Leergang Didactiek voor de BKO

Transcriptie

1 Leergang Didactiek voor de BKO Ontwerpen van onderwijs: Maak een leertaak Centrum voor onderwijs en leren Opdracht Maak een leertaak Achtergrond Studenten leren door leeractiviteiten uit te voeren en feedback te verwerken. Met goed doordachte leertaken gaan ze doelgericht aan het werk en ontvangen ze de feedback die ze nodig hebben om zich te verbeteren. Succesvol onderwijs valt of staat met goede leertaken. Het construeren van effectieve en uitdagende leertaken vraagt naast ambachtelijke inzet ook creatief denkwerk. Je intuïtie over wat studenten aanspreekt, zul je daarom goed kunnen gebruiken bij deze ontwerpopdracht. In deze opdracht, werk je aan een concrete leertaak voor het eigen onderwijs. Je krijgt de gelegenheid om concepten van de leertaak voor te leggen aan de andere deelnemers en de begeleiders. Zo krijg je feedback op de werkzaamheid en aantrekkelijkheid van de leertaak, die je vervolgens verwerkt in de definitieve vorm. Door anderen van feedback te voorzien op de kwaliteit van hun concept leertaak, leer je kritisch naar onderwijsleertaken kijken en daar is het eigen werk weer bij gebaat. Je doet immers ideeën op en leert welke vragen je jezelf tijdens het ontwikkelproces kunt stellen. Doel Deze opdracht draagt bij aan het volgende doel: Je construeert taken die doeltreffend zijn en naar opbouw en inhoud consistent zijn geformuleerd. Product De gemaakte leertaak voldoet aan de volgende criteria. De taak is: effectief (doelgericht en doelmatig met het oog op beschikbare middelen); uitdagend en motiverend om aan te werken (zowel voor student als docent); consistent in beschreven ontwerp; doenlijk en uitvoerbaar. Werkwijze De werkwijze bestaat kort gezegd uit 3 stappen: a) je ontwikkelt een taak volgens het vast stramien (lijst 1). b) je beoordeelt of de taak in opzet voldoet aan de criteria (lijst 1), en of de taak naar verwachting voldoende uitdaagt (lijst 2). Tenslotte c) formuleer je vragen voor de nabespreking en punten waar je hulp/feedback op wilt krijgen. De peers en docent geven feedback op de punten waar je naar hebt gevraagd en op basis van de algemene vragen (feedback vragen pagina 5) Bijlagen leertaken Lijst 1: Leertaak en het vast stramien van elementen (pagina 2) Lijst 2: Wat studenten uitdaagt bij leertaken (pagina 2) Lijst 3: Typen taken (pagina 3) Lijst 4: Leerdoel en soorten leertaken (pagina 4) Feedbackformulier leertaken (pagina 5)

2 Lijst 1: Leertaak en het vast stramien van elementen Geef bij uw leertaak de volgende informatie: 1. Achtergrond en bedoeling van de taak Geef aan in welk kader de studenten deze opdracht krijgen en waarom, en wat de plaats en functie is van de opdracht in het onderwijs. 2. Werkwijze en instructie Ø activiteiten: wat moeten studenten precies doen, met wie? Ø hoeveel tijd moet voor de opdracht worden uitgetrokken? Ø zijn er richtlijnen of suggesties voor de aanpak van de opdracht? Ø welke zijn de benodigde bronnen en materialen (bijv. boeken, videobanden)? 3. Resultaat en nabespreking Geef aan wat precies het resultaat van de opdracht moet zijn: Ø wat moeten studenten meebrengen, inleveren, presenteren en Ø zijn er richtlijnen voor de vorm (bijv. aantal pagina's)? Ø zijn er criteria waaraan het resultaat wordt getoetst en telt de opdracht mee voor het eindcijfer? Geef ook informatie over de nabespreking: Ø wát wordt er nabesproken (nabesprekingsvragen, criteria) en Ø hoe gaat u dat aanpakken (bijv. individueel, schriftelijk, groepsgewijs). Lijst 2: Wat studenten uitdaagt bij leertaken Een heldere opdracht Ø student weet wat er van hem/haar wordt verwacht Ø formulering is accuraat Ø te volgen werkwijze is duidelijk Een uitvoerbare opdracht Ø er is voldoende tijd voor de uitvoering Ø de omvang staat in verhouding tot de beschikbare studiebelastingsuren Ø het niveau is niet te hoog Een motiverende opdracht Ø de opdracht sluit aan bij de actualiteit Ø de opdracht is niet te makkelijk/ te moeilijk Ø de opdracht sluit aan bij de beleving/interesse/ervaring van de student Ø actieve verwerking van de stof wordt gestimuleerd Ø de opdracht biedt mogelijkheid tot 'succes ervaren' (studenten zien dat ze groeien) Ø de student kan - binnen bepaalde grenzen- eigen keuzes maken Ø de leertaken zijn gevarieerd Ø de opdracht is relevant voor de beroepspraktijk Ø er is mogelijkheid tot samenwerking met anderen Ø de opdracht biedt ruimte: de opdracht is niet teveel voorgestructureerd Een gemotiveerde en betrokken docent Ø u bent zelf enthousiast over de inhoud Ø u bent nieuwsgierig naar het resultaat van studenten

