Onderzoek naar teamfunctioneren medisch specialisten

Transcriptie

1 juni 2016 Onderzoek naar teamfunctioneren medisch specialisten Deelnemende ziekenhuizen: Bravis Ommelander Ziekenhuis Groningen Tergooi Treant Zorggroep Zuyderland Evelien van Leeuwen Onder begeleiding van: Gerben Smid, De Excellente Maatschap Peter Leisink, Universiteit Utrecht

2 Inhoudsopgave 1. Definitielijst 4 2. Aanleiding Probleemstelling Onderwerp van onderzoek Maatschappelijke relevantie Wetenschappelijke relevantie 7 3. Theoretisch kader Functioneren IFMS Gedeeld IFMS Evaluatiemethoden Appraisal en Assessment MultiSource Feedback Kwaliteitsvisitaties Teamfunctioneren Conceptueel model Methode Analyse eenheden Analyse eenheden kwantitatieve deel Enquête Analyse Analyse eenheden kwalitatieve deel Interviewopzet Beperkingen dataverzameling methode Resultaten enquête Achtergrondinformatie respondenten Verdeling aandacht IFMS, gedeeld IFMS en teamfunctioneren 20 Aandacht voor drie instrumenten IFMS 21 Effect IFMS 21 Aandacht besteden aan IFMS in de toekomst Gedeeld IFMS 24 Effect delen IFMS uitkomsten Teamfunctioneren 27 Vormen van teamfunctioneren 27 Hoeveelheid aandacht teamfunctioneren Samenstelling team 31 Hoofdzakelijke team 31 Team geschikt voor bespreken IFMS uitkomsten 31 Team het meest geschikt voor teamfunctioneren 32 Relatie tussen hoofdzakelijke team en team meest geschikt voor gedeeld IFMS 32 Relatie tussen hoofdzakelijke team en team meest geschikt voor teamfunctioneren Conclusie Discussie 35 Bibliografie 36 Bijlage 1 Toelichting pijlers professional performance 39 Bijlage 2 Toelichting CanMEDS 40 Bijlage 3 Enquête 41 2

3 Bijlage 4 Interviewopzet 43 Bijlage 5 Inhoud kwaliteitsvisitatie 44 Bijlage 6 QuickScan, wordt gebruikt bij kwaliteitsvisitaties 45 Bijlage 7 SPSS output: Spearman s rang correlaties 47 Bijlage 8 SPSS output: Mann-Whitney Test 58 Bijlage 9 SPSS output: T-toets voor twee onafhankelijke steekproeven 64 Bijlage 10 SPSS Output: Beschrijvende statistieken 65 3

4 1. Definitielijst Individueel Functioneren Medisch Specialisten (IFMS) is een kwaliteitsindicator van de Inspectie voor de Gezondheidszorg om het individuele functioneren van medisch specialisten te toetsen. IFMS is een van de kwaliteitsindicatoren die getoetst wordt door de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ). Met het Persoonlijk Ontwikkel Plan (POP) wordt een door de specialist opgesteld toetsbaar plan bedoeld met ontwikkeldoelen en voorgenomen activiteiten die aansluiten bij de evaluatie van zijn individueel functioneren (IFMS) (College Geneeskundige Specialismen, 2015). Met gedeeld FMS wordt het delen van de uitkomsten van IFMS bedoeld. Deze uitkomsten kunnen gedeeld worden in de vakgroep of in een multidisciplinair team. Groeps Functioneren Medisch Specialisten (GFMS) is een nieuw instrument, dat in veel ziekenhuizen nog niet is ingevoerd. GFMS richt zich op het functioneren van een groep van medisch specialisten. De vormgeving van GFMS is nog in ontwikkeling. Met teamfunctioneren wordt de samenwerking tussen professionals in de vakgroep of een multidisciplinair team bedoeld die gericht is op het gezamenlijk behalen van gewenste resultaten (totaal is meer dan de som der delen). 4

5 2. Aanleiding De laatste jaren is steeds meer aandacht voor het functioneren, en met name disfunctioneren van medisch specialisten ontstaan, zowel in de beroepsgroep als in de politiek en de media (Orde van Medisch Specialisten, 2013, p.11). Ook artsenorganisaties KNMG en de Federatie van Medisch Specialisten voeren steeds nadrukkelijker kwaliteitsbeleid, waarbij artsen zich open en toetsbaar moeten opstellen (van der Bles, 2008). Het is tegenwoordig belangrijk dat medisch specialisten, naast het uitvoeren van het medisch inhoudelijke vak, ook goed kunnen samenwerken, communiceren en organiseren (Meininger, 2007). 2.1 Probleemstelling Het probleem in de medische sector is dat vakgroepen nog (te) weinig aandacht besteden aan het functioneren van hun groep als geheel. Niet alle medische vakgroepen houden zich op gestructureerde wijze bezig met teamfunctioneren 1. Voor de medische vakgroepen die dit wel doen, is onbekend op wat voor manier aandacht wordt besteed aan teamfunctioneren. Aandacht voor teamfunctioneren is belangrijk omdat uit onderzoek is gebleken dat dit bij kan dragen aan het functioneren van individuele medisch specialisten (Langeveld- Wildschut et al., 2014), wat op zijn beurt direct invloed heeft op de kwaliteit van zorg. Het is belangrijk dat aandacht wordt gericht op het functioneren van de vakgroep als geheel om de kwaliteit van vakgroepen te waarborgen en verbeteren (Langeveld- Wildschut et al., 2014). Bovendien is het belangrijk om hier aandacht op te richten om te voldoen aan verwachtingen van de omgeving (Wijnsma et al., 2010). 2.2 Onderwerp van onderzoek Meerdere instrumenten zijn reeds ingevoerd om het functioneren van medisch specialisten te verbeteren. Kwaliteitsvisitaties, methodieken als die binnen het programma Individueel Functioneren Medisch Specialisten (hierna IFMS) 2, herregistratie en de opleiding/bij- en nascholing dienen in essentie om het goed functioneren te bevorderen (Orde van Medisch Specialisten, 2013, p.4). De focus ligt hierbij steeds meer op preventieve instrumenten in tegenstelling tot repressieve instrumenten (van der Bles, 2008). Aandacht besteden aan teamfunctioneren is een preventieve manier om het functioneren van een groep medisch specialisten te verbeteren. Binnen teamfunctioneren wordt de term GFMS 3 gebruikt. Met GFMS wordt verwezen naar een nieuw instrument, dat in veel ziekenhuizen nog niet is ingevoerd. GFMS richt zich op het functioneren van een groep van medisch specialisten. Het is een beoordeling- en ontwikkelinstrument die aan de hand van 360 graden feedback, verbeterpunten genereert voor het functioneren van de groep (Schreurs, 2011). Bij het gebruik van GFMS in vakgroepen is feedback afkomstig van groepen met verschillende perspectieven zoals patiënten, specialisten en leidinggevenden. Bij GFMS wordt de vakgroep geëvalueerd door de omgeving met een specifiek instrument, waarbij de score Zie definitielijst 5

