Natuur en Milieufederatie Groningen. Evaluatief Jaarverslag 2013

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Natuur en Milieufederatie Groningen. Evaluatief Jaarverslag 2013"

Transcriptie

1 Natuur en Milieufederatie Groningen Evaluatief Jaarverslag Evaluatief Jaarverslag 2013

2 Natuur en Milieufederatie Groningen Evaluatief Jaarverslag 2013 COLOFON Evaluatief Jaarverslag 2013 Natuur en Milieufederatie Groningen Zuiderpark 16, 9724 AG Groningen Foto voorkant: Anne Jan Loonstra geeft uitleg over de leefomgeving van wilde bijen tijdens het symposium Groenbeheer met oog voor bijen. De Natuur en Milieufederatie Groningen wordt financieel ondersteund door de Nationale Postcode Loterij. 2 Evaluatief Jaarverslag 2013

3 National Postcode Loterij De Natuur en Milieufederaties hebben tijdens het Goed Geld Gala in Koninklijk Theater Carré te Amsterdam een cheque van euro ontvangen van de Nationale Postcode Loterij. Joris Hogenboom, voorzitter van het bestuur van De Natuur en Milieufederaties, is heel blij met dit enorme bedrag. Met dit bedrag kunnen we onze inzet voor mooie en duurzame provincies versterken en prachtige projecten uitvoeren. De Postcode Loterij maakte tijdens het Goed Geld Gala bekend dat zij dit jaar een recordbedrag van ruim 302 miljoen euro doneert. De miljoenenschenkingen aan goede doelen zijn mogelijk gemaakt door de 2,5 miljoen deelnemers van de Postcode Loterij. Van ieder lot dat zij kopen gaat de helft naar goede doelen. Dankzij een groeiende loterijopbrengst kan er dit jaar bijna 12 miljoen euro meer aan goede doelen geschonken worden dan het afgelopen jaar. De Natuur en Milieufederatie Groningen kan dankzij de bijdrage van de Nationale Postcode Loterij onder andere de volgende projecten uitvoeren: Nacht van de Nacht, Nieuwe Binding, Servicepunt Lokale Energie en Westerwoldse Aa, de ontbrekende schakels. Cheque van van Postcode Loterij voor De Natuur en Milieufederaties Joris Hogenboom (voorzitter van De Natuur en Milieufederaties), Imme Rog (managing director Nationale Postcode Loterij), Sonja Sars (secretaris van De Natuur en Milieufederaties), Corinne Ellemeet (Netwerkdirecteur van De Natuur en Milieufederaties) Foto: Roy Beusker Fotografie 3 Evaluatief Jaarverslag 2013

4 Inhoud 1 Inleiding 5 2 Groene Ruimte 6 3 Klimaat en Energie 14 4 Duurzame Bedrijvigheid 18 5 Communicatie en Netwerken 22 6 Algemeen 24 7 Ontwikkeling organisatie Personeel Financiën Interne organisatie Vrijwilligersbeleid Balans per 31 december Staat van baten en lasten over Grondslagen voor de waardering van activa en passiva voor de bepaling van het resultaat Begroting Overige gegevens 37 BIJLAGE 1: Overzicht projecten en urenrealisatie 2013 BIJLAGE 2: Verantwoordingsverklaring 2013 Bestuur BIJLAGE 3: Controleverklaring accountant 4 Evaluatief Jaarverslag 2013

5 1. Inleiding De Natuur en Milieufederatie Groningen (NMG) heeft de afgelopen jaren een centrale positie opgebouwd als spreekbuis van de natuur- en milieubeweging in Groningen. We laten ons zien als een organisatie die consequent aandacht vraagt voor een betere balans tussen economische belangen enerzijds en de belangen van natuur, landschap, milieu en klimaat anderzijds. Om die positie verder uit te bouwen, is een ambitieus Meerjarenbeleidsplan tot stand gekomen. Dit evaluatief jaarverslag laat de resultaten zien die we geboekt hebben in het tweede jaar van uitvoering van het Meerjarenbeleidsplan. Al op bracht de Natuur en Milieufederatie Groningen haar publieksverslag 2013 uit. In de vorm van een krant met de highlights van onze activiteiten in het jaar van ons 40 jarig jubileum. Dit evaluatieve jaarverslag beoogt inzicht te geven in de mate waarin doelstellingen, geformuleerd in het Meerjarenbeleidsplan en het Werkplan 2013, daadwerkelijk gehaald werden. Daarnaast geeft het een beeld van de personele, financiële en organisatorische stand van zaken in Overlap van informatie tussen het publieks- en evaluatieve verslag is zo klein mogelijk gehouden. In dit evaluatieve jaarverslag wordt de thema-indeling uit het Meerjarenbeleidsplan aangehouden. De werkvelden Groene Ruimte, Communicatie en Netwerken, Klimaat en Energie en Duurzame Bedrijvigheid, komen achtereenvolgens aan bod in de hoofdstukken 2 t/m 5. Hoofdstuk 7 gaat in op de ontwikkelingen binnen de organisatie. De activiteiten die worden uitgevoerd op basis van provinciale budgetsubsidie, zijn in 2013 in grote lijnen gerealiseerd als voorgenomen. Dit geldt voor de daarbij in het Werkplan gestelde doelen en de geformuleerde producten en resultaten. De ureninzet op projectmatige activiteiten is echter veel lager geweest dan was voorgenomen in het Werkplan Dit is hoofdzakelijk veroorzaakt doordat het vanwege bezuinigingen bij overheden en bedrijven steeds moeilijker wordt projectfinanciering te vinden. In mei werd in verband daarmee duidelijk dat een reorganisatie onvermijdelijk was. Deze reorganisatie heeft gedurende 2013 een relatief grote weerslag gehad op de resultaten, zowel in financiële als organisatorische zin. In hoofdstuk 7 wordt hier nader op ingegaan. In het Overzicht projecten en urenrealisatie 2013, opgenomen als bijlage 1, is per activiteit aangegeven hoe het aantal gerealiseerde uren zich verhoudt tot de oorspronkelijke planning. Een oorspronkelijke planning die overigens tussentijds enkele malen is aangepast. In bijlage 2 is de verantwoordingsverklaring van het Bestuur opgenomen. Tot slot is bij dit verslag de controleverklaring van de accountant opgenomen (bijlage 3). 5 Evaluatief Jaarverslag 2013

6 2. Groene Ruimte De Natuur en Milieufederatie zet zich in voor een rijke natuur, een mooi landschap en schoon water omdat zij dit belangrijke waarden vindt voor een prettige, gezonde en groene leefomgeving. In 2013 dreigden actuele ontwikkelingen een stevige impact te hebben op de kwaliteit van natuur en landschap in onze provincie, zoals de plannen voor uitbreiding van grootschalige windparken langs de waddenkust en het toestaan van verregaande schaalvergroting binnen de melkveehouderij. Daarnaast stelde de provincie haar natuur- en landschapsbeleid voor de komende vier jaar vast, een proces waarbij de Natuur en Milieufederatie actief betrokken was. De speerpuntdossiers voor 2013 binnen Groene Ruimte waren dan ook: - provinciaal natuur- en landschapsbeleid - duurzame landbouw: schaalvergroting en het verdienmodel - windenergie op land In deze dossiers trad de NMG op als spreekbuis voor de natuur-, milieu- en duurzaamheidsbeweging. De Natuur en Milieufederatie Groningen fungeert hierbij als het verbindende element in de natuur- en milieubeweging. Om gezamenlijk één krachtige boodschap naar buiten te kunnen brengen coördineerde en verbond de Natuur en Milieufederatie Groningen het geluid van colleganatuurbeschermingsorganisaties en achterban door het organiseren van gezamenlijk overleg en het afstemmen van gezamenlijke standpunten. In deze rol namen wij in 2013 deel aan overleg met het Ministerie van Infrastructuur en Milieu (I&M), het Ministerie van Economie, Landbouw en Innovatie (EL&I), Rijkswaterstaat, LTO-Noord, Boer en Natuur en Dienst Landelijk Gebied (DLG) alsook met de Provincie Groningen en Statenleden. Dit overleg leverde in de eerste plaats een adequaat inzicht in elkaars standpunten en projecten op. Door intensieve discussies rond actuele dossiers zoals windenergie op land, het Groenmanifest, het Programma Landelijk Gebied 2, de beleidsnotitie Natuur en de verduurzaming van de landbouw, konden deze thema s in gezonde samenspraak behandeld worden. De Natuur en Milieufederatie Groningen bewaakte en verdedigde de belangen van natuur en landschap bij actuele ontwikkelingen in onze provincie. In nauwe samenspraak met onze achterban werd er bijvoorbeeld op plannen voor windenergie op land, de hoogspanningsleiding van TenneT en de schaalvergroting in de landbouw kritisch gereageerd en constructief meegedacht. Veel overheden, burgers en aangesloten organisaties verzochten de NMG bovendien om commentaar, hulp en advies over een breed scala aan onderwerpen zoals: - de bijenproblematiek - bouwprojecten - handhavingsproblemen - (nieuwe) ruimtelijke ontwikkelingen zoals: o behoud van een kerkpad o nieuwe plannen voor (uitbreiding van) intensieve veehouderijen o de bouw van een co-vergistingsinstallatie o het geschikt maken van een zoutkoepel voor de opslag van gas - het (dreigende) verdwijnen van karakteristieke landschapselementen zoals: o tochten o sloten o pingoruïnes. De meldingen en vragen hebben een belangrijke signaalfunctie voor de NMG. Zij bieden de mogelijkheid om tijdig aan de bel te trekken mochten ontwikkelingen structureel een probleem worden voor landschap en natuur in onze provincie. 6 Evaluatief Jaarverslag 2013

7 Natuur- en landschapsbeleid In 2013 heeft de Natuur en Milieufederatie zich actief ingezet voor de implementatie van het Groenmanifest in provinciaal beleid. Dit manifest is in 2011 door de NMG en haar gebiedspartners opgesteld en verwoordt een gezamenlijke visie op de toekomstige natuur- en plattelandsontwikkeling in Groningen. In het manifest doen de partijen voorstellen voor het maken van aanpassingen van het huidige beleid en het stellen van prioriteiten om te komen tot een goed functionerende rijke natuur en een economisch en ecologisch duurzame landbouw. De Natuur en Milieufederatie coördineerde de inbreng van de manifestpartners richting Provincie bij het opstellen van het nieuwe beleid voor het landelijke gebied. In nauw overleg met haar manifestpartners heeft de NMG zich afgelopen jaar input geleverd op het provinciaal natuur en landschapsbeleid zoals verwoord in het Programma Landelijk Gebied 2 en de beleidsnotitie Groningen, Groen van Wad tot Westerwolde. Dit resulteerde erin dat in grote lijnen de doelen zoals verwoord in het Groenmanifest ook in het provinciale beleid verwoord worden. Toch bleven er zorgen bestaan over het budget dat beschikbaar was om deze doelen te behalen, en over het beheer en behoud van natuur en landschap buiten de EHS. Gezamenlijk met andere natuur- en landschapsorganisaties werden deze zorgen verwoord richting Gedeputeerde en Provinciale Staten. Daarnaast werd uit zorg over de kwaliteit en het beheer van het landschap in Groningen door de Natuur en Milieufederatie Groningen samen met de organisaties Landschapsbeheer Groningen, BoerenNatuur en Groninger Dorpen een Inspiratiedag voor het Groningse Landschap georganiseerd. De ruim 70 deelnemers hebben deze dag input geleverd voor het Inspiratiedocument Goed voor elkaar, dat in juni 2013 aan de Provincie is aangeboden. Om de doelen voor natuur en landschap in de toekomst te kunnen bereiken heeft de NMG zich samen met gebiedspartners ingezet om te zoeken naar alternatieve bronnen van financiering voor behoud en herstel van natuur en landschapswaarden. In het landschapsmanifest Goed voor elkaar en met het project Valuta Voor Veen worden hier concrete voorstellen voor gedaan. Valuta voor Veen In het project Valuta Voor Veen (VVV) is in 2013 door de Natuur en Milieufederatie Groningen en IMSA Amsterdam een haalbaarheidsstudie gestart om een business case uit te werken van een nieuwe financieringsmethodiek rondom veen- en veenweidegebieden uit te werken. De kern van het project vormt de financiële waardering vanuit de energie-intensieve industrie voor CO 2 die wordt vastgelegd in nieuwe natuurgebieden of extensief beheerde veenweidegebieden. In nauwe samenwerking met gebiedspartners en kennisinstellingen wordt er onderzocht en vervolgens getest of een CO 2 -compensatiesysteem in Groningse veen- of veenweidegebieden effectief en uitvoerbaar is. Dit zal de basis vormen voor de verkenning in hoeverre het Valuta Voor Veen concept in aanmerking komt voor de binnenlandse en buitenlandse verplichte CO 2 handels- en emissiemarkt (ETS) en in hoeverre dit concept interessant is voor de energie intensieve industrie. Nevendoelen die VVV hiermee wil bereiken zijn hogere natuurwaarden, een alternatief verdienmodel voor de agrarische sector en terreinbeherende organisaties, een bijdrage aan CO 2 emissiereductie doelen van industrie en (regionale en landelijke) overheden, het tegengaan van bodemdaling als gevolg van inklinking van veenweidegebieden en het verminderen van waterschapslasten als gevolg van bodemdaling. In 2013 is er voor dit project in de regio Groningen en Drenthe een waardevolle en ook essentiële samenwerking met gebiedspartners opgestart en een begin gemaakt met de studie. De studie zal in 2014 worden afgerond. 7 Evaluatief Jaarverslag 2013

