ENERGIENr. 2 / Februari 2009

Transcriptie

1 DE INHOUD VAN DEZE BIJLAGE VALT NIET ONDER DE VERANTWOORDELIJKHEID VAN DE AD-REDACTIE Energiemarkt De kosten duidelij k in kaart gebracht Duurzame energie Meer zon, meer wind, een betere toekomst Slim wonen Doe het energiezuinig en betaal minder ENERGIENr. 2 / Februari 2009 VOORDELIG LEVEN PHOTO: 4X6 / ISTOCKPHOTO BINNEN HANDBEREIK 4TIPS OM JE ENERGIEVERBRUIK TE BEHEREN Ook jij kan het: word bewust van je eigen energie en creëer een betere leefomgeving voor jezelf en de mensen om je heen. Nieuwe energie Wat kan dit voor jou betekenen? Bespaar geld Rij nieuw voor milieu en portemonnee Jouw energie is de kracht van TenneT Stel, in een voetbalstadion wordt het licht aangedaan. Dan moeten de televisies in dezelfde wijk het natuurlijk wel blijven doen. Dat is de taak van TenneT: elektriciteit voor iedereen. Altijd en overal. We zorgen voor continuïteit, zodat Nederland volop kan blijven draaien. Kortom, we staan aan de basis van praktisch alles. En daar kunnen we wel wat energie bij gebruiken. Jouw energie. We zijn op zoek naar technische toppers én andere talenten. Heb jij de juiste lading? Kijk voor de vacatures op Kom werken voor dé elektriciteitstransporteur van Nederland.

2 2 FEBRUARI 2009 DE UITDAGING EEN ONAFHANKELIJKE THEMABIJLAGE VAN MEDIAPLANET Juist nu is het een goede tijd om stil te staan bij de toekomst. Onze energie, economie en samenleving hangen nauw samen. Vroeg of laat gaat het allemaal veranderen. Het is tij d voor nieuwe energie D e aloude Trias Energetica is nog altijd geldig. Minder energie gebruiken, wat er overblijft zo duurzaam mogelijk invullen en eventuele fossiele brandstoffen zo efficiënt mogelijk inzetten. Het allerhoogste doel is om uiteindelijk los te komen van de fossiele brandstoffen. Dat is de uitdaging van deze eeuw, maar ook hier geldt dat de theorie simpeler is dan de praktijk. Een verminderde uitstoot van CO2 is van levensbelang voor het klimaat, maar er zijn nog steeds mensen die daaraan twijfelen. Daarom is het misschien nog wel belangrijker om te beseffen dat fossiele brandstoffen een eindige voorraad vormen. Ooit is het op. Fossiele brandstof De winning van fossiele brandstoffen zal steeds moeilijker 1 worden, met als gevolg dat de prijzen omhoog gaan. En dat heeft weer als gevolg dat degenen die de fossiele brandstoffen bezitten steeds meer macht krijgen over een essentieel bestanddeel van de menselijke maatschappij: energie. Natuurlijk, voordat de laatste gram steenkool uit de aarde is gepeuterd, zijn we nog wel een tijdje zoet. Dat geeft veel mensen het gevoel dat het een ver-van-mijn-bedshow is, het zal onze tijd wel duren. Maar we hebben het afgelopen jaar wel gemerkt wat het betekent als de prijs van een vat olie de pan uit rijst. Als je staat te balen bij de benzinepomp, dan weet je dat we daar vanaf moeten. Nieuwe energie Juist nu is er een enorme kans 2 om er grote slagen op te maken. We kunnen van de nood een deugd en van de bedreiging een kans maken. We moeten nú durven investeren in onze toekomst,. Dat betekent wel dat er enorme veranderingen op komst zijn. De wind waait overal. De zon schijnt voor iedereen en de aardwarmte is van ons allemaal. De bron voor energie is straks dus niet meer van één iemand. Dat is een fascinerende gedachte. Het betekent dat ons een totaal Jan Uitzinger Manager Energietransitie bij IVAM UvA BV. MIJN TIPS Energie verbruik De wasmachine draait maar 1 een paar keer per week, maar computer, tv en dvd-speler staan bij veel mensen dag en nacht stand-by! Weg met de stand-by! Stand-by kost ongeveer twintig procent van uw totale elek- 2 triciteitsverbruik. Juist daar zit een enorme kans om te besparen Denk aan de toekomst Het is helemaal geen slecht 3 idee om u qua energie voor te bereiden op de toekomst. Er liggen uitdagingen te over. andere economie staat te wachten en een totaal andere maatschappij. Bedrijven die erin slagen om de meest zuinige auto te produceren of de windturbine die de meeste elektriciteit opwekt, die gaan het dan winnen. Kansen voor Nederland Voor de economie van Nederland is het van het hoogste be- 3 lang dat we vooruit durven lopen op die nieuwe economie en samenleving. We moeten er als de kippen bij zijn en daarom is het zo belangrijk om er veel in te investeren, ook om banen te creëren. Die investeringen hebben een zelfversterkend effect, omdat het marktmechanisme zijn werk zal doen. Wanneer je als een van de eersten de beste windturbines bouwt, zul je de meeste orders krijgen. Goed voor de economie en goed voor het opwekken van veel duurzame energie. Bovendien blijft de olie die je dan niet hoeft te gebruiken beschikbaar als grondstof voor bijvoorbeeld kunststoffen en medicijnen. Dat lijkt me een nuttiger toepassing dan verbranden. WIJ RADEN AAN PAGE 04 Cees Bakker Directeur Stichting Ode, organisatie voor duurzame energie Als je het niet wilt doen voor het milieu, dan scheelt het wel in de portemonnee. Bovendien leidt het tot verbetering van het comfort. Energie van een topatleet p. 09 Topsporter Bram Som geeft zij n tips voor een gezond leven 3 experts geven advies p. 06 Hoe kies je een energieleverancier? We make our readers succeed! ENERGIE, 2DE EDITIE, FEBRUARI 2009 Country Manager: Kristiina Kansen Editorial Manager: Birte van Ouwerkerk Business Development Manager: Paul van Vuuren Sub-editor: Thomas Rohlfs Project Manager: Stephanie Stumpel Phone: stephanie.stumpel@mediaplanet.com Gedistribueerd met : Het AD, Februari 2009 Drukkerij: Wegener NieuwsDruk Mediaplanet contact information: Phone: Fax: redactie@mediaplanet.com Mediaplanet s business is to create new customers for our advertisers by providing readers with high-quality editorial content that motivates them to act. EPZ, pure kracht EPZ is de grootste elektriciteitsproducent van Zeeland. Een uniek bedrijf in een bijzondere omgeving. Naast de enige kerncentrale van Nederland exploiteert EPZ een kolencentrale met biomassa-meestookinstallatie en een windpark. De kerncentrale behoort tot de wereldtop. De gereviseerde koleneenheid is met nieuwe milieutechnologie klaar voor een toppositie! Bij EPZ werken ruim 450 mensen. EPZ is een goede werkgever met verantwoordelijke en technisch uitdagende mogelijkheden voor wie carrière wil maken in de energiewereld. Ons bedrijf besteedt veel aandacht aan de persoonlijke ontwikkeling en ontplooiing van talent. Pure kracht. Voor mensen, door mensen. Wij zijn voor onze kerncentrale op zoek naar: Senior Ingenieur Engineering Met je technische opleiding op HBO-niveau aangevuld met jaren relevante ervaring en aanvullende studies op het gebied van engineering, onderhoud en inspecties van drukapparatuur, zorg jij dat door sterkteberekeningen, verouderingsbeheersing en storingsanalyses de kerncentrale in topconditie blijft. Stafingenieur Engineering Ondersteund door je TU-opleiding en ruime relevante ervaring op het gebied van werktuigbouwkunde of materiaalkunde ga je vooral aan de slag met de bedrijfsduurverlenging tot Je gaat ons helpen met het aantonen van de integriteit van de veiligheidsrelevante onderdelen van de installatie. Je beschikt over relevante kennis en kunde ten aanzien van materiaal en structurele analyses. EPZ maakt elektriciteit uit: n kolen n wind n biomassa n uranium Voor de volledige functieprofielen verwijzen wij naar onze website Meer informatie kun je krijgen bij EPZ s personeelsafdeling: Nicole Coenen, telefoon N.V. Elektriciteits-Produktiemaatschappij Zuid-Nederland Zeedijk 32, 4454 PM Borssele, telefoon , algemene informatie: EPZ maakt elektriciteit

3 Eindelijk. LastenVerlichting voor ondernemers Ongelofelijk, maar waar: als ondernemer kunt u vanaf morgen - zònder dure investering - zo n 90% besparen op het energieverbruik van uw verlichting. En vergis u niet: dat kan al gauw om duizenden euro s voordeel gaan. Met het Led slease-plan van Led svario spaart u dus veel meer dan het milieu alleen. U merkt het als ondernemer namelijk direct in uw portemonnee. AL ONZE PRODUCTEN ZIJN 1 OP 1 UITWISSELBAAR IN DEZELFDE LICHTKLEUR! HET LED SLEASE-PLAN VAN LED SVARIO. EIGENLIJK EEN LUMINEUS IDEE. LEDVERLICHTING: DUURZAMER, VEILIGER, MILIEU- VRIENDELIJKER én aanzienlijk energiezuiniger Ledverlichting heeft de toekomst, zeggen ze. Wat klopt. Met dien verstande dat die toekomst allang begonnen is. Want ledverlichting wordt al in toenemende mate toegepast. Is qua lichtaanbod, -diversiteit en -kwaliteit minstens gelijkwaardig aan conventionele vormen van verlichting en zogenaamde spaarlampen. Maakt gewoon gebruik van uw bestaande lichtarmaturen. En is vele malen duurzamer, veiliger, milieu-vriendelijker en energiezuiniger. Dus over een win-winsituatie in economisch barre tijden gesproken: rekent u zelf maar uit op - hoeveel geld u dat maandelijks of jaarlijks bespaart. Naast de enorme milieuwinst die we met z n allen natuurlijk boeken bij grootschalige toepassing van ledlampen in plaats van conventionelere verlichting. Als Neerlands specialist in ledverlichting zien we onze ledlampen natuurlijk het liefst in elke fitting hun energiebesparende werk doen. Maar snappen we ook dat u als ondernemer in deze tijd en op dit moment nou niet bepaald zit te wachten op de aanschafkosten die met een complete vervanging van uw huidige lampenarsenaal gepaard gaan. Vandaar ons Led slease-plan. Een plan dat er simpelweg op neerkomt dat wij zonder aanschafkosten al uw bestaande lampen als het moet morgen al - door onze Ledshine ledlampen vervangen. En dat u ons gedurende de contractperiode maandelijks slechts 20% van de door u gerealiseerde kosten besparing op uw verlichting betaalt. Zodat u nog altijd 80% van de pure winst door besparing voor uzelf houdt! EEN SLIMME ONDERNEMER GEEFT VANDAAG NOG HET GROENE LICHT. VOOR DRIE PREMIEVRIJE MAANDEN! Wilt u meer weten over de voordelen en toepassingsmogelijkheden van onze Ledshine ledverlichting, over alle ins en outs van het Led slease-plan, over uw besparingsmogelijkheden of over ons? Kijk dan allereerst op en maak daar een afspraak met één van onze accountmanagers. T Besparen op uw energiekosten? Led s do it now. LED SVARIO

