Minder regels, meer resultaat? Een onderzoek naar de effecten van een compacte APV In Hollands Kroon

Transcriptie

1 Onderzoeksvoorstel Minder regels, meer resultaat? Een onderzoek naar de effecten van een compacte APV In Hollands Kroon 30 januari, 2015 Aan Dhr. Arjen Akse Juridisch adviseur, afdeling bedrijfsvoering Gemeente Hollands Kroon Van Dr. Peter Kruyen Dr. Berry Tholen Prof. dr. Taco Brandsen Departement Bestuurskunde, Institute for Management Research Radboud Universiteit Nijmegen 1

2 2

3 1. Aanleiding De gemeente Hollands Kroon is voornemens om in het voorjaar 2015 een tweejarige pilot te starten met een compacte APV. Tal van regels zullen uit de APV worden geschrapt. De gemeente hoopt dat minder regels burgers stimuleert om problemen zelf aan te pakken en hen aanzet om zelf tot creatieve, duurzame oplossingen te komen. Hollands Kroon heeft het departement Bestuurskunde van de Radboud Universiteit Nijmegen gevraagd een voorstel te doen voor een onderzoek naar de effecten van de compacte APV. Gezien onze expertise op het terrein van regelhandhaving, burgerparticipatie en sociale innovaties geven wij hier graag aan gehoor. 2. Een eerste beschouwing: De relevantie van de pilot compacte APV De pilot compacte APV biedt een unieke kans om voordelen en risico s verbonden aan deregulering te bestuderen en, specifiek, te onderzoeken welke condities noodzakelijk zijn om ervoor te zorgen dat positieve effecten optreden en negatieve effecten vermeden worden. De wetenschappelijke literatuur stelt dat regelgeving een aantal belangrijke functies vervult, o.a.: 1. Regels stellen de norm en voorkomen daardoor onenigheid en conflicten; 2. Regels vergroten de voorspelbaarheid van het gedrag van anderen; 3. Regels creëren rechtszekerheid en rechtsgelijkheid. De wetenschappelijke literatuur benoemt tegelijkertijd een aantal problemen van regelgeving, o.a: 1. Regels leiden mogelijk de aandacht af van daadwerkelijke problemen; 2. Regels miskennen wellicht individueel probleemoplossend vermogen. De bestuurskundige en rechtssociologische literatuur leert ons reeds veel over situaties waarin specifieke regels al dan niet bestaan. Uit de literatuur over sociale innovatie en burgerparticipatie kunnen we ook bevindingen halen over de omstandigheden waaronder burgers geneigd zijn al dan niet te participeren. Echter, de literatuur biedt weinig inzicht in wat er gebeurt in een experiment als in Hollands Kroon waarbij een groot aantal regels in één keer wordt afgeschaft. Neemt in Hollands Kroon het individueel probleemoplossend vermogen toe wanneer de compacte APV wordt ingevoerd omdat men meer niet meer kan terugvallen op de letter van de wet? Betekent dit dat burgers minder rechtszekerheid ervaren, of meer vrijheid, of beide? En als burgers besluiten om problemen zelf aan te pakken, hoe gaan zij dan te werk? Wat bepaalt of zij daarin succesvol zijn? Is dat afhankelijk van capaciteiten van burgers, de competenties van handhavers 3

4 politie en boa s en de rol die de gemeenteraadsleden innemen? Kortom, welke effecten van het afschaffen van regels kunnen worden gemeten? Dit onderzoek biedt antwoord op bovenstaande vragen en is daarmee van grote meerwaarde voor zowel de praktijk van het openbaar bestuur als ook voor de wetenschap. Op basis van de meting kunnen lessen worden geformuleerd voor de toekomst en voor andere partijen, die hiermee willen experimenteren. 3. Doel van het beoogde onderzoek Op basis van bovenstaande beschouwing formuleren wij het onderzoeksdoel als volgt: Onderzoeken welke effecten optreden als gevolg van de invoering van de compacte APV, teneinde lessen te formuleren om succesvol dereguleringsbeleid te voeren. 4. Voorgestelde onderzoeksvragen In het onderzoek staat de volgende hoofdvraag centraal: Welke effecten treden op als gevolg van de invoering van de compacte APV? Om de hoofdvraag te beantwoorden, worden onderstaande deelvragen beantwoord: 1. Welke mogelijke effecten van (het afschaffen van) regelgeving worden in de wetenschappelijke literatuur genoemd? 2. Welke mogelijke effecten van de invoering van een compacte APV worden door de gemeenteraadsleden, burgers, als handhavers genoemd? 3. In hoeverre ervaren zowel de gemeenteraadsleden en de burgers, als de handhavers dat de effecten daadwerkelijk optreden? 4. In hoeverre worden deze ervaringen gestaafd door statistische data? 5. Welke lessen kunnen worden getrokken uit de eerste ervaringen met de compacte APV? 5. Uitgangspunten van ons onderzoek Wij stellen voor een begeleidingscommissie in te stellen om input voor, en feedback op, ons onderzoek te geven. Wij stellen voor enkele gemeenteraadsleden, handhavers, en burgers zitting te laten nemen in deze commissie. Eenmaal per halfjaar zal er een gesprek plaatsvinden met deze commissie. De samenstelling van de commissie wordt in overleg met de opdrachtgever bepaald. 4

