen gele stengels, kop mee nemen, breek je zelden een kop. De trossnoei deel van het seizoen tussen de 14 en dit seizoen minder last hebben gehad geschikt voor is. maar wel veel kilo s mooie trostomaten. Diepe, korte voornacht gaat iets minder makkelijk. Endeavour heeft altijd een vegetatief trosje en door het opstaande blad is die moeilijker te vinden. We snoeien trouwens het hele jaar 15 gram. Sassari wordt gekenmerkt door een hoogronde vorm en een diameter van maximaal 35 millimeter. Een groot van afwijkende planten: een kwaal waar het ras voorgaande seizoenen bovengemiddeld last van had. Van Adrichem omschrijft Endeavour als een sterk groeikrachtig ras. Je haalt het beste uit de plant door op 5. Mooie, sterke trossen, grof en uniform met goed smakende tomaten. En van gescheurde tomaten heb voordeel vormen verder de vaste kroontjes en van lekkende vruchten Goede arbeidsprestatie hem eerst zwaar op grofheid te sturen. Wanneer de je ook totaal geen last. Bij een stengeldichtheid van heeft het ras geen last. Het uniformere plantmateriaal komt vruchten rond de 150 gram wegen, kun je je meer op groei gaan richten. Om de productie zo snel mogelijk 3,3 kan de plantbelasting oplopen tot maximaal 135, daarna zakt hij terug naar 121. Dit jaar houdt de plant Warmer telen ook het indraaien ten goede; dat was dit seizoen duidelijk te merken. op de rit te krijgen, hanteerden we in maart en april zijn vruchten langer vast door het koude voorjaar. Om de zomer goed door te komen Verder kan het blad makkelijk gebroken een diepe voornacht van 12 à 13 C. Na twee tot drie Eerst liepen we twee kilo achter, nu nog één. Je hoort is het advies om de productie in het worden en gaat ook het oogsten uur stookten we al weer op tot de nanacht, circa hem zuchten! Ik schat dat we over twee weken weer voorjaar enigszins te remmen. makkelijk. Niet alleen door de beperkte 18 C + 2 C. In die maanden trokken we overdag wel gelijk lopen aan de productie van vorig jaar. eens behoorlijk door met instellingen van 20 C + 2 C tot vier uur voor zon-onder en 20 C + 8 C tot zon-onder. Uiteraard afhankelijk van het licht. 10 liter per m² De teler haalt tot slot nog de watergift aan. Endeavour Hernieuwde interesse in RZ Endeavour vraagt de hele teeltperiode om een heeft veel water nodig. Wij hanteren op zonnige dagen generatieve aanpak. Vanaf week 5 tot 10 juni haalden een streefwaarde van 3,5 cc per joule instraling en dan Door veranderende marktomstandig- we daarom bij iedere tros een blaadje uit de kop. In kan de watergift zomaar oplopen tot 10 liter per m². heden is er de laatste tijd weer meer augustus zijn we daar weer mee begonnen. We snijden Tijdens die extreme periodes druppelden we tussen aandacht voor RZ. Al enkele blad, op die manier voorkom je tussendieven. Maar 1 en 3 uur zowat non-stop. Het gewas is de zomer in jaren wordt dit ras voor losse cherry Jos van Adrichem oogst met Endeavour RZ mooie, sterke trossen. je zou bij Endeavour ook gemakkelijk blad kunnen breken. Dit jaar telen we onder een diffuuscoating, goede conditie uitgekomen en ik verwacht dat het nog tot half december blijft staan. Endeavour RZ Kwekerij Van Adrichem Locatie De Lier Teeltoppervlakte 5 ha Zaaidatum 7 nov Plantdatum 3 jan Entmethode geënt getopt beproefd in de praktijk. Het ras heeft een wat sterker gewas dan Sassari RZ en geeft wat minder splijttrossen. De lagere aanmaak wordt echter gecompenseerd door het vruchtgewicht, dat ongeveer 2 gram hoger ligt. Zowel de smaak als de rode kleur liggen op hetzelfde hoge niveau als die van Sassari. Plantafstand 2,5 st./m² (eind: 3,3 st./m²) Eerste productie week Rijk Zwaan Seeds&Sharing Tomaat 11