8 Energielandschappen: Wind op land Vanwege de klimaatverandering en het energievraagstuk wordt de noodzaak om over te stappen op duurzame vormen van energie steeds groter. De energievoorziening zal daarmee in toenemende mate overgaan van het delven van fossiele brandstoffen naar de bovengrondse productie van energie. Dit heeft een grote ruimtelijke impact: duurzame bronnen zoals windenergie, zonne-energie en biomassa hebben door hun ruimtebeslag een aanzienlijke invloed op natuur en landschap. De Natuur en Milieufederatie staat middenin deze discussie. We zijn werkzaam op de thema s milieu en klimaat alsook op de thema s natuur en landschap. Deze discussie gaan we niet uit de weg, vandaar dat we in 2009 de visie Geconcentreerde Windkracht opstelden. Hierin geven we samen met andere natuur- en milieufederaties aan in welke gebieden de duurzame doelstellingen voor wind op land mogelijk zijn, mét oog voor natuur en landschap. Om landelijk de klimaatdoelstellingen te kunnen behalen is het onder andere noodzakelijk dat er meer ruimte wordt gezocht voor grootschalige opwekking van windenergie. Rijk en Provincies hadden in 2013 de opgave om deze ruimte te zoeken en vast te leggen in respectievelijk de Rijksstructuurvisie Wind op Land en het Provinciaal omgevingsplan. In 2013 heeft de Natuur en Milieufederatie zich ingezet richting zowel Rijk als Provincie voor een zorgvuldig afwegingskader met oog voor natuur en landschap bij de locatiekeuze van grootschalige opwekking van windenergie. In Groningen werd deze uitbreiding door de Provincie gezocht aansluitend bij bestaande parken in Delfzijl en bij de Eemshaven. Met name de uitbreiding in de Emmapolder bij de Eemshaven baart de NMG en aangesloten natuur- en landschapsorganisaties ernstige zorgen aangezien deze uitbreiding direct grenst aan de Waddenkust, een gebied aangewezen als Werelderfgoed vanwege zijn hoge natuur- en landschappelijke waarden. In het afwegingskader dat ten grondslag lag aan deze locatiekeuze werden deze waarden echter niet mee genomen. Deze zorgen werden gedeeld met Gedeputeerde en Provinciale Staten tijdens een door de NMG georganiseerde avond waarbij de achterban en het netwerk van de NMG in discussie konden gaan met gedeputeerde Moorlag. Daarnaast werd er een gezamenlijke reactie richting Provinciale Staten door de NMG gecoördineerd. Duurzame landbouw De landbouw is een belangrijke sector in de provincie Groningen, maar ook een sterk beeldbepalende sector: zo n 70 % van de grond is in handen van boeren, ons landschap wordt voor een groot deel gemaakt, onderhouden en in stand gehouden door hen. Tevens is de landbouwsector een sterk veranderende sector, dankzij nieuwe technieken, een veranderende wereldmarkt en schaalvergroting. Die veranderingen worden door de samenleving niet altijd gewaardeerd. Dierenwelzijn, weidegang, veeziekten, besmettingsgevaar voor mensen, antibiotica resistente bacteriën, megastallen, bijensterfte door bestrijdingmiddelen, wel of geen biologische landbouw en de invloed van schaalvergroting op het landschap zijn belangrijke thema s. De NMG en de bij ons aangesloten organisaties streven naar een mooi landschap met een grote biodiversiteit. Extreme schaalvergroting in de landbouw staat hiermee op gespannen voet. In nauwe samenspraak met onze achterban heeft de NMG, vaak in samenwerking met LTO Noord, deze problematiek in 2013 op de kaart gezet en meegedacht aan oplossingen om te komen tot een duurzame landbouw. Nieuwe ontwikkelingen in de landbouw, zoals grotere stallen, grotere kavels, het verdwijnen van kleine landschapselementen (bosjes, kromme sloten, pingo s, reliëf) 8 Evaluatief Jaarverslag 2013

9 kunnen een bedreiging vormen voor landschap en natuur en daarmee ook voor de leefbaarheid op het platteland. De NMG heeft in 2013 een actieve rol gespeeld in de landbouwdiscussie. Op initiatief van de NMG werd de discussie over schaalvergroting in de landbouw en de effecten hiervan op natuur en landschap in Groningen, Drenthe en Friesland breed gevoerd naar aanleiding van een landbouwenquête in het Dagblad van het Noorden en de Leeuwarder Courant, waaraan 4250 lezers deelnamen. Ook het aansluitende debat was goed bezocht. De landbouw discussie was in 2013 in Groningen met name actueel door het besluit van Provinciale Staten om schaalvergroting van het bouwblok van het boerenbedrijf toe te staan tot maximale groottes van 4 ha. De NMG maakt zich grote zorgen over deze mogelijkheid tot extreme schaalvergroting in onze provincie en de gevolgen die dat zal hebben op landschap en omgeving. In afstemming met ons Netwerk Ruimtelijke Ordening (Netwerk RO) zijn deze zorgen kenbaar gemaakt aan Gedeputeerde en Provinciale Staten. Om deze uitbreiding te kunnen verdienen dienen bedrijven een duurzame bedrijfsvoering en oog voor de omgeving te hebben. De NMG is actief betrokken bij de invulling van de voorwaarden voor deze duurzame bedrijfsvoering en inpassing in de omgeving binnen wat een verdienmodel voor de melkveehouderij moet worden. De NMG heeft zich samen met LTO Noord en de Friese Milieu Federatie ingezet om lichthinder uit open stallen te beperken binnen het project Lichtend Voorbeeld. In samenwerking met LTO Noord werd in nauwe samenspraak met onze achterban en melkveehouders gezocht naar werkzame oplossingen om de lichthinder vanuit moderne melkveestallen tegen te gaan. Gezamenlijk werd gewerkt aan bindende afspraken om de overlast van verlichting in deze stallen in de toekomst structureel tegen te gaan. Deze afspraken werden vastgelegd in een convenant. Ook op het gebied van gemeentelijke bestemmingsplannen leidde goed overleg met gemeenten en de landbouw tot het tegengaan van lichtvervuiling door het verbieden van verlichting in kassen. Ook negatieve effecten op natuurwaarden door een verhoogde stikstof uitstoot werd op deze wijze voorkomen. Stikstof vormt in veel natuurgebieden een groot probleem. Bij te veel stikstof worden juist die planten die het natuurgebied zo bijzonder maken door andere planten overwoekerd: de unieke natuurwaarden verdwijnen. Verschillende bestemmingsplannen Buitengebied boden ruimte voor uitbreiding van de veehouderij en daarmee een toename van de stikstofuitstoot. De NMG heeft op de ontwerpplannen gereageerd. In goed overleg met LTO Noord en de gemeente Oldambt is in het bestemmingsplan geregeld dat uitbreiding van de veehouderij alleen mogelijk is als dit geen gevolgen heeft voor de hoeveelheid stikstof die in gevoelige natuurgebieden terechtkomt. Die regeling is vervolgens overgenomen in de bestemmingsplannen Buitengebied van de gemeenten Winsum en Loppersum. Met de gemeenten Menterwolde en Bellingwedde wordt nog overlegd. Ruimtelijke ontwikkelingen Ook dit jaar hebben wij aandacht gevraagd voor het behoud van kleine landschapselementen. Wij hebben met gedeputeerde Staghouwer een bezoek gebracht aan het gebied van de RAK Appingedam-Delfzijl, waar veel karakteristieke sloten zijn verdwenen. En wij hebben de gemeente Eemsmond om opheldering gevraagd nu er, illegaal, een wierde is afgegraven. Ook de gaswinning, met aardbevingen en bodemdaling, vormt een bedreiging voor ons cultureel erfgoed. Oude, monumentale gebouwen vertonen scheuren. Schade aan industriële installaties of een barst in een giertank kunnen zorgen voor een 9 Evaluatief Jaarverslag 2013

10 milieuramp. Blijft Groningen straks, na de gaswinning, verarmd achter? Wij hebben hiervoor aandacht gevraagd bij de NAM, de commissie Meijer en in de pers. Hoogspanning De huidige hoogspanningsverbinding van de Eemshaven naar de Randstad heeft niet voldoende capaciteit om ook de stroom van de nieuwe elektriciteitscentrales en, in de toekomst, van windparken op zee te vervoeren. TenneT wil daarom de huidige 220 kv-hoogspanningsverbinding vervangen door de Noord-West 380 kv verbinding. Bij het nieuwe tracé heeft TenneT geprobeerd zo veel mogelijk afstand te houden tot woningen. Maar het gevolg is wel dat de hoogspanningsverbinding verschillende belangrijke weidevogelgebieden doorkruist. Weidevogels willen echter niet broeden nabij de hoogspanning. De NMG dringt er, samen met onder meer de terreinbeheerders, agrarische natuurverenigingen en de Provincie, bij TenneT op aan het tracé op verschillende punten aan te passen. En wij dringen er op aan dat schade aan de natuurwaarden volledig wordt gecompenseerd. Netwerk RO De NMG is in de eerste plaats een belangenbehartigingsorganisatie. We behartigen de belangen van de 50 bij ons aangesloten natuur-, milieu- en landschapsorganisaties. Doel van het Netwerk RO is in de eerste plaats om onze achterban actiever bij de ruimtelijke ontwikkelingen in de provincie te betrekken. Zij hebben vaak de plaatselijke kennis die nodig is om een goede reactie op ruimtelijke plannen te kunnen geven. Maar ook is het netwerk belangrijk om goed voeling te houden met onze achterban. Daarnaast hebben wij bij actuele ruimtelijke plannen contact gezocht met leden van ons netwerk, en zij met ons. Zij hebben een belangrijke inbreng gehad in de reacties die wij op de plannen hebben gegeven en vaak hebben wij een gezamenlijke reactie gegeven. Daarmee levert het Netwerk RO een belangrijke bijdrage aan de kwaliteit van onze reacties, maar ook aan het draagvlak voor onze standpunten. In 2013 is het Netwerk RO ingezet bij de vorming van standpunten rondom de problematiek van storende verlichting vanuit melkveestallen, schaalvergroting in de landbouw, het verdienmodel voor de melkveehouderij en de uitbreiding van de locaties voor grootschalige windenergie. Sleutels voor herstel Om een eerste aanzet te geven voor het opstellen van een natuurherstelagenda voor het Eems-Dollard estuarium heeft de Natuur en Milieufederatie Groningen een symposium georganiseerd voor beleidsmakers en bedrijfsleven uit het gebied. Tijdens het symposium, waar zo n 100 Duitse en Nederlandse vertegenwoordigers van overheden, bedrijfsleven en natuur- en milieuorganisaties aanwezig waren, werd gesproken over de mogelijkheden om de huidige slechte ecologische toestand in het Eems-estuarium te verbeteren. De aanwijzing van het Eems-estuarium als Europees natuurgebied van internationaal belang moet leiden tot een herstelplan voor het gebied. Tijdens het symposium werd nog eens duidelijk hoe complex de problemen van het estuarium zijn en hoe groot de herstelopgave is. 10 Evaluatief Jaarverslag 2013

