WAT aanraking doet met je brein SPECIAL. e-dossier. En verklein je kans op een hartaanval. Verstrikt. Neurowetenschap over liefde

Transcriptie

1 WAT aarakig dot mt j bri Gktd aa ht wb SPECIAL -dossir sksualitit Trouw! E vrkli j kas op hartaaval Vrstrikt E Rcsi Nurowtschap ovr lifd

2 Ihoud Bwaar ht mooist voor ht laatst 4 lust of lifd? 7 Niuwsgirig? Wat is waar? 10 Vilig lifd? 14 cr Aarakig dot its l o crad adl t : id Val?i: Fkiw Va a S MiGr Paulu ostl GlS P a D a H ODr D vo BuITBTJ ai? ht KA: goud mak uit lo r 2013 dcmb24 4,50 ummr FEBRuARI 2014 ummr 25 4,50 mt j bri 16 Trouw of it? 18 wat is waar? Wat mdia j do glov ovr sks CHMiSSCH WAP kas op hartaaval 21 G? J D WG Tru ijsduik i wak: ho Niuw sksul vid C i X P R i rvoluti 21 Effct va poro Cola wars ZO WORDE ZE VERIETIGD U W ISK 22 N d Nd I NATU Waar DA ÓG CHT d DA GEDA di or komt vada Wat d urowtschap j ka lr ovr d lifd 2! r mm u f o r Gratis P gva a? s Zo schaatlst j hchtiksotrafld d t g hav? gallird! g problm op rd Zo ht strad? t Mt J Ot H op odrzok atatjbpmt graag! D t a W p d Wit g! Ja ri dactur Hoofdr 8 d A l P t ht... rg t diama r? pit...op ju UR t itllig P OtWOR COMplEXER 6 Matthüs 19 vrs 5 6 Lust of lifd STRIJD DER GIGATE l A R V O TRI SYMM Gktd Hchtig i d bijbl ij kis b j t g br brgt j bij k s ij DakZ aar PlasJ rkat d ov rlijk d woddis va gschi tballo ch d lu Trouw vrklit od! d ruimt Waarom frit i wordt it krokat :28 Trouw of it? :47 D positiv ffct va ht huwlijk WM 24 C.idd 1 WM_r.25_J.idd Gïtrssrd i d wrld om j h? Vrwodrd ovr Gods schppig? Niuwsgirig ho ovrklaarbar, maar ook alldaags dig i lkaar stk? Da mak w Wt Magazi voor jou! W schrijv ovr opmrklijk wtschapplijk odr- 1 zok luk wtjs, mt uik ivalshok dat alls vauit Bijbls prspctif. All artikl i dz spcial vrsch i Wt Magazi. Vraag u gratis profummr aa of ls Wt Magazi hl jaar (6 rs.) voor maar 22,95. Wt Magazi Brgt j bij kis

3 Lifd april 2010 tkst Sits wrkma W Wat d urowtschap j ka lr ovr d lifd Bwaar ht mooist voor ht laatst Jogr ku sksul actif word zodra z vid dat z daar aa to zij. E als z d juist voorzorgsmaatrgl m, is alls prima. Zo dkt d modr samlvig rovr. Uitsprak als: War ht god volt, da is ht god zij d laatst dcia als algm waarhd gproclamrd. Klikklar ozi, blijkt uit ht bok Hookd, waari d rsultat va zsti jaar wtschapplijk odrzok zij bschrv. Sksualitit ka lttrlijk imads bri ht gdachtprocs vradr zlfs tokomstig bslissig bïvlod, schrijv d auturs McIlhay McKissic Bush. Aa d had va modr urowtschapplijk odrzok bracht z iuw iformati aa ht licht ovr d ivlod va sksualitit op oz hrs. Hrsotwikklig Edrd jugd gaat vrmd Bija 30% va d jogr is wl s vrmd ggaa. Hirbij blijft ht lag it altijd bij zo. Vrtll tg j partr blijkt hl opgav: d hlft hft ht ooit opgbicht. Dat is va d coclusis va odrzok va Top-X, ht jogrpal va ht actualititprogramma EéVadaag, zo wrd olags bkdgmaakt. I samwrkig mt NOS Hadlis ht 4 programma Mtropolis odrvrog Top-X jogr tuss jaar. D hlft bkd wl s i d vrlidig t zij gwst om vrmd t gaa. 28% zi voor d vrlidig t zij gzwicht. Va h zi ht mrdl mt adr t hbb gzod, éé op d dri had sks mt adr. Jogs gaa volgs ht odrzok vakr i d fout da misjs. Bro: Tlgraaf, 2 april 2010 Er wordt wl s gzgd dat ht grootst sksul orgaa va d ms z hrs zij. Hrs vorm i lk gval ht mst complx orgaa. Z zij vratwoordlijk voor activitit ffct di vl vrdr gaa da ht tijdlijk plzir va sksualitit. Bij d talloz zuwcll (uro), di via syaps mt lkaar vrbod zij, ku iuw zuwcll gcrërd word, di zich vrdr otwikkl of afstrv, afhaklijk va oz gdacht activitit. Op di mair vradrt idr ms zlf d spcifik structuur va z hrs door z gdrag door d kuzs di hij of zij maakt. Gzod gdrag vrist odrschidigsvrmog. Dat vrmog is pas aawzig als d hrs volldig otwikkld zij. Da pas ku d gvolg va gdrag volldig word ovrzi. Vooramlijk mt bhulp va MRI-scas dd wtschapprs blagrijk otdkkig ovr d groi d rijpig va d hrs. Ht dl va d hrs dat d moglijkhid om volwass bslissig t ku m bstuurt, is amlijk voor ht 25-st lvsjaar, fysik gzi, og it volgroid. Hormo Ht was al bkd dat bij jogs uit gzi mt slcht, ogzod oudr-kidrlati ht risico om btrokk t rak bij allrli soort va gvaarlijk gdrag (ook op sksul vlak) vl grotr is da bij lftijdgot di opgroi i stabil gzi. Bij misjs uit zulk gzi is dat risico og hogr. Bij d jogr di vrvil i afkurbaar sksul gdrag blk i all gvall dat d thuissituati, opmrklijk gog, grotr ivlod had da hu bovgmiddld hog hormoowaar- Als ht god volt, is ht da ook god? d. Als d oudr-kidrlati god was, lk dz hormoowaard zlfs auwlijks mr rol t spl. Wat gft dit aa? D auturs schrijv rovr: Idr pubr gaat door priod va orm lichamlijk gstlijk vradrig. E its fasciati voor sksualitit gaat vaak gpaard mt dz vradrig. Maar blijkbaar bpaalt dit toch it d bslissig ovr ht sksul gdrag va jogr.i gzod thuissituati bij god oudrbglidig ka jogr uitstkd door dz ostuimig priod h kom. that s th qustio Wat ka d urowtschap os lr ovr its wat zo odfiirbaar prsoolijk is als lifd? D schrijvrs zocht atwoord op aatal vrag, waarodr dz: Ho ka ht dat vrouw di g maagd mr war to z trouwd, vl mr kas hbb om t schid da zij di g sks voor ht huwlijk hadd? Ho komt ht dat gtrouwd stll hogr scor bij sksul tvrdhidodrzok da ogtrouwd prso di éé of mrdr sksul partrs hbb? Waarom hbb sksul activ jogr mr kas om dprssif t word da hu lftijdsgot di it sksul actif zij? Waarom hbb stll di samwo vir kr zovl kas op otrouw i hu rlati da gtrouwd stll? Volgs Mcllhay McKissic Bush gv d iuwst odrzok op ht gbid va d urowtschap duidlijk opzibard atwoord op dz vrag. Ovrigs, i odrzok ovr sksualitit, gpublicrd i Svt Magazi, bkd d hlft va d jogr dat z wliswaar vaak togav aa all maar spad avod ( just a hook-up ), maar dat z iglijk graag cht, vast rlati wild hbb. McIlhay McKissic Bush zij rva ovrtuigd dat, als dz iuw odrzok bkd zull word, r vradrig va sksul moraal moglijk is: Nu w dz iformati hbb, is r grot kas dat w idividul als samlvig iuw sksul rvoluti twg ku brg. Eé di wrklijk draait om sksul gzodhid! Wij glov dat cht vradrig moglijk is voor d grootst risicogrop: oz jogr. Wt mr: ht bok HOOKED. Nw scic o how casual sx is affctig our childr, Jo S. McIlhay Frda McKissic Bush, Moody Publishrs,

