Uitgave van Rabobank Private Banking. Ik ben nooit cynisch geworden van wat ik heb gezien. Bezit & Betekenis. Gerdi Verbeet

Transcriptie

1 Wijzer Uitgave van Rabobank Private Banking Bezit & Betekenis Ik ben nooit cynisch geworden van wat ik heb gezien Gerdi Verbeet

2 Samenleving Persoonlijk Kennis Topstuk 23 Oeuvrekunstenares Fiona Tan lijkt ongevoelig voor hypes. Al twintig jaar geeft zij de tijdgeest weer, nu in de Rabo Kunstzone met Options & Futures. Dut Duitsland in? 62 Er is een gevaar dat het onvermoeibare Duitsland zich in slaap laat sussen door het economische succes van de afgelopen jaren. Hoera, een extra leven! 8 Na ons 65ste volgen gemiddeld nog twintig levensjaren. Goed nieuws, maar hoe gaan we die doorbrengen? En betalen? Portret 12 Kinderen helpen bij onzichtbare armoede: Bertien Minco, directeur van het Jeugdcultuurfonds, doet dankbaar werk. Bezit & betekenis 34 Wortels 46 Een begrip in Brabant, attractieverhuur door Gerard Moonen en zijn broer. Sommige vrienden van vroeger zijn verrast: Ben de gij da? Oud-Kamervoorzitter Gerdi Verbeet is vooral maatschappelijk betrokken. Soms wordt ze zenuwachtig van geld, wat haar er niet van weerhoudt om veel pro bono te werken. Familieportret 50 Er lopen mensen door je droom. Architect Hans van Egmond is na de overname druk met ontwerpen. Het management is nu voor dochter Britta en zoon Diederik. Wel of geen bitcoins? 72 De basis van geld is vertrouwen. Als de bitcoin dat niet waar kan maken, is het snel afgelopen. Dominee op de Zuidas 78 Dertiger Ruben van Zwieten over zijn generatie: We zien vooral mogelijkheden. Generaties & technologie 16 Bankieren doe je samen 18 Heeft u een financieel doel? 20 Column Sandra Lutchman 26 Voor een ander Jeugd krijgt toekomst 28 Wij doen hetzelfde 40 Financieel DNA Hockeyer Robert van der Horst 56 Keerpunt Toen werd alles anders 39, 49, 59, 77 Column Bert Mulder 60 Door de ogen van Drie financieel deskundigen 66 Rendement Tips om te vergelijken 74 Wat maakt u rijk? Janneke Willemse 82 1 Wijzer Rabobank Private Banking 2

3 Samenleving Voorwoord Nuchtere en persoonlijke blik op cijfers Samenleving Het katern over maatschappelijke, relevante en verrassende ontwikkelingen Een nieuw gezicht als gastheer van Wijzer. Laat ik beginnen mij aan u voor te stellen. Sinds 1 februari ben ik directeur Particulieren en Private Banking bij Rabobank Nederland. De afgelopen twaalf jaar werkte ik bij Rabobank Den Haag, achtereenvolgens als verantwoordelijke voor Private Banking en voor Bedrijven. Mijn laatste functie daar was directievoorzitter. Ik ben 45 jaar, woon in Voorschoten, ben getrouwd en vader van twee kinderen. Ik ben gek op alles rond het water, heb een zeilboot maar vaar ook graag in een sloep. Wanneer ik mijzelf moet typeren, dan kom ik uit op begrippen als: klantgericht, ondernemend en down to earth. Mijn motto is dat we moeten proberen de wereld wat simpeler en gemakkelijker te maken. Vooral voor u. Waarschijnlijk herkent u het: vaak wil len we bankzaken gewoon even snel regelen. Ongeacht de plaats of het tijdstip. Vaak gaat dit nog via een medewerker van de bank, maar steeds meer mensen geven aan dat ze eenvoudige zaken het liefst gewoon zelf doen. De Rabobank komt aan deze behoefte tegemoet door steeds meer diensten Ron Droste directeur Particulieren en Private Banking Rabobank Nederland ook online beschikbaar te stellen. In een paar klikken wordt een aanpassing van bijvoorbeeld uw paslimiet direct geregeld. Private Banking anno nu is meer dan alleen contact met een accountmanager. Onze Beleggen en Bankieren-apps op de mobiele telefoon zijn daarvan mooie, innovatieve voorbeelden. Prettige bijkomstigheid van deze online opmars is dat wij meer tijd krijgen om er voor u te zijn bij complexere vraagstukken. Zoals vermogensopbouw of bij emotionele momenten als samenwonen, scheiden of overlijden. Als u onze hulp nodig heeft én als we kansen en bedreigingen zien die voor u relevant zijn. Vermogen en beleggen zijn sterk aan elkaar verbonden. We blijven ons volledig inzetten voor het behalen van optimale beleggingsresultaten. Ik constateer dat veel beleggingsproducten in 2013 een mooie ontwikkeling hebben doorgemaakt. En dat het vaak lastig is te beoordelen of we het goed genoeg gedaan hebben in de markt. Meer hierover leest u in het artikel op pagina 74 over Rendement bij beleggen, met tips over hoe u die rendementen nu zelf beter kunt beoordelen. Deze nuchterheid willen wij u bij de Rabobank graag bieden. Meedenken over uw vraagstukken, complexe zaken begrijpelijk maken en een goed, eerlijk en transparant advies. Uw tevredenheid over ons als een betrouwbare financiële partner met beide benen op de grond. Daar gaat het mij om. 4 Wijzer Rabobank Private Banking 5

