De campagne in 2009: valpreventie een vaste plek geven!

Transcriptie

1 december 2008 voor professionals die zich inzetten voor valpreventie bij ouderen Inhoudsopgave De campagne in 2009: valpreventie een vaste plek geven! De campagne in 2009: valpreventie een vaste plek geven! 1 Eerste resultaten campagne Een goede conditie helpt vallen voorkomen succesvol 2 Uw ervaringen zijn goud waard. 3 Proteion Thuiszorg Noord-Limburg houdt senioren graag op de been 3 Komend jaar, alweer het vierde campagnejaar, willen we de campagne aanpak van 2008 voortzetten. Hiermee komen we tegemoet aan de behoefte van lokale organisaties om meer tijd te nemen om valpreventie als thema een vaste plek te geven in de lokale activiteiten en hierbij actief te worden ondersteund. Ook komend jaar is het motto Een goede conditie helpt vallen voorkomen. De nadruk wordt gelegd op de winst die met valpreventie kan worden behaald, bijvoorbeeld een zelfstandig en gezond leven. Het gehele jaar door worden lokale organisaties ondersteund bij hun valpreventieve activiteiten. We maken zoveel mogelijk gebruik van de al bestaande materialen. Deze worden waar nodig verbeterd en aangevuld. Er wordt toegewerkt naar een campagnemaand in de periode september/oktober Evenals in 2008 staat dan het tv-spotje met Sjoukje Dijkstra centraal, ondersteund door hierbij aansluitende massamediale uitingen, terwijl op lokaal niveau allerlei activiteiten plaats vinden. In de campagne 2009 loopt een aantal sporen naast elkaar, die we hieronder zullen toelichten. Voorkomen van valongevallen op straat in de winter 4 Bewegen valt goed! Bewegingsstimulering en valpreventie bij allochtone ouderen 5 Trainingsbijeenkomst Valpreventie voor Unie KBO afdelingen 5 Folder Rechtop blijven staan met medicijnen. Medicijngebruik en vallen gaat vaak samen is nu beschikbaar! 6 Wintersale: Bordspel Huisje Weltevree nu met 20% korting 6 Testkoffer We blijven inspelen op de trend om gezondheidsaspecten zelf te testen. Intermediairs kunnen een testkoffer met hulpmaterialen bestellen en worden in workshops getraind in het werken hiermee. De samenstelling van de testkoffer is gebaseerd op de risicofactoren voor een val, ondermeer visus, balans en reactievermogen. Ouderen krijgen door het doen van de tests meer inzicht in het (afnemen van het) functioneren van hun eigen lichaam. Dit is een goede manier om in gesprek te komen met ouderen over maatregelen die de lichamelijke conditie helpen bewaren/verbeteren en de kans op een val verkleinen. De testkoffer wordt nu al regelmatig besteld en gebruikt. Voor de workshop Werken met de testkoffer is veel belangstelling. Deze workshop zal periodiek en naar behoefte worden aangeboden. Voorlichting op maat Vrijwilligers/professionals die de tests afnemen kunnen, aan de hand van de resultaten uit de tests, informatie geven over maatregelen en doorverwijsmogelijkheden. Daarnaast worden lokale organisaties gestimuleerd, ondersteund en zonodig getraind om voorlichtingsactiviteiten te organiseren voor ouderen. Workshop Groepsvoorlichting De workshop Groepsvoorlichting Voorkom vallen : deze workshop wordt al enkele jaren gegeven en er is nog steeds veel vraag naar. Bedoeling is de workshop regelmatig aan te bieden, aangevuld met een of meer terugkomdagen waarin gelegenheid is om in workshops thema s uit te diepen of ervaringen en best practices uit te wisselen. Trainingsaanbod VOA s Ook het trainingsaanbod gericht op vrijwillige ouderenadviseurs (VOA) wordt opnieuw, zij het in aangepaste vorm, aangeboden. In deze training worden ouderen in enkele dagdelen opgeleid tot vrijwillig ouderenadviseur en leren zij om in een huisbezoek bij een oudere het huis op risico s te screenen en hierover voorlichting en informatie te geven. Tot dusver werd deze training verzorgd door bureau Odyssee. Voor ogen