11 De Westerwoldse Aa, natuurlijke Aa naar Zee Het stroomgebied van de Westerwoldse Aa is een uniek gebied waar over een relatief korte lengte van zo n 80 kilometer een aantal bijzondere landschapstypen met elkaar zijn verbonden: hoogveen, laaglandbeek en estuarium. Staatsbosbeheer, Het Groninger Landschap, Natuurmonumenten en de Natuur en Milieufederatie Groningen hebben begin 2013 een inspirerende visie ontwikkeld, waarin de kansen in beeld zijn gebracht om het gebied verder te verbeteren. Dankzij de financiële bijdrage van NUON zijn wij in staat om onze visie verder te ontwikkelen tot een lobbyproduct waarmee wij bestuurders en inwoners van het projectgebied willen stimuleren om ook de laatste ontbrekende schakels in de stroomgebied in te vullen. Visie Stroomlijn Naar aanleiding van het project Droge Voeten vraagt de NMG, samen met Het Groninger Landschap, Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer en de Natuur en Milieufederatie Drenthe, nog eens aandacht voor onze visie Stroomlijnen uit Deze visie gaat uit van een integrale benadering van de waterhuishouding: wij roepen de Provincie op niet eenzijdig te kijken naar maatregelen om wateroverlast de voorkomen, maar juist te zoeken naar oplossingen die ook bijdragen aan bestrijden van verdroging en het verbeteren van natuur en recreatie. Door in de bovenloop van de beken water op te slaan, wordt wateroverlast beperkt en is er water beschikbaar voor droge perioden in de zomer. Vismigratie Om het belang van vismigratie breed onder aandacht te brengen heeft de Natuur en Milieufederatie Groningen de noordelijke waterschappen ondersteund in het project Ruim baan voor vissen. Binnen dit project wordt gewerkt aan het oplossen van vismigratieknelpunten zoals sluizen, stuwen en andere hindernissen. Zodat trekvissen in toekomst weer ongehinderd tussen zee en wateren in het binnenland heen en weer kunnen migreren. Op een aantal plekken zijn informatieborden neergezet waarop passanten over de inspanningen van de waterschappen geïnformeerd worden. Daarnaast heeft de Natuur en Milieufederatie een campagne ontwikkeld waarmee in 2014 op de internationale Vismigratie Dag geattendeerd zal worden. Streekproductenmarkten Groningen Om de lokale productie en afzet van voedsel te stimuleren heeft de Natuur en Milieufederatie de vier Streekproductenmarkten in de provincie geholpen om de onderlinge samenwerking te verbeteren en te formaliseren. Op 27 april ondertekenden de marktbestuurders van de Ommelandermarkt, de markten Verhildersum, Ewsum en Nienoord een samenwerkingsovereenkomst om in toekomst krachten te bundelen. De markten hebben een aantal kwaliteitscriteria afgesproken. Zo dienen de markten te voldoen aan volgende criteria: - productie binnen een straal van 75 km van het distributiepunt (lees streekproductenmarkt); - het aanbod van een streekproductenmarkt moet ten minste voor 75% uit de streek komen; - groenten en fruit van het seizoen maken een belangrijk deel uit van het assortiment; 11 Evaluatief Jaarverslag 2013

12 - streekproductenmarkten zijn organisaties zonder winstoogmerk en de besturen zijn onbezoldigd; - duurzaam: streekproductenmarkten stimuleren hun standhouders en producenten om duurzaam te ondernemen, met respect voor mens, milieu en maatschappij. De markten werken nu aan gezamenlijke marketing en promotie. In november is tevens een bijeenkomst voor de standhouders georganiseerd om een beter beeld van de wederzijdse verwachtingen te krijgen. Helaas kan de Natuur en Milieufederatie gedwongen door inhoudelijke keuzes de samenwerking met de markten in 2014 niet voortzetten. Stadsecologie Wij zien het als onze taak om de groene groepen in de stad te informeren over het stadsecologisch beleid, reacties te coördineren en de groepen te ondersteunen. Daartoe hebben we ook dit jaar weer aan verschillende overleggen deelgenomen. Bijensymposium Groenbeheer met oog voor Bijen 2012 was het Jaar van de Bij. We hebben toen een tweetal succesvolle bijenprojecten uitgevoerd. Het symposium Groenbeheer met oog voor bijen was dat jaar een groot succes. In 2013 hebben we een vervolg gegeven aan dit symposium. We hebben een symposium georganiseerd specifiek voor groenbeheerders die rekening willen houden met bijen. Daarin was aandacht voor praktische zaken zoals maaien en machinegebruik. We hebben kansen en voorbeelden van bijvriendelijk groenbeheer laten zien in presentaties en excursies. Er was ook volop tijd om ervaringen uit te wisselen. Het symposium vond ook dit jaar plaats in het Gasuniegebouw, en werd mede georganiseerd door de gemeente Groningen en de Waterschappen. Verschillende gemeenten hebben hun groenbeheerders naar het symposium gestuurd. De opkomst was uitstekend en de reacties heel positief. Eetbare Stad 2013 was het vijfde jaar van activiteiten rondom het project Eetbare Stad. We promootten de mogelijkheid voor groenparticipatie van Stadjers in het openbaar groen om de lokale voedselproductie, natuureducatie, betrokkenheid bij de omgeving en daarnaast sociale contacten te stimuleren. In 2013 hebben we ons gericht op het onderhouden, faciliteren en vergroten van het netwerk Eetbare Stad. Er zijn een aantal activiteiten georganiseerd voor iedereen uit het netwerk zoals een Groet en Ontmoetavond die heel goed bezocht was, een excursie langs de Eetbare Stad projecten en een open dag voor en door Eetbare Stad initiatieven. Het netwerk bestaat uit veel enthousiaste mensen die veel willen en kunnen maar nog wel behoefte hebben aan structuur, verbinding en extra kennis. We hebben daar op ingespeeld en willen dit ook in 2014 voortzetten. Om het netwerk te ondersteunen zijn er een aantal nieuwsbrieven verstuurd, zijn er veel flyers verspreid en is er een Facebookpagina opgezet. Ook werken we aan een website Eetbare Stad. Er zijn een aantal lezingen en workshops georganiseerd en de 12 Evaluatief Jaarverslag 2013

13 Eetbare Stad kaart is uitgebreid. Er zijn nu maar liefst 50 Eetbare Stad projecten in de stad Groningen! Mede door het succes van dit project is Groningen uitverkozen tot Groenste Stad van Nederland. Vier de Tuin! Met het project Vier de tuin! is aandacht gevraagd voor het belang van de eigen tuin voor dieren. De tekst Vier de tuin! verwijst zowel naar de vier seizoenen, naar de vier dieren(of diergroepen) als ook naar de oproep om een feestje van de tuin en het groen in het algemeen te maken. Er is per seizoen een diergroep gekozen: - Lente: bijen en vlinders - Zomer: vleermuizen - Herfst :egels - Winter: vogels. Door middel van een aantal activiteiten is geprobeerd de kennis van Stadjers over dieren in de tuin te vergroten. Er zijn een aantal lezingen georganiseerd, er is een film over bijen vertoond, er zijn verschillende excursies georganiseerd en er zijn flyers over diervriendelijk tuinieren verspreid. Ook werd er nauw samengewerkt met andere organisaties. Zij werden bijvoorbeeld door ons ondersteund in de promotie van activiteiten die passen binnen het project Vier de Tuin!. Kinderen waren een belangrijke doelgroep van dit project. Er is een prachtig kwartetspel ontwikkeld over dieren in de tuin. Dit is verspreid onder alle scholen en kinderopvangcentra in de stad. 25 locaties voor buitenschoolse opvang hebben daarnaast een educatief nestkastje en een struikklimop ontvangen om hun tuinen aantrekkelijker voor dieren te maken. In augustus is er een fotowedstrijd georganiseerd voor Stadjers: dier in de tuin. We hebben ruim 150 foto s ontvangen, die allemaal op de website zijn geplaatst. Nacht van de Nacht 2013 Op zaterdag 26 oktober 2013 organiseerde de Natuur en Milieufederatie Groningen de negende Nacht van de Nacht. Ruim 800 Groningers genoten op diverse locaties in de provincie van meer dan 20 verschillende activiteiten. De activiteiten varieerden van een cursus avondfotografie en nachtelijke wandel- en fietstochten tot uiteenlopende activiteiten in natuurgebied Reiderwolde. Ook bedrijven en gemeenten gaven gehoor aan onze oproep om de lichten te doven en activiteiten te organiseren tijdens de Nacht van de Nacht. Diverse landmarks in de stad Groningen zoals de Martinitoren, de Der Aa-kerk, het stadhuis en het provinciehuis waren in de nacht van zaterdag op zondag in het duister gehuld. Met de Nacht van de Nacht vragen we aandacht voor de schoonheid en het belang van donkere nachten. En het blijft niet bij één nacht. Steeds meer bedrijven en gemeenten nemen structurele maatregelen om onnodige en hinderlijke verlichting tegen te gaan. 13 Evaluatief Jaarverslag 2013

14 3. Klimaat en Energie Het jaar 2013 was een bewogen jaar op het gebied van Klimaat en Energie. Namens de Natuur en Milieufederaties heeft Siegbert van der Velde deelgenomen aan de onderhandelingen van het SER Energieakkoord. Daarnaast was de NMG in 2013 actief in een aantal projecten, waaronder de Nacht van de Nacht, de Clean Campagne en het Servicepunt Lokale Energie Voorwaarts. Het Servicepunt werd dit jaar gefinancierd vanuit Lokale Energie Voorwaarts II, Servicepunt Energie Lokaal Groningen en Hier Opgewekt. Ook is er een projectvoorstel de energiesprong ingediend bij de noordelijke provincies om bij de sociale bestaande woningbouw vraag en aanbod te laten ontstaan om energienotanulwoningen te realiseren. De Provincies hebben mondeling toegezegd met de uitvoer van de eerste stappen uit het projectvoorstel akkoord te gaan. In januari 2014 voert de NMG samen met de Provincie Groningen verkennende gesprekken bij woningbouwcorporaties en voor de zomer 2014 vindt er een bijeenkomst plaats met woningbouwcorporaties en bouwers om te inventariseren. Naast de thema s waarop we ons focussen, besteedden we uiteraard aandacht aan actuele ontwikkelingen. In 2013 was dit vooral de plaatsing van en het participeren in financiering voor windmolens en het oprichten van gebiedsfondsen voor windmolenparken. Hierop is ingegaan in het vorige hoofdstuk. Het SER Energieakkoord Binnen het landelijk samenwerkingsverband De Natuur en Milieufederaties is de directeur van de NMG, Siegbert van der Velde, verantwoordelijk voor de portefeuille Energie. De activiteiten in dat kader hebben gedurende 2013 vooral in het teken gestaan van het tot stand brengen van een Energieakkoord via de Sociaal Economische Raad. Omdat het Energieakkoord niet gericht was op het vaststellen van een nieuwe ambitie, maar op halen van de internationale verplichtingen in 2020, was enorm veel uitvoeringsgericht overleg nodig. Vanuit de bestaande wetgeving, regelingen en structuren moest een akkoord tot stand worden gebracht dat er voor zou kunnen zorgen dat de hoeveelheid duurzaam opgewekte energie in Nederland in 9 jaar tijd wordt verdrievoudigd. Dat vraagt een grote inspanning van alle betrokken partijen: overheden, bedrijven en NGO s. De inspanningen van de Natuur en Milieufederaties waren er vooral op gericht de NGO s op één lijn te krijgen en een brug te slaan naar het georganiseerde bedrijfsleven en de overheden op de onderwerpen decentrale energie, energiebesparing en windenergie op land. In Noord Nederland werd afgestemd met de Energy Academy Europe, Energy Valley en de Provincie Groningen. Op 6 september 2013 is het Energieakkoord getekend door 40 partijen, waaronder de Natuur en Milieufederaties. Na ondertekening is hard gewerkt aan de opzet van een borgingscommissie, die uitvoering van het energieakkoord bewaakt en daarvoor acties organiseert. Ook in die borgingscommissie is de NMG betrokken namens het landelijke samenwerkingsverband. 14 Evaluatief Jaarverslag 2013