7 Ruime keus in betrouwbare cocktailrassen van deze rassen Samen streven naar een gezonde toekomst Met Amoroso RZ, Brioso RZ en Delioso RZ heeft Rijk Zwaan een naam Rijk Zwaan kenmerkt zich al jarenlang door een Rijk Zwaan groeit, en dat doet de wereld om het bedrijf heen ook. Dit hoog te houden in het cocktailsegment. Door de voortdurende inspan- gezonde groei. Een duidelijke uiting hiervan is het biedt mogelijkheden maar brengt tevens extra verantwoordelijkheden ningen van veredelaars groeit het assortiment, waarbij alle rassen de nieuwe hoofdkantoor in De Lier, dat eind vorig jaar met zich mee. Rijk Zwaan heeft de ambitie om hier iets mee te doen. zekerheid geven van een hele mooie, dieprode kleur en een zeer goede in gebruik werd genomen. De bouw hiervan werd Directeur Marco van Leeuwen: Alleen sámen met onze partners kunnen smaak. Voor alle rassen op deze pagina geldt verder dat ze net als lang uitgesteld, want al sinds de oprichting in 1924 we die ambitie waarmaken. Brioso niet gevoelig zijn voor gescheurde tomaten. geeft het bedrijf prioriteit aan investeringen in R&D. De afgelopen jaren hebben we bijvoorbeeld nieuwe veredelingsfaciliteiten gebouwd in Nederland, Spanje network van Rijk Zwaan waar consumenten en telers, Aanwinst voor het cocktailsegment en Turkije, maar ook geïnvesteerd in productielocaties in Tanzania en Mexico, vertelt Marco van verwerkers, chefs en andere professionals samenkomen om elkaar te inspireren met hun passie voor Vimoso RZ ( RZ) Leeuwen. Dat investeren doen we omdat we volop kansen zien. Kansen voor producten met een hogere groenten. Doel van dit platform is een verhoging van de wereldwijde groenteconsumptie: een heel Nieuwkomer voor het cocktailsegment. De vruchten opbrengst, meer resistenties, een betere smaak en concrete uiting van de gezonde ambities van Rijk wegen tussen de 40 en 45 gram. Het ras heeft makkelijkere verwerkbaarheid. Zwaan. ondanks de wat zware groeiwijze een vlotte trosaanmaak. De vruchtzetting verloopt gemakkelijk. Midden in de maatschappij Inmiddels heeft Love my Salad al meer dan Vorig jaar stond het ras in Work in Natuurlijk bieden die verbeterde producten kansen fans op Facebook: ook daar is dus sprake van flinke het Trial Center Tomato, dit jaar is er ook praktijk- op commercieel succes, zowel voor Rijk Zwaan als groei. Marco benadrukt hierbij dat groei voor Rijk ervaring met hele afdelingen opgedaan. voor telers en andere schakels in de keten. Kansen Zwaan geen doel op zich is. Maar het is voor ons wel liggen er echter ook op een heel ander vlak. Dat blijkt een voorwaarde om te kunnen blijven investeren in Voor het grovere segment Roze cocktail is de moeite waard uit dochterbedrijf Rijk Zwaan Afrisem in Tanzania, waarmee Rijk Zwaan de unieke insteek heeft om kennis, mensen en partnerships, en daarmee in een gezonde toekomst. Voor telers én de opvolgende RZ RZ is de eerste roze cocktailtomaat specifieke rassen te ontwikkelen voor de lokale Afrikaanse groenteteelt. Het is volgens Marco één schakels in de keten, tot en met de miljoenen consumenten die we willen laten delen Gloednieuw ras in het segment gram, met als in het assortiment van Rijk Zwaan. Dit jaar van de voorbeelden van de veranderende positie in de verse, gezonde en smaakvolle opvallende de vlakke tros en een staat het ras in de afdeling Work die Rijk Zwaan inneemt: niet alleen midden in de groenten waarvoor we met onze