4 4 februari 2009 een onafhankelijke themabijlage van mediaplanet inspiratie Vraag: Hoe krijg je de energierekening snel en structureel naar beneden? Antwoord: Isoleren, isoleren en isoleren. Bijkomend voordeel: je huis wordt er een stuk comfortabeler van! Isoleren: voor het milieu en de portemonnee De verandering Heerhugowaard Het besparen van energie is voor iedereen interessant. Als je het niet wilt doen voor het milieu, dan scheelt het wel in de portemonnee. Bovendien leidt het tot verbetering van het comfort, vertelt Cees Bakker. Toen hij als bouwkundige van de gemeente Uithoorn eind jaren zeventig met energiekosten werd geconfronteerd die aan een stevige opmars bezig waren, zag hij een aanleiding om in die richting iets te gaan doen. Dan zie je wat er aan geld in omgaat. In Uithoorn hadden we een openluchtzwembad en daar ging enorm veel gas doorheen. En ik zag wat het kostte. In Heerhugowaard kreeg Bakker de kans om als bouwkundige meer met energie te gaan doen. Deze gemeente begon in de jaren tachtig met een behoorlijke groei. Er werd nogal wat gebouwd en ik vroeg me af of het niet allemaal wat zuiniger kon. Dat heeft uiteindelijk geleid tot de bouw van energiezuinige woningen en zelfs hele wijken, zoals de Stad van de Zon. Isoleren! Maar ook wie niet in een nieuw huis in Heerhugowaard woont kan behoorlijk besparen op de energierekening. Bakker weet als geen ander dat er op dit moment behoorlijk veel informatie op de consument afkomt. Er wordt van alles geroepen. Natuurlijk is het een goed idee om je oude ketel te vervangen door een energiezuinige ketel, maar als je huis zo lek is als een mandje sta je nog voor de buitenlucht te stoken. Daarom is isoleren stap één. En tegelijkertijd ook stap twee en stap drie. Je dak, wanden, vloer en ramen. En ga daarna verder kijken. Dan kun je waarschijnlijk toe met een vrij kleine ketel, eventueel een zonneboiler op het dak, een zonnecollector en zonnepanelen. Dat scheelt allemaal gas en elektriciteit. Energiebesparing Veel mensen realiseren zich wel dat brandstoffen niet onuitputtelijk zijn en dat er op energie valt te besparen, maar de stap om werkelijk iets te doen is vaak nog te groot, maar: De energieprijzen stijgen nu nog steeds omdat de daling van de Profiel Cees Bakker Begon zijn carrière als timmerman in de bouw. Werkte als bouwkundige bij de gemeente Uithoorn en ging zich in Heerhugowaard daarnaast bezighouden met energie. Hij was nauw betrokken bij de ontwikkeling van energiezuinige huizen en zelfs hele wijken. olieprijs nog niet is doorgevoerd. Op 1 juli zal hij wel wat gaan zakken. Met enige moeite viste Bakker uit wat energie bij benadering kost. Een kubieke meter gas kost ongeveer 75 eurocent, een kilowattuur elektriciteit bijna 25 eurocent. Spouwmuren Isoleren kan zo dus een behoorlijk verschil maken op de energierekening. Een raam van twee bij drie meter verliest met enkel glas elk jaar zo n 360 m3 gas en dat kost 270 euro. Met dubbel glas kost het ongeveer 135 euro. Da s snel verdiend. Maar nog belangrijker is het isoleren van de spouwmuren, is de ervaring van Bakker. Er wordt wel gezegd dat het meer vocht geeft in huis, maar dat is onzin. Door isoleren wordt de temperatuur van de binnenwand hoger en daardoor wordt de kans op condens kleiner. Isolatie kan niet dik genoeg zijn. Hoe dikker hoe beter. Het scheelt in de stookkosten, maar het geeft je ook nog eens een veel comfortabeler en dus prettiger huis. Spouwmuren, het dak, dubbele ramen: er valt veel te verbeteren, te besparen en dus te verdienen. Met spaarlampen, LED s en TL kan de verlichting aangepakt worden. En doe het licht uit als je een kamer verlaat. Dat klinkt simpel en dat is het ook. Makkelijker kun je niet besparen. Denk ook eens aan alles wat je in huis stand-by hebt staan. Televisie, videorecorder, dvd-speler, tunerversterker. Het kost allemaal energie. Het is misschien niet veel, maar als het dag en nacht standby staat kan het behoorlijk oplopen. Alles helpt Wie verder wil gaan, kan denken aan een zonneboiler en zonnepanelen op het dak. Alle beetjes helpen. Zelf heb ik de combiketel de hele zomer uitstaan. Warm water en stroom krijg ik van de zon. Alles bij elkaar kun je op een vrij eenvoudige manier energie besparen. Dat is goed voor het milieu en goed voor je eigen portemonnee. En je huis wordt er nog comfortabeler van ook. Cor Dol redactie@mediaplanet.com Koude vloer oorzaak hoge energierekening De vloeren van de meeste huizen in Nederland zijn in de winter erg koud, omdat ze niet of nauwelijks geïsoleerd zijn. Bewoners compenseren de lage temperatuur van de vloer vaak door extra te stoken. Omdat warme lucht opstijgt, blijft de temperatuur onderin de woning echter relatief koud, hoewel het bovenin vaak extreem warm is. Dit overmatig stoken is slecht voor de portemonnee en slecht voor het klimaat. Hoe beter men de vloer isoleert, hoe warmer deze zal worden en hoe lager de stookkosten zullen zijn. De warmere vloer geeft immers al bij een lagere luchttemperatuur een comfortabel gevoel. Vaak wordt spontaan al een graadje lager gestookt. Dat levert volgens deskundigen al een besparing op van ongeveer 7% ten opzichte van het huidige verbruik. Ook verdwijnt de veel te warme luchtlaag bovenin de kamer, waardoor minder warmte door plafond, ramen, muren en ventilatie verloren gaat. Bovenop deze besparingen komt nog de besparing die men verkrijgt doordat het stookseizoen een stuk korter wordt en doordat de CV s ochtends later ingeschakeld kan worden en s avonds eerder weer uit. Een goed geïsoleerde vloer is immers veel sneller opgewarmd en koelt veel langzamer af. Om optimaal te profiteren van alle positieve eigenschappen van vloerisolatie is het wel van belang dat er gekozen wordt voor een hoge isolatiewaarde. Gelukkig is daarvoor onder de vloer vaak nog voldoende ruimte. Er zijn zelfs systemen die men in zeer krappe kruipruimtes nog zelf kan aanbrengen en een extra warmteweerstand geven van meer dan R=3,8 m²k/w. info: ( advertorial ) advertentie Dat kan perfect met TONZON warmte-isolatie. Met deze sublieme isolatie kunt u een bestaande woning veranderen in een zeer energiezuinig huis. Het belangrijkste daarbij is een goede vloerisolatie. Een goed geïsoleerde vloer wordt warmer dan een slecht geïsoleerde vloer. De vloer is ook sneller opgewarmd en houdt deze warmte langer vast. TONZON VLOERISOLATIE De beste manier om de vloer te isoleren is met TONZON Vloerisolatie waarmee al 29 jaar praktijkervaring is opgedaan. Het beschermt houten vloeren tegen houtrot en stopt zelfs het proces van betonrot. Het uitgekiende systeem bestaat uit Thermoskussens tegen de vloer en een stevige folie op de bodem van de kruipruimte. De Bodemfolie stopt de verdamping van vocht en remt het radioactieve radongas dat uit de bodem komt. De Thermoskussens hebben een zeer hoge isolatiewaarde, stoppen het warmteverlies door de vloer en daardoor bereikt u sneller een aangename kamertemperatuur. TONZON WAND- EN DAKISOLATIE Muren en daken isoleert u van binnenuit met TONZON Thermosheets. Daarbij kunt u met minder ruimteverlies meer isolatiewaarde creëren, zonder koudebruggen in de isolatielaag. Kijk snel op of bel voor meer informatie over de meest milieuvriendelijke isolatie met de hoogste isolatiewaarde, die u bovendien vaak zelf kunt aanbrengen.

5 een onafhankelijke themabijlage van mediaplanet februari tips voor in huis Dubbel glas 1 Dubbel glas scheelt de helft van uw stookkosten. Voor een standaard huis met dubbel glas stookt u ongeveer dertig kubieke meter per vierkante meter glas per jaar. Met enkel glas is dat al zestig kubieke meter. Twee keer zo veel dus. Nog beter glas! 2 Er is tegenwoordig glas dat nog beter isoleert. Er kunnen waarden gehaald worden van tien kubieke meter per vierkante meter glas per jaar. En lager. 2 Isolatie is fijn 3 Een goed geïsoleerd huis scheelt niet alleen behoorlijk in energieverbruik, maar is daarnaast nog eens veel comfortabeler en prettiger. Spaarlampen! 4 Het is makkelijk te berekenen wat spaarlampen schelen in uw energieverbruik. Een lamp van honderd watt verbruikt vijf keer meer energie dan een spaarlamp van twintig watt. Niet de bedoeling dat de spaarlamp vijf keer zo lang brandt natuurlijk, dat levert niets op. LED, TL en spaarlamp 5 Het is een investering. Maar een TL-lamp is niet zo duur en kan ook gezellig licht uitstralen als je de goede kleur kiest. LED-verlichting is een uitstekende keuze: gaat lang mee, geeft geen warmte af en is zeer energiezuinig! slim wonen 1. Een houten eco huis in Haarlem Photo: ianjeffery / istock 2. Vloerisolatie van een nieuwbouwwoning Photo: cees bakker 3. Gevelisolatie van een nieuwbouwwoning Photo: cees bakker 1 3 Spouwmuren 6 Het isoleren van de spouwmuren kan behoorlijk wat besparing opleveren. Hetzelfde geldt overigens voor het dak. Juist omdat het grote oppervlakten zijn.

