Magazine. Jaargang 1 Nummer 1

Transcriptie

1 Magazine Jaargang 1 Nummer 1

2 Voorwoord 4 Open innoveren in de spoorketen 8 re-piet 16 Inhoudsopgave 6 Hoe functioneert RITS 12 Ritsen Rits gast Bart Smolders 22 Het perspectief van de ingenieursbureaus 28 De werkgroepen: Vervanging bovenleidingportalen 34 De werkgroepen: Suïcidepreventie De werkgroepen: 45 LCM/MKBA 18 RITS gast Paul Dirix 24 Het perspectief van de aannemer 32 Het perspectief van de vakspecialisten Wisselverwarming USP loket: Michelle Spaas Netwerken: Paul Tameling SAM: Rob Gerritsen 47 The Natural Step RITS junior en senior Colofon RITS, Succes en toekomst

3 Grote vergadertafel Projectievlak Vitrines Voorwoord Kunstwerk Innoveren van droom tot daad leest het onderschrift van het Innovatieboek van Paul van der Voort. Het boek beschrijft hoe je moet innoveren en geeft enkele randvoorwaarden aan om tot succesvolle innovaties te komen. Edwin Winterkamp, Erik Haverkort, Rob Gerritsen, Hennie Olde-Samson, Paul Tameling en Gabby van Meer lieten zich hierdoor inspireren. Zij besloten een innovatieclub te starten. Met het innovatieboek in de hand, hebben ze stap voor stap alle randvoorwaarden voor een netwerkplatform ingevuld. Er moest bijvoorbeeld een locatie gevonden worden waar je als groep je eigen identiteit in verankerd: het clubhuis. Binnen korte tijd werd er een gebouw aan het spoor in Zutphen ter beschikking gesteld. De muren werden geverfd, schilderijen werden opgehangen, servies werd geregeld en de lege vitrinekast werd langzaam gevuld met spoorse objecten. Ten slotte kwam er een naam voor het netwerkplatform: Rail Innovatief Technologische Samenwerking oftewel RITS. Letterlijk en figuurlijk werd er aan een stuk identiteit gebouwd. Een identiteit waarbij je met respect voor elkaar en voor elkaars lol in de branche tot een samenwerking komt. Alle betrokkenen hebben veel energie gestoken in het enthousiasmeren van collegae binnen hun eigen organisatie. Je wilt allerlei dingen maar krijgt het niet voor elkaar; men herkende bij elkaar de moeite. Door elkaar te helpen en te blijven praten, werden steeds meer dingen wél mogelijk. Zorgvuldig werden andere dwarsdenkers uit de branche betrokken en ontstond er een bijzonder soort openheid en vertrouwen. Anderhalf jaar geleden heeft het kernteam alle randvoorwaarden weten in te vullen. Het platform RITS was geboren en de eerste officiële bijeenkomst was een feit. VL Post Innovatieboek 4 5

4 VERBINDEN LEREN INNOVEREN Hoe functioneert RITS? daar belangrijke onderwerpen worden aangepakt. Benchmarkbezoeken aan andere bedrijven worden 1 á 2 keer per jaar georganiseerd. De meeste netwerkdagen van RITS vinden plaats op dinsdag of donderdag en vinden plaats in het RITShuis te Zutphen. Dit is de voormalige seinpost, die op fantastische wijze verbouwd is tot een geschikte vergaderlocatie met twee grote zalen laten registreren en daar kennis nemen van thema specifieke films en onderwerpen en met elkaar in dialoog gaan via de website. De RITS bijeenkomsten worden intensief bezocht en als zeer leerzaam en prettig ervaren. Kom je ook eens oriënteren op wat RITS voor jou kan betekenen. Binnen het RITS netwerk worden allerlei werkvormen en type activiteiten ingezet. Op veelzijdige interactieve en prikkelende wijze wordt er gewerkt aan het bereiken van doorbraken en vooruitgang op belanghebbende onderwerpen. Laten we eens nader toelichten hoe RITS werkt en georganiseerd is. De RITS partners hebben vanuit hun organisaties een formele RITS vertegenwoordiger aangesteld. Doorgaans een innovatiemanager of een accountmanager, die ervoor zorgt dat er vanuit zijn organisatie aan de RITS activiteiten de juiste specialisten bij de diverse onderwerpen worden betrokken. Deze RITS vertegenwoordigers participeren ook in de RITS Raad, die het RITS beleid vaststellen. Vanuit hun midden wordt het RITS bestuur gekozen, ook wel het supportteam van RITS genoemd. Het supportteam van RITS zorgt ervoor dat er een jaaractiviteiten agenda wordt opgesteld. In deze agenda worden de belangrijke thema s ingebracht door de spoor aannemers en ingenieursbureaus en vertegenwoordigers van ProRail. Deze thema s worden besproken op de netwerkbijeenkomsten. RITS organiseert ongeveer 8 netwerkbijeenkomsten per jaar. Zo n netwerkbijeenkomst staat meestal in het teken van 1 of 2 grotere onderwerpen. Zowel de beleidsmatige kanten als ook de praktijkcases en beproefde innovaties worden ingebracht. ERBINDEN en enkele werkruimten. Deze ruimte is ook te huur voor innovatieve sessies door de afzonderlijke RITS partners. De RITS netwerkdagen bieden volop de ruimte om te netwerken tijdens een goed verzorgde lunch en een netwerkborrel. Een enkele keer wordt de netwerkdag als een bedrijfsbezoek georganiseerd bij één van de leden. RITS is ook te volgen op internet via haar Website Professionals uit de branche kunnen zich voor het intra-rits discussie platform EREN Rits net Met elkaar wordt gekeken waar en hoe gemene gemeenschappelijke problemen kunnen worden aangepakt. Er wordt informatie uitgewisseld en van elkaars inzichten geleerd. Soms leidt dat tot het oppakken van uitdagingen of vraagstukken door individuele leden of worden er co-creatie afspraken gemaakt. Soms wordt er een projectgroep samengesteld. Deze werkgroepen proberen dan in een aantal sessies tot doorbraken te komen. Door de netwerkbijeenkomsten leren professionals in de markt elkaar beter kennen en ontdekt men bij wie men moet zijn om bijvoorbeeld welk type deskundigheid in te kunnen zetten. Twee maal per jaar wordt er een specifieke innovatiedag georganiseerd. In 2013 staat deze in het teken van duurzaamheid en het mobiliseren van een netwerk voor jong professionals. RITS is een open netwerk en deelname staat open voor bedrijven en organisaties die een structurele rol vervullen in de spoorsector en aantoonbaar actief zijn in innovatie. Deze kwaliteiten dienen wel herkenbaar te zijn voor de partners van RITS. RITS oriënteert zich ook op wat er buiten de spoorsector bereikt is of hoe NNOVEREN 6 7

