Versterking cluster Offshore Wind Energie in Noordzeekanaalgebied. Quick Scan

Transcriptie

1 Versterking cluster Offshore Wind Energie in Noordzeekanaalgebied Quick Scan Uitgevoerd in opdracht van: AMSTERDAM IJMUIDEN OFFSHORE PORT PORT In samenwerking met: Tata Steel Zeehaven IJmuiden N.V. Havenbedrijf Amsterdam N.V. Nijmegen, februari 2015

2 2

3 Inhoudsopgave Hoofdstuk 1 Opdracht 5 Hoofdstuk 2 Ontwikkelingen 9 Hoofdstuk 3 Scenario s ruimtelijke inpassing 17 Hoofdstuk 4 Samenvattend 23 Literatuurlijst 25 3

4 Hoofdstuk 1 4

5 Hoofdstuk 1 Opdracht In opdracht van AYOP en in samenwerking met Tata Steel, Zeehaven IJmuiden N.V. en Havenbedrijf Amsterdam N.V. heeft Buck Consultants International (BCI) een Quick Scan opgesteld voor een duurzame transitie van het Noordzeekanaalgebied, op basis van de doorgroei van het offshore cluster in het gebied. Met deze Quick Scan hebben de initiatiefnemers een gezamenlijke basis gecreëerd om vervolgstappen met derden te kunnen zetten. De gezamenlijke doelstelling is het opstellen van een visie voor de doorontwikkeling van het Offshore Wind Energie Cluster in het kader van een duurzame transitie van (de energiesector in) het Noordzeekanaalgebied. Belangrijke vragen bij het opstellen van een gezamenlijke visie zijn: Wat is nodig om de regio een sterke positie te geven in de offshore windenergie sector? Hoe houd je rekening met de marktvraag en ruimtevraag voor verschillende andere activiteiten in het havengebied, waaronder lichteren, overslag van ertsen en kolen, vloeibare bulk en stukgoed? Op welke wijze kunnen AYOP, Tata Steel, Havenbedrijf Amsterdam N.V. en Zeehaven IJmuiden N.V. bijdragen aan het realiseren van een duurzame transitie van de (energie)havens in het Noordzeekanaalgebied (NZKG)? Op welke manier kan invulling worden gegeven aan het verminderen van de lasten voor de omgeving? Kan een duurzame inrichting van de Averijhaven een belangrijke rol spelen in deze transitie? Voorzien in behoeften Er zijn diverse behoeften vanuit bestaande en nieuwe markten die op elkaar afgestemd moeten worden om de havens duurzaam verder te kunnen laten groeien. Door het combineren van functies in het NZKG (in het bijzonder vóór de sluizen) kunnen mogelijk meerdere kansen worden samengebracht en kunnen win-win situaties worden gecreëerd. Resultaat is een duurzame ontwikkeling in het havengebied met een versterkte positie op de offshore markt en board-to-board overslag van energie-dragers, die bovendien optimaal rekening houdt met de leefomgeving. Er is behoefte aan extra ruimte vóór de sluis om delen van de offshore wind sector te bedienen. De ruimte in de bestaande havens van IJmuiden is onvoldoende, ook tegen de achtergrond van de verwachte groei naar ruimte voor offshore wind en de ruimtevraag van andere aanwezige sectoren in deze haven; Er is behoefte aan extra lichtercapaciteit vóór de sluis, mede op basis van de verwachte aanhoudende groei van kolen en ertsenoverslag; Er is mogelijk behoefte aan extra overslagcapaciteit en haventerrein vóór de sluis ten behoeve van extra (vloeibare en droge) bulk overslag; Er is vanuit de bewoonde omgeving een sterke behoefte aan een reductie van stof-, geluid- en geuroverlast veroorzaakt door de haven. Nieuwe activiteiten moeten in dat kader niet gepaard gaan met een toename van de externe effecten voor de omgeving, maar liefst met een vermindering. Duurzame ambities verbinden de partijen De duurzame transitie van de (energie)havens in het NZKG vraagt om een juiste afstemming van ambities, belangen en doelstellingen van de betrokken partijen. Duurzaamheid kan in deze context betrekking hebben op verschillende aspecten. Hieronder is kort weergeven op welke manier Tata Steel, Zeehaven IJmuiden N.V., Havenbedrijf Amsterdam N.V. en AYOP op dit moment en in de toekomst invulling geven aan duurzaamheid. Tata Steel Tata Steel levert een belangrijke bijdrage aan de lokale en nationale economie (grote toegevoegde waarde), aan de kenniseconomie en aan de werkgelegenheid. Duurzame groei is volgens het bedrijf echter alleen mogelijk vanuit een gezonde balans tussen belangen voor mens, milieu, omgeving en het bedrijf. Op milieugebied zet het bedrijf zich in door het creëren van duurzame toepassingen van de producten en door voortdurende verbetering van prestaties op milieu gebied. 5