4 Lifd tkst Sits H.W. Wrkma W Lust of Wat d urowtschap j ka lr ovr d lifd Dit is g toval lifd? Lifd lust zij it htzlfd, ook i d hrs it. Uit rct studis blijkt dat foto s va glifd bpaald hrsgbid activr di zr zkr vrschill mt d hrspatro di gkoppld zij aa lust. Wat dat wil zgg? J kut j cradl to cradl : id Va afval? HaD apo Stl Pau lus MiGr dcmbr ummr 24 Is wiskud gschap, of hbb ms zlf al di rkrgls bdacht? Kijk s aar d atuur. Daar zit hl wat wiskud i. I ht dcmbrummr va Wt Magazi wordt uitgbrid bsprok ho j wiskud trugzit i d atuur. Zshok zij bijvoorbld hl blagrijk i d atuur. E ht is vrbazigwkkd ho vaak symmtri voorkomt! Ook d gtallrks va Fiboacci is op hl vl plkk hrkbaar, bijvoorbld i ht aatal spiral i d zoblom hirbov. Haast it t glov dat dit zomaar groit. Ms di d volutithori aahag, brk r ht hoofd ovr. Wi hft dat zo gordd?, vrag wtschapprs zich zlfs af. Hbb christlijk wtschapprs da ht sluitd atwoord? Wtschapplijk gzi it, maar zij hov i lk gval it t rad aar d oorsprog va di ord. Wt Magazi mt j m door d wrld va d atuur wtschap maar da mt Bijbls bril. E da zi j g tovallig, ovrklaarbar ord, maar wodr waari Gods had zichtbaar is. Wt Magazi Brgt j bij kis ,50 is DakZiJ ar PlasJ akat d ovr j k brgt j bi d wodrlijk is va gschid d luchtballo ht rgt... diamat? itr...op jup NATUUR IN d OVRAl I SYMMTR WISKU Nd Waar ko mt di ord va daa? s Zo schaatlst j ht s otrafld d tchik t J? t Ht M! Wat DOd Wit op odrzok gvag ri tur Ja Hoofdrdac Mr lz? Nm jaarabomt (6 rs.) op Wt Magazi voor 22,95. tot imad sksul aagtrokk vol zodr dat r sprak is va lifd. ai? WM 24 C.idd BP :

5 v Imad ka j badr mt vl warmt, lifd gghid, trwijl dit all maar gbasrd is op lustgvols, mt d bdolig j tot sks t vrlid. Dat lat odrzoksrsultat i d urochmisch wtschap zi, bschrijv d auturs va Hookd, ht bok dat i dit artikl ctraal staat. Sks voor buit ht huwlijk is zo oschuldig it! Slcht start McIlhay McKissic Bush wijz op huwlijksstatistik di aagv dat huwlijk dat bgo is vóór d lftijd va 21 jaar vl midr kas hft om stad t houd da huwlijk di a ht 21-st lvsjaar zij gslot. Ook to d statistik aa dat als jogr rds op hu zstid mt sks huwlijk a j 21st jaar hft mr kas va slag bgi, ruim 44 proct va h mr da vijf sksul partrs hft ghad war z twitig zij. Dus ho rdr jogr mt sks bgi, ho mr wissld partrs z zull hbb. Vrdr is ht zo dat sksul btrokkhid vóór ht huwlijk i latr vast rlati its bgrt tot hrhalig ka opwkk. Sks voor ht huwlijk mt wissld partrs ka al ht adr i d latr, vast rlati ovrhrs. bloig Als tw ms sks hbb, laz w i rdr dl va dz sri, gburt r ht volgd: allrrst wordt r da dopami i hu hrs afggv dat h voor dz daad bloot. Als dit sksul cotact zich mt rglmaat tuss dzlfd partrs voortzt, wordt r bij d vrouw oxytoci afggv bij d ma 8 v a s o prssi. Dz tw stoff vrbidt di tw prso door middl va chmisch vradrig i d hrs. Maar dz stoff zorg r ook voor dat r vrlag komt aar mr sksul cotact. McIlhay McKissic Bush vog hir og its blagrijks aa to: rglmatig sksul cotact vrstrkt d hrsvrbidig (syaps) di, zowl bij ht malijk als bij ht vrouwlijk bri, blagrijk rol spl i tokomstig sksul cotact. Dit i tgstllig tot d syaps di sksul trughouddhid rgulr: zij word juist vrzwakt uitidlijk op o-actif gstld. Waar j j it bwust va bt Fromo zij chmicalië di uitgschid word door d huid d zwtklir. Als j z door d us ihalrt, ku z ovrwacht gdacht, gvols gdragsractis opwkk. Howl fromo ovrgbracht word door middl va gur, ku z it bwust word grok. Odrzok toot aa dat fromo btrokk zij bij d sksul aatrkkigskracht va vrouw voor bpaald typ ma. Maar dz bïvlodig is obwust, t als bij dopami, oxytoci d adr urochmicalië di rdr i dz spcial zij bsprok. Vl ms dk dat hu kuz bpaald wordt door gvols va lifd, maar di kuz ka dus strk bïvlod zij door fromo. Dz stoff vrtrobl ht vrmog tot hldr, odrschidd dk. Dirlijk gdrag? Ht aagaa va sksul cotact brgt kttigracti va hrsactivitit twg. Dat lidt tot strkr bidig ht vrlag aar mr sksualitit tuss di tw ms. Op dz wijz gv tw ms, i uik itimitit, i groid vrtrouw i to- md mat, zich aar lichaam zil aa lkaar bloot. I d cotxt va lifdvoll huwlijksrlati is r iks mis mt sksul lust. Maar als ht itim samspl va dip mslijk affcti ovrgav aa lkaar los wordt gkoppld va sksualitit (als j dus uitsluitd gdrv wordt door lustgvols), gburt r volgs d auturs va Hookd ht volgd: Ht m a g igszis bot Vrlifdhid of lifd? klik, maar als wij dit do, stripp w ht uik mslijk aspct rva af vrwordt d sksul daad tot rauw dirlijk gdrag. Vrlifdhid blijkt d grot imitator va cht lifd t zij. Hrsodrzok wijst uit dat dzlfd gbid gactivrd word bij dz ovolwass vrlifdhid als bij cht lifd. Daarom is ht omoglijk om door middl va wtschapplijk hrstchik vast t stll of d gvols di imad hft voor adr prsoo vrlifdhid is of cht, rst lifd. G koud computr Aa ht bgi va dz spcial wrd d vraag gstld of d urowtschap j its ka lr ovr its wat zo odfiirbaar prsoolijk is als lifd. Ht iuw urowtschapplijk odrzok laat zi dat ht mslijk bri vrbazigwkkd orgaa is dat ooit volldig ka word bgrp. E ht is og moilijkr om t bgrijp wat ht btkt om volldig ms t zij. Ht lv is g vrzamlig va kuzs. D ms is g robot di hoploos vrslaafd is aa bpaald gdrag. Volgs d gomd auturs va Hookd is ht blachlijk om t dk dat d ms iks mr is da grop (hrs)cll of urochmisch stoff di op d omgvig ragr. D urowtschap toot aa dat ht mslijk bri it gwoo maar koud, mchaisch computr is di iformati vrwrkt, maar lvd orgaa, dat zowl door lifd, moti vridlijkhid, als Koord va lifd D Bijbl bgit mt huwlijk idigt rm. Eva wrd aa Adam tot vrouw ggv i ht laatst Bijblbok gaat ht ovr d bruiloft va ht Lam. Ook vidt ht rst wodr dat d Hr Jzus vrricht op huwlijksfst plaats. E i d Efzbrif is ht huwlijk va ma vrouw vrwv mt ht huwlijk va Christus d gmt. Waarom zou God ht huwlijk zo blagrijk plaats hbb ggv? I d Bijbl staat vir kr d tkst: Daarom zal ms zij vadr modr vrlat, zal zij vrouw aahag, di tw zull tot vls zij. God sprkt ht uit a d schppig va d ms, d Hr Jzus haalt ht aa als Hij odrwijst ovr chtschidig gft daarbij schrp d grz aa. Ook d apostl Paulus haalt dzlfd tkst aa als hirovr vrag kom va d gmt uit d hid. LETTERLIJK Niuw odrzok uit d urowtschap odrschrijv dat, bij adr bstudrig, d Bijbl méér lttrlijk ka word gom da soms Als dit blagrijk vrschil al zo moilijk is vast t stll door gavacrd urochmisch odrzok, mot j als oudrs hlmaal oppass mt gativ of afkurd kort door d bocht -racti als kid zgt: Ik b vrlifd. Maar ook d jogr zlf mot alrt blijv. Vrlifdhidgvols ku hl its zij zlfs d kmrk va Obsssiv Compulsiv Disordr (OCD; dwaguros) vrto. door