5 Open innoveren in de spoorketen Naar anders verbeteren en innoveren door te netwerken Innovatie De internationale economie en markten bewegen voortdurend. Openheid, professionalisering, co-creatie en transparantie zijn begrippen en werkvormen die in de markten opkomen. Als we naar innovatie kijken, zien we bedrijven steeds meer samen innoveren. Men durft over de grenzen van het bedrijf te kijken en partijen uit de keten te betrekken bij het proces. De dialogen, de samenwerkingsverbanden en het delen van elkaars expertise bevorderen innovatie. Het proces van innoveren lijkt zich te vernieuwen. Ook voor de spoorsector kan dit veel betekenen. We zien deze beweging ook in de Nederlandse spoorsector opkomen. Innovatiemanagement innoveert! In de huidige maatschappij ervaren we problemen die niet direct met economische groei op te lossen zijn. Mensen Open innoveren in de spoorketen vergrijzen verdikken. Er moet nagedacht worden de voorziening van grondstoffen, water, voedsel en energie. Oplossingen werden gezocht in bestaande sectoren en industrieën, maar dat lijkt niet meer voldoende te zijn. Als we bijvoorbeeld naar de zorg kijken, zien we dat innovaties hebben geleid tot een steeds langer leven. Het probleem dat ontstaat, is dat de zorg onbetaalbaar wordt. Er moeten innovaties komen die gezonder gedrag en zelfredzaamheid stimuleren. Er is behoefte aan nieuwe vormen van innovatie. In verschillende sectoren veranderen de denkkaders en begint de markt er anders uit te zien. Bij architectenbureaus is er bijvoorbeeld een verandering te zien in de werkplekken. Verschillende deelnemers vaak ook uit verschillende organisaties en projectteams worden steeds meer bij elkaar geplaatst. De samenwerking en communicatie versterkt. Organisaties willen slimmer werken. Een verbetering van de productiviteit en het eindproduct wordt bereikt door het optimaliseren van het talent van de medewerkers. De architectenkantoren zijn ook steeds meer open over hun ideeën en expertise. De markt lijkt een nieuwe formule voor innovatie te ontwikkelen. Nu staat de mens centraal. De nieuwe trend van innoveren is co-creatie, per definitie multidisciplinair en vindt plaats in netwerken. In contrast met het oude verticale innovatiemodel opgesloten in de eigen organisatie, werken organisaties en ondernemers nu in horizontale netwerken samen en is er meer ruimte verrassende creatieve kansrijke innovatie richtingen te volgen en daarin het talent van het individu meer de ruimte te geven. Er is meer openheid, transparantie en samenwerking. Organisaties willen hun expertise delen en de problemen gezamenlijk tackelen, omdat ze beseffen dat ze sanen sneller en kansrijker vooruit kunnen komen. De spoorsector Ten gevolge van de privatisering in 1995 werden de partijen in de spoorsector uit elkaar gedreven. Partijen specialiseerden zich in afzonderlijke functionaliteiten van het treinsysteem. De sector bestond uit individuele partijen die verantwoordelijkheid kregen en namen over een deelfunctie van het systeem. Dat neigt tot het produceren van slechts deeloplossingen te leiden. Bij het implementeren waren er dikwijls dwarsliggers die vonden dat hun deel van het systeem onvoldoende tot zijn recht kwam. Onbedoeld had het invoeren van de commerciële verantwoordelijkheid een remmend en blokkerend effect. In de sector dringt nu het besef door dat dit naar de samenleving niet valt uit te leggen en het treinsysteem wel integraal benaderd moet worden. Het is één treinsysteem waar alles met elkaar in verbinding staat. Juist in een sector waar alle onderdelen gekoppeld zijn, is dus co-creatie zeer relevant. Als we naar innovatie kijken, zien we bedrijven steeds meer samen innoveren De problematiek van ProRail wordt nu meer gezien als gemeenschappelijke opdracht voor alle partners uit het innovatie- en bouwproces. In de sector ontstaan steeds meer samenwerkingsverbanden tussen aannemers, ingenieursbureaus en de opdrachtgever. Vertrouwen en openheid zijn dan wel cruciale sleutelwoorden en vereisen wederzijds respect voor elkaar expertise. De focus ligt niet meer op patenten, maar op samenwerking. De nieuwe manier van werken zal zo een beter eindproduct opleveren tegen lagere kosten. Enerzijds worden de producten kwalitatief beter door het integreren van expertise en anderzijds is de planning efficiënter; in een gezamenlijke planning wordt er slim gebruik gemaakt van elkaars assets. Daarnaast wordt co-creatie omarmd als middel om toch nog te kunnen innoveren tegen een aanvaardbare kostprijs door de taken en de lasten te delen. Dat is noodzakelijk, want innovatie wordt steeds kostbaarder. Het niveau van de spoorse techniek is immers erg hoog met als gevolg dat innovaties kostbaarder worden. Door samen te innoveren, kan het netwerksysteem zich blijven ontwikkelen. RITS RITS is zo n netwerk in de spoorsector. Zij stimuleert en faciliteert innovatieprocessen en functioneert als een netwerk waarin innovatieve ideeën gepilot kunnen worden. De bedoeling van het initiatief is om partijen aan te moedigen samen te innoveren. Er worden RITS bijeenkomsten georganiseerd om de gemene gezamenlijke problemen te bespreken en de afstand in de sector te verkleinen. Op de bijeenkomsten worden er lezingen gegeven die naderhand met elkaar besproken worden. Er worden contacten gelegd en onderhouden. RITS is een speeltuin waarin partijen worden gestimuleerd om volwassen competitief samen te werken. Op de volgende pagina treft u veel gehoorde uitspraken aan over zin en onzin van innoveren. Zij zetten aan tot nadenken. 8 9

6 Welk idee heeft prioriteit? Wie pakt nu eens mijn knelpunt aan! Hoe passeer ik al die schijven met mijn oplossing! De marktpartijen werken te veel op zichzelf, pak het eens samen aan! Ideeën? Verkooppraatjes! RITS Motieven Hoe krijgt dit idee kans zich te bewijzen? Ik zie de oplossing maar zij niet! Ze komen nooit met wat je vraagt! Waar worden ideeën op getoetst? Wat levert dat idee aan risico s op! Het geld ligt tussen de bielsen maar de beheerder ziet het niet! Als het idee hier eindelijk wordt aanvaard is de patient al overleden. Elk voordeel heeft zijn nadeel! Hoe verbinden wij de praktijk met ons idee! Lasten nu! Maar baten pas straks of toch niet? De businesscase wordt slecht onderzocht! De meeste innovaties gaan voor het korte gewin en zullen niet de echte weg aflopen. Het genoeg is zo al lastig Niet mutaties! nog meer Kunnen we door te verbeteren ook variatie reduceren? Het lijkt wel of ik de enige ben die vooruit wil! Wat men buiten in beheer geleerd heeft, wil men ons als idee nog eens verkopen! 11