15 Het Servicepunt lokale Energie Voorwaarts In 2013 is het Servicepunt Lokale Energie Voorwaarts van start gegaan. In 2012 heeft de NMG al ervaring opgedaan met het ondersteunen van lokale duurzame energie initiatieven. De NMG heeft inmiddels een groot netwerk opgebouwd aan lokale duurzame energie initiatieven en partijen/organisaties die hieraan een bijdrage kunnen leveren. Na het aangaan van een aantal samenwerkingen met andere organisaties heeft de NMG het Servicepunt Lokale Energie Voorwaarts opgericht. Dit Servicepunt ondersteunt lokale duurzame energie initiatieven bij het realiseren van projecten, zorgt ervoor dat partijen en initiatieven met elkaar in contact komen en zorgt ervoor dat kennis tussen partijen wordt uitgewisseld. In de zomer van 2013 hebben we het Servicepunt onder de aandacht gebracht bij het brede publiek. Initiatieven konden het Servicepunt daardoor beter vinden. Dit heeft de NMG via verschillende wegen gedaan. Er is aandacht besteed aan het Servicepunt op de Provinciepagina en in verschillende bladen. Daarnaast hebben we een radio interview afgegeven aan de radiozender in Oost-Groningen. Ook hebben diverse huis-aanhuisbladen aandacht besteed aan het Servicepunt en is er nog een artikel verschenen in het Dagblad van het Noorden. Door deze artikelen is het Servicepunt weer in contact gekomen met een behoorlijk aantal nieuwe initiatieven. Een aantal van deze initiatieven zijn door het deskundigenpanel van het Servicepunt bezocht. In het deskundigenpanel nemen de samenwerkingspartners van het Servicepunt deel. Het Servicepunt wordt inmiddels steeds verder uitgebreid en er worden steeds meer partijen aan verbonden. In november is er een samenwerkingsovereenkomst gesloten met Zonnepanelendelen. Deze partij heeft veel kennis in het realiseren van collectieve zonnepaneelinstallaties en kan met deze kennis van grote meerwaarde zijn. In 2013 is ook de Groninger Energie Koepel opgericht. Deze koepel heeft tot doel een brug te slaan tussen het in het noorden op te richten Energiebedrijf en de lokale duurzame energie initiatieven. Dit noordelijk energiebedrijf wil de winsten die gemaakt worden met de verkoop van energie terug laten vloeien naar de initiatieven, zodat initiatieven daarvan projecten kunnen financieren. De initiatieven werven op hun beurt klanten voor het noordelijk energiebedrijf. De NMG heeft bij de realisatie van de koepel een belangrijke rol gespeeld. De NMG heeft middels een brief een positieve steunbetuiging gegeven aan de noodzaak van de oprichting van een dergelijk energiebedrijf en de NMG heeft het gehele proces van oprichting van de koepel als neutrale partner gefaciliteerd. In het tweede kwartaal van 2013 heeft de NMG daarvoor een bijeenkomst georganiseerd waarvoor ze haar netwerk had uitgenodigd. Tijdens deze bijeenkomst is er een toelichting gegeven aan alle duurzame energie initiatieven over wat de Groninger Energie Koepel kan gaan betekenen voor initiatieven. Op deze avond hebben een aantal initiatieven aangegeven een bijdrage te willen leveren om deze koepel ook daadwerkelijk te realiseren. In een aantal vergaderingen is met deze groep bij de NMG verder gewerkt aan de oprichting van de koepel. Op 27 september werd de oprichting van de koepel beklonken in Garnwerd. Samen met de Provincie Groningen heeft de NMG verder een workshop georganiseerd voor alle communicatiemedewerkers die betrokken zijn bij het Servicepunt. Doel van deze workshop was om verder na te denken over de communicatie rondom het Servicepunt. De uitvoering van deze workshop vindt in 2014 plaats. In de zomer van 2013 heeft de NMG voor het noorden een bijeenkomst ledenwerving georganiseerd. Deze bijeenkomst werd door alle initiatieven als erg nuttig beschouwd, omdat deze bijeenkomst inzicht gaf in wat voor type mensen er bestaan en hoe je deze kan overtuigen. 15 Evaluatief Jaarverslag 2013

16 Verder is er in 2013 een virtuele routekaart opgeleverd, zijn er veel gesprekken geweest met initiatieven, heeft de NMG de initiatieven op meerdere wijzen ondersteund (bijvoorbeeld bij de organisatie van bijeenkomsten), is de NMG bij een groot aantal bijeenkomsten van initiatieven aanwezig geweest en is de nieuwsbrief lokale energie updates viermaal verstuurd. Clean Campagne De Clean Campagne is een campagne die bedrijven ondersteunt bij het bereiken van duurzame prestaties en producten. Deze campagne is een van de projecten van de Energy Valley Topclub en heeft meerdere aspecten: identificatie met de sport, vraag en aanbod van groene producten, kostenreductie van energie, stimulering van groene producten en diensten, voordeel in communicatie en merkmanifestatie van MKB bedrijven. Het doel is dat eind 2014 bedrijven gemiddeld 20% CO2 hebben bespaard. Het project wordt uitgevoerd door de Natuur en Milieufederatie Groningen, SynerMediaGroep, gemeente Groningen, Energy Valley, BAM, Energy Expo en de cleancoaches. Bij de bedrijven die deelnemen wordt een scan uitgevoerd. Deze scan kijkt naar de mogelijkheden van energiebesparing, maar de scan kan ook inzicht bieden in bijvoorbeeld mobiliteitsmanagement. Er zijn inmiddels meer dan 15 bedrijven die deelnemen aan de Clean Campagne. Het is niet makkelijk om bedrijven te werven voor deelname. Het kost tijd en er zijn meerdere gesprekken nodig om bedrijven te overtuigen om deel te nemen. In het begin van het jaar lag de verantwoordelijkheid voor het werven van bedrijven voor de Clean Campagne bij de werkgroep. Dit bleek niet te werken. Er is daarom gekozen voor een nieuwe aanpak. In de nieuwe aanpak ligt de verantwoordelijkheid voor de werving van bedrijven bij de nieuw geworven cleancoaches. Zij verdienen aan het afnemen van scans en hebben daarom een direct belang bij het werven van bedrijven. De cleancoaches zijn geworven in de zomermaanden. Via de lijst van FC Groningen zijn er bedrijven geselecteerd en benaderd, waarvan verwacht werd dat zij een cleancoach konden leveren. Voor deze cleancoaches zijn een tweetal bijeenkomsten georganiseerd waarin zij geïnformeerd werden over de Clean Campagne en de randvoorwaarden voor het afnemen van scans. Door de Clean Campagne zijn dit jaar naast het werven van cleancoaches nog een groot aantal andere activiteiten georganiseerd. Tijdens de nieuwjaarsborrel van Groningen Seaports is er veel aandacht geweest voor de Clean Campagne. De cleancoaches zijn uitgenodigd en gepresenteerd in de skybox van de Energy Valley Topclub. De cleancoaches en deelnemende bedrijven zijn via verschillende kanalen, waaronder LED-boarding, gepresenteerd aan het brede publiek. De social media werden actief ingezet. Eind 2013 is het meest duurzame bedrijf gekozen. Dit bedrijf kwam begin 2014 tijdens een wedstrijd van FC Groningen op de achterkant van het shirt van FC Groningen. De Clean Campagne was aanwezig op de noordelijke promotiedagen. Bedrijven werden van informatie over de Clean Campagne voorzien bij een drietal stands. De Clean Campagne had last van opstartproblemen. Het werven van bedrijven bleek moeizaam te zijn. De Natuur en Milieufederatie heeft veel extra uren ingezet om het project alsnog tot een succes te maken. Ondanks dat het werven van bedrijven moeizaam ging, verliep de rest van het project minder stroef. Het project eindigt aan het einde van het voetbalseizoen , maar er wordt nagedacht over een vervolg. 16 Evaluatief Jaarverslag 2013

17 Grenzeloos CO2-neutraal In 2012 is door zeven Groningse gemeenten deelgenomen aan het project Grenzeloos CO2-neutraal, een project van de Natuur en Milieufederatie Groningen en Noordbaak. Gedurende het project zijn de gemeenten door de betrokken partijen gecoacht en hebben de deelnemers geleerd hoe zij hun klimaatbeleid handen en voeten kunnen geven. Het traject van advisering werd afgestemd op individuele wensen, plannen en het beleid van de gemeente. De Natuur en Milieufederatie Groningen heeft op basis van gegevens van het Noordelijk Klimaat Perspectief per gemeente gekeken naar de actuele energievraag en (duurzame) opwekking van energie. De uitkomst gaf inzicht in de klimaatdoelstellingen en bood hulp bij het uitzetten van hun koers op het gebied van klimaatbeleid door middel van een voor de gemeente op maat gemaakte interactieve website. In 2013 heeft de gemeente Loppersum aan de NMG gevraagd om haar te ondersteunen om met behulp van deze methodiek het nieuwe klimaatbeleid vorm te geven. Dit is gebeurd door de inhoudelijke ambtenaar te ondersteunen bij het voorbereiden van een raadsvergadering waar dit beleid op de agenda stond. De NMG heeft tijdens deze vergadering de raad geïnformeerd over de mogelijkheden en onmogelijkheden om de gemeentelijke CO 2 emissie te reduceren. Hierna is de raad begeleid in het voeren van het debat op basis van een aantal stellingen rondom maatregelen die de gemeente zou kunnen voorstaan. Zowel de gemeenteraad, de ambtelijke organisatie als de verantwoordelijk wethouder hebben het resultaat en de rol van de NMG zeer gewaardeerd. 17 Evaluatief Jaarverslag 2013

18 4. Duurzame Bedrijvigheid Extern overleg en actualiteiten De NMG heeft in 2013 haar positie in het werkveld Duurzame Bedrijvigheid duidelijk versterkt alsmede haar rol als belangenbehartiger van haar achterban. Dit is af te leiden uit het feit dat zowel overheid en bedrijfsleven als onze achterban steeds meer contact met ons zoeken. Het bedrijfsleven vraagt ons om te helpen invulling te geven aan ambities rond maatschappelijk verantwoord ondernemen en vergroening van productieprocessen. Dit betreft soms een inhoudelijke bijdrage aan een projectidee of vergunning, maar vaak gaat het om het bevragen van en klankborden met een vertegenwoordiger van een de natuur- en milieuorganisaties. Bedrijven zijn erg geïnteresseerd in de standpunten van de bij ons aangesloten organisaties en natuur- en milieuorganisaties in het algemeen. De NMG tracht in deze overleggen de belangen van haar achterban zo gebalanceerd mogelijk te behartigen. In bepaalde gevallen nodigen wij specifieke partijen uit onze achterban uit om deel te nemen aan gesprekken. Partijen waar het afgelopen jaar mee gesproken is, zijn o.a. BioMCN/Woodspirit, Torrgas, AKZO, RWE, ESD. Naast individuele bedrijven hebben ook het georganiseerde bedrijfsleven en de belangenorganisaties belang bij een gesprek met de NMG. We schuiven met grote regelmaat aan bij Groningen Seaports, de Samenwerkende Bedrijven Eemsdelta (SBE) en Energy Valley. Ons werk van de afgelopen jaren heeft er ook toe geleid dat we steeds vaker gevraagd worden naar onze mening en onze visie door kennisinstellingen zoals de RUG en de Hanzehogeschool. Maar ook politieke partijen, Statenleden en diverse NGO s zijn benieuwd naar onze standpunten. Lokale overheden (Provincie en gemeenten) hebben ook in 2013 een beroep gedaan op de NMG. Zo heeft de gemeente Loppersum de NMG gevraagd haar te ondersteunen bij het opzetten van het gemeentelijk klimaatbeleid. Een bescheiden bijdrage die vanwege onze onafhankelijkheid en regiospecifieke kennis erg werd gewaardeerd door de raadsleden en het college van B&W van Loppersum. De Provincie Groningen doorliep in 2013 het proces om te komen tot een nieuw milieubeleid en VTH (Vergunningverlening, Toezicht en Handhaving)-kader. Hiervoor heeft zij regelmatig met de NMG contact gehad en ook gevraagd om inhoudelijk hieraan bij te dragen. Daarnaast is de NMG gevraagd om bij te dragen op zowel ambtelijk als bestuurlijk niveau aan de Ontwikkelingsvisie Eemsdelta. Onze achterban op het gebied van grijs milieu groeit en wordt actiever in de samenwerking met de NMG. Daarnaast heeft de NMG veel contact met de grote (noordelijke) natuur-, landschaps-, en milieuorganisaties. Hierbij vindt afstemming plaats omtrent actuele ontwikkelingen als bedrijfsvestigingen en juridische en wettelijke ontwikkelingen. Op de thema s milieu en duurzame bedrijvigheid heeft de NMG de meeste kennis en mensen in huis om hierin de leidende rol te spelen. De NMG treedt op deze thema s dan ook op de voorgrond namens, maar ook vaak samen met, onze aangesloten organisaties. In deze rol als belangenbehartiger komt soms naar voren dat de NMG wordt geacht ook kritisch te kunnen zijn over ontwikkelingen binnen de provincie en daarmee de rol van de luis in de pels te bekleden. In 2013 is er behalve de lopende procedure tegen de kolencentrale van RWE/Essent geen andere juridische actie ondernomen op 18 Evaluatief Jaarverslag 2013