6 Tata Steel behoort qua energie-efficiency tot de wereldtop en recyclet zijn reststoffen maximaal. Aan vermindering van hinder voor de omgeving wordt continu gewerkt door onder andere milieuprestaties regelmatig te meten en te rapporteren. Duurzaamheid staat dus hoog op de agenda bij Tata Steel. Zeehaven IJmuiden N.V. Zeehaven IJmuiden N.V. is de eigenaar en exploitant van de havens en de visafslag van IJmuiden. Door de uitstekende ligging van de zeehaven vóór de sluizen en de activiteiten op het gebied van op- en overslag van verse en diepgevroren vis, offshore, ferry- en cruisevaart en de assemblage en bouw van offshore windmolenparken op zee is het voor bedrijven aantrekkelijk om zich er te vestigen. Duurzaamheid komt tot uiting binnen de verschil-lende sectoren die te vinden zijn in het havengebied. Met name de ambitie om een belangrijke rol te spelen in de offshore wind sector geeft de haven een duurzaam karakter. De offshore wind sector krijgt vorm in de haven met de vestigingen van MHI Vestas Offshore en Eneco. Ook de ontmanteling van (olie)platforms op de Noordzee binnen de circulaire economie draagt bij aan het duurzaamheidsstreven. AYOP De ambities van AYOP op het gebied van windenergie op de Noordzee zijn groot. Windenergie als vorm van duurzame energie biedt kansen voor aanleg en onderhoud van windparken. AYOP versterkt, met de uitvoering van het geformuleerde programma, onder andere de positie van het offshore wind cluster in het NZKG. De sterke relatie met lokale overheden en havenbedrijven maakt AYOP een belangrijke partij in de duurzame transitie van de energiehavens in het NZKG. Havenbedrijf Amsterdam N.V. Havenbedrijf Amsterdam wil de havenregio versterken, verrijken en haar potentie ten volle benutten. Daarvoor is het nodig om duurzaam te groeien en te zorgen voor financiële en maatschappelijke waarde voor klanten, zakelijke partners en de brede omgeving. Het havengebied wordt daarom beschreven als een levend organisme, dat enkel kan groeien en innoveren als dat op een duurzame, maatschappelijk verantwoorde manier gebeurt. Havenbedrijf Amsterdam ziet maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) niet alleen als een verantwoordelijkheid maar ook als een inspiratiebron voor innovatie, voor de ontwikkeling van nieuwe initiatieven, concepten en partnerships. De aandacht en inspanningen op het gebied van MVO spelen zich af op drie niveaus, namelijk binnen de eigen bedrijfsvoering, in het havengebied en binnen de keten. In 2020 wil Havenbedrijf Amsterdam daarom tot de top van duurzame havens in Europa behoren. 6

7 7

8 Hoofdstuk 2 8

9 Hoofdstuk 2 Ontwikkelingen Verschillende macro economische trends zijn bepalend bij de ontwikkeling van een gezamenlijke visie op het gebied: De transitie naar meer duurzame vormen van energieproductie, waarbij kansen voor de offshore wind energie nog meer benut zullen worden; Fossiele brandstoffen blijven de komende tien jaar van belang in de energievoorziening van Nederland en Duitsland (Europa); Het verminderen van externe effecten door haven- en industriële activiteiten ( license to produce ); De schaalvergroting in de zeevaart en het toenemend belang van lichteren van schepen (en van board-toboard overslag) om zodoende in het hele NZKG grote schepen te kunnen ontvangen. Economische kansen in de regio Er zijn diverse economische kansen die in de regio kunnen worden benut: De verzamelde bedrijven in AYOP zien grote kansen voor de offshore windsector in de komende jaren; - In het verzorgingsgebied van bedrijven in het NZKG is op langere termijn > Mw. geïnstalleerd vermogen in Nederlandse en Britse delen van de Noordzee voorzien; - Naast de installatie van windparken liggen er ook kansen voor productie en onderhoud van windparken door partijen binnen de regio NZKG; - Hierbij gaat het met betrekking tot productie, installatie en onderhoud in totaal om enkele duizenden nieuwe banen in de regio NZKG; De bandte voor het schatten van potentiële directe werkgelegenheid in de wind en energiesector is 0,6 FTE 3,6 FTE per Mw.; De multiplier is daarbij afhankelijk van: o In hoeverre er op marktkansen wordt ingespeeld; o De ontwikkeling van activiteiten binnen de waardeketen in het NZKG. - Op korte termijn zijn er concrete plannen voor 5 nieuwe windmolenparken van elk 700 Mw. (2 voor de kust van Zeeland, 2 voor de Zuid-Hollandse kust en 1 voor de Noord-Hollandse kust). Daarnaast zijn er plannen voor één nieuw groot windpark in East Anglia ; - In het verlengde daarvan zijn er ook synergiemogelijkheden van offshore wind met andere partners (o.a. Tata Steel) op het gebied van gezamenlijke opleidingen en productie van onderdelen voor offshore installaties. De ontmanteling van verouderde (olie)platforms op de Noordzee biedt nieuwe kansen voor het offshore cluster en de circulaire economie in het NZKG. De ontvangst van afgevoerde olie- en gasproductieplatforms die verschroot worden sluit goed aan bij de bestaande activiteiten en mogelijk ook bij de activiteiten van Tata Steel en is een interessante en logische stap in het transitieproces naar nieuwe vormen van energie; Havenbedrijf Amsterdam speelt van oudsher een belangrijke rol in de meer traditionele energievoorziening voor Noordwest Europa en ziet groeimogelijkheden in de opslag en overslag van steenkool en olieproducten. Het lichteren van de aanvoer van steenkolen in grote bulkcarriers gebeurt sinds 1998, vanwege de toenemende schaalvergroting van zeeschepen. In 2015 is een nieuwe vergunning voor lichteren op de bestaande lichterfaciliteit in gebruik genomen, waarbij (bovenwettelijke) milieumaatregelen zijn ingebouwd. Zonder extra milieumaatregelen mag er maximaal 3,0 miljoen ton worden overgeslagen. In de loop van zullen bedrijven milieumaatregelen implementeren voor reductie en emissie van stof, geluid, NOX en CO2. Onderdeel daarvan is een pilot om als eerste in de wereld gebruik te maken van een waternevelscherm op drijvende kranen. Na implementatie van deze maatregelen is er board-board overslag mogelijk tot een volume van 4,5 mln. ton op jaarbasis van droge bulk lading. Op termijn zal er vanwege de eveneens toekomstige schaalvergroting in de tankervaart ook behoefte zijn aan board-board transshipment van natte bulklading (olieproducten, beperkt tot diesel vanwege de beperkte risico contouren); Er liggen kansen voor Tata Steel voor het gebruik van staalslakken bij het creëren van (nieuw) haventerrein in en nabij de Averijhaven; 9