rassen flinke groeikracht. Generatief sturen is een must. in het Trial Center Tomato. Daar is te zien dat groentesector, maar ook midden in de maatschappij. de basis leggen. De vruchten zijn mooi donkerrood en scoren hoog het gewas vergelijkbaar is met dat van Amoroso: Wij hebben de kennis en de tools in handen om in de smaaktesten. namelijk opvallend sterk. Verder wegen de vruchten tussen de 45 en 50 gram en is de smaak een aantal grote uitdagingen waar de wereld voor staat aan te pakken en op te lossen. En daar moeten Een gezamenlijke uitdaging: de groeiende wereldbevolking blijven voorzien van voldoende gezond voedsel. bijzonder lekker. Vooral de zoetheid is opvallend: we iets mee doen. Ondervoeding, overgewicht en een karakteristieke eigenschap voor álle roze obesitas aanpakken met gezonde groenten; de druk Vergelijkbaar met Brioso RZ tomaten. De kansen voor dit type in nieuwe markten zoals de West-Europese zijn dan op ecosystemen verminderen door toepassing van nieuwe teelttechnieken en de groeiende wereld RZ ook groot. Uitdaging is om consumenten te laten wennen aan de opvallende kleur. bevolking blijven voorzien van voldoende gezond voedsel. Qua gewasopbouw en vruchtkwaliteit is dit ras bijna identiek aan Brioso RZ. Verschillen zijn de soms Eenmaal geproefd raken consumenten snel overtuigd. Waar keten-inspanningen hier nog Partnerships wat minder vlakke punt van de tros van RZ een belangrijke rol in moeten gaan spelen, Essentieel bij deze uitdagingen is de keuze voor lange en het enkele grammen hogere vruchtgewicht ten lijkt met RZ het juiste ras in ieder geval termijn samenwerking en partnerships, gebaseerd opzichte van Brioso. al voor handen. op wederzijds vertrouwen en win-win. Een aanpak die Rijk Zwaan al jaren volgt: bij het adviseren en begeleiden van telers, maar ook bij de vele succesvolle ketenprojecten. Alleen door de gezamenlijke aanpak leiden deze initiatieven wereldwijd en in de hele keten tot succes. Het is ook de basis geweest voor de start van Lovemysalad.com: het social salad 12 Rijk Zwaan Seeds&Sharing Tomaat 13

8 In de schijnwerper van deze rassen Rijk Zwaan blijft investeren in R&D en kwaliteit Rijk Zwaan blijft haar tomatenassortiment verbreden en verdiepen. Op deze pagina s lichten we een aantal rassen uit. Groei en nieuwe, snelle ontwikkelingen op onderzoeksgebied maken uitbreiding voor Rijk Zwaan noodzakelijk. Op deze pagina een impressie van lopende projecten. Onderzoek naar ziektes In De Lier wordt hard gewerkt aan de uitbreiding van het fytopathologisch onderzoekscentrum. De huidige locatie wordt uitgebreid met een nieuwe kas en een aantal cellen. Met deze nieuwbouw Tros grof RZ Los RZ Los RZ speelt Rijk Zwaan in op de snel groeiende vraag naar resistentietoetsen. Grotere capaciteit Aanvulling voor het grove trossegment; Losse tomaat met een vergelijkbaar Nieuwkomer voor het grove losse Vorig jaar nam Rijk Zwaan al een nieuw logistiek meeldauwresistent en met een open vruchtgewicht en verhouding A/B segment met een vrij sterk gewas. centrum in gebruik, inmiddels is de volgende fase van gewas. Het ras geeft mooie vlakke trossen tomaten als Arvento RZ. Op alle fronten De smaak is vergelijkbaar met die van dit project in volle gang. In het Zaadtechnologisch met mooie, dieprode tomaten en sterke is RZ minimaal gelijkwaardig aan Arvento RZ, het gemiddeld vruchtgewicht Centrum (ZTC) vindt de ontvangst, bewerking, opslag groene delen. Hij heeft een hoge vroege dit standaardras: de productie, de brix ligt ongeveer 10 gram hoger. Hoewel