19 milieugebied. De kritische rol van de NMG is vooral gebruikt in het informele overleg met overheid, politiek en bedrijfsleven. Coördinatie Eemshaven Duurzame bedrijvigheid betekent niet alleen aandacht voor milieu, maar ook voor natuur en landschap. Er vindt daarom afstemming plaats in het natuurbeschermingsoverleg, de Coalitie Wadden Natuurlijk en het Nederlands-Duitse platform Eems-Dollard Natuurlijk!. De NMG werkt hierbij nauw samen met onder meer de Waddenvereniging, Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer, Stichting Wad en Het Groninger Landschap. In deze overleggen wordt informatie uitgewisseld over industriële ontwikkelingen, de impact op de omgeving en de draagkracht van de natuur. Het beoogde doel van deze samenwerking en coördinatie is het bereiken van eenheid van standpunten. De resultaten van deze overleggen worden meegenomen in ons werk als belangenbehartiger. Op deze wijze is de NMG in staat om met overheid en bedrijfsleven op niveau mee te praten over economische ontwikkelingen in relatie tot natuur, milieu en landschap. Het centrale thema van deze samenwerking is de verbetering van de natuur in het Eems-Dollard estuarium. Binnen de coalitie is er een gezamenlijke visie als het gaat om deze verbeteropgave. De acties rondom ontwikkelingen in de provincie Groningen worden in coalitieverband besproken en gecoördineerd. De coördinerende rol was tot voor kort in handen van Het Groninger Landschap. Vanwege personele wisselingen bij Het Groninger Landschap is ook deze coördinerende taak aan de NMG toebedeeld. Alle partijen zitten als gelijkwaardige gesprekspartner aan tafel met dezelfde agenda. De NMG heeft echter ook de taak om verder te kijken dan alleen de Eems-Dollard natuur. Hier wordt ook de verbinding gelegd met industriële ontwikkelingen, energie-, klimaat-, en milieubeleid. Juist de samenhang tussen deze thema s en de natuuropgave biedt kansen voor alle partijen. Dit heeft ertoe geleid dat er nu projecten tot ontwikkeling komen als het brakwater natuurgebied Spijksterpolder. Dit voormalig landbouwgebied wordt ingericht als bedrijfsterrein ten zuidoosten van de Eemshaven. Door afstemming binnen de Coalitie Wadden Natuurlijk en de daaropvolgende acties van de NMG, wordt vanaf zomer 2013 in dit gebied gewerkt aan een bedrijfsterrein met grote meerwaarde voor de natuur. Dit wordt uitgevoerd samen met Groningen Seaports, gemeente Eemsmond, het Waterschap Hunze&Aa s en de natuurorganisaties. Ecologie en Economie in Balans In voorgaande jaren heeft de NMG zich sterk voor gemaakt om te komen tot gebiedsafspraken waarin duurzame economische groei in de Eemsdelta geborgd is. Hiertoe is samen met veel partijen deelgenomen aan het project Ecologie & Economie in Balans (E&E). Samen met de Provincie en het bedrijfsleven streven we daarbij naar een toetsingskader voor de vergunningen van nieuwe en bestaande bedrijven in de Eemsdelta. Daarmee worden de belangen van natuur, landschap en milieu veiliggesteld en kan vooraf zekerheid worden gegeven over de vestigingscondities en de proceduretijd (voor zover dat in ons vermogen ligt). In 2012 is door alle stakeholders in Noord-Nederland een Intentieverklaring E&E ondertekend. Hiermee onderstreepten al deze partijen de doelstelling en werd door allen toegezegd om in 2013 gezamenlijk te werken aan het concretiseren van deze ambitie. De NMG is trots dat na ruim twee jaar hard werken met alle partijen er een verklaring ligt die voldoende elementen bevat om te komen tot een duurzame Eemsdelta-regio. 19 Evaluatief Jaarverslag 2013

1 november 2011 Corr.nr , MB Nummer 36/2011 Zaaknr

1 november 2011 Corr.nr , MB Nummer 36/2011 Zaaknr 1 november 2011 Corr.nr. 2011-48434, MB Nummer 36/2011 Zaaknr. 351620 Voordracht van Gedeputeerde Staten aan Provinciale Staten van Groningen inzake budgetfinanciering van de Stichting Natuur en Milieufederatie

Nadere informatie

Natuur en Milieufederatie Groningen Evaluatief Jaarverslag 2012

Natuur en Milieufederatie Groningen Evaluatief Jaarverslag 2012 Natuur en Milieufederatie Groningen Evaluatief Jaarverslag 2012 COLOFON Evaluatief Jaarverslag 2012 Natuur en Milieufederatie Groningen Zuiderpark 16, 9724 AG Groningen 050 313 08 00 info@nmfgroningen.nl

Nadere informatie

1. Wethouder Tiemens te machtigen voor het ondertekenen van het Gelders Energie Akkoord.

1. Wethouder Tiemens te machtigen voor het ondertekenen van het Gelders Energie Akkoord. Collegevoorstel Openbaar Onderwerp Deelname Gelders Energieakkoord Programma Duurzaamheid Portefeuillehouder H. Tiemens Samenvatting Het Klimaatverbond, Alliander en Gelderse Natuur en Milieufederatie

Nadere informatie

Natuur en Milieufederatie Groningen

Natuur en Milieufederatie Groningen Natuur en Milieufederatie Groningen Evaluatief Jaarverslag 2014 Natuur en Milieufederatie Groningen Evaluatief Jaarverslag 2014 1 Evaluatief Jaarverslag 2014 COLOFON Evaluatief Jaarverslag 2014 Natuur

Nadere informatie

PROFIELSCHETS RAAD VAN TOEZICHT. 1. Beschrijving van de aard en de omvang van de stichting

PROFIELSCHETS RAAD VAN TOEZICHT. 1. Beschrijving van de aard en de omvang van de stichting PROFIELSCHETS RAAD VAN TOEZICHT 1. Beschrijving van de aard en de omvang van de stichting NMG Een mooi en duurzaam Groningen. Dat is waar de Natuur en Milieufederatie Groningen (NMG) voor staat. De organisatie

Nadere informatie

Resultaten landbouwenquête. September 2013

Resultaten landbouwenquête. September 2013 Resultaten landbouwenquête September 2013 1 Landbouwenquête 2013 Inleiding In juni 2013 hebben de noordelijke Natuur en Milieufederaties en LTO Noord in samenwerking met het Dagblad van het Noorden en

Nadere informatie

Ons kenmerk: EW Groningen, 22 juni 2016 Betreft: Noord-West 380 kv hoogspanningsverbinding Eemshaven - Vierverlaten

Ons kenmerk: EW Groningen, 22 juni 2016 Betreft: Noord-West 380 kv hoogspanningsverbinding Eemshaven - Vierverlaten Gemeente Zuidhorn t.a.v. de gemeenteraad email: gemeente@zuidhorn.nl Ons kenmerk: 16-032-EW Groningen, 22 juni 2016 Betreft: Noord-West 380 kv hoogspanningsverbinding Eemshaven - Vierverlaten Geachte heer,

Nadere informatie

Initiatiefvoorstel. Van licht naar donker, reguleren van lichtemissie bij stallen en bewaken van donkerte in natuurgebieden.

Initiatiefvoorstel. Van licht naar donker, reguleren van lichtemissie bij stallen en bewaken van donkerte in natuurgebieden. Initiatiefvoorstel Van licht naar donker, reguleren van lichtemissie bij stallen en bewaken van donkerte in natuurgebieden Wietse Martens 20 juni 2014 (Foto gemeente Tytsjerksteradiel) Inleiding De nacht

Nadere informatie

B-140 Green Deal: Groene Gevangenis Veenhuizen: naar een gevangenis voorzien van duurzame energie uit de regio

B-140 Green Deal: Groene Gevangenis Veenhuizen: naar een gevangenis voorzien van duurzame energie uit de regio B-140 Green Deal: Groene Gevangenis Veenhuizen: naar een gevangenis voorzien van duurzame energie uit de regio Partijen: De Minister van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie, de heer drs. M.J.M. Verhagen,

Nadere informatie

Initiatiefvoorstel. Van licht naar donker, reguleren van lichtemissie bij stallen en bewaken van donkerte in natuurgebieden.

Initiatiefvoorstel. Van licht naar donker, reguleren van lichtemissie bij stallen en bewaken van donkerte in natuurgebieden. Initiatiefvoorstel Van licht naar donker, reguleren van lichtemissie bij stallen en bewaken van donkerte in natuurgebieden Wietse Martens 20 juni 2014 (Foto gemeente Tytsjerksteradiel) Inleiding De nacht

Nadere informatie

Beleidskader windenergie

Beleidskader windenergie Bijlage 1 Beleidskader windenergie Europese richtlijn 2009/28/EG De Europese richtlijn 2009/28/EG verplicht Nederland om in 2020 14 procent van het totale bruto-eindverbruik aan energie afkomstig te laten

Nadere informatie

Raadsvoorstel. Voorloper. Startnotitie Duurzaam Druten. Datum collegebesluit 9 januari 2018 Datum presidium 8 januari 2018

Raadsvoorstel. Voorloper. Startnotitie Duurzaam Druten. Datum collegebesluit 9 januari 2018 Datum presidium 8 januari 2018 Voorloper Onderwerp Startnotitie Duurzaam Druten Datum collegebesluit 9 januari 2018 Datum presidium 8 januari 2018 Portefeuillehouder A. Springveld Behandelend team Team strategie en beleid Behandelend

Nadere informatie

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA DEN HAAG

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA DEN HAAG > Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG Directoraat-generaal Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594 AC Den Haag Postadres

Nadere informatie

Ons kenmerk: EW Groningen, 9 juni 2016 Betreft: Coördinatiebesluit Noord-West 380 kv EOS-VVL

Ons kenmerk: EW Groningen, 9 juni 2016 Betreft: Coördinatiebesluit Noord-West 380 kv EOS-VVL De Minister van Economische Zaken Bezuidenhoutseweg 73 2594 AC DEN HAAG Ons kenmerk: 16-016-EW Groningen, 9 juni 2016 Betreft: Coördinatiebesluit Noord-West 380 kv EOS-VVL Geachte minister, Wij zijn van

Nadere informatie

College van Burgemeester en wethouders gemeente Tynaarlo

College van Burgemeester en wethouders gemeente Tynaarlo College van Burgemeester en wethouders gemeente Tynaarlo Vergadering d.d. Agendapunt: 20 november 2018 Zaaknummer: 534361 Portefeuillehouder : J. Gopal Openbaar Besloten : R.A. Kraaijenbrink Team : Maatschappij

Nadere informatie

Programma Energie 2012-2015 Samenvatting Projectplan

Programma Energie 2012-2015 Samenvatting Projectplan Programma Energie 2012-2015 Samenvatting Projectplan Lokale Energie Lokale Energie - 4 Lokale energie-initiatieven - Een loket voor buurt- en dorpsinitiatieven Projectnaam : Lokale Energie Opdrachtgever

