Zeugen op maat voeren loont. Er bestaan grote verschillen tussen jonge en oude zeugen. Uit promotieonderzoek

Transcriptie

1 k i n i e u w s j u n i v o o r v r u c h t b a a r r e s u lta at i n h o u d Zeugen op maat voeren loont c o l u m n Anton Oudenampsen Thema s voor studieclubs r u b r i e k t i p s r e p o r ta g e Gerichte inzet van externe specialisten Inspelen op hoge temperaturen Aanpassing distributie Winnaar Varkens K.I. Nederland actie r u b r i e k v r a a g h e t d e d e s k u n d i g e Z e u g e n o p m a at vo e r e n l o o n t De behoeftes aan energie en eiwit van jongere en oude zeugen lopen behoorlijk uiteen. Er is daarom nog behoorlijk winst te halen uit het op maat voeren van zeugen. Later dit jaar publiceert TOPIGS een handleiding (Manual) die de zeugenhouder daarbij helpt. Er bestaan grote verschillen tussen jonge en oude zeugen. Uit promotieonderzoek van Lia Hoving, reproductiebegeleider bij Varkens K.I. Nederland, blijkt dat jonge zeugen nog tot in de vierde lactatie doorgroeien om het volwassen gewicht van circa 250 kilo te bereiken. Een jonge zeug heeft dus niet alleen voer nodig voor het herstel na lactatie en de ontwikkeling van de volgende worp, maar ook voor de eigen ontwikkeling. Krijgt een jonge zeug te weinig voer, dan moet ze kiezen en dat gaat altijd ten koste van haar productie. Ontwikkelt ze zich niet tot volwassen zeug, dan haalt ze de hoogproductieve potentie niet. Zet ze de bouwstoffen in voor haar eigen ontwikkeling, dan gaat dat ten koste van de ontwikkeling van haar volgende worp. Uit proeven van Hoving blijkt dat een 30 procent hogere voergift in de eerste 35 dagen van de dracht resulteert in twee extra biggen. Net zo belangrijk: de gemiddelde geboortegewichten blijven op peil en dus groeit het totale toomgewicht. Het herstel in de vroege dracht is dus heel belangrijk voor het aantal en de kwaliteit van de biggen in de volgende worp. Dat geldt zeker >>

2 >> voor zeugen die in de lactatieperiode veel afvallen. Gegevens verzamelen Hard voeren in de vroege dracht betekent echter niet dat er aan het einde van de dracht gas terug genomen kan worden. Die laatste dagen groeien de biggen hard; tussen dag 85 en dag 113 groeien de biggen nog ongeveer 1 kilo. Grote vraag: hoeveel moet je de zeugen dan voeren? Uit onderzoek van Chris Opschoor van TOPIGS blijkt dat dit afhankelijk is van de pariteit, het conditieverlies tijdens lactatie en de duur van de herstelfase. Zonder deze informatie is het lastig zeugen op maat te voeren. Opschoor pleit dan ook voor het bijhouden van verschillende getallen die medebepalend zijn voor de energie- en eiwitbehoefte. Het gaat dan om de conditie (spekdiktemeting), een bodyscore, de toomgroei tussen geboorte en spenen en de gewichten van de zeugen bij 1e inseminatie, bij werpen en bij spenen. Op veel bedrijven zijn deze gegevens nog niet bekend. TOPIGS heeft op een voorbeeldbedrijf al ervaring opgedaan met de verzameling en analyse van deze cijfers. Het gaf een schat aan inzicht in de oorzaak van een gebrekkige gewichtstoename tussen de 1e en 2e tweede pariteit, groot gewichtsverlies in het kraamhok, te lichte dieren bij het dekken, te veel spreiding in de conditie tussen de zeugen en de te geringe groei van de tomen. c o l u m n Lekstroom Is het toeval of een nieuw fenomeen? Ik weet het nog niet, maar ik ontdekte onlangs dat er in sommige stallen lekstroom aanwezig is. Het gaat om stroom die ongemerkt op ijzeren onderdelen van de kraamhokken of de voerstations staat. De hoeveelheid stroom is vergelijkbaar met wanneer je de polen van een batterij op je tong houdt. Dan voel je spanning. Houd je de polen op de huid, dan voel je echter niets. U kunt zich voorstellen dat wanneer een zeug bij het vreten deze spanning voelt, dat niet bevorderlijk is voor de eetlust. Deze stroom is alleen te meten via gelijkspanning en geeft dan een uitslag van 100 tot soms wel 500 millivolt. Het komt soms ook voor dat er alleen spanning gemeten wordt wanneer de verwarmingslamp in de kraamstal aan is. Is de lamp uit, dan is ook de gemeten lekstroom weg. De situatie is vergelijkbaar met een melkstal waar koeien soms moeilijk in willen. Heeft u regelmatig last van onrustige zeugen in de kraam- of drachtige zeugenstal, dan is het misschien toch goed eens een meting uit te voeren. Meet u inderdaad lekstroom, bel dan de elektricien om de hokken te laten aarden. Anton Oudenampsen Reproductiebegeleider TOPIGS publiceert later dit jaar en voermanual die de zeugenhouder helpt bij het nauwkeuriger en effi- ciënter voeren. Een varkenshouder kan hiermee zijn eigen metingen spiegelen aan gemiddelden en vanuit deze gegevens een advies op maat krijgen.