6 van de vakgroep wordt vergeleken met die van de omgeving. Dit is een relatief nieuwe ontwikkeling en hoewel de eerste ervaringen goed zijn, moet de waarde ervan in de praktijk nog bewezen worden (Orde van Medisch Specialisten, 2013, p.14). De vormgeving van GFMS in de praktijk is nog onduidelijk. GFMS kan plaatsvinden binnen vakgroepen of kan gekoppeld worden aan het reeds bekende instrument individueel functioneren medisch specialisten (IFMS) (Orde van Medisch Specialisten, 2013, p. 14). Het begrip GFMS leidt tot verwarring, omdat verschillende interpretaties bestaan over de invulling van deze methode om aandacht te besteden aan teamfunctioneren. Om deze reden wordt in dit onderzoek verwezen naar teamfunctioneren. 2.3 Onderzoeksvraag Dit onderzoek richt zich op de behoeften en ervaringen van medisch specialisten om aandacht te besteden aan teamfunctioneren. Er wordt verwacht dat niet alle medisch specialisten ervaring hebben met teamfunctioneren. Daarom is ervoor gekozen om ook ervaringen met reeds bekende instrumenten, namelijk IFMS en gedeeld IFMS 4 te inventariseren. De volgende onderzoeksvraag wordt in dit rapport beantwoord: In hoeverre hebben medisch specialisten behoefte om aandacht te besteden aan teamfunctioneren en hoe willen medisch specialisten dit vormgeven? De hoofdvraag bestaat uit twee delen. Enerzijds wordt onderzocht in hoeverre medisch specialisten aandacht willen besteden aan teamfunctioneren. Anderzijds wordt onderzocht in hoeverre medisch specialisten ideeën hebben over de vormgeving van een methode om aandacht te besteden aan teamfunctioneren en in welke samenstelling hier aandacht aan kan worden besteed. Om deze onderzoeksvraag te beantwoorden wordt tevens de volgende deelvraag beantwoord: Wat zijn ervaringen met IFMS en gedeeld IFMS en wat zijn de behoeften van medisch specialisten om hier in de toekomst mee verder te gaan? 2.4 Doel Het doel van dit onderzoek is om te inventariseren wat de behoeften van medisch specialisten zijn op het gebied van IFMS, gedeeld IFMS en teamfunctioneren. Dit wordt onderzocht vanuit ervaringen en behoeften van medisch specialisten, omdat zij de doelgroep zijn die met deze methodieken werken. Dit onderzoek voedt de discussie in de deelnemende ziekenhuizen rondom het thema functioneren van medisch specialisten en het team, met als uitgangspunt de behoeften van medisch specialisten uit de desbetreffende ziekenhuizen. In breder perspectief wordt een bijdrage geleverd aan het ontwikkelen van een preventieve manier om functioneren van medisch specialisten te verbeteren, door te inventariseren wat de toekomst is van IFMS en hoe teamfunctioneren vorm kan krijgen. 4 Zie definitielijst 6

7 2.5 Maatschappelijke relevantie Zoals in de aanleiding naar voren kwam, neemt aandacht voor het functioneren en disfunctioneren van medisch specialisten toe (Orde van Medisch Specialisten, 2013, p.11). Medisch specialisten werken nooit solitair, maar maken deel uit van een team. Het gedrag, de communicatie, het handelen en het functioneren van de medicus wordt mede bepaald door de structuur en de cultuur van de vakgroep (Oosterom et al., 2009). Het individueel functioneren van medisch specialisten is dus afhankelijk van het functioneren van de vakgroep. De behoefte aan kwaliteitsverbetering van vakgroepen, vraagt om het functioneren van vakgroepen kritisch onder de loep te nemen. Dit onderzoek beschrijft op welke manier teamfunctioneren vorm kan krijgen in de praktijk op een manier die aansluit bij de behoefte van medisch specialisten. 2.6 Wetenschappelijke relevantie Steeds meer aandacht gaat uit naar het functioneren van medisch specialisten. Er is veel wetenschappelijke literatuur geschreven over de competenties die medisch specialisten behoren te hebben (Bleker et al., 2004). Omdat blijven leren centraal staat wordt steeds meer aandacht besteed aan evaluatie van het individueel functioneren, door middel van IFMS. Daarnaast wordt als reactie hierop af en toe verwezen naar de invloed van de context op het individueel functioneren van medisch specialisten (Lombarts et al, 2016). Van te voren is aan de hand van meerdere pilots getest hoe IFMS het beste kon worden vormgegeven om aan te sluiten bij de behoeften van medisch specialisten (Lombarts et al., 2006 in Vorgers 2010). Inmiddels is IFMS ingevoerd in alle Nederlandse ziekenhuizen, desalniettemin is het nog onbekend wat het effect van IFMS is op het functioneren van medisch specialisten. KNMG (2015) schrijft op haar website dat de waarde van IFMS inmiddels is bewezen, hier is echter geen enkel wetenschappelijk bewijs voor te vinden. Als het gaat om het functioneren van medisch specialisten wordt daarnaast soms verwezen naar de context waarin zij werkzaam zijn. Medisch specialisten werken voornamelijk samen in medische vakgroepen, met artsen van hetzelfde specialisme. Er is veel bekend over samenwerking tussen artsen die werkzaam zijn op verschillende niveaus in de zorg (Brabers et al., 2005; Bakker et al., 2005). De samenwerking van medisch specialisten op vakgroepniveau is echter onderbelicht. De term teamfunctioneren heeft voor verschillende partijen in het ziekenhuis een verschillende lading. Het is onbekend of medische vakgroepen op gestructureerde wijze bezig zijn met teamfunctioneren. Hierdoor is het tevens onbekend of aandacht besteden aan teamfunctioneren de kwaliteit van de samenwerking in de vakgroep verbetert. Dit onderzoek zal meer licht bieden op de samenwerking binnen de vakgroep. Onderzocht zal worden op wat voor manieren medische vakgroepen zich bezig houden met teamfunctioneren en hoe medisch specialisten hier in de toekomst aandacht aan willen besteden. Daarnaast zal worden geïnventariseerd wat ervaringen van medisch specialisten zijn met het reeds bestaande instrument IFMS. 7