7 Erik Haverkort, Gabby van Meer, Edwin Winterkamp en Paul Tameling: Rits is het innovatieplatform voor bedrijven actief in, primair, het assetmanagement in de spoorsector. Wat drijft en motiveert RITS. Met vier mannen van af het eerste uur betrokken bij RITS spraken we over RITS, Gabby van Meer, Paul Tameling, Erik Haverkort en Edwin Winterkamp. Zij willen met het RITS netwerk een permanente brug slaan tussen aannemers, ingenieurs en vakspecialisten. Rits is een multidisciplinair netwerk van bedrijven, waar professionals en managers in een stimulerende en vrije context samenkomen. Tijdens de bijeenkomsten beraadt het netwerk zich over belangrijke vraagstukken in de spoorsector. Ze zijn op zoek naar verbetermogelijkheden en spoorinnovaties. Er worden ervaringen, kennis en inzichten gedeeld. Men reageert actief op elkaars inbreng met adviezen. Er ontstaat een ritsende beweging gericht op progressie. RITS is open, informeel, tolerant, energiek en inspirerend en heeft ruimte voor dwars- en andersdenkers. Initiatiefnemer Gabby van Meer maakte enkele jaren geleden de overstap van een Amerikaans productiebedrijf naar de spoorsector. Hij kreeg soms het gevoel terug in de tijd te gaan. In het bijzonder liet het innovatiebeleid in de sector te wensen over. De innovatie was te weinig gericht, traag, reactief, en vooral gefragmenteerd. Door een gebrek aan richting en transparantie werd soms één probleem wel tien Rits staat aan de vooravond van veel meer keer opgelost terwijl voor de andere negen problemen te weinig aandacht was. Van Meer begon collegae bij elkaar te trekken die volgens hem over de grenzen en branche durfde te denken. In 2007 verliep een eerste bijeenkomst succesvol maar het initiatief hield geen stand. Na de zomer van 2010, geïnspireerd door Het innovatieboek van Paul van der Voort en Frank van Ormondt, ontkiemde hernieuwde energie dat van Meer deed besluiten om een tabula rasa te maken. Hij had een netwerkteam voor ogen dat als een onafhankelijke partij zonder eigen belangen functioneerde en de zorg voor het netwerk droeg. Van Meer betrok voor de herstart de huidige bestuursleden Erik Haverkort, Edwin Winterkamp en de netwerk facilitator Paul Tameling om na de eerste bijeenkomst zich te bezinnen over een organisatorisch groeipad. Van Meer als initiatiefnemer vanuit ProRail, Haverkort als vertegenwoordiger van onderhoudsondernemingen, Winterkamp van het grootste ingenieursbureau Movares en Tameling als netwerkexpert, hebben de juiste synergie voor Rits weten te creëren. De combinatie blijkt een succes te zijn. Vernieuwing floreert onder mensen die verschillen waarderen en op zoek gaan naar de winst in divers denken. De eerste uitdaging was het vinden van mensen die ons konden helpen en verbonden wilden blijven aan De bijeenkomsten kenmerken zich door een ongedwongen en vrije sfeer waarbij organisatorische ballast en commerciële belangen het onderspit delven. Erik Haverkort Gabby van Meer Edwin Winterkamp Paul Tameling het initiatief legt Edwin Winterkamp uit en vervolgt. Goede randvoorwaarden zijn een vereiste voor het succes van een netwerk zoals Rits. Er is bewust op gestuurd een prikkelende synergie te bereiken door aandacht te besteden aan een goede match van de oprichtingspartners. Door de juiste mensen op de juiste plaats in te zetten, hebben wij een enthousiast constructief klimaat bij Rits bereikt. RITS werd zo ook van af het begin een gezamenlijk gedragen initiatief. Erik Haverkort benadrukt dat er een grote mate van volwassenheid aan het groeien is bij de partijen binnen RITS, die door samen te werken ook leren dat elkaar iets gunnen als een positieve investering doorwerkt. Wie geeft ontvangt ook terug!. Leidt dat dan nooit tot spanningen? Ja wel van tijd tot tijd, maar doordat we een goede gedragscode hebben opgesteld, kunnen we elkaar daar ook op aanspreken en is er sprake van een soort ingebouwd zelfreinigend mechanisme, aldus Erik. We moeten niet vergeten dat onze belangrijkste drijfveer is, dat we de samenleving willen laten zien dat we als sector verantwoord omgaan met de publiek bekende knelpunten en het er niet bij laten zitten. Als we als sector scoren, scoren we allemaal. Het is belangrijk dat we die successen ook uitdragen, beëindigd Erik zijn pleidooi. Vanuit die gedachte begon de bloem te bloeien en kwamen de eerste successen. Door RITS bewust geleidelijk te laten groeien, hebben partijen elkaar goed leren kennen wordt er naar elkaar geluisterd, geanimeerd gediscussieerd en is er vertrouwen gegroeid. Een noodzakelijke basis om elkaar bij lastige problemen te durven uit te dagen en te prikkelen. Zo groeit de wil elkaar verder te helpen. Volgens Paul Tameling is het Ritsgevoel een gevoel van delen, samenwerken en vernieuwen. Innovatie is de geest van vernieuwing en daar moeten mensen gevoel voor hebben. De bijeenkomsten kenmerken zich door een open, ongedwongen en vrije sfeer. Dat geeft psychologische lucht, zodat organisatorische ballast en commerciële belangen niet op voorhand vernieuwing blokkeren. De focus ligt op de samenwerking, het delen van elkaars expertise en het bevorderen van innovatie

8 vervolg pag.12 RITSEN! Na jarenlang geen oplossing gevonden te hebben, komen mensen hier hun verhaal doen Impressies van een netwerkbijeenkomst. Wie een bijeenkomst observeert, bemerkt een variëteit aan kennis en achtergrond van de leden. Ze lijken te acteren vanuit hun eigen beïnvloedingsfeer. De ingenieurbureaus neigen zich meer toe te spitsen op het ontwerpen van de ideale oplossing, terwijl de aannemerij meer oog heeft voor de praktische kant. Ervaren professionals van buiten de sector worden uitgenodigd, bijvoorbeeld Rijkswaterstaat en het automobielconcern Renault. Zij droegen verfrissende ideeën aan en hebben het als prikkelend ervaren om hun verhaal te vertellen. Deskundigen uit ProRail brengen op hun beurt hun kennis over systemen en methoden in. Zo leert men bij een bijeenkomst iets over alle aspecten van de sector. Er treedt een stuk professionalisering op waarmee iedereen zijn voordeel kan doen. Ondanks dat elk lid een eigen wereld heeft die gevuld is met eigen inzichten en overtuigingen, groeit men naar elkaar toe. Juist deze mix van partijdigheid lijkt te leiden tot succesvolle oplossingen. Successen van RITS zitten hem in zeer uiteenlopende zaken, aldus Gabby van Meer. Heel vaak zit het hem in presenteren van eigen innovaties, waar anderen vaak geen weet van hadden. Dat leidt tot vervolgwerk of handige koppelingen van oplossingen aan elkaar, tot verbetersuggesties enz. enz. Soms zit het hem er ook in dat mensen beter gaan snappen hoe de sector werkt. Presentaties rond de MKBA en USP methode etc. hebben professionals geholpen hun weg te vinden. In een aantal gevallen heeft het tot concrete projecten geleid gericht op verbetering van de infra. Waartoe bundeling van ideeën succesvol toe kan leiden is goed te zien in een filmpje rond het thema Vernieuwingen in de sector. Op het Rits forum is een video te zien (www. ritsnet.org), die illustreert wat voor een positieve werking het samenbrengen van vakspecialisten op een product en het proces van innovatie kan hebben. De verschillende bedrijfsculturen de kracht van Rits. De beste plek om synergie te vinden, is immers aan de randen waar mensen met uiteenlopende sterke punten en meningen samenkomen. In een sessie van een uur kun je al zien of een idee kansrijk is of niet. Er worden tips en advies gegeven waar je normaal een half jaar over doet. Juist het verschil in denk- en werkwijze brengt de kwaliteit van een discussie enorm omhoog. Dat is optimalisatie. Na bijna drie jaar zijn er twintig Rits bijeenkomsten geweest waarbij de opkomst van al die sessies erg goed was. Het respect tussen partners in de sector, de professionalisering van de leden, de gezamenlijke aanpak van problemen en de stimulering van innovatie vinden geleidelijk een doorwerking in de spoorsector. Er worden concrete zaken belangeloos aangedragen en er is een transparantie gegroeid vanuit ProRail over de problematieken. Dit ontketent nieuwe energie. Men voelt zich gehoord, geholpen en dat geluid over RITS gaat binnen de sector rond. Na jarenlang geen gezamenlijk platform gehad te hebben, komen mensen hier hun verhaal doen. Mensen helpen elkaar, komen tot nieuwe inzichten en gaan met een heerlijk gevoel terug naar hun organisatie. Dat is waanzinnig goed, vertelt Haverkort bezield. RITS is goed op weg, maar de dromen van de bestuursleden van RITS zijn groter. Een van de doelstellingen voor de toekomst is het versterken van de samenwerking met het Rail Infra Opleidingcentrum (RIO) in Amersfoort. In het centrum komen veel praktijkmensen die zien hoe het buiten beter kan. Zij uiten hun gedachten en frustraties bij de docenten. Als RITS zijn wij geïnteresseerd in deze real issues en kunnen wellicht bijdragen aan een oplossing. Bovendien is er in het opleidingscentrum ook een testruimte waar ideeën getest kunnen worden. Er blijkt veel potentiële synergie mogelijk te zijn. Er is in het RIO ook de behoefte om vanuit een netwerk het vakmanschap te versterken. Door een samenwerking aan te gaan, kunnen wij gericht oplossingen zoeken voor de problemen die zich in de praktijk van de vakman voordoen en de innovatieve vondsten testen in het centrum. We worden samen sterker en kunnen een slag maken wanneer een netwerk zoals RITS zich verbindt met een opleidingsstichting als RIO. Volgens Tameling staat RITS daarmee aan de vooravond van veel meer. De tweede ontwikkelingsfase van RITS is succesvol te integreren en te verbinden aan andere ondersteunende organisaties in de sector, zonder de unieke kracht van RITS en RIO daarmee te verdunnen. Het is de kunst om mensen te verbinden en tegelijkertijd de eigen focus te blijven bewaken. De vier heren van RITS knikken en Haverkort recapituleert: Ook in de toekomst zal daarom het blijven verbeteren van het eigen RITS netwerk bovenaan staan. 14 Rits forum 15