2 Pagina 2 staat om - na een korte behoeftenpeiling - de training via een train-de-trainer-aanpak aan te bieden. Hierbij worden functionarissen die werkzaam zijn bij bijvoorbeeld een GGD of lokale welzijnsorganisatie alsmede onze eigen trainers getraind om zelf zo n training in hun eigen regio te kunnen aanbieden en uitvoeren. Ontwikkelgroepen De samenwerking met en ondersteuning aan intermediairs wordt geïntensiveerd. Via de procesevaluatie over de nu lopende campagne verzamelen we wensen, verbetersuggesties en ervaringen voor verbetering van aanpak, accenten, materialen en ondersteuningsaanbod. In ontwikkelgroepen met intermediairs willen we ervaringen met bestaande materialen en methoden uitwisselen, en desgewenst nieuw materiaal ontwikkelen en testen. Lokale organisaties geven aan behoefte te hebben aan praktisch en heel concreet materiaal om aan ouderen mee te geven. Een belangrijk aandachtspunt komend jaar is de vraag op welke wijze valpreventie een structurele plek kan krijgen in het activiteitenpakket op lokaal niveau. Bewegen valt goed De aanpak zoals deze is ontwikkeld i.s.m. NISB in het project Bewegen valt goed specifiek gericht op allochtone ouderen wordt verder uitgerold. De kick off van de landelijke implementatie van dit project was in mei Inmiddels zijn ruim 25 organisaties uit de secto- ren sport, gezondheid en welzijn aan de slag. De aanpak is erop gericht om beweeggroepen op te zetten waarin ook valpreventieve activiteiten aan bod komen. De reeds ontwikkelde hulpmiddelen worden verder geschikt gemaakt als ondersteuningsmateriaal. Business Case valpreventie In overleg met GGD-en wordt getracht om op gemeentelijk niveau het onderwerp valpreventie op de lokale politieke agenda te krijgen. Er is een business case valpreventie ontwikkeld die gemeenten binnen hun WMO-beleid kan ondersteunen. Dit is een soort rekenhulp voor gemeenten om de beoogde opbrengsten van valpreventie in relatie te brengen met de benodigde investeringen. In het kader van de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO) is het voor gemeenten relevant om gericht aandacht te besteden aan valpreventie als onderdeel van lokaal gemeentelijk beleid. Desgewenst willen we voor lokale bestuurders, gemeente ambtenaren en GGD functionarissen workshops aanbieden over het gebruik van de Business Case. Bij ZonMw hebben we een aanvraag ingediend zodat de campagne valpreventie in aanmerking komt voor de middelen die vanuit de landelijke Leefstijlcampagnes beschikbaar zijn. Uiterlijk in februari weten we of onze subsidieaanvrage wordt goedgekeurd. Eerste resultaten campagne Een goede conditie helpt vallen voorkomen succesvol In de maand oktober heeft Consument en Veiligheid de media opgezocht met een landelijke campagne om het onderwerp vallen in relatie tot gezondheid bij zelfstandig wonende ouderen op de agenda te zetten. Deze campagne werd ingezet in combinatie met voorlichting op maat waaronder beweegtrainingen door een netwerk van intermediairs. Met de inzet van deze campagne heeft Consument en Veiligheid ouderen er bewust van willen maken om meer bezig te zijn met de eigen gezondheid en de juiste gezondheidsmaatregelen te nemen om een val te voorkomen. Campagne icoon Sjoukje De campagne en de diverse ingezette middelen zijn zeer positief ontvangen door de media en de diverse intermediaire partners van Consument en Veiligheid. Met name de inzet van Sjoukje Dijkstra als campagne icoon, bleek erg tot de verbeelding te spreken en heeft er voor gezorgd dat de campagne een duidelijk en zeer herkenbaar gezicht heeft gekregen. Ook de door Consument en Veiligheid ontwikkelde testkoffers zijn gretig afgenomen. Navraag onder onze intermediaire partners heeft aangetoond dat een aantal de testkoffer reeds inzet binnen de eigen lokale activiteiten dan wel activiteiten op stapel heeft staan. Ondanks het ontbreken van de nog uit te voeren eindevaluatie van de campagne, kunnen we nu al voorzichtig concluderen dat de campagne succesvol is geweest en Consument en Veiligheid de positieve ervaring mee zal nemen in haar toekomstige te ontwikkelen campagnes.