8 3. Theoretisch kader Zoals in de aanleiding al naar voren kwam, neemt de aandacht voor functioneren en disfunctioneren van medisch specialisten toe. Als reactie hierop besteden ziekenhuizen meer aandacht aan preventieve instrumenten. Evaluatie wordt belangrijker, waarbij voortdurend leren centraal staat. De focus ligt hierbij op zelfevaluatie van medisch specialisten, omdat niemand beter dan de medisch professional inzicht heeft in de vele competenties die noodzakelijk zijn om goed te functioneren(geeraerts, 2006, p.2). IFMS is een vorm van evaluatie van het individueel functioneren van medisch specialisten, en is een van de kwaliteitsindicatoren die getoetst wordt door de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ). IFMS is inmiddels in verschillende mate van intensiteit in vrijwel alle Nederlandse ziekenhuizen ingevoerd (Medisch Contact, 2013). Daarnaast komt er meer aandacht voor het functioneren van het team waartoe een medisch specialist behoort. In het theoretisch kader wordt allereerst een beeld geschetst van de definitie van functioneren, vervolgens wordt informatie gegeven over IFMS, gedeeld IFMS, de evaluatiemethoden Appraisal en Assessment en Multi Source Feedback, kwaliteitsvisitaties en tot slot over teamfunctioneren. 3.1 Functioneren Het is belangrijk aandacht te besteden aan de betekenis van functioneren, omdat de instrumenten IFMS en teamfunctioneren gericht zijn op verbetering van het functioneren. Het begrip functioneren is een neutraal begrip dat betekent zijn functie vervullen. Het is lastig om te beoordelen of een medisch specialist goed genoeg functioneert. Tussen functioneren en disfunctioneren zit een groot grijs gebied (Lombarts et al., 2016, p.30). Daarentegen wordt over goede professional performance wel een duidelijke definitie gehanteerd, en wordt het CanMEDS model gebruikt als inhoudelijke richtlijn voor het individueel functioneren van medisch specialisten (IFMS). Goede professional performance van zorgverleners toont zich in het voortdurend streven naar excellente zorgverlening, het medemenselijk handelen en het afleggen van rekenschap over het eigen professioneel functioneren. Er is overtuigend wetenschappelijk bewijs dat toewijding aan deze drie pijles een voorwaarde is voor goede performance (Lombarts et al., 2016, pp ). Deze pijlers zijn verankerd in de professionele waarden, vastgelegd in de artseneed en professionele gedragscodes (Lombarts et al., 2016, p.22). Als deze drie pijlers allemaal aanwezig zijn en hiertussen een goede balans bestaat kan er gesproken worden over goed functioneren van medisch specialisten. Toelichting op deze drie pijlers zijn te vinden in bijlage 1. Het CanMEDS is specifieker dan de pijlers van goede professional performance en wordt gebruikt als inhoudelijk richtsnoer voor de borging van de kwaliteit van het individueel functioneren (College Geneeskundige Specialismen, 2015, p. 10). In dit model worden zeven algemene competenties genoemd die medisch specialisten horen te hebben. Een toelichting op deze zeven competenties wordt gegeven in bijlage 2. 8

9 Figuur A: CanMEDS model Bron: (Moderniseren medische vervolgopleidingen, n.d.) 3.2 IFMS IFMS is ingevoerd in vrijwel alle Nederlandse ziekenhuizen. Bijna alle medisch specialisten hebben een of meerdere IFMS traject(en) gevolgd. IFMS heeft een cyclisch karakter en vindt eens per twee jaar plaats (Inspectie voor de Gezondheidszorg, 2014). Hierbij wordt omgevingsfeedback verzameld, een evaluatiegesprek gehouden en een Persoonlijk Ontwikkel Plan (POP) 5 opgesteld en uitgevoerd. Gegevens worden verzameld door een samengestelde groep van direct betrokkenen te raadplegen (College Geneeskundige Specialismen, 2015, p. 3). Deze groep kan bestaan uit collega artsen, leidinggevenden of verpleegkundigen. Bovenstaande gegevens worden gebundeld in een portfolio. Op basis van dit portfolio vindt een evaluatiegesprek plaats met een gespreksleider of coach die daarvoor is opgeleid (College Geneeskundige Specialismen, 2015, p. 3). In het evaluatiegesprek wordt teruggekeken op de afgelopen periode en worden nieuwe doelen gesteld voor de aankomende periode. Hierbij worden maatregelen getroffen om het functioneren te verbeteren (Kluytmans, 2001, p.294 in Vorgers, 2010). Vaak wordt IFMS gecombineerd met het systeem GAIA (Gemeenschappelijk Accreditatie Internet Applicatie), waarbij medisch specialisten online een persoonlijk dossier kunnen aanmaken (College Geneeskundige Specialismen, 2015, p. 10). De inhoud van de vragen die bij IFMS worden gesteld is gebaseerd op het CanMEDS model (College Geneeskundige Specialismen, 2015, p. 10). In dit model worden zeven algemene competenties genoemd die medisch specialisten horen te hebben, toelichting van deze zeven competenties is te vinden in bijlage 2. De verwachting is dat alle medische specialisten inmiddels minimaal een keer een IFMS traject hebben doorlopen. Verwacht wordt dat de ervaringen met de IFMS methodiek uiteenlopen. 3.3 Gedeeld IFMS De uitkomsten van IFMS blijven vaak tussen de medisch specialist en degene waarmee het evaluatiegesprek wordt gevoerd (Vorgers, 2010, p.59). Sommige ziekenhuizen 5 Zie definitielijst 9

10 hebben ervoor gekozen om de uitkomsten van IFMS niet alleen individueel maar ook collectief, namelijk in de vakgroep, terug te koppelen (Oosterom et al., 2009 in Vorgers, 2010, p.56). Een reden hiervoor is dat het gedrag, de communicatie, het handelen en functioneren van medisch specialisten mede afhankelijk is van de structuur en cultuur van de vakgroep, waardoor het nuttig kan zijn om de uitkomsten van IFMS te bespreken in de vakgroep. Het beleid van de medische staf van ziekenhuizen en de keuze van vakgroepen bepaalt in hoeverre de uitkomsten van IFMS worden besproken in de vakgroep (Vorgers, 2010, p.56). Sommige medische staven of vakgroepen kiezen ervoor om een gedeelte van de IFMS uitkomsten te delen, andere delen alle uitkomsten van IFMS. Vakgroepen in het Nij Smellinghe Ziekenhuis in Drachten zijn voorbeelden van medisch specialisten die de uitkomsten van hun IFMS traject in de vakgroep hebben gedeeld. Specialisten gaven elkaar positieve en negatieve feedback, met behulp van een professionele gespreksleider. De individuele verbeterplannen die uit de IFMS trajecten voortvloeiden, werden binnen de vakgroep besproken. Daarna zijn afspraken gemaakt over toetsing (Oosterom et al., 2009). Uit onderzoek van Vorgers (2010) blijkt dat het delen van de uitkomsten van IFMS resulteert in een open cultuur en open verhoudingen (Damhuis, 2006; Oosterom et al., 2009 in Vorgers, 2010). Deze open cultuur zorgt ervoor dat medisch specialisten elkaar kunnen aanspreken op ongewenst gedrag (Damhuis, 2006 in Vorgers, 2010). Door tijdige bespreking van eventuele frustraties vermindert de kans op problemen in de samenwerking en communicatie (Vorgers, 2010). Een tweede positieve uitkomst van het delen van de uitkomsten van IFMS is dat medisch specialisten elkaar kunnen ondersteunen bij individuele verbeterpunten (Oosterom et al., 2009, in Vorgers, 2010). Zoals in het voorbeeld hierboven beschreven, hebben medisch specialisten uit Drachten afspraken gemaakt over toetsing van de leerdoelen die uit het IFMS traject zijn gekomen. Dit vermindert de vrijblijvendheid van de uitkomsten van een IFMS traject. Er wordt verwacht dat de meningen over het delen van uitkomsten van het IFMS traject uiteen lopen. De verwachting is dat medisch specialisten die de samenwerking van de vakgroep een hoog cijfer geven, positiever zijn over het delen van de individuele uitkomsten van het IFMS traject dan medisch specialisten die de samenwerking van de vakgroep een laag cijfer geven. 3.4 Evaluatiemethoden IFMS bestaat voor een deel uit zelfevaluatie en voor een deel uit Peer Assessment. Peer Assessment is een systematiek die gebruik maakt van de horizontale relatie tussen medisch specialisten. Gespreksleiders of coaches die het IFMS traject begeleiden zijn medisch specialisten, die daarvoor zijn opgeleid (Geeraerts, 2006). In ziekenhuizen krijgt dit vorm volgens twee verschillende methoden, namelijk de Appraisal en Assessment methode en Multi Source Feedback (de Rechtspraak, 2007, p.19). Zowel Appraisal en Assessment als Multi Source Feedback zijn kwaliteitsinstrumenten voor en door medische professionals, gebaseerd op de professionele instelling van medisch specialisten om het eigen functioneren voortdurend te verbeteren (Geeraerts, 2006). 10