9 Re-Piet Niet alleen netwerken verbinden. Kunst functioneert al eeuwen als een inspirerende en verbindende factor. Kunst daagt uit en kunst kan voor vernieuwing zorgen, zoals het kunstwerk dat bij de opening van het RITS gebouw, aan de Overweg in Zutphen, door Movares aan RITS geschonken is. De opdracht was het maken van 2 schilderijen, die het samenwerken van en interactie tussen de deelnemende partijen tot uitdrukking moest brengen. Beeldend kunstenaar Victor Notermans heeft de opdracht aangenomen en uitgevoerd. Uitgangspunt voor dit werk zijn twee square paintings met ieder een afbeelding van een open cirkel. De cirkels worden doorbroken, aangetast of versterkt door kleurvlakken of vlekken in de huisstijlkleuren van de deelnemende partijen. De verf op de doeken is op verschillende manieren opgebracht en behandeld. Sommige vlakken zijn op een expressieve manier geschilderd, andere vlakken zijn strak afgeplakt. Op sommige plaatsen maakt het plakband juist weer deel uit van kleurvlakken. De doeken zijn dusdanig aan de muur bevestigd dat ze in verschillende standen naast elkaar kunnen hangen. Hierdoor kunnen de verschillende kleurvlakken een relatie met elkaar aan gaan. Rechts naast het rechter doek is een console aangebracht waar twee witte handschoenen op liggen. Deze handschoenen kan men aantrekken om de schilderijen niet te beschadigen tijdens het draaien. De console met handschoenen en de twee schilderijen vormen samen één dynamisch monumentaal werk. De titel Re-Piet, Victor N s Boogie Woogie parafrase op Victory Boogie Woogie van Piet Mondriaan. (Re, staat in deze context voor her-, opnieuw uitvinden). Re-Piet is in 128 verschillende standen te exposeren en staat symbool voor het respect, vernieuwing en samenwerking in het RITS netwerk. re-piet ( Victor N s Boogie Woogie ) Victor Notermans 2011 Acrylic on canvas 128 variations with two canvases. The public is allowed to change the position of the paintings on the wall. Therefore they have to wear the white gloves provided on the wall panel

10 Werken aan een beter spoor! RITS gast Paul Dirix Op 25 september 2012 bracht de directeur Operaties ProRail, Paul Dirix, een bezoek aan een RITS netwerkbijeenkomst. Hij presenteerde hoe hij wilde werken aan een beter spoor vanuit de vier algemene beleidsdoelen van ProRail Hans de Regt Een sprong naar voren Dirix sprak over een sprong naar voren in de spoorsector. Volgens hem is er de komende jaren een prestatiesprong nodig om een beter spoor te realiseren. De reizigers verwachten een hoge mate van punctualiteit en betrouwbaarheid van ons. Helaas schieten we nog te vaak tekort. We stellen dagelijks meer dan reizigers teleur. We constateren een hoge mate van veiligheid op het spoor, maar ook dit kan en moet nóg beter. Waar we als spoorsector terecht claimen een groene sector te zijn, loopt de wegensector ons langzaam in. Het is nodig om onze prestaties te verbeteren en op een hoger plan te brengen, wanneer we ons daarin gunstig willen blijven onderscheiden van het vervoer over de weg. We zullen daarvoor anders moeten gaan werken dan we nu doen. We zullen nieuwe oplossingen voor de vraagstukken moeten bedenken. Dat vereist betrokkenheid van de gehele sector. Er moet een systeemsprong komen. Het innovatieve spoor Het spoorsysteem robuuster en betrouwbaarder maken, moet vooral ook behaald worden door standaardisatie en 18 19

11 1 2 3 Veiliger spoor 0 vermijdbare ongevallen Betrouwbaarder spoor 0 vermijdbare storingen Punctueler spoor 95% nooit lager dan 85% versimpeling. Dat lijkt in strijd met innovatie. Dirix gelooft dat dit juist innovatie vraagt. Als we innoveren, moeten we letten op het reduceren van onnodige systeemvarianten. Innovatie kan hierbij helpen. Innovatie hoeft uniformering namelijk niet tegen te gaan. Het kan ertoe leiden dat één goed werkende oplossing bijvoorbeeld vier andere varianten kan opheffen en vervangen. Daar willen we naartoe.hoe kunnen we bijvoorbeeld tot een universele wissel komen, die in één keer meerdere wisseltypen vervangt! De kleine verbeteringen en de grote innovaties moeten aantoonbaar (in)direct bijdragen aan betere spoorprestaties maar vooral dicht op de operatie zitten. In gesprek met RITS Dirix ging uitgebreid het gesprek aan met de RITS partners. Hij gaf aan te willen ervaren hoe de deelnemers het RITS initiatief beleven. De leden van RITS legde hij daarom een viertal prikkelende stellingen voor en vroeg hen voorbeelden uit de praktijk te geven. De stellingen omvatten het beter benutten van vakmanschap, de ontwikkeling van standaardisatie, de ruimte binnen RITS om dilemma s openlijk te bespreken en het omgaan met belangen. Dit leidde tot een levendige dialoog met de leden van RITS, die praktijkvoorbeelden benoemden over hoe het netwerkplatform bijdraagt aan gezamenlijke keten successen. Aan het eind van de bijeenkomst deelde Paul Dirix zijn visie op RITS. Wij, als directie van ProRail, vinden dat RITS in onze visie past en naadloos aansluit op ons beleid. Ik ervaar veel prikkelende, nieuwe impulsen vanuit RITS. Ik daag alle leden uit om vooral niet te braaf te zijn in de dialoog met ProRail! 4 Duurzamer spoor CO ladder 5 30% minder energieverbruik Een van de opdrachten om dit te realiseren is meer innovatie en duurzaamheid 21