4 De selectie van Ron Droste The Hundred Foot Journey Film Een film waar ik het nodige van verwacht is The Hundred Foot Journey. De hoofdrol wordt gespeeld door de befaamde Britse actrice Helen Mirren. De film verschijnt in augustus, speelt in Frankrijk en gaat over een Indiase jongen, Hassan. Zijn vader heeft een Indiaas restaurant in een Alpendorpje, vlak bij een deftig driesterrenrestaurant dat wordt geleid door de excentrieke chef Madame Mallory (Helen Mirren). Hassan gaat bij mevrouw Mallory in de leer, krijgt helemaal de culinaire geest en vertrekt vervolgens naar Parijs. Voor op een (hopelijk schaarse) regenachtige zomeravond. Ron Droste is sinds 1 februari jl. directeur Particulieren en Private Banking bij Rabobank Nederland. Daarvoor was hij directievoorzitter bij Rabobank Den Haag. Droste maakt ook deel uit van de Commissie Consumentenzaken van de Nederlandse Vereniging van Banken. Schilderen als Jheronimus App 2016 is het 500e sterfjaar van de befaamde schilder Jheronimus Bosch. In dat jaar wordt een unieke tentoonstelling georganiseerd in het Noordbrabants Museum in s-hertogenbosch. De expositie is onderdeel van de manifestatie Jheronimus Bosch 500. De Rabobank is hoofdsponsor van deze manifestatie. We willen u en alle andere kunstliefhebbers de gelegenheid bieden te genieten van deze bijzondere tentoonstelling. Om vast in de stemming te komen is de app Bosch the Painter gelanceerd, waarmee iedereen eigen schilderijen kan maken met de beroemde, vaak uitgesproken wonderlijke, creaties van Jheronimus Bosch. De app is te downloaden via Lang weekend Londen Stad Erik van der Burgt/ Hollandse Hoogte Londen is perfect voor een lang weekend. Begin in het wandelgebied op de zuidoever van de Theems, bij undergroundhalte London Bridge. Snuffelen op de Borough Market (do t/m za). Wandel langs Shakespeare s Globe Theatre en het Tate Modern en dan koffie op de terrassen van Gabriel s Wharf. Nadat je je hebt vergaapt aan de diverse musici en straatartiesten is lunchen in de OXO Brasserie een aangename optie: schitterend uitzicht op de Londense skyline. Wandel richting de London Eye en de Houses of Parliament. Ik heb veel goeds gehoord over chef Yotam Ottolenghi, dus ga bij mijn volgende bezoek beslist naar een van zijn drie restaurants. De volgende dag: Londen Transport Museum, shopping in Foyles, Fortnum & Mason en Bond Street. En natuurlijk een show in de West End. TivoliVredenburg is voor iedereen Evenement Ik ben er best een beetje trots op: hét muziekgebouw van de 21e eeuw staat op een steenworp afstand van ons bestuurscentrum in Utrecht. Rabobank is partner van TivoliVredenburg. Wij willen er graag aan bijdragen dat verschillende doelgroepen kennismaken met en genieten van uiteenlopende muziekvormen. Op 21 juni startte het muziekfestival dat bijna twee weken duurt, waarmee het gebouw wordt geopend. Vijf zalen voor symfonische muziek, popmuziek, jazz en kamermuziek. Niet eerder is in Europa een nieuw gebouw neergezet waar álle muziekliefhebbers elkaar van s ochtends vroeg tot s avonds laat kunnen ontmoeten. Het moderne muziekpaleis ligt pal naast Utrecht Centraal en wordt nu al geroemd om zijn architectuur. Op het programma: kinderconcerten, klassiek, popconcerten en jazzimprovisaties. Aha-moment Boek In Het aha-moment. Nieuwe business ontdekken in een veranderende markt geven Madsbjerg en Rasmussen hun visie op de consument, gebaseerd op een nieuwe aanpak die uitgaat van de human sciences (o.m. sociologie, psychologie en antropologie). Ze relativeren het idee dat een consument rationeel wikt en weegt en maken duidelijk hoe belangrijk emoties, gedrag en sociale context zijn. Vervolgens komen ze tot vijf heldere stappen om ondernemers op het spoor te zetten van nieuwe klanten en markten. C. Madsbjerg & M.B. Rasmussen, Het aha-moment. Nieuwe business ontdekken in een veranderende markt. Uitgever: Business Contact 6 Wijzer Rabobank Private Banking 7

5 Is 75 het nieuwe 65? Bonus: een extra leven Wie vijftig jaar geleden met pensioen ging, kon daar gemiddeld nog tien jaar van genieten. Nu heeft een 65-jarige vaak nog 22 levensjaren voor de boeg. Hoe gaan we die inrichten? Van 40 naar 80 jaar. Zoveel steeg de gemiddelde levensverwachting afgelopen eeuw. Welbeschouwd hebben we er in vergelijking met onze overgrootouders een heel leven bij gekregen. Reden tot vreugde natuurlijk, maar ook aanleiding tot enig nuchter nadenken. Want hoe gaan we die extra jaren invullen? En hoe gaan we ze financieren? Als wij ouder worden, moet ons pensioen een langere periode overbruggen, zegt Jos Brauwers, directeur Vermogensstructurering. Lossen we dat op door te korten op bestaande pensioenen of gaat de volgende generatie het betalen? Voor elk individu betekent het dat je er rekening