3 Pagina 3 Uw ervaringen zijn voor ons goud waard! In het campagnejaar Wat zijn uw ervaringen met de campagne? 2008 is ervoor gekozen om senioren met behulp van de doe-en-ervaar testen in de testkoffer inzicht te geven in hun Heeft u wensen valrisico. Uw voorlichting en begeleiding hier- voor de volgende campagne? bij was van groot belang voor het slagen van de valpreventieve activiteit. Waarschijnlijk heeft u de testkoffer al besteld en heeft u inmiddels ook een vragenlijst van ons ontvangen. Via deze vragenlijst verzamelen we gegevens over welke activiteiten er landelijk met de testkoffer zijn ondernomen en wat uw mening is over de campagnematerialen en de campagne uitingen. Bij een nieuwe valpreventieve campagne is het namelijk essentieel dat u goed met de materialen kunt werken en dat de campagne u voldoende ondersteunt in uw werkzaamheden. Wij houden daarom zoveel mogelijk rekening met uw ervaringen bij de ontwikkeling van het nieuwe campagnejaar. Wensen en suggesties Ook in het campagnejaar 2009 willen we senioren blijven attenderen op valrisico s door deze zoveel mogelijk te beperken. Uw wensen en suggesties ter verbetering van de huidige campagne zijn bij ons daarom van harte welkom. Denk bijvoorbeeld aan welke materialen en ondersteuning u graag van ons zou willen ontvangen. Of misschien heeft u meer behoefte aan het ontwikkelen van uw vaardigheden in het organiseren van valpreventie activiteiten. We zijn ook geïnteresseerd in ideeën om senioren beter te bereiken: hoe moeten we de boodschap in de campagne overbrengen? En hoe kunnen we de ouderen beter bij de campagne betrekken? Laat het ons weten! Wij nodigen u uit om mee te denken over het vervolg van de campagne van Dit kunt u doen door uw wens of suggestie op te sturen naar onderstaand adres maar misschien wilt u ook wel toelichting geven in een afzonderlijk gesprek of lijkt het u leuk om in een ontwikkelgroep deel te nemen. Aan de hand van de reacties gaan we kijken wat de beste passende vervolgstappen zullen zijn. Heeft u interesse om mee te denken of uw ervaringen met ons te delen? Stuur dan Sander Slootmaker een mail (s.slootmaker@veiligheid.nl). Heeft u de vragenlijst over het campagnejaar 2008 niet ontvangen, dan kunt u deze alsnog bij hem aanvragen. Alvast hartelijk dank voor uw inbreng! Proteion Thuiszorg Noord-Limburg houdt senioren graag op de been Proteion Thuiszorg Noord-Limburg maakt vaak mee dat senioren zorg nodig hebben na een valpartij. Ze weet dus hoe belangrijk het is om de kans op een val zo klein mogelijk te maken. Om die reden doet de Limburgse organisatie, als eerste thuiszorginstelling in de regio, mee met de landelijke campagne rondom valpreventie. Om de kans op een valpartij in huis zo klein mogelijk te maken, biedt Proteion Thuiszorg Noord-Limburg diverse diensten aan. Ten eerste geeft ze groepsvoorlichting aan senioren met tips over leefgewoonten, gezonde voeding, valpreventie en het zelfstandig blijven wonen. Verder biedt ze een gratis gezondheidstest aan voor mensen van 65 jaar en ouder. In deze test wordt uitgebreid aandacht besteed aan valpreventie door onder meer de coördinatie, balans, spierkracht, zichtvermogen en het reactievermogen te testen. Op deze manier kunnen gezondheidsrisico's die de kans op een val vergroten aan het licht worden gebracht en aangepakt worden. Spreekuur of thuis Mensen kunnen voor de gratis gezondheidstest langskomen op het spreekuur in het Huis van de Wijk in Venlo of op het servicepunt van Proteion Thuiszorg Noord-Limburg in ziekenhuis VieCuri Venlo. Daarnaast