Nadere informatie

Natuur en Milieufederatie Groningen Evaluatief Jaarverslag 2011

Natuur en Milieufederatie Groningen Evaluatief Jaarverslag 2011 Natuur en Milieufederatie Groningen Evaluatief Jaarverslag 2011 COLOFON Evaluatief Jaarverslag 2011 Natuur en Milieufederatie Groningen Zuiderpark 16, 9724 AG Groningen 050 313 08 00 info@nmfgroningen.nl

Nadere informatie

het thema kind en natuur waarmee een basis gelegd wordt voor betrokkenheid op latere leeftijd.

het thema kind en natuur waarmee een basis gelegd wordt voor betrokkenheid op latere leeftijd. Plan van Aanpak Vermaatschappelijking van groen, natuur en landschap 2016-2017 23 november 2015 Aanleiding De provincie geeft aan dat draagvlak en betrokkenheid van burgers en maatschappelijke organisaties

Nadere informatie

Fryslân. Windmolens op land zijn belangrijk en zullen wij stimuleren. Doelstelling voor de provincie:

Fryslân. Windmolens op land zijn belangrijk en zullen wij stimuleren. Doelstelling voor de provincie: CDA - We willen geen nieuwe initiatieven voor grootschalige windparken op land. Deze moeten er komen, maar dan op zee. Ook willen we onderzoek stimuleren naar het kunnen hergebruiken van bijvoorbeeld in

Nadere informatie

Onderwerp: Kaders voor windenergie

Onderwerp: Kaders voor windenergie Aan het Algemeen Bestuur Datum: 02-10-2013 Onderwerp: Kaders voor windenergie Voorstel 1. Vaststellen van beleidskaders voor windenergie-initiatieven; 2. Kennis te nemen van het initiatief voor een windmolenpark

Nadere informatie

FRYSLÂN FOAR DE WYN. Plan van aanpak. Finale versie, 14 november 2013

FRYSLÂN FOAR DE WYN. Plan van aanpak. Finale versie, 14 november 2013 FRYSLÂN FOAR DE WYN Plan van aanpak Finale versie, 14 november 2013 Albert Koers, Comité Hou Friesland Mooi Hans van der Werf, Friese Milieu Federatie Johannes Houtsma, Platform Duurzaam Friesland FRYSLÂN

Nadere informatie

Datum: Adviserend. 24 januari Feb/mrt 30 januari

Datum: Adviserend. 24 januari Feb/mrt 30 januari Oplegvel 1. Onderwerp Brief aan provincie over opwekking duurzame energie 2. Rol van het Platformtaak volgens gemeente samenwerkingsorgaan Holland Rijnland 3. Regionaal belang In het Energieakkoord Holland

Nadere informatie

Ja. Ja. D66 wil dat Groningen in 2040 al CO 2- neutraal is en wil dat de provincie een ambitieuze regionale energiestrategie opstelt.

Ja. Ja. D66 wil dat Groningen in 2040 al CO 2- neutraal is en wil dat de provincie een ambitieuze regionale energiestrategie opstelt. CDA - Wij zijn voor kleinschalige windenergie rond boerderijen. Onduidelijk. ChristenUnie 2035: 60% 2045: 100% 2050: 100% klimaatneutraal Ja. Net als zonnedaken en windmolens op zee, zijn windmolens op

Nadere informatie

Antwoord. van Gedeputeerde Staten op vragen van. A.H.K. van Viegen (PvdD) d.d. 19 oktober Nummer 2730

Antwoord. van Gedeputeerde Staten op vragen van. A.H.K. van Viegen (PvdD) d.d. 19 oktober Nummer 2730 van Gedeputeerde Staten op vragen van A.H.K. van Viegen (PvdD) d.d. 19 oktober 2012 Nummer 2730 Onderwerp Grotere bouwvlakken dan 2 ha veehouderij. Aan de leden van Provinciale Staten Toelichting In een

Nadere informatie

Qii BA R organisatie LN GEKOMEN. "2 FEB gem. r3y^ Convenant windenergit stadsregio Rotterdam

Qii BA R organisatie LN GEKOMEN. 2 FEB gem. r3y^ Convenant windenergit stadsregio Rotterdam STADSREGIO «JJW ROTTERDAM reg. nr. Qii BA R organisatie LN GEKOMEN "2 FEB. 2015 gem. r3y^ Aan College van B&W CC ambtenaren platform duurzaamheid dalutt ons kenmerk steller telefoon betreft 7 januari 2015

Nadere informatie

Aan de gemeenteraad Gemeente Steenwijkerland Vendelweg XE Steenwijk Steenwijk, Nummer voorstel:

Aan de gemeenteraad Gemeente Steenwijkerland Vendelweg XE Steenwijk Steenwijk, Nummer voorstel: Voorstel aan de raad Aan de gemeenteraad Gemeente Steenwijkerland Vendelweg 1 8331 XE Steenwijk Steenwijk, Nummer voorstel: Voor raadsvergadering d.d.: 11-04-2017 Agendapunt: Onderwerp: Aan de raad van

Nadere informatie

2 2 JULI 2011 2011-33.240/29/A.41, RP 334842 Horst W.A. ter (050)316 4385 w.a.ter.horst@provinciegroningen.nl

2 2 JULI 2011 2011-33.240/29/A.41, RP 334842 Horst W.A. ter (050)316 4385 w.a.ter.horst@provinciegroningen.nl bezoekadres: fjj,. provincie ItrM m groningen Martinikerkhof i 2 Aan Provinciale Staten postadres: algemeen telefoonnr: Postbus 610 9700 AP Groningen 050 316 49 II algemeen faxnr.: www.provinciegroningen.nl

Nadere informatie

Duurzaam samenwerken. Groei en ambities stimuleren. Jeugd betrekken. Nieuwe energie ontwikkelen. Techniek van morgen maken. Van kennis kracht maken

Duurzaam samenwerken. Groei en ambities stimuleren. Jeugd betrekken. Nieuwe energie ontwikkelen. Techniek van morgen maken. Van kennis kracht maken Duurzaam samenwerken Jeugd betrekken Techniek van morgen maken Groei en ambities stimuleren Nieuwe energie ontwikkelen Van kennis kracht maken Samenwerkingsovereenkomst Energy Valley Topclub en Maatschappelijke

Nadere informatie

Natuur en Milieufederatie Groningen Position paper zonne- en windenergie 2017

Natuur en Milieufederatie Groningen Position paper zonne- en windenergie 2017 Natuur en Milieufederatie Groningen Position paper zonne- en windenergie 2017 De NMG levert proactief haar bijdrage aan de energietransitie. Dat betekent volop inzetten op energiebesparing en opwekking

Nadere informatie

Duurzaamheid, Energie en Milieu

Duurzaamheid, Energie en Milieu Duurzaamheid, Energie en Milieu In de uitvoeringsagenda duurzaamheid van de gemeente staat: Duurzame ontwikkeling is een ontwikkeling die voorziet in de behoeften van huidige generaties zonder de mogelijkheden

Nadere informatie

Model beslissingen aanpassing GR. Toelichting

Model beslissingen aanpassing GR. Toelichting Model beslissingen aanpassing GR Toelichting De komende maanden vindt in de colleges en raden van de huidige 23 gemeenten en de provincie Groningen besluitvorming plaats over de aanpassing van de Gemeenschappelijke

Nadere informatie

Stadslandbouw komt in het buitenland en Nederland in verschillende varianten voor. Essentiële kenmerken en randvoorwaarden van stadslandbouw zijn:

Stadslandbouw komt in het buitenland en Nederland in verschillende varianten voor. Essentiële kenmerken en randvoorwaarden van stadslandbouw zijn: 1 Aan: de Raad van de Gemeente Dordrecht dtv de raadsgriffier Postbus 8 3300AA Dordrecht c.c.: College van Burgemeester en Wethouders Dordrecht, 1 november 2011 Betreft: Stadslandbouw in Dordrecht Geachte

Nadere informatie

Agendapunt 5 Opinienota

Agendapunt 5 Opinienota Agendapunt 5 Opinienota Registratie nr. : 076-2017 Opsteller : Gertjan Leeuw Vergaderdatum: 19 december 2017 Datum voorstel : 31 augustus 2017 Afdeling : Ontwikkeling en Dienstverlening Portefeuillehouder

Nadere informatie

MANIFEST NOVI NAAR EEN NIEUW NEDER LAND

MANIFEST NOVI NAAR EEN NIEUW NEDER LAND MANIFEST NOVI NAAR EEN NIEUW NEDER LAND WERK ALS ÉÉN OVERHEID De fysieke en sociale leefomgeving van Nederland gaan de komende decennia ingrijpend veranderen. Transities in de energievoorziening, de landbouw,

Nadere informatie

Betrokken partijen Zonnepark Overbetuwe

Betrokken partijen Zonnepark Overbetuwe Betrokken partijen Zonnepark Overbetuwe Green Giraffe is een adviesbureau dat zich richt op de duurzame energiesector en is met name gespecialiseerd in de financiering van wind- en zonne-energieprojecten.

Nadere informatie

Actieplan Groene Vrijwilligers

Actieplan Groene Vrijwilligers Actieplan Groene Vrijwilligers 2019-2021 Waarom een actieplan? Tellers, vertellers en herstellers. Allemaal mensen die zich vrijwillig inzetten voor natuur en landschap, in de stad of in het landelijk

Nadere informatie

Vraag- en antwoordlijst Windenergie op Goeree-Overflakkee Aanleiding

Vraag- en antwoordlijst Windenergie op Goeree-Overflakkee Aanleiding 1 Vraag- en antwoordlijst Windenergie op Goeree-Overflakkee Versie: 25 april 2013 Opgesteld door: Windgroep Goeree-Overflakkee, gemeente Goeree-Overflakkee en provincie Zuid-Holland Aanleiding Waarom zijn

Nadere informatie

Besluit college van Burgemeester en Wethouders

Besluit college van Burgemeester en Wethouders Registratienr: 2013/4543 Registratiedatum: Afdeling: Leefomgeving Agendapunt: 49-Va-09 Openbaar: Ja X Nee Reden niet openbaar: Onderwerp: Windpark gemeente Kranenburg (DE) Besluit: Kennis te nemen van

Nadere informatie

Naam en telefoon. Y. de Graaf M. van t Hof Afdeling. Portefeuillehouder

Naam en telefoon. Y. de Graaf M. van t Hof Afdeling. Portefeuillehouder Onderwerp Onderzoek naar ruimtelijke mogelijkheden om duurzame energie op te wekken. Datum 31 mei 2016 Naam en telefoon Y. de Graaf 685953 M. van t Hof 06-46135680 Afdeling SRO/SPM Portefeuillehouder J.