10 Mogelijk zijn er ook kansen voor Tata Steel in de verduurzaming van de overslag van droge bulk en projectlading (reduceren geluidsoverlast). Het gaat hier dan om het herinrichten van 2,5 miljoen ton binnenvaart overslag en modernisering van de overslag in BUKA 2; Op het terrein van Tata Steel kunnen de externe effecten door stof verminderd worden bij de overslag van kolen door het plaatsen van schermen en/of het overkappen van de opslag van kolen; Daarnaast kan Tata Steel het ruimtegebruik op het terrein intensiveren door nieuwe havengebonden activiteiten (offshore) toe te staan op haar terreinen (en mogelijk ook om die terreinen aan derden in beheer te geven). Offshore windenergie AYOP en Zeehaven IJmuiden N.V. Er liggen kansen om de offshore windsector verder te stimuleren in het havengebied. De sector is al sterk vertegenwoordigd in de havens, maar het potentieel is zeker nog niet volledig benut. Kansen liggen in het invullen van witte vlekken in het totale cluster offshore wind energie door op marktkansen (in het natuurlijke verzorgingsgebied ) in te spelen (BCI, 2013). Zowel voor productie, installatie als onderhoud van windparken bestaat binnen het havengebied de potentie om groei door te maken. Een voorbeeld is de productie van gravity based funderingen van beton. Hiervoor is diep water nodig bij zowel de aanvoer van grondstof als bij de afvoer van het eindproduct. Bovendien heeft deze productiemethode een lage impact op de milieuzonering en is de methode toekomstbestendig. Bij de installatie van windparken liggen de kansen in de eindassemblage van windmolens waarvoor de locatie uitermate geschikt is. Op het gebied van opleiding en voorlichting is ook meer mogelijk. Een voorbeeld is het versterken van specifieke opleidingen voor de offshore wind sector, zoals windtechnician aan de Maritieme Academie of het creëren van synergie tussen offshore wind opleidingen bijvoorbeeld samen met de bedrijfsschool van Tata Steel. In lijn daarvan kan ingespeeld worden op marktkansen door het opzetten van een voorlichtingscentrum Offshore Wind om een breder publiek, waaronder studenten/jongeren, te informeren over kansen en ontwikkelingen in de offshore wind sector. Er liggen ook kansen voor de offshore sector in bredere zin. De ontvangst van afgevoerde olie- en gasproductieplatforms die verschroot worden biedt aanvullende kansen voor de regio en sluit goed aan bij de bestaande activiteiten. Rond 2010 had circa 50% van de bijna platforms (waarvan ongeveer 150 in Nederlandse wateren) in de Noordzee de (technische) levensduur bereikt. Het investeringsvolume van de totale ontmanteling van deze platforms op de Noordzee is ongeveer 1 30 miljard (Make Consulting, 2008). In het kader van zorgvuldig milieubewust handelen passen deze activiteiten goed bij het duurzame karakter dat de haven voor ogen heeft. Om de offshore sector in brede zin goed te kunnen bedienen zijn extra haventerrein en kadelengte vóór de sluizen nodig met voldoende dragend vermogen (bijvoorbeeld voor eindassemblage van turbines, ligplaatsen voor kabelschepen en productie en/of opslag van funderingen). De extra zeehaventerreinen vóór de sluizen zijn nodig om op termijn de ruimteclaim van andere bestaande groeiende sectoren in te vullen (bio-energie & circulaire economie). De vrijkomende ruimte aan de noordzijde van de vaargeul (Averijhaven) wordt gezien als aantrekkelijke locatie voor die extra ruimtebehoefte. De offshore wind waardeketen bestaat uit verschillende onderdelen (figuur 1). Eerdere studie van BCI (2013) wees uit dat de regio al een sterke positie heeft Project ontwikkeling Productie Assemblage Installatie Operations & maintenance Ontmanteling Kennis en innovatie Figuur 1: De offshore windenergie supply chain 10