en verpakking plaats van de zaden van Rijk Zwaan. productie. Het gemiddeld vruchtgewicht ligt rond de 150 gram en voor het grove en de uniformiteit zijn in potentie zelfs nog wat beter. Alle vruchten groeien de uitgroei daardoor wat trager is, is er een hoge eindproductie mogelijk. Het Versnellen veredelingscyclus segment is de smaak net als die van goed uit en het gewas is vrij open en percentage B-tomaten ligt rond de 90%, De vestiging in Fijnaart wordt uitgebreid met Endeavour RZ opvallend goed. vergeleken met Arvento wat langer. het aandeel BB-tomaten is minimaal. een fytotrongebouw, waar in kweekcellen planten worden opgekweekt voor het laboratorium. Gem. vruchtgewicht (g): 150 Gem. vruchtgewicht (g): 100 Gem. vruchtgewicht (g): 115 Dankzij het gebruik van deze techniek kan de ontwikkeling van ouderlijnen versneld worden. Tros fijn RZ Mini pruim los RZ Mini pruim tros Tiarino RZ ( RZ) Smaakvolle tomaat in het segment Minipruimtomaatje met een iets Pruimtomaatje voor aan de tros met van Roterno RZ en Lyterno RZ. lager vruchtgewicht dan Solarino RZ. een zeer goede smaak. De tros is mooi Het ras geeft dieprode, enigszins plat- De hoge aanmaak zorgt echter voor vlak en heeft sterke groene delen. ronde vruchten en de diepgroene minimaal dezelfde productie. Vergeleken met Caldino RZ ( RZ) delen zijn opvallend sterk. Het gewas heeft voldoende groeikracht zijn de vruchten ongeveer 5 gram Het gewas is kort en sterk en heeft een om het najaar goed door te komen. zwaarder, waarmee ze op een generatieve inslag. Ondanks het grotere bladoppervlak, gemiddeld vruchtgewicht van 20 tot heeft RZ door zijn fijnheid een 25 gram komen. Het gewas van Tiarino uitstekende smaak. is vrij open. Gem. vruchtgewicht (g): 100 Gem. vruchtgewicht (g): 8 Gem. vruchtgewicht (g): Rijk Zwaan Seeds&Sharing Tomaat 15

9 Groeiend aanbod in groeiend segment van deze rassen Zien groeien, doet goed eten Het ras Confetto RZ gaat inmiddels al weer enige jaren mee. Opvallend is vooral dat dit ras geschikt is voor zowel losse oogst als oogst aan de tros. Het grootste deel van het areaal wordt los geoogst. Hij is uitermate geschikt om gezond te snacken. De uitstekende smaak en prima productie hebben zich in de praktijk al ruimschoots bewezen. Ook de stabiele vorm is een opvallend voordeel van het ras. Met name dat hij het karakteristieke deukje behoudt wordt door de handel erg gewaardeerd. De trossen blijven ook onder wat lastigere omstandigheden voldoende bloemen maken en zetten gemakkelijk. Drie nieuwkomers Door de populariteit van het segment heeft Rijk Zwaan sinds de introductie van Confetto veel energie gestoken in verbreding van het assortiment. Niet zonder resultaat, want voor komend seizoen introduceert Rijk Zwaan maar liefst drie nieuwe rassen: Vacetto RZ ( RZ), RZ en RZ. 1. Vacetto RZ ( RZ) Vacetto RZ heeft heel mooie, donkerrode, stevige vruchten en net wat meer gewas- en lengtegroei dan Confetto. Dit ras is uitermate geschikt als smakelijke trostomaat. De trossteel is wat grover dan die van Confetto en ook zitten de vruchten na het oogsten vaster aan de tros. De vruchten wegen net iets meer dan die van Confetto RZ Voor RZ geldt dat de lengte vergelijkbaar is met die van Confetto RZ geeft wat grovere vruchten, waarbij de 174 het grofst is van de fijnere blockytypes. Dit ras heeft een generatiever, net wat opener gewas dan Confetto en Vacetto RZ RZ is de grofste van de blocky nieuwkomers en wijkt qua gewastype af van de anderen. Doordat hij wat wilder groeit, moet dit ras wat ruimer geplant