trauma, pij bldigig (om maar its t om) wordt gvormd. D auturs badrukk dat d odrzoksrsultat di z i dit bok prstr slchts ht topj va d ijsbrg zij. Maar, zo zgg z, dat btkt it dat wat w u wt it zodr cosqutis zou zij. D otdkkig di wij rapportr zij vrifirbaar. wordt gdacht. I dz spcial word di odrzok bschrv. UIT LIEFDE Gods Woord gft aa dat ht dol va odrzok is: ht vrstaa doorzi va Gods uwig Kracht Goddlijkhid (Romi 1:20). Dit mag j ook zi i ht ghimis va ht huwlijk. Ht mag j do bsff dat j als ms it t vrotschuldig bt (Romi 1:20). Ht mag j tmr do vrlag aar d otmotig mt j Hr Bruidgom. Mt strkr bad da (biologisch) lifdskoord hft God j Zij lifdsvrklarig ggv: volmaakt ovrgav, uit lifd gbor. D lss di w trkk uit d fit di w prstr, zij praktisch, omdat z lat zi op wlk mair ms i lkaar zitt. D aabvlig voor gdrag zij ralistisch rdlijk, omdat z gbasrd zij op btrouwbar iformati ovr ho w ht bst fuctior. All i dz spcial bschrv igwikkld procss itractis va urochmisch stoff zij rop gricht om lagdurig moogam rlati t bwrk di t vrstrk. All zo wordt d gzisstructuur (di zo cruciaal is voor imads lv!) gstud vrdipt. 9

6 Mdia tkst Arjt Borgr-Korf W Wat mdia j do glov ovr sks Ht lijkt alsof idr sks hft dat ht allmaal maar ormaal is dat j mt imad aar bd gaat. Maar is dat wl zo? Of word j vrkrd bïvlod doordat j it all bschikbar iformati krijgt voorgschotld? Wat is waar? 10 Kritisch blijv Spijt I rct odrzok is odrzocht ho ms trugkk op hu rst rvarig mt gslachtsgmschap. Va d dlmrs aa dit odrzok kampt maar lifst kwart mt gvol va spijt ovr hu rst sksul rvarig. Dit gvol was, mt am bij vrouw, strkr als z op (zr) jog lftijd voor d rst kr sks hadd. Als z wiig vrbodhid vold mt d skspartr was dit gvol va spijt, voor zowl ma als vrouw, grotr. Voor 15 proct va d dlmrs had d rst sksul rvarig zlfs d mair ho z tg sksualitit aakk gatif bïvlod. Wat is waar? Als ms b j vatbaar voor bld va buitaf. Als j adr its zit do, word j daardoor bïvlod. Dat is hlmaal ht gval als j i d pubrtit bt. Da b j xtra gvolig voor gropsdruk bldvormig. J bt ogal s ozkr wilt livr it buit d boot vall. va sks. E dat all 16-jarig al sks hbb, is ook it waar. Tot slot blijkt uit odrzok dat ms di al hl jog mt sks bgi, daar latr vaak it tvrd op trug kijk. D mdia rclammakrs mak hir grtig gbruik va. Ovr sks krijg j bpaald bld m. Ht wordt gprstrd als makklijk lkkr. Maar vooral lgt m r d adruk op dat ht ovral bschikbaar is idr ht dot. Jammr, wat dat ka j ht gvol gv dat j vrmd bt als j og it mt imad aar bd bt gwst. Misschi vol j j bui- tstaadr, pruts of dk j dat j iks mag omdat j als christ adr kuzs wilt mak. Nu d fit Tot zovr d bldvormig. Nu d fit. Als j daar aar kijkt, otstaat r is hl adr bld. Nog stds is ht zo dat ht mrdl va d ms, ook jogr, sksul rlati hft i vast rlati. Ook is sks hlaas it voor idr altijd v luk makklijk. Vl hbb problm op ht gbid Sks op j zstid Als r ovr sks wordt gsprok, wordt ht gmiddld r vaak v bij vrmld. Ndrladrs hbb gmiddld mt 16,7 jaar voor d rst kr sks. Di zi kom j rglmatig tg op itrt, i artikl i (studi)bok. Maar, gmiddld va 16,7 jaar zou btk dat all Ndrladrs rod di lftijd sks hbb; sommig its jogr, sommig its oudr. Wat mot j hirva dk als j op j gtid og g sks hbt ghad? Misschi vol j j da buitsta a dr D mst jogr hbb immrs al sks ghad, zo lijkt ht. Nits is midr waar. Ht bovstaad gmiddld is afkomstig uit groot odrzok: Sks odr j 25-st, uitgvord door RutgrsNissoGrop (u RutgrsWPF). Ht is god hirbij t vrmld dat ht gmiddld va 16,7 jaar slaat op d gmiddld lftijd va d rst kr sks va d jogr di al s sks hadd ghad; dat is maar 56% va d hl odrzoksgrop. Dus va all jogr tuss d jaar di aa ht odrzok md- Op 17 jauari kwam ht iuw sks odr j 25-st odrzok uit. D mdia bstdd hir wr vl aadacht aa. I dit artikl houdt gzodhidswtschappr Arjt Borgr d cijfrs tg ht licht. Z wijst daarbij d zwakk plkk va wtschapplijk odrzok aa ho blagrijk ht is om zlf altijd kritisch t blijv. d, had bija d hlft og g rvarig mt gslachtsgmschap. Dat wordt r vaak it bij vrtld. I ht odrzok staat ook ht volgd: Va d 12- tot 18-jarig is d gmiddld lftijd voor d rst kr sks 15,1 jaar. Dat is wl rg jog. Is ht cht zo dat va al di jogr idr rod hu vijftid al sks hft? N. 34 proct va d jogr tuss d jaar had sks ghad, d adr jogr war og maagd. Strkr og, va d 21- tot 24-jarig had bija 15 proct g sks ghad. Gloof dus it dat idr rod hu vijftid bgit mt sks. Dat is maar god ook, wat ht is gzodr om op latr lftijd voor ht rst sks t hbb. Ho oudr j bt, ho mr vaardighd j hbt om ovr j rlati ovr sksualitit mt lkaar t prat. Erg blagrijk, omdat j juist i j sksualitit zo kwtsbaar bt. IS ht cht waar dat zo vl jogr rod hu vijftid mt imad aar bd zij gwst? Blijf kritisch Bij lk odrzok ku j mot j kritisch vrag stll. J bgrijpt dat bovstaad cijfrs gld voor dit odrzok. I dz grop had 34 proct va d 12- tot 18-jarig rvarig mt sks, maar dat b- tkt it dat j zkr wt dat cht 1 op d 3 jogr al sks hft ghad. Natuurlijk zij r jogr di wl mt lkaar aar bd gaa, maar r zij r ook hlbol di og g sks hbb. Makklijk I dz samlvig komt sks ovral trug. D commrciël sctor wt dat sks vrkoopt. Door schaars gkld vrouw t gbruik op foto s, i advrttis i tijdschrift, wordt d aadacht aar ht product gtrokk. Ho makklijk m sks ook prstrt, voor vl ms is ht ook og gwoo its kwtsbaars. Its wat it altijd makklijk gaat, waar j it altijd va git waari j gkwtst kut word. Wist j dat mr da d hlft va d misjs (uit bovstaad odrzok) aagv soms of rglmatig pij t hbb bij ht vrij? E ook voor volwass Ndrladrs is sks it altijd makklijk. Bija 20 proct va zowl d ma als vrouw hbb sksul problm. Lifd Dz cijfrs lat zi dat sks dus hlmaal it zo makklijk is. Ht is ook it waar, blijkt uit odrzok, dat idr makklijk ovr sks dkt. D mst ms hbb sksul rlati i moogam rlati. Mt imad va wi z houd. Ht lijkt misschi it zo i dz samlvig, maar voor ht mrdl va d Ndrladrs hor lifd sks hlmaal bij lkaar. Odaks wat adr mdia uit dit odrzok hal, ku j dus cocludr dat j j hlmaal g buitstaadr hoft t vol als j og it mt sks bzig bt. J bt da it vrmd of uitzodrig. D mair waarop d mdia ht prstrt, is vrmd. Bij lk odrzok of artikl dat j i d mdia lst, mag j daarom kritisch vrag stll. Laat j it vrkrd voorlicht. Wt mr: Rissig, E.D.,.a. (2012) Lookig back: Th xpric of first sxual itrcours ad currt sxual adjustmt i youg htrosxual adults. Joural of Sx Rsarch, 49:1, Rutgrs Nisso Grop (2008) Trds i sksualitit i Ndrlad. Wat wt w ao 2008? Utrcht: Rutgrs Nisso Grop. 11