11 voor activiteiten in assemblage, installatie en operations & maintenance. De uitdaging voor de toekomst ligt in het volledig aanbieden van concepten voor aanleg van offshore windparken. voor flexibele oplossingen in de offshore logistiek. In het gehele NZKG ontstaan kansen door nieuwe ontwikkelingen in de offshore sector, waarmee enkele duizenden nieuwe arbeidsplaatsen worden gecreëerd. Logistiek straatje De offshore sector in het NZKG kan een groot deel van de te ontwikkelen windparken op de Noordzee bedienen (figuur 3, p.9). Zoekgebieden voor de Nederlandse (Zuid- en Noord Hollandse kust) en Britse (East Anglia) kust bieden goede mogelijkheden. Met een uitstekende diepgang in het havengebied, continue bereikbaarheid van de havens en korte vaartijd tot de zoekgebieden hebben de NZKG-havens een goede uitgangspositie. De goede maritieme toegankelijkheid van het NZKG is het grote voordeel ten opzichte van de havens aan de oostkust van het Verenigd Koninkrijk, waar de diepgang beperkt is. Er is kortom voldoende marktpotentieel voor het offshore windcluster in het NZKG. De samenwerkende partners in het havengebied bieden een logistiek straatje (figuur 2), waarbij efficiënt gebruik wordt gemaakt van diepgang vóór de sluis en beschikbare ruimte achter de sluis. In het logistiek straatje is gekeken naar de logistieke ketens van productielocatie (turbines, bladen en fundaties) naar windpark. In deze ketens kunnen de partners in het NZKG een krachtige rol spelen door een efficiënt concept aan te bieden (figuur 2). Steeds meer experts zijn van mening dat in de komende jaren de concurrentiekracht tussen havens in de offshore markt wordt bepaald door de logistieke kosten. Clusters in havens die de logistieke kosten weten te reduceren, zijn de winnaars in deze concurrentiestrijd. Dat is ook de reden dat AYOP het accent legt op het optimaliseren van het logistieke straatje. 2006: OWEZ/Egmond wind farm: 108 Mw installed at 18m water depth. DEEP SEA TRANSPORT 8000 TEU 17 7 hoog 15 TEU 275 m 6000 TEU 17 5 hoog 310 m 347 m 15 TEU 275 m 10 TEU 6000 TEU schip C 8000 TEU 17 7 hoog 13 TEU 3500 TEU 13 4 hoog 3500 TEU schip The Amsterdam-IJmuiden region is well-situated for the construction and the operation & maintenance for wind farms off the Dutch and UK coast. In the port areas wind turbine blades and other wind turbine components can be stored ready for shipping out to build offshore wind farms in the North Sea TEU 17 5 hoog 310 m 347 m 8000 TEU 17 7 hoog 8000 TEU schip 10 TEU 6000 TEU 17 5 hoog 8000 TEU schip 13 TEU 8000 TEU 17 7 hoog 3500 TEU 13 4 hoog 10 TEU 6000 TEU schip 15 TEU 8000 TEU schip 275 m 6000 TEU 17 5 hoog 310 m 347 m 13 TEU 2008: Prinses Amalia wind farm, 120Mw installed at 19-24m water depth TEU 13 4 hoog 10 TEU 3500 TEU schip 6000 TEU schip Quay: 400 m, suitable for heavy loads Gottwald crane and every other mobile crane type 3500 TEU 13 4 hoog 15 TEU 275 m 310 m Space: m2 available. Warehouse: 1500m2. Stevedoring services A 13 TEU 347 m 6000 TEU schip 3500 TEU schip 8000 TEU schip 6000 TEU 17 5 hoog 8000 TEU 17 7 hoog 3500 TEU schip 6000 TEU schip O U R S O L U T I O N : T H E T R AY C O N C E P T IJmuiden and Amsterdam have developed a logistical concept that makes your components accessible twenty-four hours a day and seven days a week, the whole year round. This meets the needs of existing and prospective operators to ensure a continuous workflow for the installation of wind farms. At the quays of port basins connected to the open sea in the port of IJmuiden, wind turbine components, foundations and cables can be stored with a round-the-clock accessibility to ensure the highest operating efficiency. A serving tray so to speak of turbine components needed for at least a week s worth of installation time is constantly available on the quay side at our open sea locations. (C) Grote Hout Velsen Cranes, warehouses and other services: 100 tons mobile 10 TEU 3500 TEU schip...with a clever concept Draft: 9m, tideless 13 TEU 3500 TEU 13 4 hoog 15 TEU 275 m 310 m 347 m De marktomvang voor de offshore wind sector bedraagt meer dan Mw. geïnstalleerd vermogen (AYOP op basis van Structuurvisie Windenergie op Zee). De cijfers zijn gerelateerd aan de windparken: Zuid- en 8000 TEU schip available B With our deep-sea basins and terminals, logistic service providers and excellent hinterland connections we offer tailor-made solutions for the offshore wind energy industry. We can optimise your supply chain and we can develop made-to-measure logistics strategies together with our customers. All the turbine components you need on a silver platter by the sea, constantly fed from storage and assembly areas further inland. (E) Hoogtij - Zaanstad Space: 97 ha, to be developed further, directly (A) IJmondhaven - IJmuiden Space: m2 (excluding quays) Quay: 600m. With two specially designed and constructed Quay: 640m length, moorings every 15m (Safe Working Load 60 tons/30 tons) Load varies between tons. Moorings every 15 m Draft: 9m LAT (Safe Working Load of 60 tons) Vessel capacity: max. LOA 165m, max. beam Draft: 10m LAT (Lowest Astronomical Tide) Vessel capacity: max. LOA 295m, max. beam 70m, max. draft 9.5m Cranes, warehouses and other services: cranes and lifting equipment available from third parties. Warehousing available 50m/30m, max. draft 8.5m Cranes, warehouses and other services: cranes and lifting equipment available from third parties A unique area... PROXIMITY The Amsterdam-IJmuiden port region is the ideal location for offshore wind logistics: construction, operation and maintenance. Conveniently located at close range of consented and projected offshore wind projects on the North Sea. S PA C E The region offers assembly and storage sites directly on the coast and along the North Sea Canal. From the pilot station to the Amsterdam terminals, takes 2.5 to 3 hours, including the lock passage. The inland area has no tidal restrictions. CONNECTIVITY & ACCESSIBILITY Excellent multimodal hinterland connections. Well connected by inland shipping, road rail and air connections. Amsterdam Schiphol Airport is only a 15-minute drive away. located on the North Sea Canal (B) Middenhavengebied IJmuiden Space: m2 (including quays) reinforced concrete loading platforms for wind turbines. 2015: Luchterduinen wind farm: 129 Mw installed at 18-24m water depth. High quality assembly and storage space is available at locations along the North Sea Canal and in the port of Amsterdam. These additional areas are also available for storage during bad weather periods. A constant flow of turbine components and equipment can be organized from these locations to feed and fill the tray at our open sea locations. This concept is the one-stop solution for realizing your wind farm. EXPERIENCE Three offshore wind farms have already been installed from the Amsterdam-IJmuiden region. OWEZ Egmond, Prinses Amalia and Luchterduinen. Together, the port authorities and maritime businesses in the region have a wealth of experience and knowledge in port business and logistics. A UNIQUE NETWORK The area offers a wide network of companies, local authorities and expertise dedicated to offshore wind and focused on offering clever solutions to serve customers. On top of that, we are well connected to knowledge and research centres in the area of offshore wind energy. We offer a network with a high level of flexibility and freedom of choice for the customer. Quay length: 950m under construction Water Depth: 9m Besides fishing vessels, cruise ships and cargo vessels the port basins of IJmuiden, Velsen, Beverwijk, Zaanstad and Amsterdam are also the home base for installation and supply ships, crew vessels, cable layers and other specialised craft, which service the construction and operation & maintenance of the offshore wind farms in the North Sea. E (F) Damen Shiprepair Amsterdam & Niron Staal Space: m2 (assembly hall 8.000m2, engineering works 5.000m2) 4 dry-docks with max capacity of tonnes dwt. (Panamax size, 250m long) 6 repair berths ranging from 120 to 420m Ample crane capacity ranging from 15 to 40/60/90 tonnes. More lifting capacity available on project base. Floating cranes available up to 300 tons Fully operational steel construction facilities on site F (D) Holland Cargo Terminal Space: m2 ( m2 paved, m2 unpaved) THE CHALLENGE Logistics is, with a share of 20% of the total installation costs, a competitive factor in wind farm construction. Logistic expenses have a significant impact on the profitability of a wind farm. Project developers, contractors and suppliers determine the logistic concept used for construction and installation. But the logistic capabilities and flexibility of the ports and their local businesses can make the difference. Storage space: m2 covered and uncovered Quay: 1165m, indented berth 400m, quay can take weights of 20 tons/m2. Draft: 15m/17m Cranes: 5 gantry cranes 100 tons, 2 mobile cranes 150 tons Warehousing: m2 24 hrs. terminal handling services, quality assurance, inspection and monitoring (G) USA Terminal Deep sea quay: 550m1, draft 13.5m1 Coaster quay: 150m1, draft 7.5m1 Barge quay: 150m1, draft 4.5m1 Cranes: 1 Liebherr 500S 104 tons. Storage Facility: (Bonded) 35,000m2 warehousing HINTERLAND CONNECTIONS Open Storage: 110,000m2 Heavy quay side capacity In most European ports on the North Sea, space is scarce. It is a particular challenge for the maritime supply chain to minimize the effects of disturbances influenced by weather, locks and tidal entrance of a port. If available space in the port becomes scarce, alternative measures have to be examined. Figuur 2: Logistiek Straatje Het logistiek straatje biedt de mogelijkheid binnen installatieprojecten gebruik te maken van specifieke, noodzakelijke diensten die in het havengebied beschikbaar zijn. Door een kostenefficiënt systeem aan te bieden is het mogelijk de kosten voor logistiek (~20% van de totale projectkosten van een windpark) substantieel terug te brengen. Binnen het straatje zorgen innovatieve concepten, zoals toepassing van RoRo, Noord Hollandse kust en East Anglia. In de periode worden jaarlijks circa City nieuwe of Amsterdam windmolens gerealiseerd. Na die periode zal er ook Amsterdam Airport Schiphol vervanging nodig zijn. Voor deze Quick Scan is van een bescheiden impuls uitgegaan voor het NZKG. Enerzijds omdat er al diverse bedrijven zijn (die zullen doorgroeien), maar ook omdat nieuwe bedrijven zich in de regio gaan vestigen. Dit heeft tot een eerste voorzichtige schatting geleid in deze Quick Scan van enkele duizenden nieuwe banen in het NZKG. 11