6 EXPERTPANEL EEN ONAFHANKELIJKE THEMABIJLAGE VAN MEDIAPLANET FEBRUARI Jeroen Barten Account Group Manager GfK Panel Services Benelux Jackie van Oppen Consument Zangeres/Actrice Barbara Den Uijl Woordvoerder Consumentenbond Vraag 1: Hoe ervaar je de energiemarkt? Vraag 2: Waar moet je op letten bij het kiezen van een energieleverancier? De energiemarkt is een moeilijke markt voor de consument. Veel mensen weten niet hoe energieleveranciers te werk gaan en wat de verschillen zijn. Het blijft toch dezelfde energiecentrale en hetzelfde stopcontact waar de stroom uitkomt. De verschillen zijn overwegend ministratief. ad- Een lage prijs of een stukje service. Dat is waar je voor jezelf op moet letten. Wil je minder betalen? Dat kan, maar het zou dan ook kunnen dat de helpdesk moeilijk te bereiken is of dat de facturen onduidelijk zijn. Het beste is om naar een energievergelijkingssite te gaan. Daar kun je aankruisen wat je belangrijker vindt: een goede facturatie en voorschotregeling, of toch de prijs. Let daarnaast op de duur van het contract. Je kunt een lage prijs krijgen bij een vast contract, maar dan zit je wel drie jaar vast. De verschillen tussen de energieleveranciers waren mij niet helemaal duidelijk, dus zocht ik al snel naar een vergelijkingssite en ik vond al snel een goede. Dat had ik nodig, want voor mij was het totaal onduidelijk wat de tarieven zijn van de verschillende energieleveranciers. Ook voor mijn autoverzekering ga ik naar een vergelijkingssite. Ik vond het ook fijn dat ik ze kon bellen als ik iets niet begreep. Je wordt niet aan je lot overgelaten. Ik raad aan om naar een vergelijkings- site te gaan die overzichtelijk is. Op een vergelijkingssite kun je precies zien hoeveel je gaat betalen en daar kom je anders moeilijk achter. Vaak hebben energieleveranciers speciale aanbiedingen waar je op in kunt gaan en dat kan echt honderden euro s schelen. Let dus vooral goed op de prijzen zou ik zeggen! Je kunt de energiemarkt van nu vergelijken met de keuze voor je zorgverzekeraar of de keuze van de provider voor je mobiele telefoon. Er zijn ontzettend veel aanbieders, maar gelukkig zijn er ook vergelijkingssites, zodat de consument goed kan kijken wat de verschillen zijn. Misschien is het soms ver- warrend, maar vanuit de Consumentenbond denken wij: hoe meer aanbieders, hoe meer keu- ze voor de consument. Doe goed onderzoek! Consumenten moeten onderzoeken wat bij hun situatie past. Je moet je eigen energiever- bruik in kaart brengen. Er zijn ook rekenmodules op de vergelijkingssites waar je dat kunt doen. Als je dat voor jezelf in kaart hebt gebracht, kun je kijken op de sites wat het beste op jouw gebruikssituatie aansluit. Vraag 3: Wat raad je de zoekende consument aan? Als zich een goede aanbieding met vast tarief aandient, zou ik die nemen. De energieprijzen wisselen nogal. Het variabele tarief is vaak duurder dan de speciale aanbiedingen tegen vast tarief, maar je profiteert wel mee als de prijs wordt verlaagd. Ik zou niet per se voor groene stroom gaan, omdat het op dit moment niet zeker is of Nederland daar duurzamer van wordt. Door mijn zoekpogingen op het internet betaal ik nu tweehonderdvijftig euro minder per jaar dan voorheen. Ik kan wel aanraden om een variabele prijs te nemen. Als je vast zit en de energieprijzen gaan omlaag, betaal je daarna te veel geld en dat is zonde. Ga naar een onafhankelijke vergelijkingssite. Een paar klikken op de knop en dan kun je zien wat voor jou het beste is. We hebben wel eens onderzoek gedaan bij de Consumentenbond naar energieleveranciers en daar bleek dat je na goed vergelijken zomaar rond de 500 euro kunt besparen als je een gezin hebt met twee kinderen. Hoe groen is gas? De vraag naar energie blijft stijgen. De vraag naar duurzame energie-oplossingen ook. Aardgas speelt daarbij een belangrijke rol. Het is de schoonste fossiele brandstof met de minste CO2 (broeikasgas)uitstoot. Bovendien kunnen we altijd en overal op gas vertrouwen, mede door ons geavanceerde gastransportnetwerk. Dankzij deze beproefde en flexibele energiebasis krijgen innovaties de kans om te groeien. Microwarmtekracht bijvoorbeeld of het rijden op aardgas. We werken er ook aan het aardgas verder te vergroenen met biogas, gewonnen uit duurzame reststromen. Met onze gedegen transportkennis kunnen we er ook voor zorgen dat CO2 afgevoerd wordt naar opslagplaatsen, zodat het niet in de atmosfeer terechtkomt. Zo werken we samen toe naar een groenere toekomst. gaat verder in gastransport

7 Isoleren helpt dus echt! ENERGIEKOSTEN BESPAREN! MET NAADLOZE ISOLATIE VERMINDERT U HET WARMTEVERLIES, VERBETERT U HET WOONCOMFORT EN SPAART U HET MILIEU. BESPAAR HONDERDEN EURO S PER JAAR! Het gasverbruik voor centrale verwarming kunt u tot ongeveer 44% reduceren in een goed, naadloos geïsoleerd huis. PLUIMERS ISOLEERT VLOEREN, DAKEN EN SPOUWMUREN MET EEN UNIEKE EN 100% NAADLOZE PUR-TECHNIEK. DEZE ISOLATIE IS EEN INVESTERING DIE LOONT. U BESPAART NIET ALLEEN ENORM OP DE ENERGIEKOSTEN, HET IS OOK BETER VOOR HET MILIEU EN HET WOONCOMFORT VAN U EN UW MEDEBEWONERS. Comfortabel en duurzaam... Isoleren met PUR- Super is een zeer verstandige oplossing. Het wooncomfort verbetert direct en de energiekosten gaan onmiddellijk omlaag. Onderzoek toont aan dat bij veel andere soorten isolatiemateriaal het warmteverlies twee keer zo hoog is als bij isolatie met het topisolatiemateriaal PUR-Super. Pluimers Isolatie Pluimers Isolatie, de grootste aanbieder in deze sector, past deze techniek al sinds 1980 met veel succes toe in binnen- en buitenland. Ook bij de isolatie van vloeren, kruipruimten, spouwmuren, daken, gevels, zolders, stallen, bedrijshallen, biogasreservoirs en scheepswanden wordt deze methode gebruikt. Onze experts werken zeer efficiënt en zijn snel beschikbaar. De voordelen op een rij: Direct lagere energiekosten Direct een beter wooncomfort Beter voor het milieu Geen verplichtingen en/of langlopende contracten Terugverdientijd van spouwmuurisolatie: ± 3-5 jaar* Terugverdientijd van vloerisolatie: ± 7 jaar* PUR-Super is 100% naadloos vult zonder holten en krimpt niet PUR-Super is het duurzaamste isolatiemateriaal Wilt u graag meer weten? Belt u dan met Pluimers Isolatie B.V., telefoonnummer of stuurt u naar info@pluimers.eu. Voor meer informatie kunt u ook terecht op onze website: * Gemiddelde terugverdientijd bij de huidige energieprijzen.

8 Beleef Ierland Weekendje weg 3 dagen Dublin al vanaf 270 pp Incl. vlucht & verblijf met ontbijt 4 daagse kasteelreis al vanaf 537 pp Incl. vlucht Aer Lingus, huurauto & kasteelverblijf met ontbijt 4 dagen Killarney al vanaf 405 pp Incl. vlucht, huurauto & verblijf in hotel**** met ontbijt Meivakantie Specials 8 dagen Kerry, vertrek 26/4, vanaf 399 pp Incl. vlucht, huurauto & verblijf in vakantiewoning 8 dagen B&B rondreis, vertrek 26/4, vanaf 560 pp Incl. vlucht, huurauto & verblijf met ontbijt Jubileum Aanbieding 13 daagse B&B rondreis al vanaf 499 pp Incl. Stena Line overtochten en verblijf met ontbijt 13 daagse Hotel rondreis al vanaf 599 pp Incl. Stena Line overtochten en verblijf met ontbijt telefoon Voor meer speciale reizen kijk op