mee moet houden dat je extra vermogen nodig hebt. Volgens Brauwers is het cruciaal vroeg te beginnen met het maken van een financiële planning om zo inzicht te krijgen in je financiële situatie en vast te stellen hoe je je financiële doelen kunt realiseren. Dat was natuurlijk altijd al zo, maar het wordt steeds actueler, niet alleen omdat we langer leven, maar omdat er verhoudingsgewijs steeds meer ouderen komen. Daardoor ontstaat een situatie met relatief weinig werkenden ten opzichte van mensen die AOW genieten en dat kan consequenties hebben voor de hoogte van de pensioen- en/of AOW-uitkering. De steeds schever wordende verhouding tussen het aantal werkenden en het aantal gepensioneerden is al langer een punt van aandacht. Niet voor niets is de overheid nu bezig de pensioengerechtigde leeftijd geleidelijk te verhogen van 65 naar 67 jaar. Volgens de Leidse hoogleraar ouderengeneeskunde Rudi Westendorp, auteur van de bestseller Oud worden zonder het te zijn, is dat een logische eerste stap, maar ook niet meer dan dat. Hij verbaast zich dan ook over de ophef die deze beslissing heeft veroorzaakt. Waarom vasthouden aan 65? Dat we vast blijven houden aan de 65-jarige pensioenleeftijd, alsof daar een biologische grondslag voor zou zijn, heeft iets zots. De gemiddelde Nederlander heeft na zijn 65e nog 22 levensjaren voor de boeg. Het zou reëel zijn om toe te groeien naar een pensioengerechtigde leeftijd van 75 jaar. 75 is het nieuwe 65! Al een aantal jaren geleden kwamen de New Yorkse econoom Warren Sanderson en de Weense demograaf Sergei Scherbov tot een vergelijkbare conclusie. We moeten anders gaan denken over leeftijd, stelden zij. Niet het aantal geleefde jaren is van belang, maar het aantal jaren dat iemand nog te leven heeft. De twee onderzoekers stellen dat de maatschappelijke kosten van de zorg een stuk lager uitvallen wanneer je die berekent door het aantal hulpbehoevenden af te zetten tegen het aantal mensen dat hulp kan geven, onder wie veel 65-plussers die mantelzorger zijn. Deeltijdpensioen Volgens econoom Hans Stegeman, hoofd Internationaal Onderzoek van de Rabobank, is de manier waarop we op dit moment collectief en individueel sparen voor onze oude dag tamelijk ouderwets. Hij pleit voor een combinatie van werk en deeltijdpensioen, zodat mensen tot hun 70e of 75e kunnen doorwerken, mede afhankelijk van individuele voorkeuren. Natuurlijk kan dat werk wat anders worden ingericht. Maar betrokken blijven bij het maatschappelijk leven is, naast de financiële component, van grote waarde. Ons pensioenstelsel is echter nog totaal niet ingesteld op een combinatie van werk en deeltijdpensioen, aldus Stegeman, en onze sociale planning ook niet. Ook daarin zijn we ouderwets. We regelen onze pensioenen nog steeds collectief, maar zullen dat in de toekomst We moeten anders gaan denken over leeftijd 8 Wijzer Rabobank Private Banking 9

6 Omkeerhypotheek Hoogleraar ouderengeneeskunde Rudi Westendorp breekt een lans voor hypotheekvormen. Als je jong bent heb je geen geld om een huis te betalen en koop je je als het ware gradueel in. Ouderen zouden de gelegenheid moeten krijgen gradueel te worden uitgekocht: de omkeerhypotheek. Econoom Hans Stegeman staat voorzichtig positief tegenover deze gedachte, maar maakt een voorbehoud. Mensen die hun huis te gelde maken, gebruiken dat geld dikwijls om aanpassingen aan het huis te doen en er zo langer in te kunnen blijven wonen. Dat gaat helaas meestal ten koste van de waarde van de woning. Natuurlijk moet het tot op bepaalde hoogte mogelijk zijn om die stenen weer te gelde te maken, maar daarin moet je jezelf niet te rijk rekenen. Interview Stoppen beviel helemaal niet Petra Bouwman (71) werkt als haptotherapeut en gestaltpsychologe: Dat ik nog doorga zet collega s soms aan het denken. steeds minder doen. Omdat we andere behoeften krijgen en ook omdat we regelmatig van werkgever veranderen. Hij verwijst naar de situatie in Scandinavië, waar werkgever en oudere werknemer steeds vaker samen aan tafel gaan zitten om het toekomstige arbeidsjaar te bespreken. Wat gaan we dit jaar doen en welke beloning past daarbij? Demotie is daarbij geen taboe meer. Ook in hier in Nederland zullen binnen de cao s steeds vaker individuele afspraken worden gemaakt. Actief blijven Positief nieuws is dat veel mensen, alle gekrakeel rond de verhoging van de pensioenleeftijd ten spijt, wel degelijk animo hebben om na hun 65ste actief te blijven. Dat blijkt uit onderzoek van Medical Delta, een samenwerkingsverband van vijf universitaire instellingen in Delft, Leiden en Rotterdam, alsook de lokale overheden. In het rapport Grijs is niet zwartwit Ambities van 55+ stelt Medical Delta dat steeds meer ouderen actief en productief zijn in zowel betaald