3 t i p s T h e m a s vo o r s t u d i e c l u b s Varkens K.I. Nederland heeft komend winterseizoen voor studieclubbijeenkomsten een aantal op de praktijk gerichte onderwerpen verzameld: Inseminatiemanagement live Bij dit onderwerp gaat de studieclub bij één van de leden de stal in. Aan de hand van de situatie ter plekke bespreekt de reproductiebegeleider het inseminatiemanagement en komen de verbeterpunten aan bod. Deze aanpak is alleen geschikt voor kleinere groepen. De inrichting en werkwijze in de inseminatiestal Deelnemende bedrijven leveren vooraf op basis van een vragenlijst informatie aan over de situatie op het eigen bedrijf. De reproductiebegeleider bespreekt de antwoorden en geeft adviezen en tips. Vruchtbaarheidmanagement met het managementsysteem Deelnemende bedrijven leveren vooraf de backup van het zeugenmanagementprogramma in. De reproductiebegeleider bespreekt de gegevens en geeft adviezen. In overleg kan voor studieclubs natuurlijk ook gekozen worden voor maatwerk. Neem voor informatie over de mogelijkheden die Varkens K.I. Nederland biedt contact op met uw reproductiebegeleider: telefoon: (0413) of raadpleeg Temperatuurcontrole Controleer dagelijks de werking van uw klimaatbox door er een minimummaximum thermometer in te plaatsen en deze af te lezen. U kunt bij Varkens K.I. Nederland ook vragen naar een temperatuurlogger. Deze logger registreert een week lang continu de temperatuur in de box. Bij te grote temperatuurschommelingen is het nodig de box te repareren of te vervangen. Niet in de zon Zorg altijd dat de klimaatbox beschut staat: niet in weer en wind en zeker niet in de zon. Kies een beschutte hoek onder een afdak of plaats hem in een afgeschermde ruimte. Altijd aan Laat de klimaatbox altijd aan staan. Zo weet u zeker dat de koelbox bij ontvangst op de juiste temperatuur is. Bovendien vraagt opwarmen of afkoelen meer energie dan de box constant aan laten staan. Niet te veel sperma Neem alleen de benodigde hoeveelheid sperma mee de stal in. Opgewarmd sperma heeft een kortere levensduur. Zelfs een relatief korte periode in een wat warmere overall of in de inseminatiestal gaat ten koste van de kwaliteit. Let op: liggende zeug Let op of zeugen tijdens het insemineren gaan liggen. Dat kan betekenen dat de zeug onvoldoende berig is. Echter ook slecht beenwerk of hitte kunnen de oorzaak zijn. Houd tijdens het insemineren de zeugen goed in de gaten. Geen direct zonlicht bij warmte Voorkom directe instraling van zonlicht bij hoge buitentemperaturen. Sluit ramen en lichtdoorlatende golfplaten of koepels af. Zorg er wel voor dat de zeugen voldoende licht krijgen. Meteen opruimen van voerresten Ruim voerresten in de voerbak direct op. Ze zijn een ideale broedplaats voor ongedierte en verlagen of verhinderen de voeropname door de zeug. Zorg voor voldoende drinkwater Controleer regelmatig de waterafgifte van de drinknippels. Reinig regelmatig de leidingen en de eventuele vlotterton in de inseminatiestal. Verstrek zeugen 24 uur per dag water. Zeugen op bedrijven met brijvoedering moeten de mogelijkheid hebben om gedurende de loop van de dag water te kunnen drinken. Verstrek alleen vers en schoon drinkwater.