3 Lijst 3: Typen Leertaken een onderscheid op basis van leeractiviteiten Studeertaak: vraagt naar kennisverwerving, begrip (vergelijking, ordening) Een studieopdracht nodigt de student uit tot individuele studie. Het belangrijkste doel is dat de student zich bepaalde kennis eigen maakt, en kennis combineert tot een nieuw geheel. Bij voorkeur beperken zich de gevraagde activiteiten niet tot lezen, bestuderen of memoriseren van studiemateriaal. De opdracht kan meer uitdagen door van de student te vragen iets met de studiestof te doen. Bijv. het maken van een uittreksel op hoofdlijnen, het visualiseren van de inhoud in een diagram, schema etc. of uit het beantwoorden van uitgekiende vragen. Toepassingstaak: vraagt naar gebruik van kennis Een toepassingstaak is bedoeld om de student de gelegenheid te geven zijn kennis toe te passen. Opgaven, vraagstukken en sommen horen bij dit type. Het gaat vaak niet om praktische toepassing. Meestal gaat het om het combineren van kennis tot een nieuw geheel of van het deduceren van nieuwe feiten uit bekende feiten. Het toepassen van bepaalde principes is van belang bij dit type taak. Bijv. Stellingen formuleren, vraagstukken of casussen oplossen, berekeningen uitvoeren. Strategietaak: vraagt naar handelwijze Een strategietaak begint meestal met: wat zou je doen als. Kenmerk is dat er niet gevraagd wordt feitelijk te handelen, maar hoe men zou handelen gegeven een bepaalde situatie. Dit kan zowel betrekking hebben op praktisch handelen als op meer theoretische (denk)handelingen. De bedoeling is te leren hoe op basis van achterliggende processen, mechanismen of procedures rationele beslissingen genomen kunnen worden. De student wordt uitgelokt denkactiviteiten op een hoog cognitief niveau uit te voeren. Hij/zij zal kennis moeten actualiseren, eventueel kennis moeten opzoeken en moeten afwegen welke kennis bruikbaar is om tot een oplossing van de vraag of het probleem te komen. De nadruk kan daarbij liggen op de methodiek: het stapgewijs en systematisch oplossen van het probleem/casus. Probleemtaak: vraagt naar verklaring Een probleemtaak bestaat uit een min of meer neutrale beschrijving van een aantal verschijnselen of gebeurtenissen, die in een zekere relatie met elkaar lijken te staan. De bedoeling is deze verschijnselen te analyseren door gebruik te maken van theorieën, regels en principes uit het vakgebied. Vervolgens dienen de verschijnselen in hun onderlinge samenhang te worden gezet en verklaard te worden. De wijze waarop deze taak wordt gepresenteerd kan uiteenlopen van een situatiebeschrijving, een grafiek of foto, een letterlijke weergave van een gesprek tot enkele citaten uit een krantenartikel. Het werken aan een probleemtaak staat of valt met een goede aanpak van het probleem. De keuze voor een heuristiek kan deel uitmaken van de taak of wordt vooraf gegeven. Bijv. de zevensprong uit het probleemgestuurd leren of varianten daarop. Discussietaak: vraagt naar mening Bij dit type taak staat het gezamenlijk bediscussiëren van (eerder verworven) kennis centraal. De taak wordt opgenomen in het onderwijs om kritische meningsvorming te bevorderen of het leren discussiëren op zich. De onderwerpen kunnen sterk variëren; normatieve aspecten, maatschappelijke effecten, persoonlijke waarden, maar ook het wegen van verschillende theorieën of opvattingen. Het leerdoel is meer het proces, dan de uitkomsten van de discussie zelf. Bij een discussie is een (probleem)stelling altijd uitgangspunt. Een regel die vaak opgaat, is dat, hoe concreter en provocerender een taak geformuleerd is, hoe intensiever eraan gewerkt wordt. Ontwerptaak: vraagt om productontwikkeling Bij de ontwerptaak wordt toegewerkt naar een concreet product dat veelal in teamverband moet worden geleverd. Daarbij wordt een beroep gedaan op creativiteit en samenwerkingsvaardigheden, en projectmatig werken.