12 Het logistiek straatje is ingericht op toelevering van achter de sluis naar voornamelijk board-to-board overslag op het juiste moment vóór de sluis op installatieschepen, maar ook om specifieke activiteiten uit te voeren die alleen vóór de sluizen kunnen (zoals eindassemblage, opslaan van kabels en maken/opslaan van funderingen voor windmolenparken). Door het aanbieden van haventerrein en kade vóór de sluis wordt het logistiek straatje aanzienlijk versterkt en dus ook de concurrentiekracht van het hele offshore cluster in het NZKG. De vraag naar ruimte in de haven vóór de sluis: Volledige logistiek voor fundaties vóór de sluis; ~9 tot 13 ha ruimte Volledige logistiek voor kabels vóór de sluis; ~2 ha ruimte Volledige logistiek voor turbines en bladen vóór de sluis; ~4 tot 8 ha ruimte Ruimte en diepgang vóór de sluis is nodig om de kracht van het logistiek straatje volledig te benutten. Met het verlengen en versterken van het logistiek straatje ontstaan er ook nieuwe kansen. Zo kunnen opleidingen die bij Tata Steel worden aangeboden gecombineerd worden met opleidingen die voor de offshore wind sector opgezet moeten worden. Ook synergie met andere bedrijven (o.a. Tata Steel) is mogelijk bij de ontwikkeling en demontage van windparken en olieplatforms. 12

13 Amsterdam IJmuiden Port Region Realizing offshore wind ambitions A UNIQUE AREA The Amsterdam-I perfectly located f projects. The regi West European sh excellent road, rai connections with Amsterdam Schip 15-minute drive a transport of cargo executives and pe Located in the hea strength of the wi politan area and it economy is at the and offshore indu and legal services creative industries development of n wind energy. In short, the Ams region has everyth to serve the marit competently, effec TEU 17 7 hoog 15 TEU 275 m 13 TEU 3500 TEU 13 4 hoog 10 TEU 3500 TEU schip TEU 17 5 hoog 310 m 347 m 6000 TEU schip 2017 A UNIQUE NETWOR Over the years, Am Offshore Port (AY a unique network list not only includ offshore wind and maritime industrie bodies as well. Amsterdam IJmuiden 8000 TEU schip 8000 TEU 17 7 hoog 8000 TEU 17 7 hoog 15 TEU 275 m 275 m 310 m 347 m 310 m 8000 TEU 347 m 17 7 hoog 15 TEU 3500 TEU schip 275 m 310 m 347 m 6000 TEU 17 5 hoog 13 TEU 3500 TEU 13 4 hoog 6000 TEU schip 6000 TEU 17 5 hoog 3500 TEU schip 6000 TEU schip 15 TEU 6000 TEU 17 5 hoog 13 TEU 3500 TEU 13 4 hoog 10 TEU 8000 TEU schip 10 TEU 8000 TEU schip 13 TEU 3500 TEU 13 4 hoog TEU 3500 TEU schip 6000 TEU schip 8000 TEU schip TEU 17 7 hoog 15 TEU 275 m 8000 TEU 17 7 hoog 6000 TEU 17 5 hoog 310 m 347 m 3500 TEU 13 4 hoog 310 m 347 m 10 TEU 6000 TEU schip 15 TEU 13 TEU 275 m 3500 TEU schip 8000 TEU schip 6000 TEU 17 5 hoog 13 TEU 6000 TEU schip Legenda Constructed out of Amsterdam-IJmuiden port region Future windfarms the Netherlands Future off shore wind farms Great Britain 6000 MW off Dutch coast by MW off UK coast by TEU 13 4 hoog 10 TEU 3500 TEU schip Ambition: 8000 TEU schip Distance: Prinses Amalia: 120 MW, 12.5 NM (Nautical Miles) OWEZ Egmond aan Zee: 108 MW, 5-1- NM Q10 Luchterduinen: 129 MW, 16 NM Q4: 201 MW, 14 NM East Anglia: 7000 MW, 75 NM Hornsea: 4000 MW, 130 NM Dogger Bank: MW, 170 NM Our track record: Assembly and transportation of wind turbines and the construction, installation and maintenance of OWEZ and Prinses Amalia wind farms off the Dutch coast. Luchterduinen 2015, 43x Vestas 3 MW Projectmanagement and support vessels OWEZ/Egmond 2006: 36x Vestas 3MW V90=108 Mw, 18m water depth. Prinses Amalia 2008: 60x Vestas 2MW=120MW, 19-24m water depth. Vestas has established an offshore Maintenance Center to carry out day-to-day maintenance on North Sea wind farms. Also in our area: modification and maintenance of offshore (wind) supply vessels at Shipdock. Development of crew vessels for offshore wind industry at Windcat Workboats. State-of-the-art access technology for wind turbines at Z-technologies. A UNIQU Figuur 3: Ambities Amsterdam IJmuiden Port Region 13