worden. Een generatieve sturing is op zijn plaats. Het is de kortste plant van deze types en de vruchten kunnen los en aan de tros worden geoogst, met een gewicht van circa 50 gram RZ is echt een culinair hoogstandje met een verassende productie. Een paar jaar geleden kwam het blockysegment opzetten. Dankzij de aantrekkelijke wat meer geblokte vorm en goede smaak, heeft dit segment zich in korte tijd ontwikkeld tot een van de populairste tomatentypes. Het is algemeen bekend dat veel mensen te weinig groenten eten. En het is ook geen nieuws dat de grootste uitdaging ligt in het gedrag van kinderen. Supermarktketen SPAR besloot de handschoen op te pakken, en ontwikkelde met de zaden en kennis van Rijk Zwaan een vooruitstrevend project rondom schooltuintjes. Kinderentertainer Bobbie verzorgde de kick-off van het groentetuintjesconcept op een school in Dongen. Groenten en fruit zijn de blikvangers van onze winkels, in Nederland zijn we namelijk vooral de buurtwinkel voor dagelijks gemak, vertelt Juanita van Bon, projectmedewerker communicatie van SPAR. We zien het als onze maatschappelijke taak om de leefbaarheid in de buurten rondom onze winkels te verbeteren. Daarom waren we enthousiast geworden door het idee kinderen zélf groenten te laten telen, en daardoor uiteindelijk de consumptie te verhogen. Er waren al initiatieven in die richting, maar daarbij ging het om betaalde zadenpakketten. Vanwege het maatschappelijk belang ervan vonden we dat zo n activiteit voor scholen eigenlijk gratis zou moeten zijn. Sinds februari kunnen de franchisers van SPAR ervoor kiezen gratis schooltuintje-pakketten te leveren aan basisscholen en kinderopvangcentra, totaal scholen. Met de geleverde grond, zaden en gereedschap kunnen de kinderen zelf producten als snackkomkommertjes en Salanova -sla zien groeien en deze vervolgens oogsten en lekker opeten. Gedurende het groeiseizoen voorziet SPAR de kinderen van tips door wekelijks een nieuwsbrief te versturen. Verhoging consumptie Natuurlijk kost de organisatie van zo n groot project tijd en geld, vooral voor materialen, logistiek en promotie. Maar voor SPAR is het de investering zeker waard. Er zijn kinderen die serieus denken dat komkommers uit een fabriek komen; van het proces van kweken en groeien hebben zij geen weet. We vinden het belangrijk hier iets aan te doen, en kinderen te betrekken bij de teelt van bepaalde groenten. Uit onderzoek blijkt namelijk dat ze die groenten daardoor ook liever gaan eten! Bevestiging komt uit de vele positieve reacties op het initiatief. De franchisers die er aan meedoen zijn enthousiast en vinden het leuk om op deze manier hun lokale betrokkenheid te kunnen tonen. Belangrijk hierbij is dat ze niet te omzetgericht denken, maar inzien wat je met een paar tientjes al kunt bereiken. De enorm positieve reacties van deelnemende scholen, leerkrachten en ouders spreken wat dat betreft boekdelen. En dan is er nog de aandacht die het initiatief in lokale media krijgt. Dit project heeft voor SPAR geen omzetdoel, maar levert wel positieve PR op! Bovendien krijgen we als retailer weer wat meer inzicht in wat kinderen leuk en lekker vinden. Groeien met partners Juanita van Bon, projectmedewerker communicatie bij SPAR. Het schooltuinenproject groeit snel, wellicht zelfs naar scholen en zal Met meer dan winkels in in de toekomst nog op verschillende 35 landen is SPAR één van de grootste manieren kunnen worden uitgebreid, foodretailers ter wereld. SPAR wil bijvoorbeeld door het toevoegen in Nederland de buurtwinkel van