9 INSPIRATIE EEN ONAFHANKELIJKE THEMABIJLAGE VAN MEDIAPLANET FEBRUARI FITNESS TIPS Net zoveel energie als een topatleet Vraag: Waarom lukt het nooit om regelmatig te sporten? Antwoord: Volgens topatleet Bram Som is het eenvoudig om de passiviteit te doorbreken: Word lid van een groepje als je de discipline niet kunt opbrengen. Sporten hoeft echt niet veel tij d te kosten. MIJN SUCCES ATLETIEKUNIE ARNHEM Bram Som was op 13 augustus 2006 in Göteborg de eerste Nederlander sinds 24 jaar die Europees Kampioen werd op de 800 meter. Een ongelooflijke prestatie voor een atleet uit een land waar de atletiek weinig toppers aflevert. Maar weinig mannen hebben in Nederland hetzelfde gepresteerd als Som, die ook nog eens als officier werkzaam was bij de Koninklijke Landmacht. Niemand die beter weet hoe je het maximale uit lichaam en geest kunt halen en elke dag vol energie kunt zijn. Zoals van een topsporter en officier verwacht kan worden, hamert Som op discipline als hij zijn succes verklaart. Topsport moet je benaderen als een lifestyle. Ik train vier uur per dag, maar die andere twintig uur staan allemaal in het teken van de topsport. Ritme is heel belangrijk, dus ik slaap elke dag om tien uur en sta dan rond acht uur op. Gezond leven vergt een goede verzorging van je lichaam, gezond eten, voldoende slapen en af en toe een middagdutje in mijn geval. PROFIEL Bram Som Hardloper gespecialiseerd in de middellange afstand Geboren op 20 februari 1980 in Terborg Europees Kampioen 800 meter in 2006 Deelnemer Olympische Spelen in 2000 en 2004 Lid van Verdienste KNAU (Koninklij ke Nederlandse Atletiek Unie) Oktober 2006 bevorderd tot Sergeant der Eerste Klasse Nederlands recordhouder 800 meter Gaat ondanks veel blessureleed minimaal door tot OS 2012 Topsport moet je benaderen als een lifestyle. Ritme en gezond leven is heel belangrij k Bram Som Topsporter Een sterke geest Bram Som leek na een succesvol 2006 hard op weg naar een goede klassering op de Olympische Spelen van Beijing. Maar een hardnekkige achillespeesblessure, waar hij in 2007 aan werd geopereerd, gooide roet in het eten. Door een gebrek aan ritme miste hij uiteindelijk toch de limiet voor de Olympische Spelen van Een zware tegenvaller, maar wel eentje waar hij sterker uit kwam. Na een grondige evaluatie van zijn fysieke ongemakken kwam hij tot een verrassende conclusie: Ik kwam erachter dat ik te hard en te veel trainde. De verhouding tussen die FEITEN Energie maken Sporten geeft energie door het vrij komen van het hormoon endorfine Sporten verhoogt de werking van de hersenen door het vrij komen van het hormoon serotonine, ook wel het gelukshormoon genoemd. Beweging vermindert stress. Een goede conditie verkleint het risico op hartziekten, hoge bloeddruk, verhoogd cholesterol, diabetes type 2, artritis, osteoporose en verlies van spiermassa. Sporten versterkt je spieren, verhoogt je flexibiliteit en verbetert je algehele prestaties. TOPSPORT Bram Som op kop gevolgd door zijn collega Arnoud Okken PHOTO: ERIK VAN LEEUWEN twee klopte niet meer. Je kunt het vergelijken met mensen die vaak tot drie uur s nachts doorwerken. Dat is ook niet gezond, want het put jezelf uiteindelijk alleen maar uit. Dankzij mijn ervaring weet ik nu dat er een goede verhouding moet zijn tussen inspanning en ontspanning. Als mensen dus nog s avonds aan het vergaderen zijn, moeten ze bedenken dat ze nu ook lekker hadden kunnen sporten. Wat is dan belangrijker: die vergadering of je gezondheid? Als je gaat sporten is dat op de lange termijn toch beter voor je. Alleen sporten is moeilijker Na een paar moeilijke jaren is het vizier van Som alweer helemaal gericht op de Olympische Spelen van London in Hij zit op dit moment in een trainingskamp in Spanje, waar hij samen met een collega-atleet een straf trainingsprogramma volgt. Zo n trainingspartner is vaak essentieel als je moeite hebt om na het studeren of werken de discipline op te brengen om te gaan sporten. Som: Maak het jezelf gemakkelijk door je bij een groepje aan te sluiten. Dat is meteen een stok achter de deur. Dan krijg je ritme in je sportbeleving. Je zou het ook elke week als een blok in je agenda kunnen zetten. Zorg dat je twee of drie keer per week sport, want bewegen geeft je echt energie. SANDER COLLEWIJN redactie@mediaplanet.com Je leert sneller en onthoudt beter Door te sporten word je 1 slimmer én leer je tot 20 procent sneller. Dat effect is zelfs merkbaar na twee sprintjes van drie minuten. Het geheim zit in de verhoogde bloeddruk, die meer zuurstof naar je hersenen stuurt. Dat leidt er dan weer toe dat de hersengebieden voor geheugen, plannen en multitasken groeien. Vergeet dus niet te sporten bij het studeren. Je hebt minder pijn Rusten is niét altijd het 2 antwoord op pijn of stijfheid in knieën, schouders, rug of nek. Integendeel: wie beweegt, heeft een kwart minder last van die klachten. Het maakt je minder kwetsbaar. Het effect is ook merkbaar bij chronische aandoeningen zoals artritis. Na een paar weken voelt iedereen de verbetering. Je werk floreert Wie sport, kan de stress op 3 het werk beter aan en werkt meer taken af. Dat geldt zeker voor een halfuurtje beweging tijdens de middagpauze: de werknemers zijn helderder, efficiënter en verzetten meer werk. De sportende werknemer is ook gezonder en minder dagen ziek. Je slaapt dieper Beweging heeft ook een effect op je slaap. Je bereikt 4 gemakkelijker een diepe slaap. Dat is zeker goed nieuws voor oudere vrouwen (vanaf 60 jaar), die lichter slapen s nachts. Vier keer per week een uurtje bewegen en ze slapen dieper en worden minder wakker. Lichte beweging s avonds verstoort de slaap. Je hebt meer energie Moe en futloos na een drukke dag op het werk/studie 5 heb je geen zin in sporten. Toch is frisse lucht en beweging net wat je nodig hebt om meer energie te hebben en je minder moe te voelen. BRON: GOEDGEVOEL.BE

10 10 FEBRUARI 2009 NIEUWS EEN ONAFHANKELIJKE THEMABIJLAGE VAN MEDIAPLANET NIEUWE ENERGIE, MAAR OOK NIEUW GEDRAG 1TIP INNOVATIES ZIJN NODIG Vraag: Er wordt veel geïnnoveerd in de energiebranche. Maar wat betekent dat voor u? Antwoord: Als we onze wereld beter willen maken, dan zij n innovaties nodig. Het leidt tot schonere energie. Energie is een product dat flink aan innovatie onderhevig is. Dat zal ook wel moeten, want ooit komt de dag dat gas, olie en kolen op zijn. Of dat de winning ervan zo moeilijk is geworden, dat het een uiterst kostbare zaak wordt. Pier Nabuurs, voorzitter van de raad van bestuur van KEMA, ziet een aantal ontwikkelingen. Als het gaat om fossiele brandstoffen wordt nu al CO2 afgevangen. Kun je een proces creëren dat voordat je fossiele stoffen verbrandt, uiteindelijk minder CO2 oplevert? Dat kan bijvoorbeeld door kolen te vergassen en dan pas te verbranden. Verder proberen we de efficiency van elektriciteitscentrales te verbeteren en het rendement te verhogen. Met de komst van de elektrische auto en het gebruik van biomassa kan op dat vlak verder worden vernieuwd. Efficiency omhoog Wind- en zonne-energie zullen volgens Nabuurs op relatief korte termijn het eerst rendabel zijn. Maar er zijn ook ontwikkelingen als geothermie, waarbij warm water uit de bodem wordt gehaald waarmee elektriciteit kan worden opgewekt. Over het algemeen zal de efficiency omhoog moeten. Je ziet wel dat de energiebedrijven ook bewegen. De vraag naar een nieuwe zekerheid van energievoorziening is in een versnelde fase gekomen door de afhankelijkheid van geopolitiek. Er is een grote beweging om toch meer en meer naar duurzaam te gaan. Misschien voor een deel een hype, maar een bepaald niveau zal toch blijven hangen. De rol van gas In het Platform Nieuw Gas komen bedrijfsleven, overheid en wetenschap elkaar tegen. Gas gaat een cruciale rol spelen in de overgang naar duurzaam, zegt voorzitter Ulco Vermeulen. Er komen steeds efficientere toepassingen van aardgas, zoals een ketel die niet alleen warmte maar ook elektriciteit op kan wekken. Met deze machine kun je super efficiënt gas omzetten in nuttige energie. Die ketel staat op het punt van doorbreken. Dat kan betekenen dat de structuur van de energievoorziening er op termijn behoorlijk anders uit gaat zien: elektriciteit wordt dan decentraal, in huishoudens en gebouwen, opgewekt en dat verlangt een andere organisatie. Ten tweede zien we dat aardgas zich verbreedt tot gas in z n algemeenheid, bijvoorbeeld door toevoeging van groen gas aan het systeem. De derde grote ontwikkeling zit in de functionaliteit van gasvoorziening. Wind- en zonne-energie zijn er niet altijd. De combinatie van duurzame energie en het flexibel inzetbare gas blijkt heel goed te zijn. Zo werkt gas van twee kanten naar duurzaam: door zelf te vergroenen en door andere duurzame opties in te laten voegen. Gas is als het ware de backbone voor de duurzame energievoorziening. Ander gedrag! Honorair RUG hoogleraar Milieukunde Ton Schoot Uiterkamp plaatst een kanttekening: We kunnen nog zo n efficiënte televisie, auto of laptop bouwen, de winst in efficiency en energie wordt ingehaald door volumetoename. We hebben de mogelijkheid om steeds meer te kopen en te betalen. Als we niets doen, levert het per saldo uiteindelijk niets op. Dat is niet de manier om er mee om te gaan. Van de wieg tot het graf moeten we alle systemen die we als maatschappij kennen opnieuw uitvinden. Op het gebied van voedsel, huizenbouw, vervoer. Niet alleen in technologische zin, maar ze ook opnieuw inbouwen in ons gedrag en maatschappelijke patronen. Daar zijn we nog tientallen jaren mee bezig. Als het alleen een technologisch verhaal was, was het relatief gemakkelijk. Er zijn op deze planeet maar twee soorten kapitaal die oneindig zijn: zonne-energie en menselijke slimheid. Daar moeten we het mee doen. Een derde factor is de politieke wil, en daar komen de Obama s van deze wereld tevoorschijn, filosofeert Schoot Uiterkamp. Zij moeten er voor zorgen dat de boodschap breed gedragen wordt door grote groepen mensen. COR DOL redactie@mediaplanet.com