4 r e p o r t a g e Va r k e n s K. I. N e d e r l a n d k i n d a a n h u i s b i j E v e r t e n C a r o l i e n H e n d r i k x G e r i c h t e i n z e t va n e x t e r n e s p e c i a l i s t e n De familie Hendrikx maakt bij de bedrijfsvoering gericht gebruik van externe deskundigen. Op het terrein van vruchtbaarheid is dat Varkens K.I. Nederland. Zij helpt bij de arbeidspiek in de inseminatieweek en ontwierp ook de inseminatiestal. De eerste van 500 zeugen van Evert en Carolien Hendrikx arriveerden eind december 2010 op het nieuwe bedrijf in Lottum. Bij de voorafgaande jarenlange zoektocht naar de juiste bedrijfsopzet stonden voortdurend twee zaken voorop: kostprijs en arbeidsefficiëntie. De keuze voor het vierwekensysteem had de meeste gevolgen. Volgens Evert is hiermee de arbeid veel efficiënter in te zetten. Bovendien zorgt het scheiden van leeftijdsgroepen voor een veel betere diergezondheid en scheelt het ook in de bouwkosten. We hebben weinig afdelingen. Er is één grote kraamstal en één grote biggenstal. Daar staat tegenover dat de 96 kraamhokken zijn voorzien van balansvloeren. In de ogen van Evert onontbeerlijk omdat veel zeugen in korte tijd biggen. Dan moeten de omstandigheden optimaal zijn. Je kunt niet overal bij zijn. Arbeidsfilm Met de keuze voor het vierwekensysteem kan de dagelijkse gang van zaken op het zeugenbedrijf in handen van één persoon liggen. Carolien zorgt daarvoor, Evert zelf houdt zich, behalve met de drie locaties met vleesvarkens, bezig met de algehele leiding. Dat betekent wel dat er hulp nodig is bij de piekmomenten in het vierwekensysteem: het insemineren, het behandelen van de biggen en het spenen. De familie Hendrikx schakelt hiervoor specifieke arbeidskrachten in. Evert: Je kunt kiezen voor goedkope krachten en deze de hele dag inzetten. Wij kiezen voor het gericht inzetten van duurdere, hoogwaardige krachten. Bij de maandelijkse inseminatiepiek werkt Hendrikx nauw samen met Varkens K.I. Nederland. Een vaste medewerker komt op maandag tot en met donderdag dagelijks langs. Bij elkaar opgeteld 7-8 uur per week, inclusief het scannen op maandag. Varkens K.I. Nederland heeft op dit terrein alle kennis in huis. Dat betekent dat ze snel kunnen werken, maar dat ze ook bij tegenvallers snel aan de bel trekken. Als varkenshouder ben je toch sneller geneigd de erkenning van een probleem voor je uit te schuiven. Bovendien verwacht ik van een specialist dat hij ook een goede sparringpartner is.

5 Helpen bij ontwerp Varkens K.I. Nederland speelde ook een belangrijke rol bij de inrichting van de inseminatiestal op het nieuwe bedrijf. Ik heb gezegd, het is jullie feestje. Maak er een mooi plan van. De meeste ideeën nam Hendrikx over. Op één punt liepen de meningen uiteen. Varkens K.I. Nederland was geen voorstander van direct daglicht. Dat zorgt voor te hoge temperaturen door direct zonlicht en bovendien hebben de kortere dagen in de herfst invloed op de berigheid van de zeugen. Maar wij hebben op het hele bedrijf veel aandacht voor daglicht. Dat is niet alleen van belang in het kader van de maatschappelijke discussie over de varkenshouderij, het is ook goed voor het welzijn van dier en varkenshouder. Veel mensen beseffen niet hoe belangrijk daglicht is voor het arbeidsplezier. Er staan wel op maat gezaagde Dupanelplaten (isolatieplaten) klaar die, wanneer nodig, voor de ramen gezet kunnen worden. Het valt direct op dat de beren buiten de inseminatiestal zijn gehuisvest. Hendrikx heeft vier beren die in duo s in een hok zitten. Dat geeft geen problemen, zolang ze elkaar maar van jongs af aan kennen. Dat betekent ook dat beide beren tegelijk worden vervangen. Omdat ze elkaar kennen is het bij het zeugencontact ook niet nodig beide beren uit elkaar te houden. De beren blijven seksueel actief omdat ze elkaar dekken. Ik ben hier ooit mee begonnen omdat ik de beren niet actief genoeg vond. Bij het beercontact krijgen de zeugen te maken met alle vier de beren. Alleen tijdens het insemineren gebruikt Hendrikx twee beren. Om de energie bij de beren er op te houden, zoals Evert dat omschrijft. Er zijn twee inseminatieafdelingen met 114 en 112 boxen met uitloop. De zeugen blijven na inseminatie zeven weken in de inseminatiestal en gaan daarna naar groepshuisvesting met voerstations. Deze aanpak betekende wel puzzelen met de boxen. Om handig te kunnen insemineren moeten de boxen niet te ruim, maar wel goed toegankelijk zijn. De boxen zijn nu relatief kort (220 x 65 cm). Dat heeft wel als nadeel dat er maar een klein stukje rooster in de boxen ligt. Dat zorgt in de praktijk wel voor mestophoping. De ruimte tussen de rijen boxen is hierdoor wel groot en dat zorgt ook voor een overzichtelijke inseminatiestal met veel licht, zowel voor als achter de zeug. Filosofie Het inschakelen van de Varkens K.I. Nederland past helemaal in de filosofie van de familie Hendrikx. Daar waar binnen het bedrijf minder kennis aanwezig is, moet je er specialisten bijhalen. Alle grote beslissingen op het bedrijf nemen Evert en Carolien met het kernteam waarin ook de dierenarts en de voervoorlichter zitten. Aanpassingen op het bedrijf moeten altijd binnen het systeem passen en ook de kosten spelen een belangrijke rol. De prestaties van iedere vierwekengroep worden geanalyseerd. Willen we advies van derden, dan schakelen wij die in. Op het terrein van vruchtbaarheid is dat de Varkens K.I.