als vrijwilligerswerk. Weliswaar ziet een grote meerderheid van de 55-plussers die nu nog in het arbeidsproces actief zijn het als een goede zaak dat ze straks met hun baan kunnen stoppen, maar tegelijk bestaat er bij 60 procent van hen een grote bereidheid door te werken, mits dat onder eigen voorwaarden kan. Daarbij noemen ze een geringer aantal arbeidsuren en een andere veelal adviserende rol op het werk. Men is bereid daarbij 25 procent salaris in te leveren. Ook van de ouderen die nu niet meer werken wil een aanzienlijk aantal mensen onder eigen voorwaarden best weer aan de slag. Financiële hygiëne Jos Brauwers noemt het opvallend dat mensen pas geïnteresseerd raken in financiële planning op het moment dat Geef les in financiële planning op scholen ze geld hebben. Financiële planning zou een plek in het onderwijs moeten krijgen. Juist nu de overheid zich steeds meer terugtrekt is het van belang dat je de individuele burger leert financieel redzaam te zijn. Brauwers verbaast zich erover dat de overheid wel diverse medische bevolkingsonderzoeken organiseert, gezonde voeding stimuleert en anderszins het welzijn van de bevolking probeert te verbeteren, maar dat het bevorderen van financiële hygiëne daar geen deel van uitmaakt. We hebben al tien, vijftien jaar de tools waarmee het nodige financiële overzicht en inzicht kan worden verkregen om in een vroeg stadium beslissingen te nemen en zo de pensioenen, nu en in de toekomst, veilig te stellen. Natuurlijk merk je dat zich, naarmate je ouder wordt, bepaalde fysieke beperkingen aandienen. De hele dag lichamelijk met mensen in de weer zijn wordt dan steeds meer een belasting waarvoor je andere oplossingen moet vinden. Daar staat tegenover dat je, naarmate je zelf rijpt, beter wordt in het benaderen van mensen en het begrijpen van hun levenssituatie. Je wordt toegankelijker, mensen voelen zich meer op hun gemak bij je, er is weinig schaamte. Ik constateer bij mijzelf het omgekeerde van wat wel beweerd wordt, namelijk dat je naarmate je ouder wordt minder geschikt bent voor het werk dat je verricht. Dat mijn partner zeven jaar jonger is dan ik speelt hierbij wellicht ook een zekere rol. Feit is dat het leven in alle opzichten makkelijker is geworden, minder confrontaties oplevert, naarmate ik ouder ben. Ik roep zelf minder weerstand op, maar kan ook beter met weerstand van anderen omgaan. Opnieuw aan de slag Er is een tijdlang een tendens geweest dat je tussen je 55ste en 60ste wel zo n beetje klaar moest zijn met je arbeidzame leven. Ook ik deed, toen ik die leeftijd had bereikt, de haptotherapiepraktijk waarvan ik eigenaar was, over aan iemand anders. Maar toen dat eenmaal zijn beslag had gekregen, beviel dat helemaal niet. Ik ben een nieuwe opleiding gaan volgen, verder gaan specialiseren. Ik behaalde een master gestaltpsychotherapie aan de universiteit van Middlesex in Londen en ben weer in mijn eigen praktijk aan de slag gegaan. Eigen baas Dat ik zelfstandig ben en dus een zekere vrijheid heb, maakt het doorwerken op latere leeftijd wel gemakkelijker. Als ik een dag of een week niet wil werken, kan ik dat inplannen. Wanneer je een baas hebt die scherp in de gaten houdt dat jij elke dag om negen uur op je stoel zit, is dat uiteraard anders. En verder speelt de aard van je werk mee bij de vraag hoelang je door kunt gaan. Essentieel is dat je met het klimmen der jaren moet leren je energie te doseren en daar ook de gelegenheid toe moet krijgen. Maar mede omdat de financiële noodzaak minder hoog is, kan dat ook. Welbeschouwd is het allemaal extra: slagroom op de koffie. Dankbaar werk Ik heb geen plannen om op afzienbare termijn te stoppen. Zolang ik mij goed voel en geen fouten maak, blijf ik graag actief. Het is heel dankbaar om te merken dat de mensen met wie ik werk de steun die ik verleen echt nodig hebben en ontzettend blij met me zijn. Dat ik langer doorga met werken dan algemeen gebruikelijk, zet ook collegatherapeuten soms aan het denken. Zij realiseren zich steeds meer dat je ons mooie vak, wanneer je je werkzaamheden goed indeelt, heel lang kunt volhouden. Inzicht in de klacht Van oorsprong fysiotherapeute besloot Petra Bouwman dat zij mensen beter kon helpen als ze inzicht had in de 'klacht achter de klacht'. Waarom geneest de ene mens sneller dan de andere en voelt de een sneller pijn dan de ander? Zij heeft een master in gestaltpsychotherapie en volgde de opleidingen haptonomie en haptotherapie. Bouwman is lid van de VVH, de beroepsvereniging voor haptotherapeuten. De laatste 10 jaar is zij lid van de Commissie van Toezicht en heeft zij het beroepsprofiel mee helpen ontwikkelen Wijzer Rabobank Private Banking 11