4 Pagina 4 komen de consultatieverpleegkundigen ook gratis bij mensen thuis om de test af te nemen. De verpleegkundige maakt hiervan een verslag en geeft indien nodig advies. De gezondheidsconsultatie van Proteion Thuiszorg Noord-Limburg is speciaal bedoeld voor senioren van 65 jaar en ouder. Aanmelden kan heel eenvoudig via de Klantenservice van de thuiszorginstelling. Ook de huisarts, specialist, familie, kinderen, buren, mantelzorger of thuishulp kan dit doen. Zeer positief De motivatie om mee te doen aan de gezondheidstest is groot. De senioren die mee hebben gedaan aan de gezondheidstest, zijn over het algemeen zeer positief. Consultatieverpleegkundige Til Janssen: "Veel mensen hebben de televisiespotjes gezien met de vroegere topkunstschaatsrijdster Sjoukje Dijkstra, waarin zij vertelt hoe belangrijk het is om fit en soepel te blijven, om op die manier de kans op vallen te verkleinen. Daarnaast zien senioren hoe belangrijk het is om goed op je gezondheid te letten. Een goede ogentest bijvoorbeeld, kan duidelijk maken dat iemand toch echt een bril nodig heeft. Als je goed ziet, is de kans op vallen uiteraard een heel stuk kleiner dan wanneer je slecht zichtvermogen hebt." Ook de groepsvoorlichtingen zijn erg in trek. Verschillende verenigingen zoals KBO's, ouderenbonden en vrouwenverenigingen hebben ondertussen vol belangstelling de presentatie over veiligheid gevolgd. Til Janssen: "Naar aanleiding van de presentaties ontvingen we ruim zestig aanmeldingen voor de gratis gezondheidstesten. De verschillende activiteiten die Proteion Thuiszorg Noord-Limburg aanbiedt op het gebied van valpreventie, spreekt senioren dus zeer zeker aan!" Kijk voor meer informatie over het zorgaanbod van Proteion Thuiszorg Noord-Limburg op de website Voorkomen van valongevallen op straat in de winter Het is weer winter en alhoewel de winters in Nederland minder streng zijn dan voorheen, kan het toch nog behoorlijk glad worden op straat! Cijfers Per jaar worden naar schatting ouderen van 55 jaar en ouder behandeld op een SEH-afdeling na een val op straat. Dat zijn gemiddeld 42 ouderen per dag! Driekwart van de slachtoffers is vrouw (75%). Een val op straat leidt in bijna de helft van alle slachtoffers van 55 jaar en ouder die op een SEH-afdeling behandeld worden, tot een botbreuk (49%, 7.500). Een gebroken pols komt het meest voor (13%, 2.000). De helft van de ouderen die op straat zijn gevallen, waren aan het wandelen (50%). Daarnaast komt het regelmatig voor dat senioren vallen bij het in- of uitstappen van een voertuig. Bij de trein, tram, metro of bus heeft dit bijvoorbeeld te maken met de drukte, ongelijk liggende tegels op het perron of gladheid. Bij het in- en uitstappen van de auto kan het misgaan door de draai die men moet maken en de lage zitplaats. Ook bij het uitlaten van de hond komen senioren soms ten val. Struikelen en uitglijden Ouderen struikelen vaak op straat (6.100 SEH-behandelingen per jaar) over oneffen bestrating of stoepran- den, drempels en opstapjes. Deze hoogteverschillen zijn in enkele gevallen slecht zichtbaar. Dat komt bijvoorbeeld door te weinig kleurverschil tussen de stoep en de straat, slechte verlichting of losse bladeren die de stoeprand bedekken. Na struikelen is uitglijden over gladde bestrating met ongevallen per jaar de belangrijkste oorzaak van een valpartij. Gladheid wordt veroorzaakt door natte bladeren, ijzel, sneeuw of regen. In de winter vallen meer ouderen op straat dan in de zomer (4.200 versus 3.500). Vooral uitglijden komt in de winter vaker voor, bij meer dan de helft van de mensen die op straat uitglijdt gebeurt dit in de winter (54 %), bij maar 8 % in de zomer. Tips en maatregelen Hieronder volgen enkele tips en maatregelen ter voorkoming van een valpartij: - Kies een zo veilig mogelijke route en let op gevaarlijke situaties met bijvoorbeeld losse stoeptegels en gladde stukken door gevallen bladeren of ijzel. Weinig verlichting en slechte stoepen of wegen maken de kans op vallen groter. Klachten kunnen worden doorgegeven aan de gemeente. Het nummer of loket voor klachten is te vinden in de gemeentegids.