7 Psychologi tkst Arjt Borgr voor j rlati t zij. Als j sl mt lkaar aar D autur is gzodhidswtbd gaat, lr j it om schappr rst t groi i vridadvisur op schap vrtrouw. Doorht gbid va dat stll al sks hbb, sksul gzodword z als ht war afhid. I fbruari glid va d adr dig 2013 vrschijt di voor rlati blagbij Ark Mdia rijk zij. D vrkrigstijd haar bok I zou tijd mot zij gsprk ovr waari partrs lkaar lr sks (ISBN 9789 k, waari z otdk , 17,95) dat oudrs k of z bij lkaar pass, opvodrs hlpt mt kidr waari z ku kijk of jogr t prat ovr sksualitit. z trouw aa lkaar will zij waari z ku groi i motiol lilati gaa samwo, chamlijk itimitit. Als j t sl sks lrt ht stl ook it om hbt, da lijkt ht alsof alls wordt vrt prat ovr hu vrwach- sld: d gvols voor lkaar d itig va d rlati va timitit. Maar ht lidt ook af va adr lkaar. E prcis dàt is o- aspct di zo blagrijk zij. dig voor god rlati: dat j lkaar god kt, dat tvrd j lkaar vrtrouwt, dat j Ht blijkt dat ms di sllr sks lkaar stut dat j sa- hbb midr god mt lkaar prat m d tokomst aadurft. vakr ruzi hbb. Ook blijkt dat d ma di mt zij gtrouwd (i bwustr plaats va dat z rst samwood) Dat vrklaart ook waarom vl mr tvrd zij ovr hu rlati va d ms di trouw dat z mr towijdig itimitit r vl midr uit lkaar rvar. gaa. Omdat trouw Voor vrouw is ht vrschil óg grotr. igrijpd gburtis is, D vrouw di latr i hu rlati sks dk j voordat j trouwt hadd of adat z gtrouwd war, daar vaak bwustr ovr commuicrd btr mt hu partr a. Wil j mt di vrid of hadd midr ruzi. Z zij glukkivridi oud word? Durf gr i hu rlati, rvar mr towijj mt lkaar ovr alls t dig, motiol stu itimitit da prat? Durf j rvoor t d vrouw di al hl vrog i hu rlakiz d adr trouw t ti mt sks zij bgo. blov? Da ga j it all af op gvols va Zo ku j odrzoksrsultat gbruivrlifdhid. Da dk j k om a t dk ovr wat god is sam a of julli sam d tokomst voor jzlf, voor j rlati voor j toaaku. Juist di bwust kuz komst. Da blijkt dat it d vlidrs va zorgt al voor mr vilighid. vrlifdhid ht succs va rlati bpal, maar d vilighid ht vrt vrog bgi trouw dat r is. Erdr samwo is it ht ig vrschil mt vrogr. Vl hbb twt mr: gwoordig it all sks voor Ctraal Burau voor d Statistik (2009). Rlati ht huwlijk, maar ook al hl gzi aa ht bgi va d 21st uw. D Haag / Hrl. kort adat m lkaar lrt k Staly, S.M., Rhoads, G.K. & Markma, H.J.. Uit adr odrzok (2006). Slidig Vrsus Dcidig: Irtia ad th blijkt bijvoorbld dat ogvr Prmarital Cohabitatio Effct. Family Rlatios, 55, drd i d rst maad va Sasslr, S., Addo, F.R. & Lichtr, D.T. (2012) Th hu rlati al mt lkaar aar bd Tmpo of Sxual Activity ad Latr Rlatioship Quality. Joural of Marriag ad Family, 74, gaat. Ook dat blijkt midr god wi is Arjt Borgr? N NIET VLINDERS MAAR VEILIGHEID BEPALEN HET SUCCES VAN EEN RELATIE vilig lifd? Trouw is og stds d viligst mair om rlati t hbb. Ja, r zij hlaas vl chtschidig, maar va ht aatal ms dat samwoot gaa og vl mr rlatis kapot. Wat zgt dat ovr d ku- zij als j sksul rlati start? Wi komt rvoor uit dat ht god is om lkaar trouw t blov it t gaa samwo? Toch hb j all rcht va sprk als j zo dkt. zs di j straks mot mak? Ovr trouw wordt i d samlvig hl vrschilld gdacht. Vl zij va mig dat ht all maar gld kost, dat ht vl grgl is dat vl huwlijk toch maar idig i schidig. Als j adr gluid laat hor, hb j ht it altijd gmakklijk. Wi durft r og t zgg dat lifd trouw odig 12 Lkkr makklijk? Uit odrzok blijkt dat ms di gaa samwo grotr kas hbb om wr uit lkaar t gaa. Dat is bst logisch. D kuz om t gaa samwo-, is vrij gmakklijk. J hoft r it zo vl voor t rgl. J hoft it aar ht gmthuis t gaa, j hoft g trouwdag t orgaisr, j hoft it a t dk ovr of j wl zovl va lkaar houdt dat j durft t zgg dat j bij lkaar wilt blijv tot d dood j schidt. Ook als stl vr uit lkaar woot, of als éé va twë g huis of kamr (mr) hft, is ht makklijk om t gaa samwo. Da dl z sam d huur hov z it mr t riz om lkaar t zi. Doordat samwo zo makklijk kuz is, is d kas ook grotr dat stl- l wr uit lkaar gaa. To d vlidrs va vrlifdhid og i ht rod vlog, lk ht samwo luk gzllig. Maar vaak hbb z da og it agdacht ovr d tokomst va d rlati of z cht wl god bij lkaar pass. Als z i luk priod va hu r- To d vlidrs va vrlifdhid og i ht rod vlog, lk samwo luk gzllig... 13

8 Lifd tkst Sits H.W. Wrkma WAarakig Wat d urowtschap j ka lr ovr d lifd... dot its mt j bri Sksul activ jogr hbb dri kr zovl kas op dprssivitit da jogr di dat it zij. Dat schrijv d auturs va Hookd, waarovr ht i ht rst dl va dz sri gig. Bij d misjs di sksul actif war, komt suïcidaal gdrag dri kr vakr voor da bij misjs di og maagd zij. Bij d sksul activ jogs is di kas zv kr grotr! Opmrklijk rsultat, maar wat do j rm? Dopami gft j god gvol als j its opwidds dot. Ht splt blagrijk rol bij ht waarm, als j rgs gmotivrd voor wilt rak bij bloig, maar ook bij vrslavig. Sksul activitit is éé va d blagrijkst opwkkrs va dopami-bloig. Ht gft j ht vrlag om plzirig of opwidd dig t hrhal daardoor hft ht vl ivlod op ht mslijk gdrag. Maar blagrijk is om t wt dat dopami owillkurig rspos gft; dat is its wat j it i d had hbt. Dopami maakt g odrschid tuss god kwaad, schadlijk of oschadlijk. Ht bloot all soort va gdrag zodr odrschid. Dopamiwaard brik hu top i d tirjar, waarbij z daara, pas i d adolscti, blagrijk rol spl i ht (ku) mak va volwass bslissig. Gzod sksul lv E adr buitgwoo itrssat doorbraak is d otdkkig va d wrkig va d urochmicalië oxytoci vasoprssi. Oxytoci is bij vrouw voorkomd chmisch stof, trwijl vasoprssi d bij ma wrkzam tghagr is. Sam word z ht moogam molcuul gomd. Oxytoci vasoprssi zij va doorslaggvd blag voor 14 gzod sksul lv. Daarm wordt bdold: rlati di stabil is waar d partrs voor d rst va hu lv hog graad va bvrdigig wlbvid rvar. Dit hft amlijk z ffct op all aspct va ht lv, waarodr d lichamlijk d gstlijk gzodhid, maar ook fiacië adr matriël zak, zowl voor d partrs, als voor hu agslacht. Vauit dz sociaal-motiol gzod stabil thuissituati krijg d kidr ook d mst optimal kas gbod voor hu staa i d wrld. Bidig is cht! Ht was al lagr bkd dat oxytoci zorgt voor bad ( bodig, zoals d Egls zgg) tuss modr kid. Maar u is ook gblk dat dz urochmisch stof zorgt voor bidig va d vrouw aar d ma. Daaraast is gblk dat d (vr)bidigskracht vl strkr is da voorh wrd aago- Oxytoci zorgt voor hchtkracht i d rlati past d hrs daadwrklijk aa m. Als gvolg daarva hft ht brdr scala va gvolg. Dz ku bij bpaald gdrag schadlijk zij voor d rlati. Wat d odrzokrs u hbb gcostatrd is dat ht vrlag om bpaald rlati aa t gaa it all motiol gvol is. Bidig is cht! Nt als d hchtkracht va lijm is ht krachtig vrbidig di it ogdaa ka word gmaakt zodr grot motiol zlfs lichamlijk(!) pij. D bidig is zo strk dat, zlfs adat sriuz romatisch otmotig wordt vrbrok, hrsscas op d gbid waar d fysik pijgbid zich bvid dit al lat zi. Echt chmisch stoff vrbid zich mt cht hrscll tot iuw, blijvd, fysik (lichamlijk) vrbidig, waardoor tw ms op uik mair, ook i hu mid, mt lkaar word vrbod. Kuffl dot its Odrzok door Loua Brizdi, uropsychiatr aa d Uivrsitit va Califorië, gft ovrtuigd aa ho sl d bidig plaatsvidt. Maar zij otdkt ook dit was iuw dat oxytoci bij vrouw voor gvol va vrtrouw zorgt i d prsoo waarm zij 15