14 Lichteren en bulkoverslag Havenbedrijf Amsterdam Het havenbedrijf Amsterdam streeft naar een duurzame transitie als energiehaven. Deze vindt plaats vanuit de bestaande sectoren en biedt mogelijkheden voor nieuwe markten. In het licht van het streven naar een meer duurzame energievoorziening en veranderende geopolitieke verhoudingen is de belangrijke positie van de Amsterdam als energiehaven evident. Het bieden van mogelijkheden om op veranderende (import) stromen van kolen, vloeibare bulk in te spelen (door extra lichtercapaciteit) is voor een energiehaven van strategisch belang. In de havens bepaalt de energiesector het grootste deel van de goederenstromen (circa 75%). De verwachting is dat het aandeel van deze sector nog verder zal toenemen. Het behoud en versterking van de energiesector in de haven zorgt voor structurele werkgelegenheid in de regio. De bedrijven in het havengebied van Amsterdam voorzien een groeiende behoefte aan overslag van droge en natte bulklading. Deze groei gaat gepaard met toenemende schaalgrootte van schepen en daarmee groeit de behoefte aan lichtercapaciteit. De huidige vergunning voor overslag bedraagt 4,5 miljoen ton voor droge bulk lading. Tot dat extra (bovenwettelijke) milieumaatregelen zijn geïmplementeerd mag er echter maximaal 3,0 miljoen ton worden overgeslagen. In de toekomst moeten vanwege groeiende vraag i.v.m. aanhoudende schaalvergroting van de zeeschepen, twee schepen tegelijk kunnen worden gelichterd. Een extra set lichterpalen vóór de sluizen is dus cruciaal voor de energiehaven, die ook behoefte heeft aan capaciteit voor board-board transshipment van natte bulk. Op termijn moeten in het kader van de duurzame transitie ook faciliteiten worden geboden voor nieuwe groeiende segmenten als biobased economy en de circulaire economie. Mogelijk worden die snel groeiende segmenten op termijn ook gefaciliteerd door grote bulkcarriers. Deze activiteiten zorgen voor nieuwe bedrijvigheid en nieuwe werkgelegenheid in het gebied, maar vragen mogelijk ook om lichtercapaciteit voor de sluizen. Duurzame overslag Tata Steel Tata Steel onderzoekt de mogelijkheden voor intensivering van het ruimtegebruik op haar terreinen zonder dat daarbij de externe effecten toenemen. De license-to-operate van Tata Steel is gelegen in de reductie van overlast voor de omgeving voor onder andere het verminderen van (fijn)stof. Tata Steel werkt ook aan een meer moderne en duurzame op- en overslag van grondstoffen op het complex ter vermindering van de geluidsoverlast. Op het gebied van de offshore sector ziet Tata Steel ook kansen door in te spelen op mogelijkheden voor synergie met andere havenactiviteiten. De ontwikkelingen binnen de offshore wind sector bieden bijvoorbeeld kansen voor productie van staalconstructies voor windmolens of het combineren van opleidingsmogelijkheden. Het demonteren van (olie)platforms biedt zoals gezegd mogelijk ook kansen voor Tata Steel. Het hernieuwde gebruik van de Averijhaven biedt ook mogelijkheden voor Tata Steel. Het convenant tussen Rijkswaterstaat en Tata Steel over de ontmanteling van het baggerdepot in de Averijhaven is mede aanleiding om ruimtelijke ontwikkelingen in breder kader te bezien. Tata Steel bekijkt de mogelijkheden voor kostenreductie bij het verwerken van staalslakken door bij aanpassingen in de Averijhaven deze reststroom op verantwoorde wijze te verwerken. Het gebruik van staalslakken om haventerrein te creëren is een realistische oplossing voor de afvoer problematiek van staalslakken. Verder liggen er verschillende kansen/mogelijkheden voor Tata Steel: De overslag van grondstoffen en producten kan duurzamer ingericht worden. De huidige overslag aan BUKA en binnenvaartsteiger is verouderd en speelt een rol in het gebruik van de geluidsruimte Opties om stofvorming terug te dringen op het terrein worden onderzocht. Door het plaatsen van windschermen en het overkappen van de open opslag is dit mogelijk Er zijn mogelijkheden voor diepzeeoverslag van grondstoffen en projectlading vanuit het eigen terrein vóór de sluis Voor de eigen activiteiten van Tata Steel en de extra lichtercapaciteit voor derden is het belangrijk dat er nagedacht wordt over de license-to-operate. De problematiek op het vlak van stof-, geluid- en geuroverlast bepalen in de toekomst mede de mogelijkheid voor het benutten van kansen. 14