Nadere informatie

EISSESHOF, NIEHOVE, 22 maart Duurzame energie in Middag Humsterland Workshop (verslag/impressie)

EISSESHOF, NIEHOVE, 22 maart Duurzame energie in Middag Humsterland Workshop (verslag/impressie) EISSESHOF, NIEHOVE, 22 maart 2017 Duurzame energie in Middag Humsterland Workshop (verslag/impressie) Bijvangst, en aandachtspunten die niet bijdragen aan het doel parkeren we Opzet van de middag Toelichting

Nadere informatie

Adviesraad Wmo Arnhem Jaarplan 2017

Adviesraad Wmo Arnhem Jaarplan 2017 Adviesraad Wmo Arnhem Jaarplan 2017 1 Inhoudsopgave Pagina 1. Voorwoord 3 2. Missie, visie en uitgangspunten van de Adviesraad Wmo 2.1 De Verordening adviesraad Wmo 4 2.2 Missie 4 2.3 Visie 4 2.4 Uitgangspunten

Nadere informatie

Deelname aan Nijmeegse Economie Circulair 3.0

Deelname aan Nijmeegse Economie Circulair 3.0 Openbaar Onderwerp Deelname aan Nijmeegse Economie Circulair 3.0 Programma Duurzaamheid BW-nummer Portefeuillehouder H. Tiemens Samenvatting Afgelopen drie jaar heeft de gemeente deelgenomen aan het Nijmeegs

Nadere informatie

Dossier: Samenspraak bij de ontwikkeling van het Beheerplan

Dossier: Samenspraak bij de ontwikkeling van het Beheerplan Dossier: Samenspraak bij de ontwikkeling van het Beheerplan Hoe zou het moeten (de overheid over Samenspraak bij het ontwikkelen van een N2000 Beheerplan). Het Natura 2000 Beheerplan Schoorlse Duinen is

Nadere informatie

Meerjarenbeleidsplan

Meerjarenbeleidsplan Meerjarenbeleidsplan 2016-2021 Wie zijn we en wat doen we? De Natuur en Milieufederaties (NMF s) werken aan groene, duurzame en klimaatbestendige provincies. Provincies waar we duurzaam kunnen wonen en

Nadere informatie

Onderwerp: Kaders voor windenergie

Onderwerp: Kaders voor windenergie Aan het Algemeen Bestuur Datum: 02-10-2013 Onderwerp: Kaders voor windenergie Voorstel 1. Kennis te nemen van het initiatief voor een windmolenpark bij de Spinder te Tilburg; 2. Kaders vast te stellen

Nadere informatie

Omgevingsvisie Giessenlanden. Plan van aanpak V1.3. Inleiding

Omgevingsvisie Giessenlanden. Plan van aanpak V1.3. Inleiding Omgevingsvisie Giessenlanden Plan van aanpak V1.3 Inleiding De omgevingsvisie van de gemeente Giessenlanden moet inspireren, ruimte bieden en uitnodigen. Een uitnodiging aan burgers, bedrijven en instellingen

Nadere informatie

Deelnemers van Duurzame Leverancier streven naar een CO2-reductie van 20% in het jaar 2020 (t.o.v. 2010)

Deelnemers van Duurzame Leverancier streven naar een CO2-reductie van 20% in het jaar 2020 (t.o.v. 2010) Actieve deelname aan initiatieven Dit document beschrijft de actieve deelname van Pilkes aan het initiatief Duurzame Leverancier, Nederland CO2 neutraal en het initiatief van SKAO (CO2-Prestatieladder).

Nadere informatie

Dialoog veehouderij Venray

Dialoog veehouderij Venray Dialoog veehouderij Venray aanbevelingen dialoog veehouderij gemeente Venray Datum 21 december 2016 Portefeuillehouder Martijn van der Putten Team RO Naam steller Jos Kniest De onderstaande aanbevelingen

Nadere informatie

Uitkomsten ledenenquête toekomst Fryske Gea

Uitkomsten ledenenquête toekomst Fryske Gea Leeftijd respondenten Uitkomsten ledenenquête toekomst Fryske Gea Ter gelegenheid van haar 85 jarige jubileum vroeg It Fryske Gea haar leden naar hun mening over diverse actuele onderwerpen. In een enquête

Nadere informatie

Gedeputeerde Staten kiezen voor voorkeursalternatief Bundeling Noord

Gedeputeerde Staten kiezen voor voorkeursalternatief Bundeling Noord Juli 2016 Dagelijks ervaart het verkeer problemen met de doorstroming op de N629 tussen Oosterhout en Dongen. Ook de leefbaarheid en veiligheid op en rond de N629 en Westerlaan vragen aandacht. De provincie

Nadere informatie

Ruimtelijke ordening. Ruimtelijke Ordening

Ruimtelijke ordening. Ruimtelijke Ordening Ruimtelijke ordening Ruimtelijke Ordening Ruimtelijke ordening (RO) in Nederland Vanuit de geschiedenis is RO al belangrijk in Nederland, denk bijvoorbeeld aan landinrichting en optimaliseren van de waterhuishouding.

Nadere informatie

Provinciale Staten van Noord-Holland. Voordracht 64

Provinciale Staten van Noord-Holland. Voordracht 64 Provinciale Staten van Noord-Holland Voordracht 64 Haarlem, 17 augustus 2004 Onderwerp: Agenda Provinciaal Waterplan Bijlagen: - ontwerpbesluit - procesplanning provinciaal waterplan - op weg naar een

Nadere informatie

BELEIDSPLAN LNMH

BELEIDSPLAN LNMH BELEIDSPLAN LNMH 2017-2020 1 Inhoudsopgave 1.Inleiding 3 2. Ambitie 3 3. Uitvoering 4 3.1. Bestuurlijk 4 3.2. Activiteiten 5 4. Speerpunten voor de komende vier jaren 7 5. Communicatie 9 6. Financieel

Nadere informatie

Algemene beschouwingen. programmabegroting november 2017

Algemene beschouwingen. programmabegroting november 2017 Algemene beschouwingen 2017 programmabegroting 2018 9 november 2017 Algemene Beschouwingen 2018 Inleiding Zestien van de zeventien warmste jaren ooit zijn gemeten tussen 2000 en 2017. Er wordt sinds 1706

Nadere informatie

Concept Klimaatakkoord: De stand van zaken

Concept Klimaatakkoord: De stand van zaken Concept Klimaatakkoord: De stand van zaken Jan-Willem Lobeek Directeur-bestuurder Natuur en Milieufederatie Groningen Proces Klimaatakkoord I Klimaatberaad: Onder leiding van Ed Nijpels met vijf voorzitters

Nadere informatie

Waarom windenergie? Steeds meer schone energie Het Rijk kiest voor een betrouwbare en steeds schonere energieopwekking voor de samenleving.

Waarom windenergie? Steeds meer schone energie Het Rijk kiest voor een betrouwbare en steeds schonere energieopwekking voor de samenleving. Waarom windenergie? Steeds meer schone energie Het Rijk kiest voor een betrouwbare en steeds schonere energieopwekking voor de samenleving. Ter vergelijking: Wind op land kost tussen 8,5 en 9,6 cent per

Nadere informatie

REGIONAAL AMBITIEDOCUMENT Kop van Noord-Holland

REGIONAAL AMBITIEDOCUMENT Kop van Noord-Holland 521 REGIONAAL AMBITIEDOCUMENT Kop van Noord-Holland Frame: Algemene regionale opgaven veranderende functies platteland Projectnaam: Vrijkomende agrarische bebouwing en kwaliteitsimpuls vergroting agrarische

Nadere informatie

Activiteitenplan Millenniumwerkgroep 2014

Activiteitenplan Millenniumwerkgroep 2014 Activiteitenplan Millenniumwerkgroep 2014 Inleiding Dit plan bestaat uit vier delen: De voornemens van de Millenniumwerkgroep voor 2014 als overkoepelende werkgroep; Het activiteitenplan van de werkgroep

Nadere informatie

BIJLAGE 4 INSTELLINGSBESLUIT NATIONAAL COÖRDINATOR GRONINGEN

BIJLAGE 4 INSTELLINGSBESLUIT NATIONAAL COÖRDINATOR GRONINGEN BIJLAGE 4 INSTELLINGSBESLUIT NATIONAAL COÖRDINATOR GRONINGEN Besluit van de Minister van Economische Zaken van 1 mei 2015, nr. WJZ/15057631, tot instelling van de Nationaal Coördinator Groningen en de

Nadere informatie

Voldoende afstand tot windturbines en belangrijke kabels en leidingen. archeologische vindplaatsen, natuurgebieden, etc.).

Voldoende afstand tot windturbines en belangrijke kabels en leidingen. archeologische vindplaatsen, natuurgebieden, etc.). Hoe vindt de trechtering van groot concept zoekgebied naar voorkeursalternatief plaats? Om tot een voorkeurslocatie voor het station en voorkeurslocatie voor de kabelcircuits te komen worden een aantal

Nadere informatie

Agendapunt: 10 No. 77/ 15. Dokkum, 8 december ONDERWERP: ANNO II SAMENVATTING: Aan de gemeenteraad,

Agendapunt: 10 No. 77/ 15. Dokkum, 8 december ONDERWERP: ANNO II SAMENVATTING: Aan de gemeenteraad, Agendapunt: 10 No. 77/ 15. Dokkum, 8 december 2015. ONDERWERP: ANNO II SAMENVATTING: Op 31 december 2015 eindigt de eerste samenwerkingsperiode van Netwerk Noordoost. De samenwerkende partners binnen dit

Nadere informatie

Green Deals gesloten voor stimuleren groene economische groei

Green Deals gesloten voor stimuleren groene economische groei Green Deals gesloten voor stimuleren groene economische groei Burgers, bedrijven, milieu-organisaties en overheden hebben vandaag op initiatief van minister Verhagen van Economische Zaken, Landbouw en

Nadere informatie

Notitie energiebesparing en duurzame energie

Notitie energiebesparing en duurzame energie Notitie energiebesparing en duurzame energie Zaltbommel, 5 juni 2012 Gemeente Zaltbommel Notitie energiebesparing en duurzame energie 1 1. Inleiding Gelet op de ambities in het milieuprogramma 2012-2015

Nadere informatie

Startnotitie samenwerking Land van Cuijk gemeenten op het gebied van energie, klimaat & duurzaamheid

Startnotitie samenwerking Land van Cuijk gemeenten op het gebied van energie, klimaat & duurzaamheid Wij gaan voor groen! Startnotitie samenwerking Land van Cuijk gemeenten op het gebied van energie, klimaat & duurzaamheid 1. Aanleiding Al vele jaren wordt in de regio Noordoost Brabant samengewerkt aan

Nadere informatie

Aan de raad AGENDAPUNT NR Doetinchem, 13 september 2017 ALDUS VASTGESTELD 21 SEPTEMBER Routekaart energietransitieopgave 2030

Aan de raad AGENDAPUNT NR Doetinchem, 13 september 2017 ALDUS VASTGESTELD 21 SEPTEMBER Routekaart energietransitieopgave 2030 Aan de raad AGENDAPUNT NR. 8.3 ALDUS VASTGESTELD 21 SEPTEMBER 2017 Routekaart energietransitieopgave 2030 Te besluiten om: 1. De gidsprincipes voor de energietransitieopgave in Doetinchem vast te stellen,

Nadere informatie

PROEFTUIN VOOR HET EUROPESE ENERGIESYSTEEM VAN DE TOEKOMST

PROEFTUIN VOOR HET EUROPESE ENERGIESYSTEEM VAN DE TOEKOMST NOORD-NEDERLAND: PROEFTUIN VOOR HET EUROPESE ENERGIESYSTEEM VAN DE TOEKOMST PROEFTUIN ENERGIE- TRANSITIE REGIONALE PARTNER IN DE EUROPESE ENERGIE UNIE Noord-Nederland is een grensoverschrijdende proeftuin

Nadere informatie

Blijvend geld en aandacht nodig voor Nationale landschappen, Provincies doen meer dan het Rijk

Blijvend geld en aandacht nodig voor Nationale landschappen, Provincies doen meer dan het Rijk Nationale landschappen: aandacht en geld nodig! 170610SC9 tk 7 Blijvend geld en aandacht nodig voor Nationale landschappen, Provincies doen meer dan het Rijk De Rekenkamer Oost-Nederland heeft onderzoek

Nadere informatie

De paragrafen en worden in het kader van deze partiële herziening als volgt gewijzigd;

De paragrafen en worden in het kader van deze partiële herziening als volgt gewijzigd; Partiële herziening Omgevingsplan Flevoland 2006 Beleidsaanpassing windenergie inzake vrijwaring van de gemeenten Noordoostpolder en Urk en Markermeer, IJmeer en IJsselmeer. De paragrafen 5.7.1 en 7.3.4

Nadere informatie

Waarom windenergie op land?

Waarom windenergie op land? Waarom windenergie op land? Steeds meer schone energie Het Rijk kiest voor een betrouwbare en steeds schonere energieopwekking voor de samenleving. Basis vormt de Europese doelstelling van 14% duurzame

Nadere informatie

HIER OPGEWEKT KENNISSESSIE: LEDENWERVING. 17 september coöperatie Zuidenwind Sjoerd Parren Mundel van Wezenbeek

HIER OPGEWEKT KENNISSESSIE: LEDENWERVING. 17 september coöperatie Zuidenwind Sjoerd Parren Mundel van Wezenbeek HIER OPGEWEKT KENNISSESSIE: LEDENWERVING 17 september 2013 coöperatie Zuidenwind Sjoerd Parren Mundel van Wezenbeek Agenda 1. Introductie Zuidenwind Ontstaan, doelstelling Actueel project: ontwikkeling

Nadere informatie

Drenthe. De partij zal sociale windmolens actief stimuleren, ook solitair staande sociale molens.