12 RITS gast 10 Bart Smolders prioriteiten in asset management Verbinden om te verbeteren 1. Onbeveiligde overwegen 2. Wisselstoring en monitoring 3. Spoorstaafbreuken 4. Suïcide ProRail, de rentmeester van de spoorse infrastructuur, is ook de regisseur en motor voor verbetering en vernieuwing. ProRail heeft de rol om als een baken in zee de juiste riching in het verbeteren van de infra aan te geven. Bij de start van 2012 was het dan ook het uitgelezen moment om Bart Smolders, directeur Asset management van ProRail, uit te nodigen bij RITS om zijn visie te geven op de toekomst 5. Bovenleidingportalen In de RITS bijeenkomst heeft Bart Smolders actief geparticipeerd in de discussies rond verbeterthema s in het asset management. Wat hem betreft heeft RITS als platform vooral waarde als er samen daadwerkelijk aan de thema s uit de praktijk gewerkt wordt. Dat moet RITS zijn wat mij betreft, samen problemen die nu buiten urgent en belangrijk zijn aanpakken en actief bijdragen aan oplossingen. Om tot effectieve oplossingen te komen, moeten we gezamenlijk zoeken naar de oorzaken die tot lagere prestaties leiden. Smolders adviseert de partners in de sector om zich te richten op verbetering en innovatie die vooral bijdragen aan de vier hoofddoelen. Voorop moet staan dat we vooral met die zaken aan de slag gaan. Het heeft geen zin om met zaken te komen, hoe vernuftig ook, die geen prioriteit hebben. Bart Smolders benoemde zijn tien belangrijkste aandachtspunten en deelde deze met RITS. Vanuit RITS is het initiatief genomen om deze probleemstellingen in kleinere groepen te gaan bespreken en aan te pakken. Met elkaar wordt er aan gewerkt tot praktische verbetervoorstellen te ontwikkelen. Het optreden van Smolders is aanleiding geweest tot het ontstaan van diverse extra activiteiten op het gebied van wisselverwarming, ESlas en PASS. In de nabespreking wezen een aantal partners Bart Smolders er op het verbeterproces in de sector als lastig en erg stroperig te ervaren. Ogenschijnlijk goede ideeën met potentie kunnen door allerlei factoren en partijen worden gehinderd en soms zelfs stilgelegd. Smolders herkende het probleem. We werken met een spoorstelsel met veel diverse aspecten en onderdelen waartussen veel afhankelijkheden bestaan. Dat moet ons echter niet verlammen. Of we verbeteren hangt vooral ook af van onze houding en ondernemingszin. Smolders refereerde aan het verlangen en initiatief van het zeilmeisje Laura, dat destijds van veel media-aandacht genoot. Met een ondernemingszin als die van Laura en een doordachte aanpak kunnen we het asset management in de praktijk sterk verbeteren. Naar aanleiding van deze discussie is door Smolders ook het projectonderzoek Showstoppers en motivatiebronnen voor verbeteringen gelanceerd. Bart Smolders gaf aan over één of twee jaar weer eens met RITS in gesprek te willen gaan om samen te bezien welke progressie er gemaakt is. Het zou geweldig zijn als RITS een bijdrage kan leveren aan het oplossen van de tien aandachtspunten. RITS is actief aan de slag gegaan met deze tien uitdagingen. In RITS projecten wordt daar aan gewerkt. Hierover vindt u meer in dit RITS bulletin. 6. Kabels, tracking & tracing 7. Zelfdenkend spoor en monitoring 8. Weerbestendigheid 9. Veilig werken 10. Neutraal spanning 22 23

13 Het perspectief van de aannemer Vanuit innovatie laten zien dat we als sector veranderen Tot nu toe ben ik elke keer met nieuwe inzichten naar huis gegaan Niek Oversier Roland van Uuden De aannemers in de spoorsector staan onder druk. Het werken met Prestatie Gericht Onderhoudscontracten (PGO) speelt daarbij een rol. Een andere grote uitdaging is het aantrekken van jonge medewerkers in een sector die te boek staat als niet sexy en waar de vergrijzing toe slaat. Het RITS-platform kan een belangrijke bijdrage leveren aan het uitdragen van het beeld dat de sector innoveert. Aan tafel vier heren uit de aannemerij. Een van hen is Niek Oversier, Innovatiemanager bij Strukton Rail. Ik ben blij verrast met de RITS-bijeenkomsten. Zowel de behandelde onderwerpen als het gezelschap dat de bijeenkomsten bezoekt, spreken mij aan. Tot nu toe ben ik elke keer met nieuwe inzichten naar huis gegaan. Daan Terburg is Onderhouds Engineer bij BAM Rail en vindt het heel positief dat partijen kennis delen met elkaar. Juist voor innovaties is het belangrijk om de krachten te bundelen. De muren tussen bedrijven even negeren in de veilige context van RITS en samen aan oplossingen werken. De toegevoegde waarde van RITS zit voor mij in het meekrijgen van de opdrachtgever, Daan Terburg Andre Dul zegt Roland van Uuden, Sales Manager bij VolkerRail. Veel innovaties in de aannemerij stoppen vroegtijdig, omdat de opdrachtgever zo goedkoop mogelijk aanbesteedt. Om die reden is het essentieel om ook met de opdrachtgever om de tafel te zitten en wederzijds vast te stellen welke nieuwe zaken echt van belang zijn en wat dat mag kosten. Andre Dul, Productmanager bij Railpro, loopt al wat jaren mee in de spoorsector, maar heeft een netwerk als RITS nog nooit meegemaakt. Binnen RITS is er de rust om verschillende thema s te bespreken en worden ideeën met elkaar gedeeld. Dat is nodig om gemene en terugkerende problemen echt aan te pakken. Imago van de sector Is voor jullie een netwerk zijn voldoende? Nee RITS kan meer betekenen dan alleen een netwerkclub en een platform om kennis te delen. RITS kan ook een rol spelen in het verbeteren van het imago van de sector, alsus de aannemers. We hebben als sector een serieus probleem! vindt Roland van Uuden. De spoorwegsector vergrijst en heeft het imago niet sexy te zijn. Voor een deel komt dat door de discussies in het publiek over vertragingen, maar ook door de associatie met zwaar werk en oude techniek. Er is de laatste jaren wel degelijk veel veranderd, maar het beeld dat mensen hebben van de spoorwegen lijkt hetzelfde te zijn als dat van twintig jaar terug. We moeten oppassen dat we straks niet met organisaties zitten, waarmee we niks kunnen omdat we geen technisch personeel meer hebben. We moeten een grote slag slaan. Dit soort bijeenkomsten, actief bezig zijn met innovaties, kan de sector sexier maken. De sociale maakbaarheid van het werk speelt daarbij ook een probleem, zegt Daan Terburg. Het werk moet vaak s nachts en in het weekend gebeuren. Dat willen jongeren niet. Maar juist door te tonen dat we innoveren, kunnen we toch meer mensen trekken. Vanuit innovatie laten zien dat we veranderen. Als er echter innovaties zijn is het voor de aannemers heel lastig om daarmee in de media te komen. Nick Oversier: Altijd komt ProRail in het nieuws als er iets te melden is uit de sector, zowel wanneer het positief als negatief is. De marktpartijen, die er bij betrokken zijn blijven onzichtbaar.. Terburg: Maar als er iets misgaat wordt ook altijd alleen ProRail genoemd. André Dul zegt Ik zou het baanbrekend vinden als we gezamenlijk vanuit RITS naar buiten treden met innovaties. Zo kunnen we successen delen. Worden er ook successen gedeeld binnen de eigen organisatie? Of anders gesteld, is er binnen het bedrijf draagvlak voor RITS?. Andre Dul vertelt dat hij na iedere RITS-bijeenkomst zijn bedrijf bijpraat over de uitkomsten van de verschillende sessies. Bij Strukton werkt dat toch anders, vertelt Oversier. Er is bijna geen gelegenheid om vers van de pers te verslaan. Terburg: Bij BAM Rail zijn de lijntjes kort. Mensen die deelnemen aan RITS geven snel door hoe het was. Bovendien zit de club innovatie dicht bij elkaar, waardoor er meer dynamiek is. Binnen VolkerRail is er minder geld voor Research & Development, zegt Van Uuden. Des te belangrijker is het RITS-platform. Wij communiceren daar goed over en Erik Haverkort heeft een actieve positieve rol in zowel deel nemen aan RITS als de vruchten uit RITS terugkoppelen naar VolkerRail