6 I n s p e l e n o p h o g e t e m p e r at u r e n De zomerse zon en hoge temperaturen beïnvloeden de de resultaten als het om vruchtbaarheid gaat. Het probleem van verwerpen in het najaar, vindt dan ook vaak zijn oorsprong in de zomer. Uit Spaans onderzoek blijkt dat een te hoge temperatuur in de kraamstal voor een kleinere toomgrootte bij de volgende worp zorgt. Terwijl een te hoge temperatuur in de inseminatiestal voor meer terugkomers zorgt. Een combinatie van beide geeft een lager afbigpercentage en kleine tomen. Een varken kan niet zweten en kan alleen afkoelen door op een koel oppervlak te gaan liggen (geleiding) of frisse lucht in te ademen. Een varken komt bij 25 C al uit de comfortzone. Let daarom s zomers goed op de omgevingstemperatuur. Bijvoorbeeld door de lucht te koelen en ramen te blinderen of te isoleren. Kijk goed naar de instellingen van de klimaatapparatuur en zorg voor voldoende frisse lucht bij de neuzen van de zeugen. Al vanaf een temperatuur van 21 C gaan de zeugen minder vreten dan ze eigenlijk zouden moeten. Dat heeft direct effect op de vruchtbaarheid. Te weinig voeropname in de kraamstal leidt tot een kleinere eisprong en gaat ten koste van de kwaliteit van de eicellen. Dit heeft weer direct gevolgen voor de toomgrootte en de kwaliteit van de biggen. Te weinig voeropname in de inseminatiestal gaat ten koste van de berigheid. Daardoor verloopt de eisprong niet optimaal, wat weer leidt tot lagere kwaliteit van de eicellen en uiteindelijk minder vitale biggen. Kortom: de voergift in de kraam- en de inseminatiestal is van cruciaal belang. Bevorder de voeropname in warme perioden door het voer vaker en in kleinere porties aan te bieden op de koelere momenten van de dag. Twee keer daags een goede beerstimulatie is in de warmere perioden extra belangrijk, het liefst met meerdere actieve beren. Kies hiervoor ook de koelere momenten van de dag. Een goede stimulatie compenseert voor een groot gedeelte de in de kraamstal veroorzaakte nadelen. De hogere temperaturen kunnen ook de duur van de berigheid beïnvloeden. Een grondige analyse met Pigsis kan u vertellen of het nodig is de inseminatiemomenten aan te passen.