15 Totale Ruimtevraag De hiervoor genoemde ambities en visie op de economische ontwikkelingen in het NZKG leiden tot een totale ruimtevraag (tabel 1). Deze is hieronder samengevat: Economisch potentieel Ruimtevraag vóór de sluizen* Toelichting Offshore wind Fundaties 9 13 ha Behoefte grotendeels vóór de sluis Offshore wind Kabels 2 ha Behoefte vóór de sluis Offshore wind Turbines en bladen 4 8 ha Behoefte vóór de sluis Lichteren droge en natte bulklading (board-board) 2 set lichterpalen Additionele projectlading Tata Steel Nog vast te stellen Behoefte vóór de sluis Ontmanteling platforms ha Biobased Economie Nog vast te stellen Circulaire economie Nog vast te stellen Tabel 1: Ruimtevraag * Niet alle segmenten uit de tabel zullen tegelijkertijd ingevuld worden op een nieuwe locatie vóór de sluizen Om met name de potenties van het Offshore Wind Energie Cluster te kunnen benutten is extra ruimte vóór de sluizen in het NZKG nodig van 16,5 ha of meer. In de praktijk zullen niet alle segmenten uit de tabel tegelijkertijd worden ingevuld op een nieuwe locatie vóór de sluizen. Sommige offshore marktsegmenten kunnen (tijdelijk) ook worden gecombineerd. Vandaar dat in het zoekproces bij de ruimtelijke inpassing in deze Quick Scan is gewerkt met twee grootheden: minimaal 16,5 ha (nat) haventerrein met een kade (voor met name offshore) en twee sets lichterpalen voor de overslag (lichteren) van bulkproducten. 15

16 Hoofdstuk 3 16

17 Hoofdstuk 3 Scenario s ruimtelijke inpassing Het streven naar een verduurzaming van de activiteiten in de havens heeft betrekking op milieu, maatschappij en economie. Er liggen economische en maatschappelijke kansen om ruimte vóór de sluis te benutten voor het verder uitbouwen van het duurzame energie cluster in het NZKG: Nieuw haventerrein vóór de sluis geeft extra ruimte voor de ontwikkeling van het offshore cluster. Daardoor is er ook sprake van een forse impuls voor de regionale werkgelegenheid; Er zijn ruimtelijke mogelijkheden om in de behoefte aan meer lichtercapaciteit voor de sluis te voorzien; Gezien geopolitieke spanningen kan een robuuste energietransitie in het licht van energiezekerheid en duurzaamheid worden gerealiseerd; Het herinrichten van kades en haventerreinen vóór de sluis biedt mogelijkheden om de leefomgeving te verbeteren; Er zijn gedeelde en verenigbare belangen die samenwerking van partijen in het gehele havengebied mogelijk maakt; Het project beantwoordt aan de vraag naar intensief ruimtegebruik van beschikbare (haven) terreinen en sluit daarmee aan bij het provinciaal beleid dat inzet op ruimte intensivering in het Noordzeekenaalgebied. De Averijhaven en aangrenzend gebied kunnen beschikbaar komen om bovengenoemd transitieproces te faciliteren. Interessant project De ruimte vóór de sluis kan benut worden voor het verder uitbouwen van het duurzame energie cluster in het NZKG. Tegelijkertijd liggen er kansen voor een grotere havencapaciteit, meer werkgelegenheid en oplossingen voor milieuproblematiek. Het project biedt kansen voor de volgende concrete investeringsprojecten in de regio: Grote impuls voor de offshore windenergiesector vóór de sluis en versterking van het logistieke straat concept voor het NZKG als geheel door een specifiek terrein voor de sluizen in te richten voor het offshore cluster met activiteiten die complementair zijn aan de al gevestigde bedrijvigheid in het cluster in het NZKG; Het vergroten van de lichtercapaciteit voor droge bulk en eventueel voor vloeibare bulk om de diverse bulkterminals in het NZKG toekomstvast te kunnen laten bedienen door de grootste bulkcarriers; Creëren van meer havencapaciteit en kade-capaciteit, maar ook extra ruimte voor andere bestaande sectoren die nu nog in de beginfasen zitten van hun ontwikkeling. De ontwikkelingen in de biobased economy en circulaire economie zullen in de komende decennia tot ontwikkeling komen en ook daar zal de schaalvergroting in de zeevaart tot stand komen. Ook die goederenstromen zullen waarschijnlijk gebruik maken van board-to-board overslag; Het is een impuls voor de aan de regionale havens gerelateerde werkgelegenheid. De verwachte extra werkgelegenheid in het offshore cluster vraagt ook om maatregelen in de komende jaren. Er zal nog meer dan nu ingezet moeten worden in het aanbieden van de juiste opleidingen en er zal ook meer geïnvesteerd moeten worden in de informatievoorziening en voorlichting om jonger personeel aan het cluster te verbinden; Concrete investeringen in de overkapping van opslag van kolen en het verduurzamen van de overslagterminals (geluid) zijn noodzakelijke voorwaarden om de externe effecten van de behandeling van droge bulkstromen te verminderen. Bovendien zullen met partners (onder andere RWS) business cases opgesteld moeten worden voor het nuttig gebruik van staalslakken in de Averijhaven en omgeving, maar ook voor de afvoer van baggerslib; Het intensiveren van ruimtegebruik op de Tata Steel terreinen dat ook beschikbaar is voor nieuwe activiteiten van derden vraagt ook om concrete plannen voor het beheer en exploitatie van nieuwe havenactiviteiten en om samenwerking tussen diverse partijen in het NZKG; Het is een omvangrijk en integraal project met een landelijke uitstraling waarvoor financiële bijdragen van de initiatiefnemers, maar ook van betrokken overheden (gemeente, Rijk en provincie) nodig zijn. Dit vraagt om een financieel arrangement en een realistische fasering van de uitvoering van de plannen. 17

18 Ruimtelijke denkrichtingen Tegen de hier geschetste achtergrond zijn voor het inrichten van het gebied verschillende alternatieven het overwegen waard. De ruimtevraag vanuit verschillende marktkansen leidt tot de noodzaak om te kijken naar de inrichting van de ruimte vóór de sluis. De herinrichting van de Averijhaven is een traject dat al is opgestart. De mogelijkheden in het gebied kunnen worden vergroot door aansluitende terreinen te betrekken bij de plannen. Door een integrale benadering van de Averijhaven en de ruimte tot en met BUKA 2 (Tata Steel) ontstaan meerdere kansen. Extra ruimte voor offshore, extra capaciteit voor lichteren en een modernisering van de overslag kunnen op die manier tegelijkertijd worden gerealiseerd. Om te komen tot mogelijke inrichtingsvarianten moeten verschillende afwegingen worden gemaakt. Een belangrijke afweging is op welke manier de Averijhaven en aangrenzend terrein ( de Vries en van der Wiel ) wordt geoptimaliseerd. Wordt de benodigde kadelengte voor het lichteren gecreëerd via een insteekhaven of een langshaven? En levert een integratie van de Averijhaven met aangrenzende overslaglocaties (BUKA 2 en binnenvaartsteiger) extra kansen op? Ten slotte is het belangrijk om te weten hoe omvangrijk de investeringen in kades en terreinen zijn met betrekking tot waterdiepte, kadebelasting en terreinontwikkeling. Al deze aspecten leiden tot vele mogelijke inrichtingsvarianten. Hierna worden enkele van deze ruimtelijke inrichtingsvarianten gepresenteerd. 18