5 Wij stellen voor om de effecten van de invoering van de compacte APV op burgers, handhavers, als ook op gemeenteraadsleden te onderzoeken. Wij willen op een drietal momenten data verzamelen om zo gedurende de hele pilotperiode een vinger aan de pols te kunnen houden. Wij willen data verzamelen in een viertal verschillende kernen om de betrouwbaarheid en validiteit van ons onderzoek te waarborgen. Wij maken gebruik van harde, kwantitatieve data als ook van zachte, kwalitatieve data om solide uitspraken te kunnen doen over de gevolgen van de invoering van de compacte APV. Wij werken graag samen met de buurtbemiddelaars en kernbeheerders om op een efficiënte manier data te verzamelen. Gezien zowel de maatschappelijke als wetenschappelijke relevantie van deze pilot, willen wij graag de verzamelde data verwerken tot wetenschappelijke publicaties. Wij gebruiken alleen geanonimiseerde data, verwerken geen vertrouwelijke informatie, en vragen alle respondenten vooraf om toestemming. 6. Voorgestelde onderzoeksaanpak Figuur 1 geeft de voorgestelde onderzoeksaanpak weer. De aanpak lichten wij hieronder toe. Het exacte tijdspad is afhankelijk van de start van de pilot en wordt in overleg met de opdrachtgever bepaald. Looptijd onderzoek (2,5 jaar) Vaststellen indicatoren Nulmeting Looptijd pilot (2 jaar) Eindrapport Dataverzameling Statistische data Suvery data Kwalitatieve data X X Looptijd X pilot (2 jaar) X X X X X Looptijd pilot (2 jaar) X Looptijd X pilot (2 jaar) X X Tussentijdse rapportage X Looptijd pilot X(2 jaar) X Figuur 1. Voorgestelde onderzoeksaanpak Om de deelvragen te beantwoorden maken wij gebruik van drie typen data: Statistische data. Deze data dienen door de gemeente zelf bijgehouden te worden. 5

6 Survey data. Deze data dienen door de gemeente driemaal verzameld te worden in de vier onderzochte kernen en vervolgens ingevoerd te worden in de computer. Om representatieve uitspraken te kunnen doen, mikken wij op 200 respondenten per kern (dus 800 respondenten in totaal). Bij voorkeur worden op de drie momenten aan dezelfde respondenten dezelfde vragen voorgelegd. Kwalitatieve data. Kwalitatieve data zullen door ons worden verzameld in negen focusgroepsbijeenkomsten. Wij zetten in op drie focusgroepen: één groep van zeven burgers, één groep van zeven handhavers, en één groep van zeven gemeenteraadsleden. Deze drie groepen komen driemaal samen gedurende de pilot. De zes deelvragen zullen als volgt worden beantwoord: Deelvraag 1 wordt beantwoord aan de hand van literatuuronderzoek. Deelvraag 2 wordt beantwoord aan de hand van de eerste drie focusgroepsbijeenkomsten met burgers, handhavers, en gemeenteraadsleden. Op basis van de antwoorden op deelvraag 1 en 2, stellen wij in overleg met de begeleidingscommissie de indicatoren vast om deelvraag 3 en 4 te beantwoorden met behulp van statistische data en survey data: o Bij statistische data kan bijvoorbeeld gedacht worden aan het aantal binnengekomen klachten via het gemeentelijk meldpunt schade en ongemak openbare ruimte ; o Bij survey data kan gedacht worden aan ervaren rechtszekerheid, subjectief veiligheidsgevoel, en ervaren probleemoplossend vermogen; Deelvraag 5 wordt beantwoord met behulp van additionele survey data en kwalitatieve data in de focusgroepen: o Bij survey data kan gedacht worden aan gegevens over benodigde vaardigheden als kennis van regelgeving, mondigheid en creativiteit; o Bij kwalitatieve data kan gedacht worden aan informatie over strategieën die burgers en handhavers volgen om problemen op te lossen in een context waarin het aantal regels flink is verminderd. Bij voorkeur vindt de eerste meting plaats vooraf aan de invoering van de compacte APV, de zgn. nulmeting. Tegen meerkosten kunnen wij het aantal meetmomenten uitbreiden, assistentie verlenen bij het verzamelen en verwerken van survey gegevens, of additionele data verzamelen via diepteinterviews en analyse van sociale media. 6