4 Lijst 4: Leerdoel en soorten leertaken Leertaken waardoor de voorkennis wordt geactiveerd Leertaken die goed passen bij het inleiden van de studiestof studenten laten expliciteren wat hun over dit onderwerp reeds (gedeeltelijk) bekend is studenten vragen voor zichzelf na te gaan wat hun verwachtingen zijn m.b.t. wat gaat komen Leertaken waardoor de belangstelling voor de leerstof wordt gewekt studenten een boeiende situatie voorleggen en daarop laten reageren d.m.v. vragen studenten vragen voorleggen die op het eerste gezicht triviaal lijken, maar waar méér aan vast blijkt te zitten Leertaken die de aandacht van stu- denten richten op specifieke aspecten van het leermateriaal Leertaken die goed passen bij het behandelen van de studiestof studenten door gerichte vragen attenderen op hoofdzaken van de studiestof studenten een tijdje laten nadenken over een kenmerkend specifiek probleem alvorens het zelf te behandelen studenten deelgenoot maken van uw eigen zoek- en denkproces door ze i.p.v. uw antwoorden uw vragen voor te leggen Leertaken die studenten stimuleren tot het begrijpen van de stof Leertaken die goed passen bij het laten oefenen met de studiestof studenten vragen om: hoofd- en bijzaken te onderscheiden een tekst samen te vatten een tekst in een schema weer te geven een inhoudsopgave van (een deel van) de cursus in een schema weer te geven studenten d.m.v. vragen dwingen het geleerde te integreren met de eigen kennis over het betreffende onderwerp: laat studenten zelf voorbeelden verzinnen of beoordelen Leertaken die studenten aanzetten tot het toepassen van het geleerde Leertaken die een kritische houding van studenten tegenover het gebodene bevorderen studenten vragen de inhoud te betrekken op hun eigen situatie studenten vragen een (praktijk)casus op te lossen studenten vragen oplossingen en/of beweringen tegen elkaar af te wegen studenten vragen uitspraken te beoordelen studenten vragen naar eigen mening studenten vragen een beargumenteerde keus te maken uit een reeks alternatieven Leertaken die goed passen bij (het prepareren op) toetsen Leertaken waarmee studenten kunnen nagaan of zij het geleerde in voldoende mate beheersen studenten vragen voorleggen waarmee ze kunnen nagaan of ze de stof voldoende hebben begrepen, en voldoende voorbereid zijn op het tentamen studenten zelf tentamenvragen laten maken over de stof

5 Feedbackformulier leertaken Vijf vragen bij het evalueren van leertaken (leertaken). Zie ook Lijst 1: Leertaak en het vast stramien van elementen. 1. Wat hebben studenten geleerd na het maken van de leertaak? Leidt de taak tot het beoogde leerdoel? 2. Is de taak uitdagend en motiverend om aan te werken (zie ook lijst 2)? 3. Is de taak duidelijk voor studenten? Weten ze wat er van ze wordt verwacht? 4. Weten studenten wanneer ze het juiste niveau bereikt hebben en krijgen ze feedback (product/proces)? 5. Wat vindt je het sterkste en het zwakste aan de opdracht?