11 In dit onderzoek wordt gekeken hoe teamfunctioneren vorm kan krijgen. Er kan gekozen worden om gebruik te maken van een van deze methode van Peer Assessment bij teamfunctioneren, daarom worden deze methoden hieronder toegelicht. 3.5 Appraisal en Assessment Zoals in de alinea IFMS besproken, bestaat een van de onderdelen van IFMS uit het raadplegen van direct betrokkenen (College Geneeskundige Specialismen, 2015, p. 3). Raadplegen van betrokkenen gebeurt bij Appraisal en Assessment aan de hand van open vragen, hierdoor worden kwalitatieve gegevens verzameld over het functioneren van de medisch specialist (de Rechtspraak, 2007, P.19). In de IFMS methodiek heeft een medisch specialist een gespreksleider of coach. Vijf tot tien personen worden gevraagd om feedback te geven over het functioneren van de medisch specialist. De gespreksleider heeft een sturende rol in het bepalen van de inhoud van de vragen over het functioneren van de desbetreffende medisch specialist. De vragen over het functioneren zijn gebaseerd op het portfolio van een medisch specialist. Er worden daarnaast twee algemene open vragen gesteld, namelijk het benoemen van sterke en verbeterpunten. 3.6 MultiSource Feedback In de methode van MultiSource Feedback wordt gebruik gemaakt van vragenlijsten over het functioneren van medisch specialisten. In tegenstelling tot de Appraisal en Assessment methode, worden bij MultiSource Feedback kwantitatieve gegevens verzameld over het functioneren van een specialist (de Rechtspraak, 2007, p.18). Bij MultiSource Feedback worden acht collega s, acht medewerkers (verpleegkundigen, secretaressen, laboranten, managers e.a.) en 25 patiënten gevraagd een vragenlijst in te vullen. Voor de drie groepen zijn specifieke vragenlijsten opgesteld voor het functioneren van de medisch specialist (de Rechtspraak, 2007, p.19). Het doel van een van bovenstaande evaluatiemethoden in IFMS is om functioneren te verbeteren door impliciete kennis van betrokkenen uit de omgeving te expliciteren. Met behulp van deze feedback kan gewerkt worden aan zwakke aspecten van het functioneren. Verbetering en toekomstgerichtheid staan centraal in bovengenoemde evaluatiemethoden (Geeraerts, 2006, p. 17). 3.7 Kwaliteitsvisitaties De meeste medisch specialisten nemen met de vakgroep deel aan landelijke kwaliteitsvisitaties. Hierdoor krijgt de wetenschappelijke vereniging een beeld van de stand van zaken. De kwaliteitsvisitatie heeft net als IFMS een terugkerend cyclisch karakter. Ze vinden vaak eens in de vijf jaar plaats, waarbij de groep verbeterpunten opstelt voor de zorgverlening. Voor een groot aantal specialismen is het nu al verplicht dat medisch specialisten deelnemen aan een kwaliteitsvisitatieprogramma. Per 2019 wordt dit verplicht voor alle specialisten, met als doel om artsen te stimuleren het functioneren te evalueren en verder te ontwikkelen (KNMG, 2015). Tijdens de kwaliteitsvisitatie worden vier kwaliteitsdomeinen getoetst: evaluatie van zorg, patiëntenperspectief, vakgroepfunctioneren en professionele ontwikkeling 11

12 (Fossen et al., 2005, p.18). In bijlage 5 is te zien welke kwaliteitsaspecten onderdeel zijn van bovenstaande kwaliteitsdomeinen en welke instrumenten worden gebruikt om kwaliteit te meten. Het kwaliteitsdomein maatschapsfunctioneren is een van de vier kwaliteitsdomeinen, en is interessant voor het onderwerp van dit onderzoek. De QuickScan wordt gebruikt om een beeld te krijgen van het functioneren van de maatschap, zie bijlage 6. Verwacht wordt dat de kwaliteitsvisitatie een nuttige bijdrage kan leveren aan teamfunctioneren, maar dat de kwaliteitsvisitatie op zichzelf onvoldoende aandacht besteed aan teamfunctioneren. De kwaliteitsvisitatie vindt namelijk maar eens per vijf jaar plaats en daarnaast staat het programma niet geheel in het teken van maatschapsfunctioneren. Mogelijk kan de QuickScan als instrument worden gebruikt in teamfunctioneren. 3.8 Teamfunctioneren Met toenemende aandacht voor het functioneren van medisch specialisten rijst ook de vraag in hoeverre aandacht voor teamfunctioneren het individuele functioneren van medisch specialisten of het functioneren van de vakgroep kan verbeteren. Teamfunctioneren kan net als IFMS beschouwd worden als preventief middel om disfunctioneren of suboptimaal functioneren te voorkomen. Het gedrag, de communicatie, het handelen en het functioneren van de medicus wordt mede bepaald door de structuur en de cultuur van de vakgroep (Oosterom et al., 2009). Het individueel functioneren van medisch specialisten is daarom afhankelijk van de omgeving, en moet in de context worden bezien (Lombarts et al., 2016). Daarnaast draagt de medisch specialist niet alleen verantwoordelijkheid voor de kwaliteit van zijn eigen handelen maar is hij ook verantwoordelijk voor het goed functioneren van de collega s binnen zijn vakgroep (Lombarts et al., 2006, p.49; Jongbloed et al., 2007). De verantwoordelijkheid die je draagt voor het functioneren van je collega s, werd duidelijk in het IJsselland ziekenhuis. Drie collega s hadden onvoldoende kritisch de bevindingen van hun collega gevolgd (Medisch Contact, 2016), waardoor zij medeplichtig werden verklaard voor het overlijden van twee tieners doordat een verkeerde diagnose was gesteld. Bovenstaande kan een reden zijn om naast IFMS eveneens aandacht te besteden aan het functioneren van een team van medisch specialisten. Een andere reden om aandacht te besteden aan teamfunctioneren is dat collega s in de directe omgeving van medisch specialisten het vaak als eerst opmerken als een collega suboptimaal functioneert. Door aandacht te besteden aan teamfunctioneren wordt een podium geboden om deze gevoelens te bespreken, waarbij bewustzijn van de individuele medisch specialist wordt gecreëerd in een vroeg stadium (Lombarts et al., 2016). Diverse methoden zijn beschikbaar om aandacht te besteden aan teamfunctioneren. Zo maken kwaliteitsvisitaties gebruik van de QuickScan (zie bijlage 6) om de sterke en zwakke kanten van een team weer te geven, ook kan het team een heisessie organiseren gericht op teamfunctioneren met of zonder externe begeleiding. Verwacht wordt dat medisch specialisten uiteenlopend denken over de mate waarin aandacht besteed moet worden aan teamfunctioneren. Daarnaast wordt verwacht dat de 12