11 een onafhankelijke themabijlage van Mediaplanet februari Energie transportatie Gasleidingen van gasveld in Alberta Canada Photo: wolv / istockphoto Meer zon, meer wind questionnaire 1. Zon of wind? 2. Wat is het probleem voor grootschalig gebruik? Op termijn lijken zonne- en windenergie de beste papieren te hebben om de fossiele brandstoffen te vervangen. De ontwikkelingen op dit gebied gaan snel. voorbeeld Het kabinet heeft locaties op de Noordzee aangewezen waar in 2020 windmolenparken moeten komen: voor de kust van Noord-Holland en ter hoogte van Zeeland. David Molenaar van het Siemens-kenniscentrum voor offshore windtechnologie: Door clustering worden aanleg en onderhoud van de parken efficiënter. Het publiek wil meer en betaalbare groene stroom. Dan moet het traject voor het verlenen van vergunningen sneller verlopen. In 2020 moet twintig procent van de energie groen zijn. Dan heb je de zes gigawatt van de windmolenparken nodig. Het kost, afhankelijk van de gekozen windturbines, drie tot tien procent van het Nederlands continentaal plat om aan die behoefte te voldoen. Technische ontwikkelingen Er zijn technische ontwikkelingen die de oogst van windenergie verbeteren. In de jaren tachtig hadden we turbines van enkele kilowatts, nu is dat drie tot zes megawatt. Met één turbine wek je dus meer energie op. Ten tweede passen windturbines beter in het net. Ze zijn geavanceerder en bieden ondersteuning aan de stabiliteit van het elektriciteitsnetwerk. Het plaatsen van de parken in zee heeft voor- en nadelen. Op zee is meer wind en ruimte. Om kosten te drukken moet je aan schaalvergroting doen en dat kan goed op zee. De opbrengst is hoger. Nadeel is dat je meer kilometer kabel aan moet leggen. De consument wil goedkoop emissievrije stroom krijgen. Als je betrouwbare groene stroom wilt leveren tegen een goede prijs, dan moeten we nu onze slag slaan. Dure zon? In de jaren zeventig werden de eerste zonnecellen gemaakt. De basis van die cellen wordt nu nog gebruikt. Silicium kan licht goed te absorberen, licht Gerard Bauhuis van de Universiteit in Nijmegen het gebruikte materiaal toe. Er was veel kennis door de productie van chips. Die eerste zonnecellen werden gemaakt van afvalmateriaal uit de chipsindustrie. Hoewel zonne-energie wereldwijd snel groeit, blijft Nederland achter. Er is concurrentie uit de energiecentrale. Het is nog te duur. Zolang het niet lukt om goedkopere zonne-energie te produceren, zal het niet op grote schaal worden toegepast. Tenzij er veel subsidie achter zit. Lastig Bauhuis verwacht weinig ontwikkeling van de siliciumschijven. Momenteel is dunnefilmsilicium in productie. Zo gebruik je minder materiaal en de productie is goedkoper. Het rendement ligt iets lager. Iedereen werkt aan verschillende soorten materialen. En dan maar hopen dat er een tussen zit die echt hoge rendementen haalt. Voor Nederland is de winning sowieso lastiger ten opzichte van landen met meer zonuren. cor dol redactie@mediaplanet.com André Zeijseink KEMA 1. Op de lange termijn is de zon de meest interessante bron. Het oogsten van zonne-energie blijft vooralsnog echter nogal lastig. Maar het is een opkomende technologie. Neemt niet weg dat windenergie nog genoeg mogelijkheden biedt. Het is geen kwestie van of-of, maar van enen. 2. De zon is een belangrijke energiebron, maar de technologische ontwikkeling voor het winnen zal moeten doorzetten. Remko Ybema ECN 1. Wind is enorm in opkomst. In sommige landen is het aandeel zelfs tien tot twintig procent van de elektriciteitsproductie. 2. Voor dichtbevolkte gebieden als Nederland is het aantal goede locaties voor het plaatsen van windmolens beperkt. De Noordzee is daarom een prima plek. Er is meer wind op zee en turbines kunnen daar meer draaiuren maken. De technologie van windturbines is nog niet helemaal uitontwikkeld. Windturbines in parken kunnen elkaar beïnvloeden en we doen onderzoek naar het optimaliseren van parken als geheel. Er wordt opgeschaald naar nog grotere turbines en gestreefd naar minder bewegende delen in de turbines, zoals een tandwielloze kast. Dat geeft een hoger rendement.

12 Ventilatie met meer dan 90% warmteterugwinning Bespaar tot 23% op uw energierekening met de Brink Advance De Advance is ook uitstekend toe te passen in kantoren, hotels of gezondheidscentra! In een goed geïsoleerd huis is het voor een gezond binnenmilieu belangrijk dat er voldoende geventileerd wordt. Brink Climate Systems heeft hiervoor de Advance ontwikkeld. Een ventilatieunit die via sensoren één verblijfsruimte automatisch ventileert, bijvoorbeeld de woon- of slaapkamer. Met meer dan 90% warmteterugwinning zorgt de ventilatie-unit niet alleen voor verse lucht, maar ook voor een grote energiebesparing tot wel 23%! EENVOUDIG TE PLAATSEN IN BESTAANDE WONINGEN De Advance wordt rechtstreeks aan de binnenmuur gemonteerd. Twee ronde gaten in de muur, voor de aan- en afvoer van de lucht, volstaan. Er zijn dus geen lange luchtkanalen en de gehele montage kost circa 2 uur. VRAAGGESTUURD VENTILEREN Er wordt net zoveel verse lucht toegevoerd als dat er verbruikte lucht wordt afgevoerd. Hierbij wordt de warmte van de afgevoerde lucht voor meer dan 90% afgestaan aan de toegevoerde verse lucht zonder dat de luchtstromen zich vermengen. De hoeveelheid ventilatie wordt hierbij automatisch af- gestemd op de aanwezige personen in de ruimte. Hiermee wordt extra energie bespaard. Zijn er meer personen in de ruimte dan wordt er ook meer geventileerd. Bij afwezigheid wordt er altijd een minimale hoeveelheid geventileerd, zodat vocht en schimmels geen kans krijgen. MEER INFORMATIE Met de Advance van Brink Climate Systems realiseert u eenvoudig een gezond binnenmilieu tegen minimale energielasten. Kijk voor meer informatie en verkoopadressen op of bel (0522)

13 NIEUWS EEN ONAFHANKELIJKE THEMABIJLAGE VAN MEDIAPLANET 2TIP FEBRUARI BESPAAR GELD ENERGIEBESPARINGS TIPS Wassen op zestig graden kost twee keer zo veel energie als wassen op veertig graden. Wassen op negentig graden zelfs drie keer zoveel. Stel dat u 250 wasbeurten per jaar doet (vijftig op veertig graden, 200 op zestig graden). U bespaart dan twintig euro per jaar als u voortaan 200 keer wast op veertig graden en vijftig keer op zestig graden. Moderne wasmiddelen werken namelijk uitstekend op lagere temperaturen. ENERGIELABELS Energielabels geven een indicatie van de meest vervuilende producten tot aan de meest duurzame producten. PHOTO: EARLYG / ISTOCKPHOTO Energiezuinig wonen betekent minder betalen Het wasgoed goed centrifugeren voordat het de droger ingaat versnelt het droogproces en spaart dus energie. Was alleen met een volle trommel. Uit onderzoek blijkt dat een derde van het aantal wasbeurten overbodig is, als u alleen met echt volle trommels wast. Zet de kamerthermostaat een uur voor vertrek of slapen gaan op dertien tot vijftien graden. Het huis koelt dan niet te veel af en warmt s ochtends zonder veel extra energie weer op. Dit kan veertig euro per jaar besparen. Vraag: Wat kun je doen om je huis energiezuiniger te maken en daardoor minder te betalen aan energiekosten? Antwoord: Met een paar simpele ingrepen kom je al een heel eind. De overheid stimuleert veel aanpassingen in en rondom het huis met allerhande subsidies. Het kabinet is onder het werkprogramma Schoon en Zuinig zeer ambitieus bezig. Er zijn ook al een aantal maatregelen genomen om energiezuinig wonen te stimuleren. In 2012 moeten een half miljoen bestaande gebouwen tot dertig procent energiezuiniger zijn. Daarom is het sinds een half jaar mogelijk om tegen een gunstig rentetarief tot euro te lenen voor duurzame verbouwingen. Tochtstrips Kleinere klusjes in en rondom het Energielabels zijn in het leven geroepen om de consument te laten zien of een apparaat, auto of huis energiezuinig is of niet, luidt de duidelijke verklaring van Mariken Stolk van Milieucentraal. Op zich heeft elke consument baat bij de energielabels, maar in de praktijk blijkt huis kunnen volgens John Kersemakers van Vereniging Eigen Huis zorgen voor een fikse energiebesparing. Op de site energiebesparingsverkenner.nl kun je aangeven in wat voor huis je woont en dan gaat de verkenner rekenen hoe je met een aantal maatregelen je woning energiezuiniger maakt. Onze tip is: start met het isoleren van je huis. Zelfs met een aantal tochtstrips bespaar je veel geld op je energierekening, want door de tocht verbruik je veel meer energie dan nodig. Gevel, vloer, dak en spouwmuren isoleren kun je meestal zelf. Goede vloerisolatie bespaart ongeveer 125 euro per jaar. Zorg wel voor goed isolatiemateriaal met een hoge R-waarde. Door een goede vloerisolatie is er minder vocht in huis en stijgt het algehele comfort. In een slecht geïsoleerd huis wordt gemiddeld kubieke meter gas verstookt, terwijl je in een goed geïsoleerd huis maar 700 dat veel mensen de labels toch niet helemaal begrijpen of geregeld gebruiken. Dat laatste is op zich niet vreemd. De labels kunnen verwarrend zijn. In principe loopt het label van A tot en met G. De A staat voor zuinig en de G voor absoluut heel onzuinig. Maar koelkasten kunnen weer een A++-label hebben als zuinigste variant en wasmachines een AAA-label. Ondanks deze verwarring domineren de aankopen met een A-label de verkoopcijfers. En dat is belangrijk voor het milieu en voor uw portemonnee. kuub gas hoeft te verstoken. Denk bij isoleren wel aan goede ventilatie. Energielabels besparen u geld Veel apparaten, auto s en zelfs woningen hebben een energielabel. Wie goed op de labels let bij nieuwe aankopen kan zomaar veel geld besparen én het milieu ontlasten. FEITEN PRODUCT Tweede of oude koelkast/vriezer Airconditioner Elektrische boiler Stand-by niet gebruiken Gaspitten aansteken met een lucifer Thermostaat overdag een graad lager Vloerisolatie bij een oppervlak van 50m2 BRON: MILIEUCENTRAAL BESPARING P/J 55,- tot 154,- 88,- tot 154,- 418,- 88,- tot 120,- 25,- 50,- 125,- Geld besparen Als je een wasdroger koopt met een A-label ben je twee keer zo zuinig uit als met een wasdroger met een C-label. Stolk: Mensen moeten echt het label gaan lezen en de productinformatie die erbij staat. Dan weten ze veel beter hoeveel energie een apparaat verbruikt. Woningen Energielabels zijn er ook voor woningen, maar vooralsnog is dit geen groot succes aangezien op dit moment nog Subsidies Enkel glas door dubbel glas vervangen kan tot 436 euro per jaar besparen en zorgt behalve voor een betere isolatie ook voor minder geluidsoverlast. Naast isoleren is het kiezen voor een hoogrendementsketel een goede energiebesparing. De nieuwste ketels zetten gas efficiënter om in nuttige warmte en dat merk je op de energierekening. Subsidies van de overheid krijg je voor zonneboilers, warmtepompen en micro-warmtekracht. Met een zonneboilercombi bespaar je nog eens 155 euro per jaar in vergelijking met een hoogrendementketel. Het aantal woningen met zonneboilers, warmtepompen of zonnepanelen zal in 2011 het aantal van moeten bereiken. Al deze maatregelen leveren niet alleen een besparing op, maar verhogen ook het comfort van je huis. En bij eventuele verkoop is je huis in waarde gestegen, onder andere dankzij het betere energielabel. SANDER COLLEWIJN redactie@mediaplanet.com veel te weinig huizen een energielabel hebben en er op het ontbreken ervan geen sancties volgen, betoogt Albert Janssen van het Energie Advies Centrum. De overheid moet ingrijpen, want het energielabel voor huizen is een fantastisch instrument. Ik zou alle consumenten aanraden om bij hun woningbouwvereniging of makelaar te vragen om een energielabel, dan weten ze waar ze staan. SANDER COLLEWIJN redactie@mediaplanet.com Als u langer dan vijf dagen van huis bent, kan de waakvlam van de geiser en de CV-ketel uit, en in de zomer ook. Dat bespaart ongeveer 90 kubieke meter gas: zo n 60 euro. Oudere gasfornuizen hebben vaak een spaarvlam. Deze gebruikt veertig kubieke meter gas per jaar. Dat is de helft van de hoeveelheid gas die voor het koken zelf nodig is. Steekt u de gaspitten met een lucifer aan, dan bespaart u ruim 25 euro per jaar. Zet een koelkast met de achterkant minstens tien centimeter van de muur af. Het apparaat gebruikt minder energie als de warmte die aan de achterkant vrij komt gemakkelijk weg kan. Houd de achterzijde van de koelkast stofvrij. Plaats de koelkast op een koele plaats, niet te dicht bij een verwarming of fornuis of in de zon. Wanneer u een oplader niet gebruikt of het apparaat volgeladen is, blijft de oplader stroom gebruiken. Haal opladers dus uit het stopcontact. Denk daarbij aan de kruimeldief, de tandenborstel, de mobiele telefoon of de batterij-oplader. Als u enkel glas vervangt door isolerend glas kunt u gemiddeld per jaar 450 tot 650 kubieke meter gas besparen (voor een gemiddelde boven- en benedenverdieping). Dat is 302 tot 436 euro per jaar. BRON: MILIEUCENTRAAL