Drenthe. De partij zal sociale windmolens actief stimuleren, ook solitair staande sociale molens. CDA - windmolens op land in dragen bij aan de opgave waarvoor afspraken zijn gemaakt. Als er nog extra windmolens bijkomen bovenop de huidige afspraken is een gedegen gebiedsproces voorwaarde. Het zal

Nadere informatie

OMGEVINGSWET OMGEVINGSWET

OMGEVINGSWET OMGEVINGSWET OMGEVINGSWET OMGEVINGSWET Saskia Engbers strateeg Ruimte gemeente Zwolle 25 februari 2016 24-2-2016 wij presenteren u... 2 Opzet presentatie 1. Hoofdlijnen Omgevingswet 2. Hoe past OGW in transformatie

Nadere informatie

Met vriendelijke groet, Vera Dam directeur Natuur en Milieufederatie Flevoland

Met vriendelijke groet, Vera Dam directeur Natuur en Milieufederatie Flevoland Voor uw programma voor de waterschapsverkiezingen geven wij u graag punten ter inspiratie mee die wij en onze 55 aangesloten organisaties belangrijk vinden, zodat we ook in de toekomst prettig kunnen wonen

Nadere informatie

Duurzaamheid: ervaringen uit Woerden. Hans Haring, wethouder duurzaamheid Woerden

Duurzaamheid: ervaringen uit Woerden. Hans Haring, wethouder duurzaamheid Woerden Duurzaamheid: ervaringen uit Woerden Hans Haring, wethouder duurzaamheid Woerden Duurzaamheid: ervaringen uit Woerden - Woerden: duurzaamheid tot in de haarvaten van de samenleving - Het klimaatakkoord

Nadere informatie

Flevoland. Windmolens op land zijn belangrijk en zullen wij stimuleren. Doelstelling voor de provincie

Flevoland. Windmolens op land zijn belangrijk en zullen wij stimuleren. Doelstelling voor de provincie CDA - Ja. Het CDA zet de komende jaren in op zon, wind, aardwarmte en andere vormen van alternatieve. Het CDA steunt de provinciale beleidslijn. Dat geldt ook voor beleid dat al is ingezet, bijvoorbeeld

Nadere informatie

Jouw stem, onze invloed

Jouw stem, onze invloed Wat is het beste voor alle cliënten van LIMOR en hoe bereiken we dat? Dat is waarmee wij ons als Centrale Cliëntenraad van LIMOR altijd bezighouden. In 2017 hebben we ons weer vol overtuiging ingezet om

Nadere informatie

In dat kader wordt nu gesproken over een pakket langs de volgende lijnen:

In dat kader wordt nu gesproken over een pakket langs de volgende lijnen: Eems en vaargeul september 2014/P. Brouns Er is een intentieovereenkomst opgesteld om het estuarium qua milieu/ leefsituatie te verbeteren en tegelijkertijd de procedures voor de vaargeulverdieping soepel

Nadere informatie

INTENTIEVERKLARING Ecologie & Economie in balans

INTENTIEVERKLARING Ecologie & Economie in balans INTENTIEVERKLARING Ecologie & Economie in balans INLEIDING Een aantrekkelijker vestigingsklimaat, meer groei van de economische activiteiten, een gezondere leefomgeving en een rijker Eems Dollard estuarium

Nadere informatie

Participatie Oost Boswinkel versie

Participatie Oost Boswinkel versie Bijlage 6 Participatie Oost Boswinkel versie 0.4 02-02-2017 Inleiding De wijk Oost Boswinkel wordt gesloopt en opnieuw opgebouwd. Er zijn twee verhuurders, de Woonplaats en Ons Huis. Globaal is de wijk

Nadere informatie

Samen Duurzaam DOEN! Stap 1 // Welkom en inleiding. Stap 2 // Voorstelronde aanwezigen. (5 minuten) (10 minuten)

Samen Duurzaam DOEN! Stap 1 // Welkom en inleiding. Stap 2 // Voorstelronde aanwezigen. (5 minuten) (10 minuten) Samen Duurzaam DOEN! Leuk dat u samen met uw buren na wilt denken over duurzaamheid. Aan de hand van dit stappenplan helpen wij u graag op weg om het gesprek op gang te brengen. Dit stappenplan is bedoeld

Nadere informatie

De Minister van Economische Zaken; In overeenstemming met het gevoelen van de ministerraad, Overwegende,

De Minister van Economische Zaken; In overeenstemming met het gevoelen van de ministerraad, Overwegende, Besluit van de Minister van Economische Zaken van 4 december 2014, nr. DGETM-ED/14172990, tot toepassing van de Rijkscoördinatieregeling ten behoeve van project transmissiesysteem op zee Borssele De Minister

Nadere informatie

Verslag Windexcursie 29 september 2016

Verslag Windexcursie 29 september 2016 Verslag Windexcursie 29 september 2016 Op donderdag 29 september 2016 organiseerde de Gemeente Groningen een excursie naar de windparken in Nijmegen en Deventer. Dit voor raadsleden van de gemeente Groningen,

Nadere informatie

NIEUWSBRIEF FEBRUARI 2014 NR. 2

NIEUWSBRIEF FEBRUARI 2014 NR. 2 Vanaf 1 januari 2016 gaat Agrarisch Natuur- en Landschapsbeheer (ANLb2016) van start. Vanuit een collectieve aanpak van het agrarisch natuur- en landschapsbeheer willen overheid, koepels en collectieven

Nadere informatie

Toetsing van de herstructureringsplannen

Toetsing van de herstructureringsplannen Aan de leden van de Dialoogtafel Onderwerp Voortgang leefbaarheidsspoor 1 Geachte dames en heren, In uw vergadering van 12 januari 2015 heeft u het herstructureringsprogramma van leefbaarheidsspoor 1 vastgesteld.

Nadere informatie

Maatschappelijke waardecreatie in de praktijk

Maatschappelijke waardecreatie in de praktijk Maatschappelijke waardecreatie in de praktijk Jaarrapport 2016 Wageningen University & Research, Wetenschapswinkel Maatschappelijke waarde van onderzoek ontstaat bij het gebruik of de toepassing van de

Nadere informatie

Het memo wordt afgesloten met een advies aan het Bestuurlijk Provinciaal handhavingsoverleg van 20 december 2012.

Het memo wordt afgesloten met een advies aan het Bestuurlijk Provinciaal handhavingsoverleg van 20 december 2012. B-PHO 20 december 12; agendapunt 5 MEMO Noties ter beoordeling van de voortzetting en positionering van de PHO werkgroepen Kwaliteit en Handhaving Bouwstoffen en Ketenbeheer in relatie tot de ontwikkeling

Nadere informatie

Overijssel kleurt groen in 2020

Overijssel kleurt groen in 2020 Overijssel kleurt groen in 2020 Natuur en Milieu Overijssel Circulaire economie Vitale leefomgeving Kracht van de samenleving Waarom een groen Overijssel? Winst voor iedereen: Vitale leefomgeving voor

Nadere informatie

Hierbij informeren wij u over de stand van zaken met betrekking tot de transitie van het Noordelijk Scheepvaartmuseum naar een historisch museum.

Hierbij informeren wij u over de stand van zaken met betrekking tot de transitie van het Noordelijk Scheepvaartmuseum naar een historisch museum. Stand van zaken transitie Noordelijk Scheepvaartmuseum naar historisch museum M. van der Heide De leden van de raad van de gemeente Groningen te GRONINGEN 06 51407779 0 6714400 - Geachte heer, mevrouw,

Nadere informatie

Regionale Energie Strategie

Regionale Energie Strategie Regionale Energie Strategie Regionaal samenwerken voor realisatie van de Klimaatopgave Een historische opgave Om de opwarming van de aarde te beteugelen, zijn drastische maatregelen nodig. Dit jaar wordt

Nadere informatie

Regiovisie Bergen-Gennep-Mook en Middelaar

Regiovisie Bergen-Gennep-Mook en Middelaar Bijlage 5 bij Raadsvoorstel Regionale Agenda dd 16 mei 2011 Bestuursovereenkomst Regiovisie Bergen-Gennep-Mook en Middelaar Vastgesteld door de Stuurgroep Regiovisie Bergen, Gennep, Mook en Middelaar op

Nadere informatie

Antwoord. van Gedeputeerde Staten op vragen van A.H.K. van Viegen (PVDD) Nummer Onderwerp Hoogheemraadschap van Delfland.

Antwoord. van Gedeputeerde Staten op vragen van A.H.K. van Viegen (PVDD) Nummer Onderwerp Hoogheemraadschap van Delfland. van Gedeputeerde Staten op vragen van A.H.K. van Viegen (PVDD) (d.d.) 3 april 2012) Nummer 2644 Onderwerp Hoogheemraadschap van Delfland. Aan de leden van Provinciale Staten Toelichting vragensteller De

Nadere informatie

Grenzen verleggen in het Waddengebied. Maarten Hajer

Grenzen verleggen in het Waddengebied. Maarten Hajer Grenzen verleggen in het Waddengebied Maarten Hajer De Waddenzee versterken: ja, maar hoe? 2 Waar J.C. Bloem niet geldt 3 En dan: wat is natuur nog in dit land? Waddenzee van (inter)nationaal belang Grootste

Nadere informatie

Regionale Energie Strategie

Regionale Energie Strategie Regionale Energie Strategie Regionaal samenwerken voor realisatie van de Klimaatopgave Een historische opgave Om de opwarming van de aarde te beteugelen, zijn drastische maatregelen nodig. Dit jaar wordt

Nadere informatie

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten Generaal Binnenhof AA DEN HAAG. Datum 10 juli 2018 Betreft Monitor Wind op Land 2017

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten Generaal Binnenhof AA DEN HAAG. Datum 10 juli 2018 Betreft Monitor Wind op Land 2017 > Retouradres Postbus 20401 2500 EK Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG Bezoekadres Bezuidenhoutseweg 73 2594 AC Den Haag Postadres Postbus 20401

Nadere informatie

Samenvatting Omgevingsvisie Weststellingwerf

Samenvatting Omgevingsvisie Weststellingwerf Samenvatting Omgevingsvisie Weststellingwerf Inleiding Weststellingwerf heeft het afgelopen jaar hard gewerkt aan een omgevingsvisie. De omgevingsvisie gaat over de toekomst van onze gemeente en is daarom

Nadere informatie

ADVIES ONTWERP PIP WINDENERGIE A16

ADVIES ONTWERP PIP WINDENERGIE A16 ADVIES ONTWERP PIP WINDENERGIE A16 23 augustus 2018 Uitgebracht aan: het College van Gedeputeerde Staten Noord-Brabant de heer E. van Merrienboer In afschrift aan: Provinciale Staten Noord-Brabant BrabantAdvies

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2013 2014 33 576 Natuurbeleid Nr. 17 BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN ECONOMISCHE ZAKEN Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Den Haag,

Nadere informatie

Meerjarenbeleidsplan 2012-2015

Meerjarenbeleidsplan 2012-2015 Meerjarenbeleidsplan 2012-2015 Samen voor een mooi en duurzaam Groningen Colofon Zuiderpark 16 9724 AG Groningen T 050 313 08 00 E info@nmfgroningen.nl W www.nmfgroningen.nl september 2011 Inhoudsopgave

Nadere informatie

1 Inleiding. Verslag. HaskoningDHV Nederland B.V. Transport & Planning

1 Inleiding. Verslag. HaskoningDHV Nederland B.V. Transport & Planning Verslag In kader van: Ruimtelijke Visie Grootschalige Duurzame Energie Gemeente Heumen Datum: 30 november 2018 HaskoningDHV Nederland B.V. Transport & Planning Ons kenmerk: BG2639TPNT1811301255 Onderwerp:

Nadere informatie

Perspectief voor de Achterhoek

Perspectief voor de Achterhoek Perspectief voor de Achterhoek 1 Perspectief voor de Achterhoek Aanleiding Op 23 september organiseerde De Maatschappij met Rabobank Noord- en Oost-Achterhoek een interactieve bijeenkomst met als doel

Nadere informatie