7 Portret Wij helpen bij onzichtbare armoede Bertien Minco, directeur van het Jeugdcultuurfonds, opereert in de haarvaten van de samenleving. Met steun van de Rabobank Foundation stimuleert zij zingen, dansen en theater: Cultuur maakt kinderen gelukkiger. Ik ben begonnen in de theaterwereld, maar was niet gelukkig met de afhankelijkheid die je als actrice hebt van regisseurs. Toen heb ik de overstap naar de journalistiek gemaakt en ontdekte ik dat ik de echte wereld veel interessanter vond dan de theatrale. Ik vond het met name boeiend om de verhalen te laten horen van mensen die niet zo duidelijk gehoord werden. Kinderen in de knel, bijvoorbeeld. In het Jeugdcultuurfonds komen mijn culturele belangstelling en die voor mensen in de verdrukking op een heel mooie manier samen. Een aantal jaren geleden besloot het ministerie van Sociale Zaken geld ter beschikking te stellen aan gemeenten. Dat moest hen in staat stellen kinderen die in armoede leven aan de samenleving te laten meedoen via sport en cultuur. Er bestond op dat moment al een Jeugdsportfonds. Ik ben toen naar de oprichter daarvan, Harrie Postma, gestapt met de vraag of zo n fonds ook niet voor cultuur mogelijk was. Zijn antwoord: waarom niet, laten we samenwerken! Sociale minimum Zo ging in 2009 het Jeugdcultuurfonds van start. Net als het Jeugdsportfonds werken wij met zogeheten intermediairs: dat zijn professionals uit de jeugdzorg en het onderwijs, die rechtstreeks contact hebben met kinderen en dus heel goed hun omstandigheden en behoeften kennen. Deze intermediairs komen in de praktijk bijvoorbeeld bij een gezin waarvan de jongens willen voetballen en de meisjes op dansles of muziekles willen. Ze kunnen dan tegelijk bij beide fondsen een aanvraag doen. Het geld gaat daarbij overigens niet naar de ouders, maar rechtstreeks naar bijvoorbeeld de muziekschool. Ik kom zelf uit een getraumatiseerde, Joodse familie die veel verliezen heeft geleden in de oorlog. Zingen, dansen, toneelspelen en vioolspelen waren voor mij bijna levensreddende ervaringen, die een heel belangrijke afleiding van de zorgen boden. We weten uit onderzoek dat deel hebben aan culturele activiteiten meehelpt bij de identiteitsvorming. Het maakt kinderen weerbaarder, bevordert hun sociale vaardigheden, versterkt hun concentratievermogen, geeft hen meer zelfvertrouwen. Kortom: cultuur maakt kinderen gelukkiger. 12 Wijzer Rabobank Private Banking 13

8 Soms haal je complete gezinnen uit een sociaal isolement doordat een van de kinderen aan cultuur doet Bertien Minco Sinds 2009 directeur van het Jeugdcultuurfonds Bertien Minco (Groningen, 1963) studeerde aan de Theaterschool en was actrice en programmamaakster voor o.m. VPRO-radio, adviseur, interim-manager, producent in de media en de culturele sector. Ze is oprichtster van het Jeugdcultuurfonds, een publiek-private organisatie die zich richt op kinderen die in armoede leven. Rabobank Foundation Investeren in de zelfredzaamheid van mensen is het belangrijkste doel van onze stichting, aldus Roelie van Stempvoort, programmamanager Rabobank Foundation. Dit past bij de coöperatieve identiteit en ontstaansgeschiedenis van de Rabobank. We zijn actief in 25 landen wereldwijd. In Nederland steunen we diverse maatschappelijke organisaties met inzet van geld, kennis en netwerk, waaronder het Jeugdcultuurfonds.' Volgens de statistieken leven in Nederland kinderen in armoede. Dat is ongeveer een op de negen kinderen. Dat getal is echter bedrieglijk, want het is gebaseerd op mensen die bij de overheid in beeld zijn, bijvoorbeeld door een uitkering. Maar kinderen van zzp ers die al jaren heel weinig omzet hebben, kinderen in eenoudergezinnen waarbij de ouder een klein baantje heeft, of kinderen van mensen die iets meer dan het sociale minimum verdienen maar door bijvoorbeeld ziekte in het gezin op zeer hoge kosten zitten, zijn niet in dat getal verdisconteerd. Omdat wij werken met professionals die de omstandigheden van de kinderen goed kennen, kunnen wij in dit soort gevallen van onzichtbare armoede vaak toch iets doen. Samen met lokale clubs Het is onze taak gemeenten aan het Jeugdcultuurfonds te laten meedoen. Zij kunnen met de fondsen van hun armoedebeleid een basis leggen. Daarnaast werken we samen met de private sector: wij zijn een publiek-private organisatie. Door deze benadering passen wij heel goed bij de Rabobank. De bank steunde het Jeugdsportfonds al langer, dus dat contact was snel gelegd. Onze eigen lokaal georganiseerde structuur sluit naadloos aan bij die van de Rabobank. Beide partijen staan voor een goede, elkaar aanvullende en versterkende samenwerking tussen overheid en private sector. Geld dat wij van de Rabobank Foundation ontvangen, zetten wij in om nieuwe gemeenten een zetje te geven en te laten participeren in het Jeugdcultuurfonds. Wij werken