14 INSPIRATIE EEN ONAFHANKELIJKE THEMABIJLAGE VAN MEDIAPLANET FEBRUARI TIPS DUURZAME ENERGIE Nu alleen nog een net op zee Nederland wil in 2020 twintig procent energie uit duurzame energiebronnen halen. Er wordt druk gewerkt om dat streven in waarheid om te zetten. Windmolenparken moeten er komen zoals voor de kust van IJmuiden of Borssele. Maar daarnaast moet de opgewekte stroom naar het vasteland worden getransporteerd. En dat betekent kabels. TenneT, dat in Nederland verantwoordelijk is voor het hoogspanningsnet op land, heeft de kennis en techniek om de kabels te leggen. Voordelen zat, maar de wettelijke basis ontbreekt nog lijkt ineens dichtbij DE WINDTURBINE 1. Transport van een onderdeel van een windturbine 2. Constructie van een wind turbine 3. Binnenin de windturbine bevindt zich een trap voor het onderhoud. FOTO: TENNET ( advertorial ) Marco van Veen van SolarNRG ziet brood in de zon. En terecht. Als iedereen vier panelen op z n dak zou zetten, zouden we een heel eind komen. SolarNRG helpt enthousiastelingen in de goede richting. Voor niets gaat de zon op SolarNRG verzorgt alles wat te maken heeft met zogenoemde PV zonne-energie. PV staat voor Photo Voltaïsch. Dus niet voor zonnecollectoren of warm water, maar puur voor elektriciteit. Daar doen we echt alles in, je kunt het zo gek niet bedenken, vertelt directeur Marco van Veen. Eigenlijk gebruikt iedereen zonne-energie, alleen realiseert niet iedereen zich dat. Bijna alle satellieten draaien op zonne-energie. Daar is het mee begonnen. Maar ook boeien op zee, parkeerautomaten en niet-permanente waarschuwingsborden langs de weg draaien op zonne-energie. Zonnepanelen voor pleziervaartuigen, caravans en campers kunnen we ook leveren, maar het grootste deel van onze business zit in zonnepanelen voor particulieren en bedrijven. Reputatie SolarNRG heeft een uitstekende reputatie op het gebied van netgekoppelde installaties. Deze installatie worden gekoppeld aan het elektriciteitsnet, ter onderscheiding van autonome systemen die caravans en vaartuigen van elektriciteit voorzien. Bij deze autonome systemen wordt de elektriciteit opgeslagen in een accu, zodat de stroom later weer gebruikt kan worden. De netgekoppelde installaties worden gebruikt voor woonhuizen en bedrijfsgebouwen. Een paneel kost ongeveer 850,-, rekent Marco van Veen voor. Twintig panelen dus ,- en dan wek je gemiddeld evenveel op als je gebruikt. Een consument met gemiddeld gebruik die dit wil investeren, gebruikt dan dus geen stroom meer van het energiebedrijf. Overdag wordt uiteraard de meeste stroom opgewekt en s avonds wordt het meeste verbruikt. Dus overdag lever je terug en s avonds krijg je terug. Die standen worden bijgehouden en kun je aan het eind van het jaar dus tegen elkaar wegstrepen. Alle beetjes helpen Minder panelen kan uiteraard ook. Vier panelen schelen toch vijftien procent op de elektriciteitsnota. Als iedereen vier panelen op z n dak zet, dan zouden we een aanzienlijke besparing op het totale verbruik hebben. Zover is het nog niet. Veel mensen hikken aan tegen de tijd waarin hun investering terugverdiend kan worden. Op zonnepanelen zit 20 jaar garantie en ze gaan wel 30 jaar mee, zonder subsidie duurt het iets minder dan 20 jaar voor de investering is terugverdiend. Gelukkig is er net als in 2008 ook dit jaar weer subsidieregeling van de overheid. One stop shopping SolarNRG levert en installeert zonnepanelen door heel Nederland. One stop shopping Makkelijker kan het niet. Marco van Veen: Als extra service bieden we dit jaar ook het indienen van de subsidie aan, klanten hebben dus maar één aanspreekpunt in het hele traject. Bovendien geldt per 1 april zeer waarschijnlijk een nieuwe bovengrens van 28 panelen, hiermee kun je tot 4700 kwh uur zelf opwekken, dat is 1000 kwh meer dan een gemiddeld gezin jaarlijks verbruikt. Het is slim om voor 1 april een offerte aan te vragen, zodat we ook voor die tijd de subsidieaanvraag in orde kunnen maken. Zonne-energie is groen, uiteindelijk ga je kosten besparen en je hebt geen last van instabiliteit in je energievoorziening. Het systeem is later uit te breiden met een extra apparaat en accu s zodat je helemaal zonder energiebedrijf zou kunnen Via de site van SolarNRG, vindt u allerlei informatie die voor het aanschaffen van zonnepanelen van belang is.

15 Durf te DOEN. Stichting DOEN is het fonds van de Goede Doelen Loterijen: de Nationale Postcode Loterij, de Sponsor Bingo Loterij en de BankGiro Loterij. DOEN werkt aan een leefbare wereld waaraan iedereen kan meedoen, door het ondersteunen van duurzame, eigenzinnige en ondernemende initiatieven op het gebied van Duurzame Ontwikkeling, Cultuur, Welzijn en Sociale Cohesie. Zo ondersteunt DOEN bijvoorbeeld Biogast en Groen Vervoer, omdat zij door het inzetten van groen gas een concrete bijdrage leveren aan de vermindering van het klimaatprobleem. Of bijvoorbeeld de LED lamp van Tendris, die maar 10% van de energie verbruikt voor dezelfde hoeveelheid licht van een gloeilamp. Stichting DOEN durft. Kijk ook op Doe mee! Weet wat er met uw geld gebeurt! Ga naar Investeer in de toekomst, investeer in windenergie op zee. Windenergie is niet alleen duurzaam, maar ook winstgevend. Meewind biedt u nu de mogelijkheid te participeren in deze ontwikkeling. Uw eigen windpark op zee Leidsevaart HT Haarlem info@meewind.nl Meewind is een beleggingsfonds van Seawind Capital Partners B.V. die als beheerder is opgenomen in het Wft register van de AFM. Meewind wordt o.a. gesteund door:

16 16 FEBRUARI 2009 NIEUWS 3 ENERGIE TIPS Meterstanden 1 Houd zelf de meterstanden in de gaten.die horen op de uiteindelijke afrekening te staan. Als de meterstanden niet kloppen of de energieleverancier heeft een schatting gemaakt die te veel van de werkelijkheid afwijkt, dan kunt u uw leverancier hier op aanspreken. Eventueel kunt u zelfs naar een geschillencommissie gaan als u er samen niet uitkomt. Energierekening De energierekening is voor veel mensen complex. De 2 tarieven lopen over de kalenderjaren en de uiteindelijke afrekening is elders in het jaar. Ook daarom is het slim om de meterstanden met datum te noteren als u wilt weten hoe de rekening wordt opgebouwd. Overzichtelijk 3 De moeilijkheid is dat op de rekening veel verschillende dingen staan, zoals transport, vastrecht, energiebelasting en vervolgens nog eens BTW. En dat allemaal zowel voor gas als elektriciteit en niet altijd even overzichtelijk. Vraag uw energieleverancier om de factuur toe te lichten als u wilt weten hoe de rekening is opgebouwd. EEN ONAFHANKELIJKE THEMABIJLAGE VAN MEDIAPLANET De kosten van de energiemarkt in kaart De prijs van energie, in welke vorm dan ook, hangt van veel factoren af. Opvallend is dat we vooralsnog kiezen voor de goedkoopste optie. Er bestaat niet zoiets als een energiemarkt. Er is een markt voor olie, een markt voor gas, voor kolen, enzovoort. Het is wel zo dat al die markten elkaar op een of andere manier beïnvloeden. Het zijn energiedragers die ergens concurreren met elkaar. De oliemarkt is een echte wereldmarkt. Dat geldt voor gas in mindere mate omdat het niet zo makkelijk te transporteren is. De uitzondering is LNG: als dat aandeel toeneemt wordt de gasmarkt ook een wereldmarkt, legt Peter Vogtländer, voorzitter van de Energieraad, uit. De kolenmarkt is ook wereldwijd, maar de elektriciteitsmarkt niet. Je kunt elektriciteit niet over grote afstanden transporteren. Ja, door kabels, maar er liggen bijvoorbeeld geen kabels tussen Amerika en Europa. De elektriciteitsmarkt is per definitie een regionale markt. Dat maakt het ook plausibel om een Europees elektriciteitsmarkt te creeren. Daar werd in 1998 al een begin mee gemaakt. Het gaat steeds beter, maar werkt nog niet perfect. Dat komt door een tekort aan transportcapaciteit. Als de afstand groter dan 500 kilometer is, worden de verliezen dermate groot dat het geen zin heeft. Op de lange termijn kan dat veranderen door nieuwe technologie. Rusland De prijzen van olie en gas worden internationaal vastgesteld. De gasprijs in Europa wordt voor een belangrijk deel bepaald door de afspraken die met de grootste leverancier, Rusland, ENERGIE TRANSPORT. De kosten voor energietransport zijn variabel. De transport methode bepaalt voor een groot deel de uiteindelijke prijs. FOTO: ISTOCKPHOTO FACTS Van de Europese (EU en Noorwegen) aardgasvoorraden bevindt zich bij na 29 procent in Nederland. De grootste gasvoorraden liggen in Rusland en het Midden-Oosten (Iran en Qatar). De grootste olievoorraden zij n te vinden in het Midden-Oosten. Van de kolenvoorraden is het grootste gedeelte te vinden in China, India, Australië, Noord-Amerika en de voormalige Sovjet-Unie. De elektriciteitsvraag in Nederland wordt nog altij d voor het zijn gemaakt. Vogtländer: De kosten van transport van olie zijn maar een fractie van de totale prijs. Het transport van gas is veel duurder. Óf je moet dure leidingen aanleggen óf je moet het vloeibaar maken, per schip transporteren en bij aankomst weer gasvormig maken. Dat is een duur proces. Tweederde van de gasreserves op de wereld zit in Rusland, Iran en Qatar. Per definitie zijn de transportkosten naar Europa, Noord-Amerika en het Verre Oosten dan hoog. grootste deel gedekt door grootschalige elektriciteitscentrales. Het verbruik van aardgas is per huishouden tussen 1980 en 2006 met gemiddeld 47 procent gedaald. Het elektriciteitsverbruik steeg daarentegen vanaf 1988 met gemiddeld 1,5 procent per jaar. Biomassa had in 2005 met veertig procent het grootste aandeel in de groene energie. In de periode is het verbruik van energie per inwoner met 19 procent toegenomen BRON: ENERGIE.NL 3TIP VERKEN DE MARKT Prijs en continuïteit Energie is een basisbehoefte voor huishoudens en de industrie. Daarom heeft iedereen belang bij een goede prijs en continuïteit. Daarnaast geldt dat energie een van de belangrijkste veroorzakers is van CO2-uitstoot en het klimaatprobleem. Om die reden zou de gewone burger zich ook zorgen moeten maken. Het is onvermijdelijk dat energie in de toekomst duurder zal worden. We moeten er zuiniger mee omspringen en duurzame energie verdient meer aandacht, meent Peter Vogtländer. Dan zullen we impopulaire maatregelen voor lief moeten nemen. Catrinus Jepma van de Universiteit in Groningen en het Energy Delta Instituut meent dat het aanbod van groene stroom en gas nog beperkt is. Het wordt verhandeld op andere markten. Overigens is groen gas in Nederland maar een fractie van het totaal, maar als de prijs van gas naar beneden gaat, gaat groen gas ook naar beneden. Subsidies nodig Met behulp van subsidies wordt de productie van groene stroom bevorderd. Jepma: Dat werkt wel. Het streven is om de komende jaren een aandeel van twintig procent te halen. De vraag reageert er wel op, maar als groene stroom aanzienlijk duurder wordt, zie je toch dat mensen er niet veel voor voelen. De prijs van groene stroom moet niet te veel afwijken van de feitelijke stroomprijs, anders haken mensen af. Dan zit je vast aan subsidies. De productiekosten van groene stroom en groen gas liggen vaak nog duidelijk hoger dan die van hun niet-groene tegenhangers, maar dat dat moet gaan veranderen als de vervuiling werkelijk wordt doorbelast. COR DOL redactie@mediaplanet.com Atoomstroom.nl is de eerste en enige Nederlandse leverancier van 100% met kerncentrales opgewekte elektriciteit: Atoomstroom. De opwekking van Atoomstroom is CO2-vrij en daarmee hét alternatief voor andere vormen van schone energieopwekking. Ú waait niet met alle winden mee Stap over op Atoomstroom en ontvang 20,- korting.

17 EEN ONAFHANKELIJKE THEMABIJLAGE VAN MEDIAPLANET FEBRUARI TIP NIEUWS 6 NIEUW RIJDEN IS VOORDELIG EXTRA TIPS Denk om uw snelheid De meeste auto s rijden het zuinigst bij circa negentig kilometer per uur. Een constante snelheid van zeventig tot negentig kilometer per uur geeft een gemiddeld verbruik van 5,4 liter brandstof per honderd km. Bij een constante snelheid van 120 km is dat 7,7 liter (42 procent meer) en bij een snelheid van 140 km is dat 9,4 liter (74 procent meer). 1 Pas op apparatuur Een airco op half vermogen verhoogt het brandstofverbruik met drie tot tien procent. De achterruitverwarming zorgt voor vier tot zeven procent meerverbruik van de brandstof. Ook de blower en zware muziekinstallaties verhogen het brandstofverbruik. 2 Luchtweerstand! Imperial, fietsenrek of dakkoffer niet nodig? Haal ze van uw dak als u ze niet gebruikt. Dat geldt ook voor een skibox. Bij 120 kilometer per uur verbruikt een auto met skibox gemiddeld zestien procent meer brandstof. 3 BRANDSTOF Met Het Nieuwe Rijden kan men tot 35 procent aan brandstof besparen. PHOTO: BUZBUZZER / ISTOCK Rij nieuw voor milieu en portemonnee Vraag: Hoe kan een van de grootste vervuilers de automobilist tot minder CO2-uitstoot worden bewogen? Antwoord: Het aardige is dat wat goed is voor het milieu vaak ook goed is voor de portemonnee. En dan wordt het interessant. Met Het Nieuwe Rijden slaat een automobilist twee vliegen in één klap. Het is beter voor het milieu omdat minder CO2 wordt uitgestoten en daarnaast rijdt het ook nog eens zuiniger en dus goedkoper. Al in 1999 startte het programma van het ministerie van Verkeer en Waterstaat dat door agentschap SenterNovem wordt uitgevoerd. Peter Wilbers is bij SenterNovem dagelijks bezig de beleidsuitvoering te realiseren. Je praat in feite over gedragsverandering, maar kennis is een voorwaarde om je gedrag aan te passen. In die zin is Het Nieuwe Rijden een succes, want acht van de tien automobilisten kent het. Rijexamen Onderdelen van het programma hebben enerzijds te maken met het aankoopgedrag. Met name gesteld op het energielabel. We attenderen mensen erop dat het energielabel aangeeft hoe zuinig een auto is. Een andere element is de bandenspanning, daar is vaak weinig aandacht voor terwijl het ook een kwestie van veiligheid is. Verder zijn er rijstijltips. Belangrijk is dat we vanaf het begin onze pijlen op de rijopleiding hebben gericht. Je kunt Het Nieuwe Rijden niet vroeg genoeg aanleren, licht Wilbers toe. Gelijkmatig rijden, op tijd schakelen (tussen de tot toeren) en beter anticiperen op het verkeer. Qua rijstijl valt daar de meeste winst te halen. Deze onderdelen zitten nu ook in de rijexamens. Feedback van de boordcomputer kan een belangrijk hulpmid- 4. Overbodig gewicht del zijn, evenals zuinig rijden via de cruisecontrol. Alles wat u in de auto meeneemt, zorgt voor een hoger brandstofverbruik.ruim de kofferbak op en laat thuis wat u niet per se mee hoeft te nemen. Besparen Onderhoud 4 Uw besparing valt lastig te voorspellen. Dat hangt mede af van de nulsituatie. Wilbers: Sommige automobilisten hebben van nature Het Nieuwe Rijden in zich. Maar anderen besparen dertig tot 35 procent brandstof, incidenteel zelfs tot vijftig procent. Als je dan kijkt op wagenparkniveau, kan het gemiddeld vijf tot tien procent besparing opleveren. COR DOL Een goed onderhouden auto verbruikt minder brandstof en stoot dus ook minder CO2 uit. Denk bijvoorbeeld aan de bandenspanning 5 Laat de auto eens staan Als het kan, pak dan eens de fiets. Dat is behalve goed voor het milieu en de portemonnee ook nog eens goed voor uw lichaam. 6 BRON: redactie@mediaplanet.com bakfiets hét alternatief voor korte autoritten Nu speciale lezerskorting: 500 korting op de bakfiets! De actie loopt t/m 15 maart 2009 Wat 20% bijtelling op de Golf 1.4 TSI al niet oplevert. Dat is toch een mooi cadeautje. Das Auto. Brandstofverbruik 6,0-6,3 L/100km (1L op 15,9-16,7 km), CO2 uitstoot g/km. Belastingvoordeel geldt per jaar en is afhankelijk van uw persoonlijke situatie. Kijk snel op