extra activiteiten. Voorwaarde voor dagelijks gemak zijn, hierbij is wel de ondersteuning van die bijdraagt aan de partners. Daarom is SPAR blij dat, via Gygga leefbaarheid. Innoventures, ook Rijk Zwaan actief bij het project betrokken is. Met Rijk Zwaan s initiatief Love My Salad, hebben ze immers hetzelfde doel. Naast kennis en ervaring, is hun bijdrage natuurlijk ook de kwalitatief hoogwaardige zaden, die ervoor zorgen dat er bij de teelt weinig mis kan gaan en het voor kinderen vooral leuk is! 16 Rijk Zwaan Seeds&Sharing Tomaat 17

10 Over de grens Tomaat is altijd al een zeer belangrijk gewas geweest binnen de Poolse tuinbouw. Lange tijd werd er nog in de grond geteeld, zowel in kassen als in tunnels, maar vanaf de jaren 90 maakt de tomatenteelt een flinke professionaliseringsslag. Het teeltniveau stijgt en het assortiment verbreedt zich, waarbij de vleestomaat nog altijd de standaard is. Succesvolle Rijk Zwaanrassen Rijk Zwaan heeft een goede positie op de Poolse tomatenmarkt. Naast de twee hoofdrassen in het vleessegment, doen ook Rijk Zwaan-rassen in andere segmenten het goed onder de moeilijke Poolse teeltomstandigheden. Poolse tomatenteelt volop in ontwikkeling Vanaf de jaren 70 werd de Poolse tomatenteelt gedomineerd door twee typen bedrijven. Aan de ene kant waren er de relatief kleine, private bedrijven van een paar honderd tot een paar duizend m 2, aan de andere kant waren er grote staatsbedrijven, met een omvang tot meer dan 30 hectare. Het totale areaal bedekte tomatenteelt bedroeg op een gegeven moment ongeveer 2500 hectare en werd volledig ingenomen door vleestomaat. Halverwege de jaren 90 werden er moderne teelttechnieken geïntroduceerd, vertelt Pawel Strauchmann, crop specialist tomaat voor Rijk Zwaan in Polen. De kassen werden van een beter niveau, steenwol werd ontdekt en het aantal professionele zelfstandige bedrijven steeg snel. De staatsbedrijven verdwenen in korte tijd volledig van de kaart. Ander klimaat Bij de ontwikkeling van de Poolse tomatenteelt is optimaal gebruik gemaakt van de kennis uit Nederland en België, vooral als het om technische ontwikkeling gaat. Maar van kopiëren is volgens Pawel geen sprake. In Polen heerst vooral een continentaal klimaat. Dat betekent dat er van december tot en met februari sprake kan zijn van zware sneeuwval en extreem lage temperaturen, tot wel 30 C onder nul. En dat bij een beperkte isolatie en een instraling die overdag tussen de 100 en 150 joules ligt. In de zomer kan sprake zijn van hoge temperaturen in combinatie met een lage luchtvochtigheid; zelfs onder de 20 procent. Het is dan ook niet zo vreemd dat de teeltwijze en de periode waarin wordt geteeld afwijken van wat gebruikelijk is in Nederland. Net als de types overigens, want nog steeds is vleestomaat hier veruit favoriet. Opkomst roze tomaat Op dit moment beslaat de hightech tomatenteelt in Polen ongeveer hectare, waarbij het voor ongeveer 80 procent gaat om vleestomaat. Het gemiddeld vruchtgewicht hiervan bedraagt tussen de 150 en 250 gram en de tomaten worden los geoogst en verkocht in dozen van 6 kilo. De laatste jaren is ook de roze vleestomaat in opkomst, vertelt Pawel. Dit jaar maakt dit type al ongeveer 10 procent uit van het totale areaal. Steeds meer telers zijn enthousiast over dit type en daar zijn goede redenen voor. Niet alleen levert dit type tijdens het seizoen bijna twee keer zo hoge verkoopprijzen op, ook is de roze tomaat erg populair bij de Russische consument. Dat zorgt ervoor dat de export ervan snel stijgt. Naast