regionaal, dus dicht bij de mensen. In de grotere steden zijn er gemeentelijke Jeugdcultuurfondsen, terwijl de kleinere plaatsen onder de provinciale Jeugdcultuurfondsen vallen. Net als de Rabobank vormen wij lokale clubs met betrokken mensen en in veel van onze lokale besturen zitten medewerkers van lokale Rabobanken. Dat zijn vaak heel sociaal betrokken mensen, die iets proberen te doen voor hun eigen leefomgeving. Zowel het Jeugdcultuurfonds als de Rabobank zitten in de haarvaten van de samenleving, ook op plekken waar mensen het wat minder goed hebben. Door zijn coöperatieve structuur heeft de Rabobank een netwerk waarvan ook de lokale verenigingen deel uitmaken, net als bijvoorbeeld de lokale muziekwinkel en de lokale balletschool. Plus organisaties als de lokale rotary. We komen elkaar allemaal als vanzelfsprekend tegen. Oma s gaan mee Toen het Jeugdcultuurfonds in 2009 begon, hielpen we 100 kinderen. Dat aantal is jaarlijks snel gestegen, tot 3500 in Dit jaar verwachten we de 5000 te halen en in 2016 is de ambitie kinderen te kunnen helpen. Onderzoek van het Nibud heeft uitgewezen dat ongeveer 10 procent van de kinderen in arme gezinnen aan cultuur zou willen doen. Dat zijn dus ongeveer kinderen. Natuurlijk halen we dat getal, ook als we straks de grens bereiken, nog lang niet, maar we zijn goed op weg. Ons budget is van gestegen naar anderhalf miljoen. Het is geweldig te zien hoe je soms complete gezinnen uit een sociaal isolement haalt doordat een van de kinderen aan cultuur doet. Moeders die balletpakjes gaan wassen voor de hele groep en zo nieuwe contacten leggen. Oma s die meegaan naar voorstellingen en voor wie een nieuwe wereld opengaat. Kinderen die de wijk niet uitkwamen en nu met hun orkest naar het buitenland gaan. De rijkdom daarvan is onmetelijk! 14 Wijzer Rabobank Private Banking 15

9 WE WORDEN OUDER EN GELUKKIG BLIJVEN WE OOK LANG(ER) FIT. EN SOMMIGEN BLIJVEN OOK NA HUN 65E GEWOON WERKEN. VIJF GENERATIES DIE ALLEMAAL OP HUN EIGEN MANIER INFORMATIE VERWERKEN EN TECHNOLOGIE GEBRUIKEN. GENERATIES & COMMUNICATIETECHNOLOGIE BEPALENDE GEBEURTENISSEN: STREEFT NAAR: OUDEREN BABYBOOMERS GENERATIE X GENERATIE Y GENERATIE Z (geboren voor ( ) ( ) ( ) ( ) 1945) - Tweede Wereldoorlog - Vaste rolverdeling man-vrouw - Jaren vijftig - Rock-, n-roll - Eigen huis - Koude Oorlog - Jaren zestig - Maanlanding - Jeugdcultuur/ teenagers - Baanzekerheid - Einde Koude Oorlog - Val Berlijnse Muur - Live Aid - Eerste pc - Echtscheidingspercentage stijgt - Evenwicht tussen werk en privé - Invasie Irak, 9/11 - Reality-tv - Pinkpop - Social media - Google Earth - Vrijheid en flexibiliteit - Economische crisis - Arabische Lente - Into The Great Wide Open - Cloud computing - WikiLeaks - Byod (Bring Your Own Device) - Zekerheid en stabiliteit X! MILLENNIALS De Millennials vormen de jongste generatie professionals: opgegroeid met digitale techniek zijn zij digital natives of de algoritmegeneratie. Technologie is voor hen niet nieuw maar vanzelfsprekend. Het lijkt erop dat deze generatie minder cynisch is, eerder optimistisch. Ze willen zorgen voor verandering en zien alle middelen als een mogelijkheid om zelf initiatief te kunnen nemen. X VERSUS Y Opvallend is dat generatie X ( ) op het werk beter lijkt te kunnen omgaan met vernieuwing dan de jongere generatie Y ( ) die deze kwaliteit juist toegedicht krijgt. Generatie X scoort in een recent onderzoek het hoogst in het omgaan met informatie- en communicatietechnologie. Y! WERKENDE BEROEPSBEVOLKING IN NL, 4E KWARTAAL 2013: LEEFTIJD: GEMIDDELDE LEEFTIJD WERKZAME BEROEPSBEVOLKING IN NL: ,2 jaar AANTALLEN: jaar (geboren tussen ) jaar (geboren tussen ) jaar (geboren tussen ) ,4 jaar OUDSTEN Een andere verrassing is dat bij de oudsten op de werkvloer (geboren vóór 1945) slechts 3,6 procent aangeeft stress te ervaren bij het gebruik van ICT-middelen. Inmiddels gebruikt 55 procent in de leeftijdsgroep 65 tot 75 jaar dagelijks internet, met name voor en. STEREOTYPEN Het lijkt erop dat we het denken in stereotypen als het gaat om het gebruik van technologie kunnen loslaten. Jong is niet automatisch digitaal en oud is niet gelijk aan analoog. Bij het verzamelen van informatie en het oriënteren op producten is informatietechnologie allang geen noviteit of obstakel meer, maar onmisbaar en vanzelfsprekend gereedschap voor jong en oud. HOUDING T.O.V. TECHNIEK: BEPALEND PRODUCT: - Weinig interesse - Auto - Vroege IT-gebruikers - Televisie - Digitale immigranten - Computer - Digitale natives - Tablet, smartphone - Technoholics : vertrouwen geheel op ICT - 3D-printer jaar (geboren tussen ) jaar (geboren tussen ) COMMUNICEERT VIA: - Brief - Telefoon - en sms - Sms en social media - FaceTime VOORKEUR BIJ HET NE- MEN VAN FINANCIËLE BESLISSINGEN VOOR: - Persoonlijk gesprek - Persoonlijk gesprek, maar toenemend ook online - Persoonlijk gesprek, door tijdgebrek ook online - Persoonlijk gesprek - Digitale crowdsourcing INTERNETACTIVITEITEN 65- TOT 75-JARIGEN: BELLEN VIA INTERNET % 16% INFORMATIE ZOEKEN OVER GEZONDHEID... 