9 opmrklijk citaat lichamlijk cotact hft. Dit vrtrouw is uitraard va vitaal blag voor gzod rlati, maar uitrst blagrijk vraag is wl mt wi j dz rlati wilt! I xprimt waarbij omarmd gkuffld wrd blk dat r a zo twitig scod al oxytoci i d hrs wordt afggv, dat d bidig tuss d kufflaars al is vastglgd d vrtouws-circuits va d hrs al zij gactivrd. D schrijvrs va Hookd waarschuw da ook dat vrouw zich it zomaar door imad mot lat kuffl, tzij z va pla zij om dig t vrtrouw. Aarak, star, positiv motiol itracti, kuss orgasm stimulr ook d afgift va oxytoci. Daar komt bij dat m i dit vrbad hft otdkt dat (t als dopami) ook oxytoci waardutraal is owillkurig procs activrt Mr. Mark Turligs, als advocaat va Turligs & Ells gspcialisrd i schidig, zgt op zatrdag 24 april i D Tlgraaf its opmrklijks. Nadat hij d aazilijk toam va chtschidig i ht rst kwartaal va 2010 op circa twitig proct hft gschat, zgt hij: Ht aatal schidig mt al jar to, md ook door ht fit dat ms vakr vrmdgaa d opmars va itrt. Daardoor duik oud glifd ops wr op, mt vrstrkkd gvolg. Plaats dit s i d cotxt va ht odrzok waarovr d auturs va Hookd schrijv... Mr wt? mt JTpa HANDIG :B dat it ka odrschid tuss zogaamd o ight stad (kortstodig, malig sksul cotact) partr voor ht lv. D wtschapprs waarschuw dat ht bri va d vrouw haar zo ka mislid vrblid dat zij i ogzod rlati ka zitt, trwijl z dkt dat ht god rlati is vawg ht fysik cotact d oxytoci-rspos di daardoor wordt opgwkt. Vasoprssi, d malijk tghagr va oxytoci, splt rol bij hft, schid d ms it. Matthüs 19 vrs KAAR N IET NA JUNI ummr G ho stralig, GVAArLIjK Is h t? OKTOBER 2013 ummr 23 4,50 4,50 is succsb! rgt j bij kbrgt j bij kis vl lichamlijk fuctis, zoals bloddrukrgulati door z ivlod op d irfucti bij d vochtrgulati i ht lichaam. I rlatis zorgt vasoprssi voor d sksul bidig mt partr, maar ook voor d bidig tuss vadr kid. Als ma vrouw strk motiol bad hbb, blijkt dat d kidr grotr kas hbb dat z door hu bid atuurlijk oudrs word opgvod (dit komt odr adr door d u aagtood urofysik bad di oudrs mt hu kidr hbb). Plakbad mot plakk woowg it dat hu hrs tijds di sksul cotact it all ovrstroomd zij mt dopami wat gwldig gvol gft maar ook mt vasoprssi. E vasoprssi schpt bad mt lk vrouw waarm z sks hbb. Zo riskr dz ma ht om d otwikklig t bschadig va gzod, aagbor moglijkhid om lagdurd motiol vrbidig mt vrouw aa t gaa, di ht gvolg is va sks mt dzlfd prsoo. Dit hft t mak mt d rdr otdkt kdbaarhid va ht bri. Omdat ht bri zo kdbaar is, wordt ht wissld sksul gdrag als ormaal bschouwd. D kracht va d rlatibad is raf als dz ma lagdurig rlati will aagaa. Vrglijk ht maar mt plakbad. Dat mot klv. Als j a vrschilld sksul cotact it mr i staat bt tot bidig i rlati, ku j dat zi als plakbad dat z klfkracht hft vrlor adat ht vrschilld kr is vast- losgmaakt. ANGst) 4 G's hlpn j VrDr IN EINSTENOÏDE A DE HUMword Robots stds lijkr ms Nt als dopami oxytoci hft vasoprssi orm ivlod op ht mslijk gdrag. Vl zij zich daar it va bwust. Ma zoud zich bijvoorbld af ku vrag waarom z truggaa aar dzlfd vrouw di h zo brord bhadlt. Z zoud zich ook ku afvrag waarom Daarom zal ms vadr modr z zich hl dip vabi it vrlat zal zij vrouw aahag i staat vol tot cht ovrgav di tw zull tot éé vls zij; alzo (bidig) aa vrouw adat z dat z it mr tw zij, maar éé skspartr op skspartr hbvls. Htg da God samgvogd b ghad. Hlaas wt z g- hchtig i d bijbl PEN EL P UDIE-AP IJBELST (ONDANKs FAAL Wissld sksul cotact wordt door ht bri sl als ormaal gzi NA APErK CK NAAr j W ho LIF Is ht LiVHRsBsTJ? T DE R RA A D ZO WRETREKDOOS ORVOO DUCTIE F S O F A ZW PRO ENDE AFNEM IGT VOEDSEL L st. H HO: E T OU G!s E m G R i T RA A BED CN UiTBaRsT P M E J ho IN K j AA Mr ND? UNIK INKIjK ER GEZO EKt Ch VOLtW CAtAstrOF ZI N I T S G ba ox OOV b K C a l R GE AVa dlod ZodV sd 7 Vrras AILS C H E M-T R OR EEN VLOED DO WE BEÏN SKA? WORDENNTRALE IN ALA VAGE CE! r mm u f o r Gratis P KK otdcu Ht gh ZONNtj i G AC? LEEG JE WaaroM GEEF TJE L MOBIE WATER LES II AM G CHARDE MALING N IN BPLr j N O K s E IN la O m g T BO mtj! ZO H sporn UPER loffd R t otp PRINSim achtr h m a IN ht OP rattn MIjNN lwis C.s. t i i YtH' 'd Mofd Glo :41 BP :23 1.idd WM_r.2 1 WM_r.23.idd Gïtrssrd i d wrld om j h? Vrwodrd ovr Gods schppig? Niuwsgirig ho ovrklaarbar, maar ook alldaags dig i lkaar stk? Da mak w Wt Magazi voor jou! W schrijv ovr opmrklijk wtschapplijk odr- 1 zok luk wtjs, mt uik ivalshok dat alls vauit Bijbls prspctif. All artikl i dz spcial vrsch i Wt Magazi. Vraag u gratis profummr aa of ls Wt Magazi hl jaar (6 rs.) voor maar 22,95. Wt Magazi Brgt j bij kis