7 7. Producten van het onderzoek Concreet leveren wij de volgende producten op: Drie tussenrapportages (factsheets) van 4 tot 6 pagina s voor de Gemeenteraad; Een eindrapport van 15 tot 20 pagina s voor de Gemeenteraad; Een informatiebrochure van 4 tot 6 pagina s waarin lessen uit de pilot uiteengezet worden voor andere gemeenten. Tegen meerkosten kan in overleg ook een training ontwikkeld worden voor burgers, handhavers, en gemeenteraadsleden met best practices in gemeenten met een compacte APV. 8. Het onderzoeksteam Ons onderzoeksteam brengt expertise samen op het terrein van regelhandhaving, burgerparticipatie en sociale innovaties. Dr. Peter Kruyen is universitair docent bestuurskunde. Hij studeerde organisatiewetenschappen en bestuurskunde en is gepromoveerd in de psychometrie. Dr. Kruyen is gespecialiseerd in de kenmerken van innovatief gedrag van individuen als ook in het gebruik van survey data om psychologische eigenschappen en ervaringen van respondenten te meten. Zo onderzocht hij eerder de effecten van deregulering op probleemoplossende vermogens van gevangenisbewaarders. Dr. Berry Tholen is universitair docent bestuurskunde. Zijn expertise ligt op het terrein van goed bestuur (bestuurlijke ethiek, rechtsbescherming, goed gebruik van wetenschappelijke kennis, burgerparticipatie). Hij was betrokken bij beleidsonderzoek op het gebied van, onder meer, de bescherming van persoonsgegevens bij politie en justitie, kennisontwikkeling voor beleid tegen mensensmokkel, nieuwe participatiemogelijkheden voor burgers, en de evaluatie van integriteitsbeleid. Prof. dr. Taco Brandsen is hoogleraar bestuurskunde. Zijn expertise ligt op het vlak van innovatie, dienstverlening en participatie. Hij heeft veel ervaring met onderzoek in opdracht, onder andere voor gemeenten, ministeries, de Europese Unie, de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid en kennisplatforms. Daarbij heeft hij onder andere meegewerkt aan evaluaties van beleid- en regelgeving. 7

8 9. Begroting Gezien zowel de maatschappelijke als wetenschappelijke relevantie van deze pilot werken wij met een kostprijstarief. ( ) De kosten zijn inclusie BTW en binnenlandse reis- en verblijfkosten. Om de kosten verder te drukken wordt ervan uitgegaan dat Hollands Kroon zelf de administratieve en facilitaire taken in het onderzoek voor haar rekening neemt, waarvan de belangrijkste: Het werven en uitnodigen van de leden van de begeleidingscommissie, het faciliteren van de 5 focusgroepbijeenkomsten, en het verzorgen van een kleine attentie voor de deelnemers. Het verzamelen en verwerken van de statistische data; Het verzamelen van de survey data waaronder ook de drukkosten van 3 x 800 vragenlijsten; Het verwerken van de survey data in een door ons aangeleverd computerbestand; Het werven en uitnodigen van de 3 x 7 focusgroepleden, het faciliteren van de 9 focusgroepbijeenkomsten, en het verzorgen van een kleine attentie voor de deelnemers. Facturering zal plaatsvinden per 1 maart 2015 (50%) en na oplevering van het eindrapport (50%). 8