17% 44% SOCIALE MEDIA GEBRUIKEN... 0% 29% INTERNETBANKIEREN... 16% 57% ONLINE WINKELEN... 8% 32% EN... 10% 71% KRANTEN OF NIEUWSBLADEN LEZEN... 19% 34% ontwerp: Leendert Masselink, illurama.nl NOG STEEDS WERKZAAM JAAR OUD: 35% 62% DAGELIJKS OP INTERNET JAAR OUD: 15 % 55% BANKIEREN VIA INTERNET JAAR OUD: 16 % 57% Wijzer Rabobank Private Banking Bronnen: Persmap Studie Frailick Campus: Generatie X, Generatie Y en de Babyboomers; de stereotypen voorbij, Barclays, UK, september 2013 Talking About My Generation: Exploring the Benefits Engagement Challenge, CBS

10 Bankieren doe je samen Bank gelooft in betonboorders Mike Krom herkende zijn mentaliteit in de Rabobank. Zij definieerden obstakels en samen bedachten we daar oplossingen voor. Casper de Ruiter, accountmanager Private Banking: Nu de overname een feit is, verandert ook de situatie voor Krom sr. Wij nemen de scenario s met hem door Het allereerste gat in Nederlands beton werd in 1965 geboord door De Jong Betonboringen, met machines die speciaal uit Amerika waren geïmporteerd. Vanaf dag één was het bedrijf pionier op de Nederlandse markt en algemeen directeur Mike Krom is vast van plan die rol te blijven vervullen. Er zijn zeshonderd betonboorders in Nederland, zegt hij, waarvan tien in omvang vergelijkbaar zijn met ons, maar niet een wat betreft specialisme. Het bedrijf uit Wormerveer heeft drie dependances en zo n vijftig medewerkers in dienst. De opdrachten lopen uiteen van het boren van een gat in een particuliere keuken tot de complete renovatie van de IJtunnel. Sinds Mike in het bedrijf is, vertelt zijn vader, oud-directeur Willem Krom, zijn onze opdrachten uitgebreid. We maakten de omslag van het eenduidige betonboren naar totaalpakketten waarin we een hele serie werkzaamheden aannemen. Elke locatie leveren we schoon op. In de afgelopen negen jaar werkte Krom junior zich bij De Jong Betonboringen op van telefonisch verkoper via bedrijfsleider tot algemeen directeur. Mike kwam op het juiste moment binnen en heeft bewezen dat hij het kan, zegt Krom senior. De overname van het bedrijf leek twee jaar geleden een logische volgende stap, die evenwel bleef hangen op de aarzeling van de toenmalige bankier. Terwijl die ons al dertig jaar kende, wij sinds 2002 geen debetstand meer hebben gehad en bovendien flink liquide zijn, aldus Krom sr. Niettemin hebben we ook het predicaat bouw, dat maakt banken extra voorzichtig. Horen wat er wél kan Het wachten zat, nodigde Krom jr. andere banken uit voor een gesprek. Zijn eerste ervaringen waren weinig positief. Ze vertelden me vooral wat er allemaal niet kon, maar ik hoor liever wat er wél kan. Natuurlijk zijn er blokkades. Alleen zie ik die als uitdagingen, niet als problemen. Diezelfde mentaliteit herkende ik in de Rabobank. Zij definieerden obstakels bij de overname en samen bedachten we daar oplossingen voor. Krom jr. hecht aan een persoonlijke relatie met zijn bankier. Cijfers zijn te beïnvloeden, maar je persoonlijkheid en zienswijze niet. Het feit dat de Rabobank niet één keer om een businessplan vroeg, zegt mij dat mijn contactpersonen vertrouwen hebben. Onderbouwing deugde De accountmanager Grootzakelijk van Rabobank Zaanstreek, Hannie Jager, voerde veel gesprekken met de toekomstige eigenaar van De Jong Betonboringen. Ik wist dat Mikes onderbouwing deugde. Soms moet je als accountmanager je nek durven uitsteken voor een klant. Ik geloof in de toekomst van dit bedrijf. Nu de overname een feit is, verandert ook de situatie voor Krom sr. Casper de Ruiter, accountmanager Private Banking, gaat het gesprek graag met hem aan. Wij hopen hem, net als zijn zoon, zo goed mogelijk van dienst te zijn. Omdat hij van oorsprong accountant is, heeft hij verstand van zaken. En er zijn verschillende scenario s mogelijk, dus het is belangrijk dat meneer Krom een eerlijk en helder beeld krijgt van zijn financiële toekomst. 18 Vlnr.: Hannie Jager, Willem Krom, Mike Krom en Casper de Ruiter Wijzer Rabobank Private Banking 19