10 Rlatis tkst Joha Démod D D positiv ffct va ht huwlijk wlijk d kas vrgroot dat vadrs modr god rlati hbb mt hu kidr. Di kidr hbb ook grotr kas op ht rvar va mr stabilitit i hu lv da kidr uit adr lfvorm. D Bijbl is pro-huwlijk. Vl christ stapp da ook i ht huwlijksbootj. Nu blijkt chtr dat ook adrsdkd ht bst voor trouw ku kiz. Tal va o- drzoksggvs wijz rop dat d huwlijksboot vrrwg ht mst voordl oplvrt. Nit all voor jzlf, zlfs lichamlijk vradrig twg t brg, di ook wr social gvolg ku hbb. D odrzokrs gv bijvoorbld aa dat huwlijk ht tstostroivau va ma vrlaagt. Tstostro wordt vaak i vrbad gbracht mt agrssif gdrag, ht zok va spaig ssati rks adr atisocial gdragig. Mr da vijf studis wijz hirop. I di odrzok zij vrschilld grop gtrouwd ma odrzocht, mt am gtrouwd vadrs. Zij hadd lagr tstostroivau da vrijgzll of gschid ma. D algm lij is dat gbrok gzi schadlijk Ecoomisch voordl zij. Als kidr D odrzokrs gaa door mt ht opghuwd oudrs somm va d positiv ffct va hbb, is dat vl duurzam huwlijk. Z lgg d viook voor d samlvig. btr voor h. gr u bij coomisch factor. Volgs War d ou- h lid chtschidig ogtrouwd drs bijvoorbld kidr krijg tot grotr armod gschid zij, voor zowl kidr als modrs. wr hrtrouwd Om vrmog op t bouw ku j btr zij of all blij- trouw da samwo. D odrzotrouw hft op vl put god pa- v, blijk d kidr vakr t kamp krs gv aa dat gtrouwd stll gpir t opzicht va adr lfvor- mt zaamhid, gdrags-, school- middld mr wlvaart opbouw da alm, zoals samwo sigl zij. drugsproblm da kidr di uit lstaad of samwod stll Dat cocludr vijfti wtschapprs gzi kom mt gtrouwd oudrs. (zlfs war j dit corrigrt op achtr odr lidig va socioloog Bradford Ook zgt ht odrzok its ovr oudrs grodkmrk, zoals ikom). Ook Wilcox va d uivrsitit va Virgiia di kidr hbb bij mr da éé blijkt dat gtrouwd ma doorgaas a uitvorig litratuurodrzok. Na- partr. Di oudrs hbb mr kas mr gld vrdi da allstaad tuurlijk zij r oglukkig huwlijk op slcht rlati glukkig samlvigsrlatis, maar d mt hu kidr. D algm lij is dat ht huwlijk d b- kidr lop bovtr papir hft. di mr risico op gd odrzokrs stll bijvoorbld drags-, gzodhidsd kas dat kidr zlf latr zull schid of ogdat ht huwlijk allrli voordl hft schoolproblm. trouwd oudrs zull word, is grotr als z opgroi t opzicht va sambuit huwlijk. Dat is jammr. D kidr lop wo; i ht kli, op daardoor d voordl rva mis. E daarva is dat gzisivau, maar ook god rlati mt j oudrs strk rva afhagt of z i ht grotr ghl. Z gtrouwd zij of it. D odrzokrs mldd amlijk om daarbij ht vri hu studi dat opvalld vl kidr va gschid krijg va krachtigoudrs aagv dat hu rlati mt modr, maar mt r coomi, vrbtrig am mt vadr, slcht is. 65% va d jogvolwass va d volksgzodhid mt gschid oudrs mldd slcht bad mt hu vrmidrig va crivadr, t opzicht va 29% mt it-gschid oudrs. mialitit. Nrwaarts spiraal Trouw of it? Trouw, dat is og s mair om d fiaciël crisis t lijf t gaa! Trouw, dat is og s mair om d fiaciël crisis t lijf t gaa! Ls hirodr wat d profssor zlf cocludr. Glukkig gtrouwd! Glukkig samwo ka, maar trouw is btr. Dat is wat d odrzokrs costatr. Ht huwlijk is doorgaas stabilr duurzamr da bijvoorbld samwo. Daarbij komt dat ht hu- 18 Daarbij komt dat ht lv zowl voor volwass als voor kidr doorgaas all maar moilijkr wordt als m it trouwt of schidt. Biologisch ffct Ht huwlijk blijkt 19

11 ma mt vrglijkbar oplidig wrkvrld. Erdr gomd problm op school i ht gzi zorg r ook voor dat kidr a chtschidig midr kas mak op ht bhal va diploma ba mt hogr status. Schidig: wat dot dat mt pubrmisj? Lichamlijk Kidr di mt hu ig gtrouwd oudrs samlv, bschikk gmiddld gom ovr btr lichamlijk gzodhid da kidr uit adr gzisvorm. Ook gft ht odrzok aa dat ghuwd oudrschap rchtstrks vrbod is mt duidlijk lagr kas op kidrstrft. Dat trouw hilzaam is voor d ms blijkt ook uit ht fit dat gtrouwd ma lagr lvsvrwachtig hbb da vrijgzll. Zij lv doorgaas gzodr zij daardoor slakr da vrijgzll ma. Wl is ht zo dat gtrouwd vrouw gmiddld gom zwaardr zij da vrijgzll vrouw; zij hbb immrs midr tijd om t sport omdat ht gzi al hu aadacht opist. Waar ht huwlijk wl wr duidlijk zij vrucht afwrpt t aazi va d lichamlijk gzodhid is i rlati tot alcohol- drugsgbruik. I huwlijk is ht gbruik va vrdovd middl door zowl volwass als jogr lagr. Ook d sksul otwikklig va misjs lijkt r voordl bij t hbb als z opgroi i gzi waar vadr modr gtrouwd zij. Uitvorig odrzok va psycholoog Bruc Ellis wijst uit dat pubrmisjs di it i itact gzi opgroi aazilijk mr kas hbb op vrog mstruati, voortijdig mwod oudrs is ht prctag va psychisch ld mtal zikt hogr da odr kidr uit gzi Gstlijk mt gtrouwd oudrs. Daarbij Odr kidr va gschid sa- komt dat schid d kas op zlfmoord aazilijk vrhoogt. Bij gtrouwd modrs komt dprssivitit midr voor da bij allstaad Jogs di opgroi i gzi mt gof samwod motrouwd oudrs hbb midr kas op btrokkdrs. hid bij crimil gdrag. Midr gwld Trouw lvrt ook midr risico s op rod huislijk gwld. Gtrouwd vrouw lop midr kas om daar slachtoffr va t word da samwod vrouw of datd vrouw. Ook d kidr var r wl bij als hu oudrs gtrouwd zij. E kid dat it mt zij of haar ig gtrouwd oudrs samlft, hft grotr kas om slachtoffr t word va misbruik. sksul activitit tirzwagrschap. Ellis mldt dat misjs di hcht bad mt hu vadrs hbb op latr lftijd voor ht rst ogstld word. Misjs di op jog lftijd hu biologisch vadr vrliz zoud juist op jogr lftijd ogstld word. Misjs di sam i éé huis wo mt ma waarm z g biologisch bad hbb (stifvadr, modrs vrid) word ook jog ogstld, og rdr da misjs di i gzi wo mt all modr. Als vrklarig voor dit vrschijsl dkt Ellis dat d sksul otwikklig va misjs bïvlod wordt door d fromo di d ma i haar omgvig uitschidt. Bij zoogdir word di chmicalië i vrbad gbracht mt vrsld sksul otwikklig. D fromo va d biologisch vadr lijk daartg d sksul otwikklig bij misjs juist af t rmm. Daardoor lop z midr kas op voortijdig sksul cotact tirzwagrschapp. Misjs di opgroi i d abijhid va hu biologisch vadr, hbb midr problm i d sksul otwikklig Huisj, boompj, bstj Al dz voordl va trouw ku d suggsti wkk dat ht huwlijk altijd garati op succs btkt. Natuurlijk is dat it zo. Er zij hlaas huwlijks rlatis di lifdloos zij. Er zij ook oudrg- zi di wl warm st bid waar d kidr all aadacht krijg di z odig hbb. Wat j wél uit dit odrzok kut hal is dat ht gwo gzi als ht god fuctiort d bst bddig is voor stabil gzod (sam)lv op lag trmij. Dat is oafhaklijk va cultuur, rligi, tijd of plaats. Ht cocpt huisj, boompj, bstj is dus og altijd v simpl als strk. wt mr: O Topic Trouw vrklit kas op hartaaval Trouw vrklit d kas op fatal it-fatal hartaaval. Dit zou gld voor all lftijdscatgorië. E adr aalys maakt duidlijk dat trouw of samwo ht hrstl a d hartaaval vrbtrt, zowl voor als a zikhuisopam. stad di op zij burt d kas op duurzam rlati bïvlodt. gtrouwd lkaar odrstu om gzod t lv. Ht is ook moglijk dat gtrouwd gzodr lv. Ht is voorstlbaar dat zij midr sll ogzod maaltijd uttig da vrijgzll. Ook is ht moglijk dat J kut j voorstll dat ms di (gtrouwd) samwo sllr hulp ischakl door arts war r sprak is va hartfal. I tgstllig tot vrijgzll is r immrs vakr imad thuis di d ambulac ka bll. Datzlfd gldt voor raimati bij acut hartstilstad. Ook da ka d partr t Dz uitkomst zij olags bkdgmaakt op basis va statistisch ggvs di tuss wrd vrzamld odr 35-plussrs i Filad. Om bld t