vleestomaat wordt er ook nog op ongeveer 70 hectare grove trostomaat geteeld. De rest van het areaal bestaat uit specialties als cherry-, cocktail- en pruimtomaat. In totaal produceert Polen ongeveer 450 ton tomaten per jaar, waarvan 25 procent wordt geëxporteerd, met name naar Oost-Europa en Rusland. Moeilijk seizoen De meeste Poolse tomatentelers planten tussen half december en half januari. Het meest gebruikelijk is een geënte en getopte plant en een stengeldichtheid van 2,5 stengels per m 2. In de zomer wordt vervolgens een extra stengel bijgehouden, waarmee uiteindelijk een dichtheid van 3 tot 3,2 stengels per m 2 ontstaat. In verband met de slechte isolatie van de kassen en de steeds hogere stookkosten wordt de teelt vervolgens eind oktober of begin november beëindigd. Gemiddeld hebben telers dan een productie van 52 tot 55 kilo per m 2 gehaald, tot 60 kilo met grove Veredelaar Michel Weerdenburg beoordeelt samen met Marian Malchrzycki het geoogste product van Guyana RZ. vleestomaten. Afgelopen seizoen is relatief moeilijk geweest, weet Pawel. Tot april hadden we te maken met winterse omstandigheden, met lage lichtcijfers en lage temperaturen. Dat zorgde voor een lagere opbrengst en een vertraging in de oogst van 10 tot 14 dagen. Telers schatten in dat de opbrengst 2 tot 3 kilo onder die van vorig seizoen ligt, waarbij de prijzen ook nog eens 10 tot 15 procent lager liggen. Big Beef type RZ Productietoppers Guyana RZ en Bogota RZ zijn de grootste rassen in het vleessegment en geven beide opvallend grove en uniforme vruchten. Vooral Guyana (200 tot 240 gram) is erg populair bij de telers die zich richten op de Poolse vleestomatenmarkt. Naast de mooie vruchten en goede productie wordt dit ras ook gekenmerkt door goede teelt. Telers die de trossen snoeien op 4 of 5 vruchten, oogsten een zeer uniform product (categorie BB of BBB) dat met de mooie groene delen direct in de doos kan. De hoge kwaliteit van het product wordt ook zeer gewaardeerd door de Poolse consument, die zijn groente koopt op traditionele groentemarkten. Aantrekkelijke vorm In het fijnere vleessegment worden op dit moment goede resultaten behaald met RZ en RZ. Beide rassen geven platte, licht geribde vruchten met een gewicht tussen de 160 en 180 gram. In Polen kunnen deze rassen begin januari worden geplant, bij voorkeur in hoge, moderne kassen. Voor lagere kassen is RZ geschikter, vanwege de kortere internodiën. Beide rassen behouden de hele teelt hun aantrekkelijke vorm en mooie rode kleur. De vruchten kunnen zowel met als zonder groene delen worden geoogst afhankelijk van de vraag en kunnen perfect mechanisch gesorteerd worden. Ook kunnen ze prima over lange afstanden worden getransporteerd. In het trossegment doet Endeavour RZ het goed. Net als in Nederland, wordt dit ras vooral gewaardeerd om z n goede kwaliteit en onderscheidende smaak. In Polen wordt het ras niet alleen aan de tros geoogst, maar ook los. In het laatste geval worden de vruchten zonder de groene delen geoogst en hebben ze een gewicht van tussen de 140 en 160 gram. Daarmee ontstaan de B en BB tomaten die perfect aansluiten bij de vraag van supermarktketens en bovendien geschikt zijn voor export. Sterk wortelgestel Ook onderstam Emperador RZ wint in Polen aan populariteit. Plantenkwekers waarderen de goede kiem en het hoge percentage verspeenbare planten. Telers zijn blij met het sterke wortelgestel van Emperador, dat zowel voor vlees- als voor trostomaten optimale opbrengsten mogelijk maakt. 18 Rijk Zwaan Seeds&Sharing Tomaat 19