5 Pagina 5 - Zorg voor schoenen met een goede zool: een goed profiel heeft meer grip zodat men minder snel uitglijdt. - Regelmatig blijven bewegen, ook als men vaker thuisblijft vanwege gladheid. Dit kan bijvoorbeeld door met het televisieprogramma Blijf in beweging mee te doen (dagelijks op Nederland 1 om 6.45 uur en 9.10 uur en in het weekend om 8.45 uur). Beweging is belangrijk om de conditie op peil te houden en vallen te voorkomen. - Met de feestdagen uitkijken met (teveel) alcohol. Door alcohol reageert men langzamer en het verslapt de spieren. Ook maakt alcohol het evenwicht slechter. Zie voor meer tips Bron: Letsel Informatie Systeem Bewegen valt goed! Bewegingsstimulering en valpreventie bij allochtone ouderen Er gebeurt van alles rondom het project Bewegen valt goed!. Dit samenwerkingsproject tussen Consument en Veiligheid en NISB (Nederlands instituut voor sport en bewegen) met als doel het stimuleren van bewegen en het voorkomen van valongevallen bij allochtone ouderen, wordt momenteel in een landelijke proef-implementatie in 25 gemeenten in Nederland uitgevoerd. Na de ramadan (september) hebben de uitvoerende lokale organisaties de contacten met moskeebesturen, zelforganisaties en de overige lokale samenwerkingspartners uit welzijn, gezondheidszorg, sport en integratie verder uitgebouwd en geïntensiveerd en zijn de voorbereidingen in volle gang. Training voor groeps- en beweegleiders Begin november heeft de training voor groeps- en beweegleiders plaatsgevonden. Tijdens deze training hebben de aanwezigen tijdens een theoretisch deel uitleg gehad over de werkprincipes die bij de Communities in Beweging aanpak horen. En heeft men informatie over valpreventie voorlichting gehad. Ook kon men zelf praktisch aan de slag met functionele testen en beweegoefeningen om aan valpreventie te doen. Daarnaast zijn er in regionale bijeenkomsten ervaringen uitgewisseld en informatie ontvangen over het houden van focusgroepsgesprekken met leden uit de doelgroep (community). Komende periode worden deze groepsgesprekken gepland. Met de verkregen informatie wordt het beweegprogramma opgezet. Wilt u meer lezen over het project? Via kunt u de eerste editie van de nieuwsbrief Bewegen valt goed! downloaden en lezen hoe het met de pilot steden van het eerste uur gaat. Trainingsbijeenkomst Valpreventie voor Unie KBO afdelingen Op donderdag 18 september jl. namen 15 vrijwillig groepsvoorlichters deel aan een eendaagse train de trainer voorlichtingsbijeenkomst van Consument en Veiligheid over valpreventie ( Veilige omgeving thuis ) en het gebruik van de testkoffer. Deze groep vrijwillige ouderenadviseurs (VOA s) is namelijk vanaf oktober 2008 in gesprek met andere senioren om informatie over een veilige omgeving thuis te verstrekken en mogelijk ook aan de slag te gaan met de testkoffer. Unie KBO is van plan voor elke afdeling ongeveer 3 informatiebijeenkomsten van 1,5 uur te verzorgen de komende winterperiode. Met de train de trainer bijeenkomst werd informatie aangereikt over de risicofactoren (medicijngebruik, visus, omgeving), te treffen maatregelen en over hoe je onderdelen van de testkit, zoals het afnemen van een balanstest, op interactieve wijze in kan zetten tijdens informatiebijeenkomsten. Belang VOA s Doordat het merendeel van de groep ruime ervaring heeft op het gebied van gezondheidsvoorlichting werd nogmaals bevestigd hoe belangrijk de rol is van de VOA s. De trainingsbijeenkomst was over en weer nuttig; zo ook om vanuit de praktijk de ervaringen en informatiebehoeftes te inventariseren om het trainingsaanbod verder te optimaliseren. Door het koppelen van deze bijeenkomsten aan goed bezochte activiteiten zoals een ledenvergadering, verwacht Unie KBO zoveel mogelijk ouderen te interesseren.