19 Inrichting van het gebied Figuur 4: Huidige situatie Averijhaven De huidige situatie, waarbij de Averijhaven niet in gebruik is en de lichterplaats in de vaargeul is gelegen en de binnenvaartsteiger nog in gebruik is. Huidige situatie Figuur 5: Huidige situatie 19

20 Mogelijk varianten Er zijn verschillende mogelijkheden bij de inrichting van het gebied vóór de sluis. Een mogelijke variant is een insteekhaven (figuur 4) in de Averijhaven die gericht is op lichteren in combinatie met offshore wind activiteiten. Het nadeel van een insteekhaven is dat het veel ruimte in beslag neemt. Bovendien zijn de kosten voor het realiseren van een insteekhaven hoog. In onderstaande variant zijn naast het gebied van de Averijhaven ook de aanpalende terreinen van de Vries en van der Wiel al meegenomen. Figuur 6: Variant Insteekhaven Figuur 7: Variant Langshaven Een andere mogelijke inrichting voor het gebied vóór de sluis is de langshaven (figuur 5) die doorloopt van de Averijhaven naar BUKA 2. De variant is gericht op een groot extra terrein en extra zeehavenkades. Het lichteren (2 plaatsen voor grote schepen) is gelegen in het verlengde van BUKA 2. 20

21 Impressie mogelijke toekomstige situatie Figuur 8: Impressie mogelijke toekomstige situatie Interessante aspecten langskade Langere aaneengesloten kade voor zeevaart, binnenvaart en shortsea; Aanwezigheid van twee lichterplaatsen; Een aaneengesloten haventerrein van 16,5 ha (Averijhaven, terrein de Vries en van der Wiel, binnenvaartsteiger); Behoud van duin- en recreatiegebied als groene buffer; Overkapping bij de huidige kolenopslag ten noorden van de Averijhaven; Stofnet om stofoverlast, veroorzaakt door op-/overslag BUKA 2, te verminderen ten behoeve van activiteiten op het nieuwe haventerrein op locatie van de huidige Averijhaven. Ruimtelijke en nautisch-technische inrichting Voor de geschetste variant(en) is een verdere verkenning van de mogelijkheden op basis van deze Quick Scan nodig. De Averijhaven kan zoals aangegeven worden heringericht als insteekhaven of langshaven. De langshaven biedt de beste kansen, omdat daar de meest bruikbare kades zijn en er ook substantieel meer haventerrein gecreëerd kan worden. Voor een aantal aspecten is nadere verkenning echter nadrukkelijk gewenst: Nautisch De geschetste variant van de langskade lijkt bij een eerste toetsing niet tot nautische problemen te leiden. Nader overleg met het Centraal Nautisch Beheer (CNB) dient hierover nog plaats te vinden. Kosten efficiëntie Varianten leiden tot maximaal 400 tot 450 meter extra kadelengte aansluitend aan BUKA 2. Hierbij zijn verschillende dieptes mogelijk. De vraag is wat de meest kostenefficiënte keuze is. De kosten van de geschetste variant langshaven varieert van 120 tot 150 miljoen euro. Staalslak Voor de inrichting van het nieuwe haventerrein is staalslak (2 miljoen ton) bruikbaar. Stofoverlast Er zijn verschillende opties voor het verminderen van stofoverlast voor de omgeving. Het plaatsen van een wind reducerend scherm en een innovatieve overkapping op het terrein van Tata Steel worden overwogen. Nadere verkenning van deze business cases moet nog plaatsvinden mede in relatie tot andere vermeden kosten m.b.t. staakslak voor Tata Steel. Ontsluiting Het ontsluiten van nieuwe kades en terreinen over de weg via Tata Steel lijkt mogelijk. Nader te bepalen wat dit betekent voor het aantal voertuigbewegingen op het Tata Steel terrein. Beheer Nader overleg tussen de direct betrokken partijen over het beheer en de exploitatie van het nieuwe haventerrein moet nog worden opgestart. 21

22 Hoofdstuk 4 22

23 Hoofdstuk 4 Samenvattend De bijdrage van het project aan de transitie naar een duurzame energiehaven: Grote impuls voor de offshore windenergiesector vóór de sluis en een versterking van het logistieke straat concept voor het gehele Noordzeekanaalgebied; Vergroten van de lichtercapaciteit voor droge bulk en eventueel vloeibare bulk; Creëren van extra haven- en kade-capaciteit, maar ook extra ruimte voor andere bestaande sectoren in de havens; Kansen voor ontwikkeling van de circulaire economie ; Impuls voor de werkgelegenheid, enkele duizenden nieuwe arbeidsplaatsen, vooral gerelateerd aan de offshore sector; Intensiveren van het ruimtegebruik op de Tata Steel terreinen, dat ook beschikbaar is voor nieuwe (economische) activiteiten van derden. Extra activiteiten in gebieden rond de Averijhaven leiden uiteindelijk tot minder overlast voor de omgeving; Oplossingen voor diverse milieuproblemen, zoals het nuttig gebruik van staalslakken en de reductie van stof- en geluidsoverlast; Grootschalige samenwerking tussen partijen die werkzaam zijn in het Noordzeekanaalgebied; Het is een omvangrijk, uitdagend en integraal project met een landelijke uitstraling. 23

24 24

25 Literatuurlijst BCI (2013) Inventarisatie supply chain offshore wind sector Noordzeekanaalgebied EWEA (2010) Wind at Work MAKE Consulting (2008) Ministerie van Infrastructuur en Milieu (2013) Structuurvisie windenergie op zee 25

26 26