14 26 Ik zou het baanbrekend vinden als we gezamenlijk vanuit RITS naar buiten treden met innovaties. Zo kunnen we successen delen

15 Het perspectief van de ingenieursbureaus RITS als versneller voor innovaties Ik voel me binnen RITS vrij om te zeggen wat ik wil. Ik ervaar de sfeer als dat we elkaar eerlijk vertellen waar we goed en slecht in zijn. We delen ervaringen en behoeden elkaar voorfouten. Snel kom je tot bijzondere dingen. Dat beaamt ook Diederik Verheul, Innovatiemanager bij Movares. Je moet wel eerst iets geven voordat je iets krijgt. De cultuur binnen RITS is dan ook dat er wordt gegeven. En met ProRail erbij aan tafel win je aan daadkracht. Heeft RITS ook invloed op het innovatiebeleid van de verschillende ingenieursbureaus, van ProRail en de sector? Waar aan is naar jullie mening het succes van RITS op termijn af te meten? Möhringer vindt van wel. Van reactief naar proactief in innovaties. Ik vind dat er toch zeker twee innovaties per jaar moeten plaatsvinden. RITS is een katalysator voor innovaties. Visser: Om je te onderscheiden in de huidige markt moet je innovatiever Diederik Verheul Arno Siemann Guido Visser Eric Möhringer Wat betekent RITS voor de deelnemende ingenieursbureaus? Hoe halen zij toegevoegde waarde uit de bijeenkomsten? Het RITS-platform heeft volgens de ingenieurs meerdere functies. Dat van netwerk, een plek waar jij je ideeën kan toetsen en niet onbelangrijk, een mogelijkheid om met opdrachtgever ProRail om de tafel te zitten. Daarnaast kan RITS een katalysator zijn voor innovaties. Eric Möhringer, Manager Sales bij Plurel en bestuurslid van RITS vindt met name de netwerkfunctie van RITS leuk en nuttig. Het op een open manier met elkaar communiceren, zonder dat er commerciële belangen op de voorgrond treden, vind ik goed. Wij zijn een relatief klein bedrijf, waar innovaties en slimme verbeteringen van levensbelang zijn. In dat opzicht past RITS best. Toch heb ik hard moeten vechten om draagvlak te krijgen binnen mijn bedrijf, want in een klein bedrijf is tijd extra schaars. RITS vraagt best veel en het was niet bekend wat het ging opleveren. Nu na twee jaar zie je dat er spin-off komt uit allerlei projecten. Het levert niet direct geld op, maar er zit wel ontwikkeling in. We gaan een kant uit die veelbelovend is. Mijn bevrediging is dat hetgeen ik twee jaar geleden bedacht nu bewaarheid wordt. Voor mij heeft RITS meerdere functies, zegt Guido Visser, directeur International Business bij ARCADIS. RITS is een netwerk met een open cultuur, waar iedereen zijn eigen problematiek inbrengt. Je kunt hier op informele wijze ideeën toetsen en laagdrempelig praten met ProRail. Alle essentiele thema s komen langszij. Arno Siemann, Projectmanager Eurailscout: Innovaties Directeur assetmanagement van ProRail Bart Smolders bezocht een tijdje geleden een RITS-bijeenkomst, waarin hij aangaf dat hij tegen een probleem aanliep met de ESlas, wat storing veroorzaakte, aldus Verheul. Techneuten uit diverse hoeken kwamen tijdens de bijeenkomst direct met een oplossing. Innovaties worden meestal een succes omdat je bestaande kennis combineert, zegt Visser. Het leuke van RITS is dat je iedereen aan tafel hebt. Tijdens de laatste netwerkbijeenkomst werd een presentatie gegeven over de mogelijkheden van meten van geluid. Ik heb deze presentatie over geluid met interesse gevolgd, zegt Siemann. Vanuit Eurailscout hebben we vijftien meettreinen beschikbaar die het hele baanvak kunnen pakken. Wij zouden een van de treinen helemaal vol kunnen hangen met microfoons en computers om geluidsmetingen te doen. zijn met minder geld. Budgetten worden steeds beperkter, de druk om te presteren groter. Verheul: Ik vind het heel prettig dat ProRail aandacht heeft voor de thema s die spelen binnen RITS. Je kunt hierdoor een vraag heel snel toetsen. ProRail heeft een cruciale rol. Spoormensen zijn over het algemeen behoudend. Als je iets nieuws hebt geprobeerd en het mislukt, dan is dat eerder negatief als positief. Innovaties een (financiële) boost geven is wel een soort verplichting voor een overheidspartij, zegt Visser. RITS komt naar mijn mening op termijn in een cruciale fase. De uitwisseling van ideeën moet gaan leiden tot meer resultaten. Ook voor ProRail moet het iets gaan opleveren, vindt Verheul. Het feit dat ProRailers steeds makkelijker de weg naar RITS vinden en het al platform kunnen benutten is er een goed voorbeeld van. Möhringer: We moeten wel 28 29

16 reeël naar RITS kijken en naar de termijn waarop je succes kunt hebben. Innovaties bij ProRail in deze complexe sector kosten soms enkele jaren. In dat kader kan RITS een bijdrage leveren, maar is onze eigen werk meer bepalend. RITS is voor mij ten principale niets anders dan een netwerk, ik geloof niet in RITS-oplossingen. Visser: De sector is leuk, maar aan het einde van de dag moet mijn salaris ook betaald worden. Er zit toch altijd een commercieel belang aan. De kracht van RITS moet zijn dat je iedereen een succes gunt. Het voortbestaan is op termijn alleen geborgd als het ook succes oplevert, vindt Verheul, waarbij dat vele vormen en gezichten kan aannemen en wel tijd kan vergen. Dat toont ons recente onderzoek naar show stoppers en motivatiekrachten voor ProRail maar al te zeer aan. De kracht van RITS moet zijn dat je iedereen een succes gunt 30 31