13 frequentie waarmee medisch specialisten hier aandacht aan willen besteden verschilt. De verwachting is dat medisch specialisten eens per jaar aandacht willen besteden aan teamfunctioneren. Ook wordt verwacht dat een meerderheid van de medisch specialisten meer aandacht wil besteden aan het team, vanwege externe druk om meer aandacht te besteden aan kwaliteit en functioneren. Er wordt ook onderzocht in welke teamsamenstelling medisch specialisten aandacht willen besteden aan teamfunctioneren. Er wordt verwacht dat de voorkeur uitgaat naar het team waarin de medisch specialist het meest werkzaam is. 3.9 Conceptueel model Figuur B geeft de concepten weer die een rol spelen in dit onderzoek. IFMS, gedeeld IFMS en teamfunctioneren zijn drie voorbeelden van preventieve instrumenten die gericht zijn op het verbeteren van het functioneren van medisch specialisten. De oranje blokken in dit figuur bevatten elementen die betrekking hebben op de ervaringen met de drie instrumenten. De blauwe blokken in dit figuur bevatten wensen van medisch specialisten om hier in de toekomst mee aan de slag te gaan. Figuur B: Conceptueel model IFMS Frequentie Effect Gedeeld IFMS Ja of nee? Ja: effect Nee: redenen Teamfunctioneren Beoordeling Vormen Frequentie Effect op individueel functioneren Effect op functioneren vakgroep Hoe verder? Hoe verder? Hoeveelheid aandacht Frequentie Samenstelling 13

14 4. Methode Dit betreft een kwantitatief onderzoek. Allereerst hebben vijf oriënterende gesprekken plaatsgevonden met vertegenwoordigers van de deelnemende ziekenhuizen. Op basis hiervan is een enquête opgesteld (zie bijlage 3). Ter verdieping heeft kwalitatief onderzoek plaatsgevonden. Er zijn elf interviews afgenomen met medisch specialisten uit vijf ziekenhuizen. 4.1 Analyse eenheden Medisch specialisten uit vijf ziekenhuizen vormen de analyse- eenheden van dit onderzoek. De ziekenhuizen waar dit onderzoek heeft plaatsgevonden zijn: Bravis, Ommelander Ziekenhuis Groningen, Tergooi, Treant Zorggroep en Zuyderland. Deze ziekenhuizen zijn gekozen op basis van hun interesse in dit onderzoek. Voorafgaand aan het opstellen van de enquête en het ontwerpen van de interviewopzet zijn gesprekken met een of twee vertegenwoordigers van het betreffende ziekenhuis gehouden. In deze gesprekken is de onderzoeker meer te weten gekomen over de status van IFMS en de status van teamfunctioneren in de ziekenhuizen. Daarnaast zijn de behoeften van deze ziekenhuis met betrekking tot de specifieke invulling van dit onderzoek naar teamfunctioneren geïnventariseerd. 4.2 Analyse eenheden kwantitatieve deel De enquête is gestuurd aan de gehele medische staf van vijf ziekenhuizen. Medisch specialisten zijn de doelgroep voor het gebruik van IFMS, gedeeld IFMS en teamfunctioneren. Daarom is het interessant om ervaringen en behoeften van medisch specialisten te inventariseren over de invulling van deze instrumenten. In tabel 1 is te zien hoeveel medisch specialisten de enquête hebben ontvangen (volgens opgave van de medisch stafbesturen) en wat het respons op dit onderzoek is. De gemiddelde respons over de vijf ziekenhuizen is 32% (de respons per ziekenhuis is 12%, 30%, 37%, 45% en 48%). Tabel 1: Respons Ziekenhuis Medisch specialisten Ingevulde enquêtes Respons percentage Totaal % 4.3 Enquête De enquête is opgenomen in bijlage 3. Deze is opgesteld op basis van de wensen die besproken zijn in oriënterende gesprekken met vertegenwoordigers van stafbesturen van vijf ziekenhuizen. Deze enquête is erop gericht om antwoord te geven op de onderzoeksvraag: In hoeverre hebben medisch specialisten behoefte om aandacht te besteden aan teamfunctioneren en hoe willen medisch specialisten dit vormgeven? Omdat teamfunctioneren nog niet in alle ziekenhuizen en alle vakgroepen is ingevoerd, is ervoor gekozen om ook de ervaringen met IFMS te inventariseren. Ervaringen met IFMS kunnen mogelijk meer informatie geven over de manier waarop teamfunctioneren een aanvulling kan zijn op de IFMS methodiek. 14

15 De conceptversie van de enquête is gedeeld met de contactpersonen uit de vijf ziekenhuizen, met collega s van de Excellente Maatschap en met prof. dr. Leisink van de Universiteit van Utrecht. Op basis van hun feedback is de enquête definitief gemaakt via SurveyMonkey. De link is verspreid onder de gehele medische staf door de contactpersonen in de ziekenhuizen. De enquête heeft ongeveer twee weken uitgestaan en halverwege is een reminder verstuurd naar alle medisch specialisten. 4.4 Analyse De resultaten van de enquête zijn van SurveyMonkey geëxporteerd naar Excel. In Excel zijn de beschrijvende onderdelen van de resultaten geanalyseerd. In SPSS zijn verschilvragen geanalyseerd. Voornamelijk hebben tweezijdige toetsen plaatsgevonden. Voor vier verschilvragen hebben eenzijdige toetsen plaatsgevonden, omdat de onderzoeker een vermoeden heeft over de richting van deze verbanden op basis van de gesprekken die hebben plaatsgevonden met medisch specialisten (zie tabel 2). Tabel 2: Eenzijdige toetsen Variabele 1 Variabele 2 Verwachting Leeftijd Bespreken IFMS uitkomsten draagt bij aan eigen functioneren Naarmate medisch specialisten ouder zijn, vinden ze dat het bespreken van IFMS minder bijdraagt aan het eigen Leeftijd Cijfer voor samenwerking Meer aandacht besteden aan teamfunctioneren Bespreken IFMS draagt bij aan het functioneren van de vakgroep Meer aandacht besteden aan teamfunctioneren De manier van samenwerken is nadrukkelijk onderwerp van gesprek functioneren Naarmate medisch specialisten ouder zijn, vinden ze dat het bespreken van IFMS minder bijdraagt aan het functioneren van de vakgroep. Naarmate rapportcijfer voor samenwerking lager is, vinden medisch specialisten dat er meer aandacht moet zijn voor teamfunctioneren Naarmate respondenten meer aandacht willen besteden aan teamfunctioneren is de manier van samenwerken minder vaak onderwerp van gesprek Op basis van de analyses in Excel en SPSS is een grafische weergave van de uitkomsten gemaakt, deze wordt gepresenteerd in het resultaten hoofdstuk. 4.5 Analyse eenheden kwalitatieve deel De focus van dit onderzoek ligt op het kwantitatieve onderdeel. Het kwalitatieve deel diende als aanvulling op het kwantitatieve deel, en de uitkomsten van dit onderdeel zijn gebruikt als ondersteuning van de uitkomsten van de enquête. Het kwalitatieve onderdeel van dit onderzoek bood de gelegenheid om meer achtergrondinformatie te verkrijgen over ervaringen met IFMS, gedeeld IFMS en teamfunctioneren. Om dit doel te bereiken is aan de contactpersonen van de vijf deelnemende ziekenhuizen gevraagd welke vakgroepen als vooruitstrevend beschouwd worden op het gebied van teamfunctioneren. Vervolgens hebben verdiepende interviews plaatsgevonden met tien voorzitters van deze vooruitstrevende vakgroepen (zie interviewopzet in bijlage 4). Daarnaast is een interview afgenomen met Ton Hoofwijk, een van de grondleggers van de thematiek achter IFMS, Appraisal en Assessment. Met meneer Hoofwijk is gesproken 15