6 Pagina 6 Folder Rechtop blijven staan met medicijnen. Medicijngebruik en vallen gaat vaak samen is nu beschikbaar! COLOFON De is een periodieke uitgave van Consument en Veiligheid en verschijnt meerdere keren per jaar. Deze nieuwsbrief biedt u informatie over de stand van zaken van de landelijke valpreventiecampagne bij senioren, nieuwe ontwikkelingen en praktijkervaringen van organisaties die meewerken aan de campagne. De uitgave is bestemd voor alle intermediairs die direct of indirect betrokken zijn bij zelfstandig wonende, kwetsbare ouderen. In de vorige editie van deze nieuwsbrief stond een vooraankondiging over de uitgave van een folder over medicijngebruik in relatie tot valongevallen. Inmiddels is deze meertalige folder (met gewijzigde titel) Rechtop blijven staan met medicijnen. Medicijngebruik en vallen gaat vaak samen te downloaden en/of te bestellen via onze website (bij Ouderen, Professionals, Materialen en Campagne 2008). 1 set van 30 folders kost 5,25. Deze folder, die geschikt is voor minder taalvaardige ouderen en vertaald is in het Engels, Turks en Arabisch, kan meegegeven worden na een themabijeenkomst over bijvoorbeeld valpreventie, medicijngebruik of diabetes. Wintersale: Bordspel Huisje Weltevree nu met 20% korting! Meer informatie Blijf up-to-date via Voor vragen kunt u contact opnemen met de Servicedesk op telefoonnummer (ma t/m vrij van uur) of per info@veiligheid.nl Redactie L. Ersözlü, E. van den Berg, C. Gooiker, G. Schreuder, H. Dijkema, S. Slootmaker, E. Stolte en T. Zevenhuizen Deze publicatie is samengesteld met de grootst mogelijke zorgvuldigheid. Consument en Veiligheid aanvaardt geen verantwoordelijkheid voor eventuele onjuistheden. Overname van (gedeelten) tekst is toegestaan, mits met juiste bronvermelding. Wie bereikt veilig en wel de slaapkamer? Tijdens een spannende tocht door alle kamers van Huisje Weltevree tuimelen de spelers van het ene gevaar in het andere. Men kan zich redden door vragen op te lossen en bewegingsoefeningen te doen. Huisje Weltevree is een soort ganzenbordspel, dat gespeeld kan worden op allerlei plaatsen waar ouderen samenkomen. Door het spelen van het spel worden ouderen bewust van het risico dat zij lopen op een val in huis. Vervolgens leren zij wat zij zelf kunnen doen om een val te voorkomen. Alle nodige attributen zitten in de speldoos, de enige vereisten zijn tafel en stoelen. Het spel duurt ongeveer 60 minuten en kan gespeeld worden met 6 personen. Het spel kan op verschillende manieren ingezet worden: - Binnen activiteiten vanuit het welzijnswerk voor ouderen. - Bij de dagopvang in verzorgingshuizen. - Op informatiemarkten. - Als deskundigheidsbevordering van thuiszorgmedewerkers, docenten Meer Bewegen voor Ouderen, studenten, stagiaires enz. Bestel nu snel het spel met 20% korting om tijdens de koude en donkere winterfeestmaanden in huis te hebben! Tijdens deze actieperiode krijgt u tijdelijk ook gratis 30 campagnefolders Een goede conditie helpt vallen voorkomen! Kijk hiervoor op ww.veiligheid.nl. Kies dan voor de optie Ouderen, Professionals en Materialen. Meer informatie op