17 Het perspectief van de vakspecialisten Slim inzetten van mens en materieel is op dit moment de snelste innovatie De markt vraagt om innovatie en binnen RITS heerst een klimaat dat aanzet tot meer doorbraken met veel ritten. Er is nu een manier om 80 procent van die tests met de computer te doen. Fouten komen eruit en je kunt al starten voordat het spoor klaar is. Dit zou miljoenen besparing op kunnen leveren. Andre Dul, Productmanager bij Railpro: Om nog even aan te sluiten bij Mario Boeren. Wij hebben een railinfra-pool met machines van alle partijen. Dit kan alleen door te inventariseren wat welke aannemer aan materieel beschikbaar heeft. Dit concept is ontstaan door tijdsdruk en beschikbaarheid van materieel. Betekenis RITS Samenwerken met concullega s is belangrijk in deze tijd en kan gezien worden als een innovatie op zich. Hoe kan RITS een rol spelen in het realiseren van innovatieprojecten op het spoor? Boeren: De markt vraagt om innovatie en binnen RITS heerst een klimaat dat aanzet tot meer conceptueel denken. Mijn beste ervaring was overigens vandaag. Ik gaf een presentatie en heb veel goede feedback gekregen. Je zit zelf in een bepaalde richting te denken en het liefst duw je jouw innovatie er doorheen. RITS geeft richting om je innovatie tot een succes te maken. Dul: Voor mij is RITS een eye-opener en je hebt even afstand van je dagelijkse werk. Er is een hele grote bereidheid tot meedenken. Iedereen vindt wat, maar er wordt niet geruzied. En er zijn maar weinig discussietafels waar zo open over PGO-contracten wordt gesproken, aldus Dings. Olde Samson: Ik ben tevreden met wat we hebben bereikt. Het belangrijkste dat we overwonnen hebben is koudwatervrees bij iedere partij. Dát is het eerste succes van RITS. Pieter Dings Mario Boeren Hennie Olde Samson andre dul Op het spoor moet meer worden gedaan in minder tijd. En de druk dwingt partijen ook om innovatief bezig te zijn. Grote projecten als DSSU (DoorStroomStationUtrecht) kunnen niet meer worden gerealiseerd door één partij. Aannemers gaan steeds meer samenwerken. De snelste innovatie ontstaat door het slim inzetten van mens en materieel. Vier heren die allemaal werken aan projecten op het spoor doen hun verhaal. Hennie Olde Samson, Projectmanager bij ProRail en een van de mede-oprichters van RITS, ziet dat de onderhoudsprojecten steeds groter van omvang worden. Waar hij vorig jaar 85 projecten onder zijn hoede had, zijn dat er nu minder dan 60. Mario Boeren, Manager Infraspect van BAM Rail, bekijkt de huidige marktsituatie vanuit aannemersperspectief en ziet met name dat aannemers meer moeten doen in minder tijd. Innovatie is keihard nodig in de spoorsector. Binnen BAM Rail werken de verschillende werkmaatschappijen al veel meer samen. En dat zie ik ook bij mijn concollega s. Ik heb bijvoorbeeld een kraan buiten staan, die ook door een betonboer gebruikt kan worden. Het hele proces hieromheen zie ik als een innovatie. Er wordt veel resultaat geboekt, puur door slimmer met zaken om te gaan. Vanuit Plurel kan ik ook een mooi voorbeeld geven van een innovatie die we nu gaan presenteren aan de markt, zegt Pieter Dings, Senior Consultant. Het gaat om het sneller en makkelijker maken van testen van een nieuw stuk spoor. Normaal gesproken moet je een half jaar lang testen Het belangrijkste dat we overwonnen hebben is koudwatervrees bij iedere partij. Dát is het succes van RITS 32 33

18 De werkgroepen Vervanging bovenleidingportalen Werktrein bovenleidingportalen Gezamenlijke aanpak voor vervanging bovenleidingportalen en Energievoorziening bij ProRail. Samen met zijn collega Fedor ten Harve is hij betrokken bij de werkgroep. Zij zijn verantwoordelijk voor beleidsvorming op langere termijn als het gaat om een vervangingsplan voor de bovenleidingportalen. Wat komt er bij de uitwerking van de opdracht allemaal om de hoek kijken? Onder andere nieuwe spoorsysteemeisen- en of wensen. Het is immers maar de vraag of hetzelfde moet worden terug geplaatst als wat er nu staat. Zo wordt onder andere vervolgonderzoek. In de keuze voor materiaal moet aandacht zijn voor duurzaamheid. Bij de huidige bovenleidingportalen is veel staal en beton gebruikt. De belasting voor het milieu moet minder worden in de toekomst, door bijvoorbeeld te kiezen voor materiaal met een betere CO2 footprint. Het is een zinvol traject om mee verder te gaan, vindt Dick van Os, Senior Adviseur bij ARCADIS. Het onderzoek moeten we nu verder doorzetten. Kijkend naar geld, tijd en systemen. Toewerken naar een gedragen concept Misschien moet daarvoor wel een nieuwe machine worden ontwikkeld. 34 Twee derde van de bovenleidingportalen in Nederland zijn de komende decennia aan vernieuwing toe. De bovenleidingportalen die straks vervangen worden dateren allemaal van net na de Tweede Wereldoorlog, het gaat om de zogenaamde Marshall palen die zijn neergezet met hulp uit het Marshallplan. Vanuit RITS wordt in samenwerking met ProRail vooruit gekeken en is een onderzoek gestart naar de mogelijke manieren van vervanging. ProRail heeft RITS betrokken bij het verrichten van een eerste verkenning hoe deze bovenleidingportaalvervanging zou kunnen worden uitgevoerd. De opdracht luidde: Hoe kunnen we op welke wijze op een zo economisch mogelijke manier de draagconstructies vervangen met zo min mogelijk hinder voor de reiziger? Voor deze verkenning is een werkgroep samengesteld met een afvaardiging vanuit de aannemers en ingenieursbureaus die samenwerken met ProRail om te komen tot mogelijke oplossingsrichtingen. Het bundelen van kennis in de markt is van belang en dus zien wij als ProRail in RITS een goed platform om dit onderwerp bespreekbaar te maken, zegt Marco Spinosa die zich bezighoudt met Assetmanagement rekening gehouden met mogelijke snelheidsverhogingen op de baanvakken. Meerdere ontwerpen zijn denkbaar en er zijn ook meer keuzes in de uitvoering. Zo n grootschalig project gebeurt het beste in samenwerking. Het gaat om vervangen van de bovenleidingportalen, maar ook om een toekomstvaste oplossing. Daarnaast moeten we kijken naar de reiziger, die moet zo min mogelijk last hebben van de vervangingen, zegt Everard van Rees, Manager bij Movares. Het is dus een onderwerp dat zich uitstekend leent voor een sector brede aanpak en dus een echt RITSonderwerp. Reizigershinder, een grote zorg Gabby van Meer van ProRail vindt dat er op tijd duidelijkheid moet zijn wat het plan is. De provincie, de vervoerder en de reiziger moeten tijdig weten wat er gaat gebeuren. Een ding is duidelijk; de reiziger moet zoveel mogelijk worden ontzien. Van Rees: Er moet een bouwmethode komen met een ontwerp met minimale hinder voor de reiziger. Misschien moet daarvoor wel een nieuwe machine worden ontwikkeld. Zo n methode moet worden afgezet tegen bijvoorbeeld incidentele vervanging van palen, wanneer blijkt dat de afzonderlijke paal echt aan de beurt is. Op een gegeven ogenblik worden dat er waarschijnlijk te veel voor zo n aanpak. Binnen RITS zijn verschillende oplossingsrichtingen besproken. De materiaalsector is uitgenodigd om te onderzoeken wat voor materiaal geschikt is. Staal, kunststof, beton of hout, of een combinatie van materialen. Tijdens een workshop door de aannemers - die het uiteindelijke vervangen van de portalen gaan uitvoeren kwamen aspecten als technische haalbaarheid, veilig ombouwen en de benodigde mankracht aan de orde. Het verkennend onderzoek heeft aangetoond dat het zeer de moeite waard is om de verkenning te verdiepen in vanuit ProRail en de RITS-partijen. De uitdaging is om het nu vorm te geven en te concretiseren. Een stap verder gaan, door datgene wat we aan informatie hebben concreet in scenario s uit te werken. ProRail vindt dit ook een wenselijke stap en is nu met RITS in gesprek hoe, wanneer en in welk vorm dit te doen. Uiteindelijk ligt de beslissing bij ProRail en het ministerie van Infrastructuur en Milieu. Toekomstvaste oplossingen De werkgroep bovenleidingportalen is een mooi voorbeeld van een door de sector gedragen club. Van Os: Het verbinden van een representatieve groep van betrokken partijen bij ontwerp, aanleg en onderhoud, is aardig gelukt in deze werkgroep. Medewerkers van Strukton en VolkerRail hebben ook actief geparticipeerd. Mensen laten bij zo n uitdagend thema al snel hun schroom vallen en brengen een schat aan ervaring en ideeën in. De spoorsector is een nuchtere sector. Je moet dan wel met een concreet thema komen. Dat is de vervanging van bovenleidingportalen zeker. Er wordt daarbij direct gekeken naar hoe we het aanvliegen. Van Rees vindt vooral het lange termijn denken in dit traject heel leuk. Waar wil je met het Nederlandse spoorstelsel naartoe? Out of the box denken, dat kan met dit onderwerp. Uiteindelijk is het doel om enkele kansrijke oplossingsrichtingen uit te werken en deze voor te leggen aan ProRail. In de samenwerking kan veel gewonnen worden op efficiency en kwaliteit. Op de vraag hoe de heren de toekomst van bovenleidingportalen zien, geeft Van Rees aan dat hij denkt dat dit de laatste keer is dat de bovenleidingen worden vervangen en dat daarna met grote waarschijnlijkheid andere systemen beschikbaar zullen zijn, die geen bovenleiding meer behoeven. Van Os beaamt dat en verwacht dat er in 2100 geen bovenleidingen meer zijn. 35