16 over de invulling van IFMS, de opleiding van coaches in de IFMS methodiek en de toekomst van IFMS. In tabel 3 wordt meer informatie over de tien vakgroepvoorzitters gegeven. Vanwege anonimiteit zijn het specialisme en de naam van de respondenten weggelaten. Tabel 3: Respondenten interviews Specialist Ziekenhuis Vakgroep grootte Aantal keren IFMS IFMS gedeeld Ervaring met teamfunctioneren 1 Bravis 13 * Nee - Heidag 3 Ozg 8 3 Nee - Teamavonden 4 Ozg 8 1 * - QuickScan zelf invullen - Heidag - GFMS bij externe partij 5 Ozg 4 * Nee - Intervisies - Heidag 6 Tergooi 11 * Ja - Teamfunctioneren onderdeel in vergaderingen 7 Tergooi 7 3 Ja - Kwaliteit audits met AIO s - Beleidsdagen 8 Tergooi 10 2 Ja - Heidag - GFMS bij externe partij - Kwaliteitsbesprekingen 9 Treant 5 * Ja - Pilot geweest om aandacht te besteden aan teamfunctioneren - Teamavonden met co- assistenten 10 Treant 16 3 Ja - Buddy systeem * = onduidelijk 4.6 Interviewopzet In dit onderzoek zijn semigestructureerde interviews afgenomen. Semigestructureerde interviews verlopen volgens een interviewopzet die bestaat uit verschillende concepten. In de semigestructureerde interviewbenadering zijn deze concepten algemeen geformuleerd, waarbij nog ruimte voor de onderzoeker is om vragen te concretiseren en de volgorde van concepten aan te passen (Bryman, 2011, p.212). De interviewopzet is opgenomen in bijlage 4. De focus in de interviews lag, evenals in de enquête, op teamfunctioneren. Tijdens interviews is gevraagd naar ervaringen met de IFMS methodiek, met het delen van IFMS uitkomsten en wat de ervaringen hier mee waren. Over teamfunctioneren wordt gevraagd welke activiteiten hiervoor worden georganiseerd, wat ervaringen hiermee zijn en wat voor effect dit heeft gehad op de vakgroep en de individuele medisch specialist. Ook wordt gevraagd hoe de aandacht voor teamfunctioneren kan 16

17 verbeteren en in welke samenstelling aandacht besteed moet worden aan teamfunctioneren (multidisciplinair of binnen de vakgroep). 4.7 Beperkingen dataverzameling methode Het kwantitatieve deel van deze studie heeft als nadeel dat vragen niet aangepast konden worden gedurende de dataverzameling periode, waardoor een vraag in dit onderzoek onbruikbaar was omdat deze vraag voor verschillende interpretaties vatbaar bleek te zijn. Het ging om de vraag: Aan welke elementen van teamfunctioneren hecht u de meeste waarde, geef ze een cijfer van 1 tot 11 waarbij 11 het meest belangrijk is en 1 het minst belangrijk. De antwoorden op deze vraag waren onduidelijk, doordat sommige medisch specialisten aangaven dat ze zich lieten leiden door de aspecten die ontbraken in de vakgroep of de aspecten die volgens hen onvoldoende scoren. Hierdoor hebben niet alle medisch specialisten deze vraag op dezelfde manier geïnterpreteerd, en waren de uitkomsten onbruikbaar. Naast het kwantitatieve deel, zijn voor dit onderzoek elf interviews afgenomen met medisch specialisten om meer te weten te komen over ervaringen met IFMS en teamfunctioneren. Deze specialisten zijn geselecteerd door de ziekenhuizen op basis van hun ervaring met teamfunctioneren. Interviews zijn afgenomen met specialisten die behoren tot best practices binnen het ziekenhuis. Deze keuze is gemaakt omdat aan deze vakgroepvoorzitters/medisch managers gevraagd kon worden naar hun ervaringen met teamfunctioneren en het effect hiervan op het functioneren van hun team. Het nadeel is dat de interviews met best practices resulteren in een bepaalde bias. Hier moet rekening mee worden gehouden bij de interpretatie van de uitkomsten van de interviews. 17

18 5. Resultaten enquête In dit hoofdstuk worden de uitkomsten van de enquête weergegeven. Dit hoofdstuk geeft de behoefte en ervaringen van medisch specialisten weer op het gebied van IFMS, het delen van IFMS uitkomsten en teamfunctioneren. Met behulp van deze resultaten wordt in de conclusie een antwoord gegeven op de hoofdvraag, namelijk: In hoeverre hebben medisch specialisten behoefte om aandacht te besteden aan teamfunctioneren en hoe willen medisch specialisten dit vormgeven? Allereerst wordt een beeld geschetst van de respondenten die deel hebben genomen aan dit onderzoek. Dan wordt de verdeling over drie instrumenten (IFMS, gedeeld IFMS en teamfunctioneren) weergegeven. Vervolgens wordt ingegaan op IFMS; Hoe vaak hebben specialisten een IFMS traject doorlopen, wat was hun ervaring hiermee, en hoe moet in de toekomst aandacht worden besteed aan individueel functioneren? Vervolgens wordt ingegaan op het delen van uitkomsten van IFMS in de vakgroep; In hoeverre gebeurt dit al en wat is het effect hiervan? Dan wordt meer informatie gegeven over teamfunctioneren; In hoeverre en op welke manier is daar nu aandacht voor, moet er meer aandacht aan worden besteed en hoe vaak moet hier aandacht aan worden besteed? In dit hoofdstuk wordt antwoord gegeven op deze vragen. 5.1 Achtergrondinformatie respondenten Aan dit onderzoek hebben 392 medisch specialisten deelgenomen waarvan 43% vrouw en 57% man is (N=392). Geslacht veroorzaakt geen significante verschillen in de uitkomsten. De gemiddelde leeftijd van de medisch specialisten die deel hebben genomen aan dit onderzoek is 46 jaar (N=383) (bijlage 10, nr 1). De leeftijd van medisch specialisten veroorzaakt significante verschillen in uitkomsten, indien dit het geval is wordt dit vermeld bij de desbetreffende variabele. Figuur 1: Spreiding leeftijd respondenten 8,0% 7,0% 6,0% 5,0% 4,0% 3,0% 2,0% 1,0% 0,0%