18 Pssssst... Hoe is het met de spanning van uw banden? ( advertorial ) Slaapproblemen? Depressiviteit? Burnout? Geen pillen, maar licht! Lichttherapie geniet veel bekendheid bij een winterdepressie. Echter, ook buiten de wintermaanden zijn veel gezondheidsklachten goed te behandelen met lichttherapie. Wetenschappelijk onderzoek toont aan dat lichttherapie ook helpt bij slaapproblemen, niet-seizoensgebonden depressie, vermoeidheidsklachten, jetlag, nachtdiensten en zelfs burnout. Lichttherapie maakt een ongekende groei door. Steeds vaker kiezen artsen eerst voor een natuurlijke behandeling met licht voordat ze medicijnen inzetten. De effectiviteit van lichttherapie bij een winterdepressie is onomstotelijk aangetoond en maakt onderdeel uit van Nederlandse behandelrichtlijnen. Bij lichttherapie wordt men blootgesteld aan een intense lichtbron. Via de ogen wordt de biologische klok van het lichaam hersteld, waardoor het lichaam op de juiste tijden van de dag, de juiste hormonen en neurotransmitters aanmaakt. Hierdoor voelt men zich overdag energieker en fitter, heeft men een beter stemming en slaapt men s nachts beter. Niet alleen bij winterdepressie Te weinig daglicht tijdens de winterperiode blijkt slecht één reden, waardoor de biologische klok van het lichaam ontregeld kan worden. Genetische aanleg, ziekten, stress en ouder worden kunnen hier ook voor zorgen. Lichttherapie wint hierdoor steeds meer terrein bij slaapproblemen, nietseizoensgebonden depressie, vermoeidheidsklachten, jetlag, nachtdiensten en zelfs burnout. Ook bij burnout Een burnout is een reactie op het gevoel geen energie of motivatie meer te vinden voor de bezigheden op het werk. Burnout bestaat grofweg uit drie verschijnselen: uitputting, cynisme en verminderde bekwaamheid. Net als bij een winterdepressie is er bij een burnout sprake van een verstoorde energiehuishouding. Een recent onderzoek aan het Universitair Medisch Centrum Groningen toonde aan dat een groep mensen met een burnout een significante verbetering lieten zien na de toepassing van lichttherapie in vergelijking met een groep zonder lichttherapie. Ze hadden vooral minder last van emotionele uitputting (geen energie). Dit is een zeer belangrijke uitkomst aangezien mensen met een burnout juist gebaat zijn bij een goed slaap-waakritme. Kleine lichttherapielamp populair Goodlite, de Nederlandse distributeur van de revolutionair kleine Litebook Elite lichttherapielamp, bevestigt de werkzaamheid van lichttherapie bij andere indicaties dan winterdepressie. Licht is zo belangrijk voor de mens, aldus René van Klaveren van Goodlite. Ga maar na, iedereen voelt zich beter op een zonnige dag. De vraag naar de Litebook is dan ook groot. Ook bedrijven schaffen steeds vaker een Litebook aan voor een of meerdere werknemers. Dit komt uiteindelijk ten goede van de productiviteit. De Litebook is de enige lichttherapielamp op basis van LEDs, waarvan de effectiviteit klinisch is aangetoond. De LEDs (licht emitterende dioden) zijn zo geprogrammeerd dat het licht zich concentreert op de meest effectieve golflengte van licht. Hierdoor wordt de dagelijkse behandelduur teruggebracht naar slechts 15 tot 30 minuten. Dankzij het handzame formaat en de geïntegreerde oplaadbare accu kan de lamp makkelijk en eenvoudig overal worden gebruikt: thuis of op het werk. Goodlite biedt zelfs een 60-dagen-tevredenheidsgarantie om de hoge effectiviteit van de lamp te onderstrepen. De prijs bedraagt 249,00 Meer informatie Kijk voor meer informatie over lichttherapie en de Litebook Elite op of bel: adv266x indd :25:14

19 een onafhankelijke themabijlage van mediaplanet FEBRUARI persoonlijk advies Ik ben zelf twee jaar lang geveld geweest door een zware burn-out. Daar heb ik veel van geleerd en het heeft me doen besluiten om me als dokter te specialiseren in energieproblemen. Ik heb daar nu drie boeken over geschreven die alle zeer succesvol zijn. Blijkbaar hebben meer mensen last van een tekort aan energie. Manage jouw persoonlijke energie Energieproblemen zijn er in alle soorten en maten en kunnen je leven totaal vergallen. Ik onderscheid verschillende vormen van energietekort. De mensen die wij onder ogen krijgen in de kliniek kunnen vaak niet meer normaal functioneren in het dagelijks leven. Dan heb je de ergste vorm van energietekort te pakken. Deze mensen hebben bijvoorbeeld last van het chronisch vermoeidsheidssyndroom. Daarnaast zijn voorbeelden van de niet minder erge, maar lichtere vormen van energietekort de mensen die een burn-out hebben en de mensen die niet echt meer leven maar overleven : ze zijn constant moe en kunnen niet meer echt van het leven genieten. Dat zijn allemaal uitingen van een groot energietekort, maar in onze huidige druk-druk-druk-maatschappij komt het helaas steeds meer voor. Is bovenstaande herkenbaar? Laat dan bij jezelf alle alarmbellen rinkelen, want vermoeidheidsproblemen kunnen bij niet op tijd herkennen zich gemakkelijk van kwaad tot erger ontwikkelen. Op een gegeven moment zegt het lichaam stop je hebt een burn-out en zit opeens ziek thuis. Iedereen heeft tegenwoordig wel in mindere of meerdere mate last van dingen moeten. Totaal krankzinnig vind ik dat. Onze meest zieke patiënten voeden wij in onze klinieken daarom als het ware opnieuw op. We laten mensen stilstaan bij hun leven: Waar ben ik mee bezig? Wat zijn mijn prioriteiten? Tegenwoordig is het normaal om werk mee naar huis te nemen omdat je baas dat vraagt. Dat vind ik echt waanzin. Als je als werknemer veertig uur per week geconcentreerd werkt, is dat voldoende. Zeventig tot tachtig uur per week werken? Daar is een mens biologisch niet geschikt voor. Preventie Heb je ook maar beetje het gevoel dat je meer aan het overleven bent dan aan het leven, dan zijn deze tips ter preventie zeker aan jou besteed. Het zijn eenvoudige tips om te zorgen dat de vermoeidheid minder wordt. Goede slaap Misschien logisch, maar het allerbelangrijkste: goed slapen. Eet of drink de laatste twee uur voordat je gaat slapen niets meer. De energie die nodig is voor de spijsvertering gaat ten koste van de helende kracht van de slaap. Slaap in een honderd procent verduisterde kamer. Dat stimuleert de aanmaak van het hormoon melatonine, dat een goede slaap bevordert. Zorg dat geen enkele elektromagnetische straling in de buurt is van je bed, zoals een mobiele telefoon die aanstaat of een stereotoren of computer. Ga voor middernacht slapen. In de natuur is het ook donker voor middernacht. Mensen zijn niet gemaakt om elke dag na middernacht te gaan slapen. quote In onze huidige druk-druk-drukmaatschappij komt energietekort helaas steeds meer voor. Peter Aelbrecht schrijver van de bestseller Homo Energeticus, dat maandenlang in de top-tien stond in België en een duidelijk beeld schetst van hoe je van je energieproblemen afkomt. Daglicht Zorg voor genoeg daglicht. Maak, als je altijd op kantoor zit, elke dag een wandeling van minimaal een uur. Wij hebben nooit boeren of mensen uit de bouw bij ons in de kliniek. Die krijgen elke dag genoeg zonlicht! Verstandig eten en drinken Eet drie keer per dag een goede maaltijd. Drink geen cafeïne. Cafeïne zorgt voor een tijdelijke opleving van je energie, maar put je op de lange termijn juist uit. Pas om met suikers. Die zijn slecht voor de cortistolproductie [cortisol is het hormoon dat zorgt voor de goede energie in je lichaam, red]. Minder goed voor hart en vaten, maar wel voor de energie: dierlijke proteïne. Dus vlees, vis, gevogelte en eieren. Veel groente en fruit eten: vijf stuks fruit en twee ons groenten per dag. De tips voor een gezonde energiehuishouding van je eigen lichaam klinken misschien streng, maar in een veeleisende maatschappij vergeten we misschien soms de normale dingen, zoals goed eten, slapen en bewegen, goed te doen, terwijl dat juist de bouwstenen zijn van een gezonde energievoorraad. En mocht je helemaal geen energieprobleem hebben? Dan weet jij goed en zuinig met je lichaam en geest om te springen! 4 extra tips Bewegen 1 Zorg voor minimaal twee keer per week matige tot redelijke (geen uitputtende) fysieke inspanning. Mentaal 2 Grenzen stellen, grenzen stellen, grenzen stellen. We leven in een hectische maatschappij met de nadruk op consumptie en het materiële. We verwaarlozen daarmee onze slaap, familie en leuke hobby s. Daar een evenwicht in vinden is belangrijk. Bestrijd de winterdip 3 De winterdip. Hij bestaat. Zeker door het donkere weer komen mensen minder vaak buiten, waardoor ze lijden aan gebrek aan zonlicht. Ook het eerder ondergaan van de zon heeft gevolgen voor het humeur en de energiehuishouding van mensen. Wintervoeding is dan heel belangrijk tijdens het koudste jaargetijde. In de winter heb je meer stoofpotten en dierlijke vetten nodig. Elke dag wandelen is door het verschil nog belangrijker in vergelijking met andere seizoenen. Probeer ook vroeger te slapen en regel bij ernstige energieproblemen in de winter een enorme lichtbak waar je elke dag een uur voor gaat zitten. Zoek hulp bij burn-out 4 Mocht je al helemaal in de put zitten en bijna niets meer uit je handen krijgen en wil je alleen maar slapen? Laat je dan helpen. In je eentje is dit bijna onmogelijk te overwinnen. Zoek dus professionele hulp en deel je gevoelens met vrienden, familie of collega s. ZELF ISOLEREN? BESPAAR JE DE ENERGIE. isoeasy : isoleren en afwerken in één handeling! Nog nooit was isoleren zó eenvoudig. In slechts vier stappen maakt u van uw zolder een comfortabele, lichte en bovenal hoogwaardig geïsoleerde ruimte. isoeasy is verkrijgbaar bij vestigingen van Praxis en Formido. Kijk voor meer informatie op BY

20 apxgroup.com ENERGIE WA AR HET NODIG IS. De wereld van vandaag vraagt om transparante, solide en veilige energiemarkten. Daarom vertrouwen Europese energiebedrijven, grote energieverbruikers en financiële instellingen op APX, een van de belangrijkste energiebeurzen in Europa. De APX Group faciliteert handel in gas en elektriciteit voor in- en verkopers op de groothandelsmarkten van Nederland, België en het Verenigd Koninkrijk. In 2008 werd ongeveer een kwart van de Nederlandse elektriciteitsbehoefte via APX verhandeld. Op het gebied van gas mag de APX Group zich zelfs de grootste beurs van Europa noemen. APX. Making Markets Work.