krijg va wat dz rsultat prcis zgg, ku j z og wl va paar aavullig voorzi: hulp sprig. wt mr: A. Lammitausta,.a. Progosis of acut coroary vts is wors i patits livig alo: th FINAMI myocardial ifarctio rgistr, Europa Joural of Prvtiv Cardiology, 2013; DOI. Ht is moglijk dat ms mt slcht gzodhid midr kas hbb om t trouw. I dat gval is it ht huwlijk d bpald factor voor ht otstaa va hart vaatzikt, maar d gzodhidsto- RECENSI Vrstrikt Niuw sksul rvoluti I Wt Magazi is vorig jaar aadacht bstd aa ht Eglstalig bok Hookd. E vrtalig va dit bok va dr. Jo S. Mcllhay dr. Frda McKissic Bush is u i ht Ndrlads bschikbaar ht Vrstrikt. E iuw sksul rvoluti, zo luidt d kop bov ht voorwoord va Vrstrikt. Mt dz vir woord is gzi d odrzoksuitkomst va dr. Mcllhay dr. McKissic Bush g woord tvl gsprok. hchtig I d huidig cultuur is ht algm gaccptrd dat jog ms sksul actif mot word als z dk dat z daaraa to zij. Als z maar d juist voorzorgsmaatrgl m, is r its aa d had. D odrzoksrsultat di bschrv zij i Vrstrikt vrtll chtr adr vrhaal. Tot aa ht 25-st lvsjaar otwikkl d hrs zich. Pas daara zij z volgroid. I Vrstrikt richt d auturs zich op d vraag wat r mt di ovolgroid hrs gburt als r sprak is va stds wiss- ld rlatis. Z bschrijv odrzoksrsultat waaruit blijkt dat zlfs bij huidop-huid-cotact r i d hrs stoff word aagmaakt di voor hchtig of bidig zorg. Maar wat gburt r als r tlks opiuw iuw hchtig is mt iuw partr? D auturs stll dat opvolgd hchtig tlks zwakkr word, zoals stuk plakbad dat j rgs op plakt: d rst kr plakt hij god, maar a aatal kr hcht hij midr. Ht vrlis va plakkracht brgt grot rlatiproblm mt zich m. Aa d had va vl voorbld word dz problm bsprok. stllig Vrstrikt is opgdld i zv hoofdstukk bvat achtri aatal coclusis aabvlig. D bwrig bvidig word tlks odrbouwd mt odrzoksrsultat. Dat d auturs it ovr éé acht ijs zij ggaa, to d laatst 28 pagia s va ht bok aa. Zij gv d brovrmldig wr. Elk hoofdstuk sluit af mt aatal stllig of vrag zodat Vrstrikt ook als studibok is t gbruik. Citat va jogr vrlvdig ht ghl. Vaak zij ht hrkbar uitsprak, soms ook yoprs. tkst Ks va Hld gmist kas E va d coclusis di d auturs aa ht id va hu bok trkk, valt mt am op. Dat is: Als w all ggvs di w i dit bok bsprok hbb, ovrwg, mot w d coclusi trkk dat d modr volutithori, wat btrft mslijk sksualitit, ojuist is. Kort samgvat glov aahagrs va dz thori dat ms "otworp" zij voor wissld sksul cotact mt mrdr prso (promiscuïtit). Ht pricip va dz thori komt r op r dat vrouw sks hbb mt vrschilld ma, totdat zij r vid mt d bst g. Ma hbb sks mt vrschilld vrouw, totdat r hm kist om vadr voor haar kid t zij. Vrstrikt is bok dat lk oudr, opvodr ook pubr zou mot lz. Ht trkt vl lij aar hddaags problm i rlatis bidt moglijkhd (g garatis) om risico s t vrlag. Wl bijzodr is dat d christlijk uitgvr, d vrigig Bijbl & Odrwijs, i ht voorwoord g wt mr: cocrt lij hft Vrstrikt, ISBN: gtrokk aar d Bij , bls waard orpagia s: 176, Prijs: 14,95 m di hir aadloos op aasluit... 21

12 Mdia TEKST I Dcmbr 2011 Joha Démod Itrt brgt poro bi hadbrik. Ho schadlijk is ht? Ho wrk drugs? Als j drugs gbruikt, bijvoorbld cocaï, gburt r va alls i j hoofd. J hrs mak stof aa di dopami ht. Va di stof krijg j blij gvol. Ho dat i zij wrk gaat, laat dz figuur zi: Ho zou j ht vid als j i takstatio schap tgkwam mt zakjs cocaïpodr? Bdklijk? Adr vraag: ho vid j ht dat v vrdrop magazis ligg mt foto s va schaars gkld dams? Waarschijlijk zul j daar it cht va schrikk i lk gval it zoals bij Ht im va drug als cocaï dot its mt j hrs. Z pass zich fysik aa als j cocaï gbruikt. Hirdoor raak j aa di stof vrslaafd. Gbruik j d drugs it, da zul j dat mrk. Gstlijk é lichamlijk. Zou dat ook ku gbur als j aar 22 poro kijkt? Door t kijk aar foto s op bijvoorbld ht itrt m j toch g vrslavd middl i? J kijkt all maar aar its... Erototoxi Dr. Judith Risma dd odrzok aar d ivlod va porografi op d hrs. Volgs Risma brgt poro vl twg i d hrs. Als d bld maal i j bri zij opgslag, pass z idrdaad d fysik structuur va j hrs aa, bvstigt Risma. Er vid ovrijwillig cllulair vradrig plaats, zlfs tijds d slaap. Porografi omt Risma rototoxi di vrslavd drugscocktail i ht lichaam opwkt va hormo als tstostro, oxytoci, dopami srotoi. E dat hft mtbaar ffct op j hrs. Ht bkijk va porografisch matriaal gvolig Volgs odrzokrs vradr d vrslavd stoff j hrs vooral d gvolighid Dopami va d dopamircptobuitkat Dopami-rcptor r. Door ht gbruik va va d cl vrslavd stoff word r amlijk mr dopamircptor aagmaakt. Daardoor otstaat r i j Bikat va d cl hrs rdr racti Sigaal va rcptor mt dzlfd hovlhid aar cl vrslavd stof. D gvolighid va d rcptor Als dopami i d buurt va bpaalt ho sl god bcl komt, zokt ht rcptor paald stof i j hrs wrkt. op. Dat is iwit di op ht Ho gvoligr d rcptor, ho clopprvlak zit. Als d dopami sllr btr d stof wrkt. zij rcptor hft gvod, gaat hij rop zitt activrt hij d rcptor. Vrvolgs gft Gkt d ht schap mt cocaïzakjs. Cocaï dot immrs rar dig mt lichaam gst, zul j zgg. Poro it. Is dat zo? d rcptor sigaal aar d cl, zodat dz adr stofjs ka mak adr cll ook gactivrd ku word. Dit rsultrt i blij gvol. wkt ook allrli gativ gvols op. Erototoxis zij middl di aast lustook agst-, wod- schaamtgvols stimulr, aldus Risma. Vrklid hrs Rismas odrzok is it ht ig wat rop wijst dat porografi mr mt j hrs dot da j misschi zult dk. Uit studi aar cocaïvrslavig (i 2002) blk dat r sprak was va volumvrlis i vrschilld hr- sgbid, iclusif d frotal kwab. D MRI-scatchik di hirbij wrd togpast, ht Voxl-Basd Morphomtry (VBM), waarbij hrsstukjs va kubik millimtr mt lkaar word vrglk. Op zich kk d wtschapprs r it va op dat cht drugs, zoals cocaï, dit ffct op d hrs hadd. Itrssatr wrd ht to htzlfd VBModrzok wrd vrricht op ms di vl aar poro kk. I 2007 am Duits Erotoxi wkt vrslavd 'drugscocktail' op wtschapprs d prof op d som. E wat blk? D studi-uitkomst war agog glijk aa d studi-uitkomst rod cocaïgbruik i Ook hir was d aatomi va d hrs zichtbaar vradrd. Alarm! D laatst jar zij r mr odrzoksuitkomst bschrv di alarmrd zij voor ms di vl aar poro kijk. E aatal daarva zij: Dr. Patrick Faga Dr. Patrick Faga va ht Marriag ad Rligio Rsarch Istitut publicrd id 2009 d rsultat va vrzamld odrzok aar d ffct va porografi. Hij cocludrd dat gtrouwd, aa poro vrslaafd ma zich midr tvrd vo- 23