7 A a n pa s s i n g d i s t r i b u t i e W i n n a a r Varkens K.I. Nederland heeft naar mogelijkheden gezocht om het uitleveren van sperma aan te passen. Daarbij gaat het vooral om de piek op maandag. Op de eerste dag van de week wordt namelijk 60 procent van het sperma afgezet. Deze piekbelasting legt een grote druk op de organisatie en dat kan gevolgen hebben voor de bedrijfszekerheid. Zeugenhouders bestellen in de nieuwe situatie op zaterdag sperma voor maandag. Dit sperma wordt op zaterdag uitgeleverd. Voordeel voor de zeugenhouders is dat zij op maandag niet meer hoeven te wachten tot de koerier is geweest. Op maandag kan in het nieuwe systeem tot uur worden besteld, een uur langer dan nu het geval is. Dit sperma wordt dan in de loop van maandagmiddag bezorgd. Op de overige dagen zijn er geen wijzigingen. De nieuwe werkwijze is mogelijk omdat het sperma bij de juiste opslag zonder problemen drie dagen bewaard kan worden. De voordelen zijn legio. Zeugenhouders zijn flexibeler in hun werkplanning omdat het sperma eerder aanwezig is. Bovendien hebben calamiteiten bij de verwerking of het transport minder gevolgen voor de bedrijven. De bedrijfszekerheid neemt toe. Varkens K.I. Nederland kan met deze werkwijze de beren beter benutten en kosten besparen. De aanpassingen gaan dit najaar in. Over de precieze ingangsdatum ontvangt u nog bericht. Va r k e n s K. I. N e d e r l a n d ac t i e Toon van Erp uit Nistelrode is de gelukkige winnaar van de actie van Varkens K.I. Nederland op de beurs LIV Venray Van Erp wint hiermee een adviesbezoek ter waarde van 250 van een specialist van Varkens K.I. Nederland. Het gratis adviesbezoek bestaat uit een grondige bedrijfsanalyse door een specialist van Varkens K.I. Nederland. Daarnaast krijgt Van Erp op basis van deze analyse adviezen voor een betere bedrijfsvoering op het gebied van vruchtbaarheidsmanagement. Toon van Erp nam de waardebon voor deze prijs met plezier in ontvangst. Van Erp leverde een bon in die de klanten van Varkens K.I. Nederland in de aanloop van de beurs hadden ontvangen. Uit de vele bonnen die werden ingeleverd werd zijn naam getrokken.

8 v r a a g h e t d e d e s k u n d i g e Clabbers Communicatie Hoe en wanneer insemineren bij extreme warmte? Antwoord van Alfons Groot Koerkamp, reproductiebegeleider: Hoe houd ik de zoekbeer actief? De zomerse temperaturen hebben invloed op het gedrag van dieren. De activiteiten van zowel de zeugen als de beren neemt bij de hogere temperaturen af. Kies voor de berigheidsstimulatie en het insemineren dan ook de koele momenten van de dag. De verminderde activiteit van de zeugen zorgt er ook voor dat de duur van de bronst wat korter is. Kies er daarom voor om iets eerder in de bronst te insemineren. Kijk ook eens met behulp van Pigsis naar het verloop van de berigheid. Het is bovendien zaak s zomers de temperaturen zo veel mogelijk onder controle te houden. Zorg er dus in ieder geval voor dat de ventilatie optimaal werkt. Een hogere afdelingstemperatuur heeft een nadelig effect op de voeropname. Bij warm weer vreten zeugen minder. Pas de voergift daar op aan, zeker wanneer de zeugen al berig zijn. Juist dan zie je de voeropname teruglopen. Bovendien heeft flushvoer een hoog suikergehalte, waardoor het voer eerder bederft. Door op de koelere momenten te voeren, kunt u proberen de voeropname zoveel mogelijk op peil te houden. Zorg er bovendien voor dat de watervoorziening optimaal is gedurende de zomer. Antwoord van Wim Vossen, reproductiebegeleider: Voor een goede berigheidsstimulatie bij de zeugen is het noodzakelijk actieve zoekberen te gebruiken. Vervang de beren dan ook op tijd, voordat ze lui worden. Er zijn verschillende strategieën mogelijk om een beer actief te houden. Huisvest de beren bij voorkeur niet in de inseminatiestal. Dat bevordert de nieuwsgierigheid bij zowel beer als zeugen. Breng bij voorkeur meerdere beren achter elkaar in contact met de zeugen. Er zitten namelijk grote verschillen tussen beren, bijvoorbeeld in de afgescheiden geur. Laat de zoekberen telkens gedurende minuten met 4-5 gespeende zeugen en gelten tegelijkertijd kennismaken. Zorg dat de beer geen afleiding vindt in de ruimte vóór de zeugen. Voorkom bijvoorbeeld dat er voerresten in de voergang blijven liggen. Dan gaat de beer als stofzuiger aan de slag en dat gaat ten koste van het contact met de zeugen. Veel beter is het de zoekbeer pas na zijn rondgang te voeren. Dat houdt hem actief. Dat geldt ook voor seksuele activiteit. Laat de zoekbeer bijvoorbeeld eens een slachtzeug dekken. Het gebruik van de Boar Sound of een spuitbus met berengeur stimuleert ook de activiteit van beren. Roermondstraat CP Deventer T F info@varkenski.nl Telefoonnummers Kantoor Deventer T (0570) Sales and Service T (0413) Distributiecentrum Vught (regio zuidwest) T (0411) VRS: (0411) Distributiecentrum Helden (regio zuidoost) T (077) VRS: (077) Distributiecentrum Deventer (regio midden en noord) T (0570) VRS: (0570) v o o r v r u c h t b a a r r e s u lta at