19 In dit onderzoek is ook gevraagd naar de rol van medisch specialisten in de vakgroep, 27% is lid van het dagelijks bestuur en 73% is lid van de vakgroep (N=387). De rol in de vakgroep veroorzaakt geen significante verschillen in de uitkomsten. Ook is gevraagd naar de grootte van de vakgroepen waarin medisch specialisten zich bevinden, de uitkomsten worden weergegeven in figuur 2 (N=386). Bijna twee derde van de medisch specialisten werken in kleine vakgroepen (1 tot 10 specialisten). De grootte van vakgroepen veroorzaakt significante verschillen in uitkomsten, indien dit het geval is wordt dit vermeld bij de desbetreffende variabele. Figuur 2: Grootte van vakgroepen respondenten 29% 8% 63% 1 tot 10 specialisten 11 tot 20 specialisten 21 of meer specialisten 19

20 5.2 Verdeling aandacht IFMS, gedeeld IFMS en teamfunctioneren Aandacht voor drie instrumenten Respondenten is gevraagd tien punten te verdelen over drie instrumenten: IFMS, het bespreken van IFMS uitkomsten in de vakgroep en aandacht voor de manier van samenwerken in de vakgroep (N=332). Respondenten werd gevraagd om de meeste punten te geven aan het instrument dat volgens hen de meeste aandacht nodig heeft. Uit onderstaande cirkeldiagram blijkt dat het merendeel (52%) van de respondenten aandacht wil besteden aan samenwerking in de vakgroep. Figuur 3: Aandacht verdelen over drie instrumenten 52% 25% 23% IFMS IFMS uitkomsten delen Samenwerking in vakgroep 20

21 5.3 IFMS In deze paragraaf wordt meer informatie gegeven over het aantal keren dat medisch specialisten een IFMS traject hebben gevolgd, het ervaren effect van IFMS en de manier waarop medisch specialisten aandacht willen besteden aan IFMS in de toekomst. In figuur 4 is te zien hoeveel keren medisch specialisten een IFMS traject hebben doorlopen (N=389), het merendeel heeft dit twee keer gedaan. Figuur 4: Aantal IFMS trajecten doorlopen 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% 14% 32% 38% 11% 5% Nooit Een keer Twee keer Drie keer Meer dan drie keer Effect IFMS In dit onderzoek zijn twee stellingen aan medisch specialisten gepresenteerd die betrekking hebben op het effect van IFMS. De eerste stelling was: Deelname aan IFMS leidt tot beter functioneren medisch specialisten (N=333). Deze stelling heeft betrekking op het effect van IFMS op het functioneren van medisch specialisten in het algemeen. De tweede stelling was: Ik ben als medisch specialist beter gaan functioneren door mijn deelname aan IFMS (N=333). Deze stelling heeft betrekking op persoonlijke effecten van IFMS voor de medisch specialist. Opvallend is het verschil in de uitkomsten van beide stellingen. In figuur 5 is af te lezen dat meer medisch specialisten vinden dat IFMS leidt tot beter functioneren dan het aantal medisch specialisten dat vindt dat IFMS ook leidt tot verbetering van het eigen functioneren. Figuur 5: IFMS leidt tot beter functioneren, in het algemeen en persoonlijk 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% 5% 9% 12% 26% 36% 37% 42% 26% 2% 5% IFMS leidt tot beter functioneren IFMS leidt tot beter eigen functioneren Helemaal oneens Oneens Neutraal Eens Helemaal eens 21

22 R2 en R3 geven in een interview aan dat ze IFMS een goed instrument vinden: Je wordt gedwongen om na te denken over je eigen functioneren en wat je wilt bereiken. Er is geen verschil tussen het aantal keren dat een medisch specialist een IFMS traject heeft gevolgd en zijn mening over het effect van IFMS op het functioneren van medisch specialisten in het algemeen (Rs = 0,076, p=0,165, tweezijdige toets, N=333) (bijlage 7, nr 1). Er is ook geen verschil tussen het aantal keren dat een medisch specialist een IFMS traject heeft gevolgd en zijn mening over het effect van IFMS op het eigen functioneren (Rs = 0,072, p=0,191, tweezijdige toets, N=333) (bijlage 7, nr 2). R7 geeft tijdens een interview aan dat het jammer is dat het persoonlijk ontwikkelplan dat je opstelt tijdens een IFMS traject onrealistisch is en vaak bij ambities blijft: Er is vaak geen ruimte en tijd om doelstellingen in de praktijk te brengen. Aandacht besteden aan IFMS in de toekomst Naast het effect van IFMS op het functioneren van medisch specialisten is ook onderzocht op wat voor manier medisch specialisten in de toekomst aandacht willen besteden aan individueel functioneren (N=357). Figuur 6: Methode IFMS in de toekomst 25% 44% 31% Verder op huidige manier Aanvullend IFMS uitkomsten delen in vakgroep Nieuwe aanpak Uit figuur 6 blijkt dat twee derde deel van medisch specialisten behoefte heeft aan een vernieuwde IFMS methodiek (69%). Hiervan stelt twee derde deel van de medisch specialisten voor om IFMS uitkomsten te delen in de vakgroep en een derde deel stelt andere wijzigingen voor, zoals: - Team functioneren - IFMS afschaffen - Borgen uitkomsten IFMS - IFMS inkorten - Niet zelf kiezen wie je beoordeelt 22

23 R10 geeft tijdens een interview aan dat hij IFMS een farce vindt: Ik snap dat het een waakhond is, maar je kan heel makkelijk mooi weer spelen en het ontduiken. Het is geen toevoeging voor dagelijkse gang van zaken. Een aantal medisch specialisten stellen voor om de uitkomsten van IFMS trajecten te borgen. Dit kan bijvoorbeeld door te toetsen of er aan verbeterpunten wordt gewerkt. Op dit moment zijn medisch specialisten zelf verantwoordelijk voor de manier waarop zij aan de slag gaan met verbeterpunten die voortkomen uit het IFMS traject, hierdoor kunnen zij zich onttrekken aan de uitkomsten van IFMS. Ook gaven een aantal medisch specialisten aan dat IFMS tijdrovend is en dat vragenlijsten efficiënter kunnen. Volgens R5 zijn veel elementen dubbel. Een voorbeeld dat zij geeft is het formuleren van leerdoelen, eerst moet je dat in het algemeen doen en dan nogmaals per domein. 23