13 Wat is rgr? l mt hu huwlijk midr motiol ghcht zij aa hu chtgots. Echtgots mrk dit op zij hirva otzt. Ook rvaart twdrd va d stll vrlis va harts- Ervarig word i d hrs als cht blfd tocht aar gslachtsgmschap als r sprak is va porovrslavig door éé va d partrs. Daaraast vrliz vl porovrslaafd hu itrss i god bad mt ht gzi. Tot slot mrkt dr. Faga op dat porokijkrs ogvolig word voor ht typ poro waar z aar kijk, vrvld rak vrvolgs mr prvrs vorm zok. I j hrs zitt spiglcll of -uro. Z word actif als j Wat is r u zo rg aa poro? J schaadt r toch imad m? J partr hoft ht it t wt. J gbruikt i privétijd, dus d baas lijdt r it odr. J hoft r it om t stl Zo ku j hl wat rd aadrag om j gdrag als vl midr rg t zi da ht gdrag va imad mt bijvoorbld cocaïvrslavig. Maar zij dat g drogrd? Vaak vrwacht ms it dat ht bkijk va porografi gativ ivlod hft op hu lv. Uit odrzok blijkt chtr dat dit wl dglijk ht gval is. Ook ht lv va famili partrs ka rdoor word bïvlod. D vrslaafd ka vrzam doordat hij vl tijd vrdot vawg zij vrslavig. Ook rvaart hij vaak vrhoogd mat va agrssi, kampt hij mt vrwrog zlfbld door schuldgvols vrwaarloost hij zichzlf vaak. Voor christ splt ook d thisch kat grot rol. D vrslavig vormt immrs barrièr i ht cotact mt God mt d aast doordat ht zvd gbod wordt ovrtrd. Ook i di zi zull r gvols va zaamhid schuld optrd. hadlig door imad adrs zit uitvor. Ht uro wrspiglt da ht gdrag va d adr is op dzlfd mair actif als war j d hadlig zlf uitvort. Uit Fras odrzok blijkt dat hrsgbid waar dz spigluro i voorkom gactivrd wor- Volksproblm I 'Vadaag d Dag', ht otbijtprogramma va d publik omrop, wrd olags gsprok ovr misschi wl éé va d grootst tabos va Ndrlad : sksvrslavig. Ruim ms hbb r daglijks m t strijd. Ook i ht Parool d Tlgraaf vrsch artikl ovr dz problmatik. Ht aatal sksvrslaafd mt to i Ndrlad. I Amstrdam is r bij d vrslavigskliik u zlfs wachtlijst voor. Dat is opmrklijk omdat bij bija all adr vrslavig waar bhadlig voor 24 WEET MEER bstaa d wachtlijst is wggwrkt. Dick Trubdorffr va GGZ CrisisCar mldt dat sksvrslaafd tot d grootst grop vrslaafd bhor i Ndrlad, a d grop icoti- alcoholvrslaafd. Ht is dus volksproblm. Trubdorffr maakt zich zorg ovr dz otwikklig gft aa dat ht bij sksvrslaafd vaak om ma gaat mt vast rlati. Hij hft all al i Amstrdam vorig jaar zo vijfhodrd sksvrslaafd gholp. I vl gvall wordt d vrslavig lvsstijl. Als w zo doorgaa, krijg w maatschappij waari ms it ht vrmog hbb om stabil rlatis aa t gaa. Ht rk dat r problm is, is volgs Trubdorffr d rst stap om af t kick. d als j aar porografi kijkt. Dz spiglsystm ztt virtul rvarig om i voor d hrs als cht blfd rvarig. Volgs artikl i ht Joural of Family Violc (2009) is r vrbad tuss ht vlvuldig kijk aar kidrporo ht sksul misbruik va kidr. Odrzok odr crimil di vroordld war voor ht bzit d vrspridig va kidrporo toot aa dat d mrdrhid va h wl dglijk ook i ht cht kidr misbruikt. Daarvoor war z chtr it vroordld. Z gav dit pas aa adat d straf was ggv voor ht bzit d vrspridig va matriaal z i ht hulpvrligstrajct zat. WEET MEER I 2009 costatrd odrzokrs dat d frotal hrskwabb bschadigd war va patiët di hu sksul bhoft it kod bdwig. Dit hrsgbid wordt gassocird mt dwagmatig gdrag, kmrk va vrslavig. Vrschilld studis gv aa dat d hrs fysik vradr gdurd d priod dat z lr om vrslaafd t rak. Mt bhulp va hrsscas (MRI, PET, SPECT) zij vradrig waarmbaar i ht bloigssystm va dopami, stof di grot rol splt bij ht rva- r va got. Aa d voorzijd va d hrs, d voorhoofdskwab, zij zuwba aawzig di voor dz stof gvolig zij. t dat r middl is dat uitkomst bidt bij ht dwagmatig kijk aar porografi. Naltrxo wordt doorgaas gbruikt bij d bstrijdig va alcoholvrslavig. Ht vrrassd is dat Naltrxo ook blijkt t wrk bij ms di vastzitt i ht wb va porografi. Dit komt door d rmmd wrkig va Naltrxo op ht vrmog va dopami om hrscll t stimulr. Naltrxo hlpt om va poro los t kom Dat vrslavig aa poro (ittastbar bld) vl ovrkomst hft mt vrslavig aa drug als alcohol (tastbar stof), wordt duidlijk uit ht odrzok dat gdaa is i Amrikaas istituut. Mdwrkrs va d Mayo Cliic otdk- Dz rsultat lat zi dat r vl gburt i j hoofd als j aar porografisch bld kijkt. J hrs gaa zich r lttrlijk aar ztt. WEET MEER Ptrus Zijlstra (SCF): Wat kli bgit, wordt rgr rgr Odrzoksistituut Mayo Cliic gft aa dat 3 tot 6 proct va d Amrika aa vorm va sksvrslavig lijdt. Dat zij miljo ms. I Europa zull di cijfrs vrglijkbaar zij. Ptrus Zijlstra is mtor bij Sttig Captivs Fr (SCF), christlijk orgaisati waar sksvrslaafd hulp ku krijg. Waar bstaat di hulp uit? Dg di bij os hulp zok zij tuss d jaar oud. D hlft is gtrouwd, d adr hlft it. Rod draad door vl lvs is dat m altijd op zok is aar vrlidig di sll kick gv. Dat is ovrigs vrlag i idrs hart. W zij va atur allmaal op zok aar its of imad adrs (buit God) di os god gvol gft. Maar dz zoktocht ka xtra gtriggrd word door zak als zaamhid of gburtiss di vl impact op j lv hbb. ti, maar mstal blijft ht mt Jzus. Hij gst. Hij bij ur ur itrtall. Vrvolgs lr t, op zok aar plaatjs w ms dat zak i films. hu lv ook cht ku Sksvrslaafd kijk vradr. vaak aar vrouw door Eé va d pijlrs va d porobril. E vrouw is aapak va SCF is dat g vrouw, maar lustvrslaafd ophid va objct. D vrslavig zak mot gv. W gaat d gdachtmodig aa stll wrld ovrd vrslaafd dsoods Ptrus Zijlstra hrs. Ook voor d kuz om ht mrk ik vaak dat lv i d zod va porsksvrslaafd agstig zij. ografi mt christlijk brodr t Agst dat ht ooit kr uitkomt. Zal dl. Als imad gtrouwd is, modivadr of modr ht otdkk? Of g w aa dat d vrslaafd dit aa d mij vrouw? Dat ka soms paraoïd partr vrtlt. Zod als dz groi trkk krijg. M bouwt fort amlijk all i ht dokr, t als om zich h. Er otstaa als ht war schimmls. Door i ht licht t trd tw prsoolijkhd. vrlist d vrslavig macht. W bgrijp dat dit voor vrslaafd grot Gf ophid stap is, maar vauit Bijbls prspctif Ht is god dat r i krk op is ht stap di cht gom mot gsprok ka word ovr sksvrword. Emaal gdaa btkt dit slavig. Ht is og vaak tabo. vaak krput i ht lv. Zij di Dat maakt ht voor vrslaafd va d worstlig afwt, hlp d christ moilijk om tot hrstl t studt vrdr. Praktisch gzi, maar kom. Uitgagsput va SCF is dat r ook mt gbd. Wat w bija altijd gbd wordt om blijvd bad hor is d opluchtig als imad dz stap hft gmaakt. Vrvolgs is hij r og it, d strijd gaat door. vrouw als lustobjct Mstal bgit sksvrslavig i ht kli wordt ht glidlijk rgr rgr. Soms loopt ht zlfs uit op buitchtlijk rlatis of prostitu- WEET MEER 25