19 De werkgroepen De ES las Breuk bestendig werken aan breuken! Erik Haverkort-Eric Möhringer In dit artikel doen we verslag van het verloop en de voortgang van de werkgroep ES las. We staan stil bij het waarom van de werkgroep, de aanvankelijke doelen en vervolgens het verloop van de werkgroep en wat daar uit te leren valt. Het laat zien dat innovatie en verbetering geen makkelijke weg is, ook niet voor een RITS werkgroep. Het is echter tevens een voorbeeld hoe niet opgeven en leren hoe met elkaar te innoveren kan en de moeite waard is, ook wanneer het niet gladjes verloopt. ES las 36 37

20 Verslag uit een ploeterende werkgroep ES las Waarom deze werkgroep? Gericht werken aan de betrouwbaarheid van de infra is een belangrijke doelstelling voor de directeur Asset management van ProRail Bart Smolders. Op de vraag van RITS aan welke onderwerpen het netwerk een bijdrage zou kunnen leveren, kwam dan ook de dreigende en voorkomende breuken in de ES las hoog in de top 10 van Bart te staan. Bijgevoegd grafiekje over een aantal rail breaks in 2010 in tracks and switches laat zien dat ES lasbreuken een belangrijk probleem zijn. Van de ES lassen bleek immers bij 1 type (waarvan er plus minus zijn) er jaarlijks 60 á 40 sps-breuken optreden. Dit aantal zou in de komende jaren kunnen groeien bij ongewijzigd beleid en aanpak. Dat is een grote bron van risico s met grote gevolgen voor de beschikbaarheid en moet aangepakt worden. Doelen van de werkgroep. RITS pakte de uitdaging aan en formeerde een RITS brede werkgroep om met dit probleem aan de slag te gaan. Meerdere invalshoeken en potentiële oplossingen werden in beeld gebracht. RITS partners waren tot op dat moment op verschillende deelaspecten en wijzen bij dit probleem betrokken geweest. Vanaf het moment van aanvang leidde dat tot flink zoekproces om te komen tot de ontwikkeling van een sollicited proposal. Ook ProRail participeerde mee in de uitwerking. De volgende doelen werden gekozen; Beter inzicht brengen waar er nu met de ES las problemen zijn en waarom? In beeld brengen van het achterstallig onderhoud en het aanpakken er van. Vervanging van de matige ES lassen. Nader inzicht in het degeneratie proces verkrijgen. Verloop van de discussie Na een aanvankelijk voortvarende start bleek het bij elkaar brengen van de reeds bekende gegevens, die inzicht kunnen verschaffen in waar nu problemen zijn met de ES las, lastig om diverse redenen. Ook bleek het dispuut rond het PGO contract de informatie-uitwisseling en samenwerking in de werkgroep op dat moment te stagneren. Betrokkenheid en openheid werd in dit klimaat lastiger. Voor de werkgroep was dit reden om pittig met elkaar in gesprek te gaan over de voortgang. Geleerde lessen Vanuit RITS hebben we deze werkgroep breed willen opzetten als antwoord op de uitdaging die Bart Smolders in RITS inbracht. Een aantal niet opgeloste operationele commerciële afspraken doorkruisten de probleemaanpak en participatie. Bij volgende werkgroepen zullen we er scherper op moeten zijn zo veel mogelijk te borgen dat lopende commerciële disputen een werkgroepaanpak niet doorkruisen. Van aanvang af hebben we geconstateerd dat niet alle partijen op eenzelfde wijze tegen het onderwerp aankeken en de motivatie om te participeren verschilde. De conclusie die we trekken is dat het verstandig is bij aanvang de motivatie explicieter en steviger te bespreken. Het is raadzaam bij het begin van het project nadrukkelijker op voorhand afspraken te maken ten aanzien van actieve participatie en kennisdeling. Vanuit RITS streefden we er naar alle partijen te willen betrekken. Het is niet bij voorbaat noodzakelijk in alle gevallen naar participatie van alle partijen te streven. Situatie en motivatie van partijen kunnen om begrijpelijke redenen verschillen. We moeten voorkomen dat partijen uit loyaliteit aanhaken, terwijl aan een aantal voorwaarden niet zijn voldaan, waardoor zij er niet vol voor kunnen gaan. Immers niet alle partijen in de sector behoeven te participeren, zolang er maar van een branche brede afspiegeling sprake is. Dan is het voor RITS voldoende. Hoe nu verder? De leden hebben zich beraden en ondanks het moeizame verloop is er motivatie om door te trekken met een wel is waar wat andere insteek en doelstelling. 1. Splitsing van operationeel management en onderzoek en innovatie. Inmiddels is de problematiek rond de achterstand in ES lassen, welke matig zijn, beter in beeld. Dit vraagstuk en de overige operationele managementvraagstukken laten we bij de verantwoordelijken in de lijn liggen. Dat zijn uiteraard geen RITS zaken. 2. Focus op innovatie en verbetering. De werkgroep vormt zich daarom om tot een groep, die zich vooral op innovatie en vakmanschap richt. We denken aan een community of practise rond de ES las. 3. Doel oprichten en inrichten van een Community of Practise (CoP); Het oprichten en inrichten van een Community of Practise, die zich het verbeteren van onderhoud en vervanging van de ES las typen to doel stelt, waardoor ES lassen beter als element functioneren in het spoorsysteem. Dit doen we door het bevorderen van gedegen inzicht in de problematiek onder vakgenoten en het ontwikkelen van adviezen in zake de optimale procesaanpak. De procesplaat SAM is daar het uitgangspunt van denken. De werkgroep draagt bij aan het ontwikkelen en bevorderen van een opleidingspakket ten behoeve van goed opgeleide vakmensen. Er zijn duidelijke afspraken gemaakt ten aanzien van plichten en rechten bij deelname. 4. Expliciet gewilde uitkomsten. We denken aan een beheersbaar pakket met asset management maatregelen voor verschillende vraagstukken en voor alle betrokken partijen. - Praktijk Advies: aanbevelingen wat in welke situatie rond een type ES las te doen. - Proces protocol: adviezen wat integraal te doen ten aanzien van het beheer van de type ES lassen in combinatie met aanpalende werkzaamheden. - Preventieve opleidingen; gericht op beter beheer en onderhoud van de ES las. - Probleem en oplossingsgericht onderzoek; bijvoorbeeld het voortzetten van het onderzoek nar degeneratie t.b.v. beheer, onderhoud en preventie. De werkgroep ES las, zal als communicty of practise vanaf september 2013 de nieuwe aanpak gaan uitvoeren. Hoewel de ontwikkeling een andere kant op ging dan bij aanvang gedacht, kijken de nu betrokken deelnemers positief terug op de leerervaringen in dit RITS project. Van niet gemakkelijke projecten leer je uiteindelijk meer dan van probleemloze projecten