24 5.4 Gedeeld IFMS In deze paragraaf wordt weergegeven hoe frequent medisch specialisten uitkomsten van hun IFMS traject delen met collega s, wat voor effect zij vinden dat het delen van IFMS uitkomsten heeft en wat de redenen zijn om IFMS uitkomsten niet te delen. Figuur 7 laat zien hoe vaak de uitkomsten van een IFMS traject zijn gedeeld in de vakgroep (N=333). Hieruit blijkt dat de uitkomsten van IFMS gedeeld worden in sommige vakgroepen. Het is onduidelijk of dit op structurele wijze gebeurd of op informele wijze. In de interviews blijkt daarnaast dat het verschilt welke uitkomsten gedeeld worden. In sommige vakgroepen wordt het gehele dossier gedeeld en in andere vakgroepen mogen medisch specialisten zelf bepalen welke uitkomsten ze delen. Figuur 7: Frequentie delen IFMS uitkomsten Nooit 29% Een enkele keer 22% Soms 19% Vaak 11% Altijd 19% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% Effect delen IFMS uitkomsten Aan de mensen die de uitkomsten van IFMS hebben gedeeld is gevraagd of dit heeft bijgedragen aan het functioneren van de vakgroep (N=238) en aan het eigen functioneren (N=238). De uitkomsten worden weergegeven in figuur 8. In onderstaand figuur is af te lezen dat meer medisch specialisten vinden dat het delen van IFMS uitkomsten leidt tot verbetering in het eigen functioneren dan tot verbetering in het functioneren van de vakgroep. Figuur 8: Effect delen uitkomsten 24

25 50% 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% 6% 6% 17% 10% 47% 36% 26% 41% 4% 7% Verbetering functioneren vakgroep Verbetering eigen functioneren Helemaal oneens Oneens Neutraal Eens Helemaal eens Er bestaat een zwak negatief verband tussen de grootte van de vakgroep en de mening dat het bespreken van IFMS uitkomsten bijdraagt aan het eigen functioneren (Rs= - 0,131 p<0,05, tweezijdige toets, N=236). Dus naarmate medisch specialisten deel uitmaken van grotere vakgroepen, zijn ze minder positief over het effect van het bespreken van IFMS uitkomsten met collega s (zie bijlage 7, nr 8). Daarnaast bestaat er een zwak negatief verband tussen de leeftijd van medisch specialisten en de mening dat het bespreken van IFMS uitkomsten bijdraagt aan het eigen functioneren (Rs=- 0,133, p<0,05, eenzijdige toets, N=235). Dus naarmate medisch specialisten ouder zijn, zijn ze minder positief over het effect van het bespreken van IFMS uitkomsten met collega s op het eigen functioneren (bijlage 7, nr 14). Ook bestaat er een zwak negatief verband tussen de grootte van de vakgroep en de mening dat het bespreken van IFMS uitkomsten bijdraagt aan het functioneren van de vakgroep (Rs=- 0,230, p<0,01, tweezijdige toets, N=235). Dus naarmate medisch specialisten deel uitmaken van grotere vakgroepen, zijn ze minder positief over het effect van het bespreken van IFMS uitkomsten op het functioneren van de vakgroep (zie bijlage 7, nr 9). Het voordeel van het delen van IFMS uitkomsten is dat de uitkomsten van IFMS geborgd worden doordat het team op de hoogte is van elkaars leerdoelen. R9 gaf aan dat het delen van uitkomsten van IFMS in zijn vakgroep bij heeft gedragen aan het functioneren van collega s in de vakgroep. Mensen die het niet goed doen, hebben geen straf, maar hulp nodig. Volgens R9 kan het delen van de uitkomsten van een IFMS traject ervoor zorgen dat iedereen op de hoogte is van elkaars verbeterpunten zodat ze je elkaar hierbij kunt helpen. Aan de specialisten die aan hebben gegeven de uitkomsten van IFMS nooit te hebben gedeeld is gevraagd wat hiervoor de reden was, zie figuur 9 (N=95). 25

26 Figuur 9: Redenen voor het niet delen IFMS uitkomsten Mijn collega's vinden de uitkomsten van IFMS persoonlijk Mijn collega's vinden het niet belangrijk Uitkomsten van IFMS vind ik daarvoor te persoonlijk Vind ik niet belangrijk 8% 7% 14% 12% Nooit van gekomen 41% Anders 18% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45% Het merendeel (41%) van de medisch specialisten heeft ingevuld dat dit er nooit van is gekomen. Negentien specialisten (18%) hebben de optie anders ingevuld. Grotendeels werd hier genoemd dat IFMS uitkomsten niet zijn gedeeld omdat IFMS daar niet voor is bedoeld en niet zodanig is geïntroduceerd. Ook gaf een specialist aan dat het lastig is om uitkomsten van IFMS te delen op een bepaald moment, omdat IFMS trajecten van verschillende medisch specialisten niet altijd synchroon lopen. R6 geeft aan: Gedeeld IFMS is lastig, omdat je wel kritisch wil zijn op elkaars functioneren zonder een negatieve sfeer te creëren binnen de vakgroep. Meneer Hoofwijk gaf aan dat verplicht maken van het delen van IFMS uitkomsten voor calculerend gedrag zorgt, waardoor de uitkomsten van een IFMS traject een vertekend beeld zullen geven. 26

27 5.5 Teamfunctioneren In deze paragraaf worden verschillende vormen genoemd waarin medisch specialisten momenteel aandacht besteden aan teamfunctioneren. Ook wordt weergegeven hoeveel aandacht medisch specialisten willen besteden aan teamfunctioneren en hoe vaak teamfunctioneren onderwerp van gesprek moet zijn. In de enquête is gevraagd welk cijfer medisch specialisten geven voor de samenwerking in hun vakgroep, het gemiddelde cijfer dat hieruit kwam is een 7,4 (N=324). Figuur 10 geeft de spreiding van de antwoorden weer (bijlage 10, nr 2). Figuur 10: Spreiding reacties cijfer voor samenwerking in vakgroep 40,00% 35,00% 30,00% 25,00% 20,00% 15,00% 10,00% 5,00% 0,00% 38% 30% 12% 7% 5% 0,30% 0,60% 2% 2% 2% Gemiddelde cijfer voor samenwerking in vakgroep Er is een zwak negatief verband tussen de grootte van de vakgroep en het cijfer dat medisch specialisten geven voor de samenwerking van de vakgroep (Rs=- 0,177, p<0,01, tweezijdige toets, N=320). Dus naarmate de vakgroep uit meer medisch specialisten bestaat, geven zij de samenwerking binnen de vakgroep een lager cijfer (bijlage 7, nr 10). Vormen van teamfunctioneren Met behulp van de enquête is geïnventariseerd op welke manieren aandacht wordt besteed aan teamfunctioneren (N=314). Figuur 11: Vormen van aandacht voor teamfunctioneren 14% 5% 28% 23% 30% Heidag gericht op teamfunctioneren Tijdens informele momenten Regelmatige evaluatie van onze vakgroepbesprekingen Met externe begeleider Anders 27