11 Beleggen is geen doel op zich Welke weg leidt naar uw financiële doel? Welke bestemming geef ik aan mijn inkomen en vermogen? De vraag lijkt zo eenvoudig. Toch hebben veel mensen moeite om hun financiële doelen te benoemen. Vaak zien cliënten een oplossing of product als doel. Maar dan ga je te hard, waarschuwen Ronald Sier, senior vermogensstructureerder bij de Rabobank, en Jos Brauwers, directeur Vermogensstructurering bij Rabobank Nederland. Sier voert gesprekken met Private Bankingklanten over hun financiële doelen. Veel mensen denken hier niet over na. Vermogende mensen zijn snel geneigd beleggen als een doel te zien. Daarmee gaan ze voorbij aan de vraag wat ze nu eigenlijk willen. De klant is gewend dat je als adviseur direct oplossingen aandraagt, maar dat moet je juist niet doen. Het is een valkuil. Beleggen is geen doelstelling, vult Brauwers aan. Het is een middel waarmee financiële doelen mogelijk gerealiseerd kunnen worden. Het gaat erom of een beleggingsoplossing wel aansluit en nodig is voor het realiseren van de financiële doelen. Een bestemming voor inkomen en vermogen gaat niet alleen over de consumptieve uitgaven of over de aankoop van een tweede huis in Spanje. Het kan ook een abstracter doel zijn zoals vermogensoverdracht naar kinderen of aan een goededoelenstichting. Op dat moment heb je het niet meer over financiële afwegingen, maar over iets wat je echt wil met je vermogen, aldus Sier. Denk eerst hierover na en praat dan pas over financiële oplossingen en producten. Direct met een oplossing komen is een valkuil Wat is echt belangrijk? Het lijkt een vreemd advies van een vermogensstructureerder, maar zo raar is dat niet, stelt Sier. Onze toegevoegde waarde is dat we door de juiste vragen te stellen de financiële doelen op tafel krijgen. Wat wil je aan het einde van je leven met je vermogen hebben bereikt? Met die vraag trigger je mensen. Het zet aan tot nadenken. Je gaat vanuit een ander perspectief nadenken over het inkomen en vermogen. Het gaat dan niet alleen over rendement. Het gesprek gaat dan over wat je echt belangrijk vindt. De toegevoegde waarde van de vermogensstructureerder is dat hij de doelen van de klant vertaalt naar een passende inkomens- en vermogensstructuur. Als de ambities zijn uitgesproken, wordt het mogelijk de voornemens om te zetten in cijfers. We houden rekening met hoeveel klanten nu en in de toekomst willen uitgeven, legt Brauwers uit. Wat is het gewenste niveau van uitgaven dat iemand moet financieren? Wat is de doelstelling ten aanzien van het 20 Wijzer Rabobank Private Banking 21

12 Fiona Tan, Options & Futures, Rabo Kunstzone, Utrecht, 8 april 19 september 2014 Topstuk gewenste (netto)vermogen? Van belang bij deze vermogensdoelstelling is of iemand rekening wil houden met inflatie. In hoeverre vindt hij het acceptabel om op het nettovermogen in te teren? Fiscale oplossingen kunnen helpen om de doelen te realiseren. Vaak noemen klanten het besparen van belasting als hoofddoel, terwijl het dat niet is. Dat is eigenlijk geen doelstelling maar net als beleggen een middel waarmee de klant zijn financiële doelstellingen mogelijk kan realiseren. Risico s Ook heeft de vermogensstructureerder oog voor de risico s. Brauwers: We kunnen bijvoorbeeld berekenen hoeveel rendement er nodig is om je doelen te realiseren. Heb je genoeg aan 0,5 procent of moet het 6 procent zijn? Vervolgens kan een klant beleggen volgens een bepaald profiel. De vraag is uiteraard vervolgens wel of dat past bij de risicoacceptatie. Risico s als wilsonbekwaamheid denk aan een ongeval met bijvoorbeeld een coma als gevolg of overlijden komen aan bod. Zelfs al heeft iemand een testament, toch is daar vaak behoefte aan advies. Hoe kan je bijvoorbeeld de erfbelasting verminderen en geef je je partner maximale flexibiliteit bij de afwikkeling van je nalatenschap? Expertise is een voorwaarde voor ieder deugdelijk financieel plan, vindt Sier. Maar het zijn vaak niet de productoplossingen die een klant over de streep trekken. Doorslaggevend is het inzicht en het overzicht dat onze klanten krijgen. Hiermee stellen we ze in staat om een bewuste financiële afweging te maken zodat ze kiezen voor een oplossing die het beste bij hen past. En die leidt tot het realiseren van hun doelen. Onze toegevoegde waarde is dat we vragen stellen Sparen of beleggen? Moet u sparen of beleggen om uw doelen te realiseren? De vraag is eigenlijk hoeveel rendement heb ik nodig om mijn uitgaven- en vermogensdoel te realiseren? En past het risico dat bij dit rendement hoort bij mij? Als dat niet zo is, kunt u uw doelen prioriteren of aanpassen. Daarbij is het wel van belang om steeds te kijken of het rendement nog in de pas loopt met het gehoopte doel. Elk jaar kunt u opnieuw de afweging maken of u blijft beleggen zoals afgesproken of misschien de strategie wilt herzien. Options & futures volgens Fiona Tan In de kunstcollectie van de Rabobank telt niet alleen nieuw, nieuwer nieuwst. Niet dat we er voortdurend naar leven, maar als er één trend is die je overal tegenkomt, dan is het duurzaamheid. Het is dan ook bittere noodzaak, omdat we wat over willen laten voor volgende generaties. Maar hoe verhoudt duurzaamheid zich met ons kapitalistische systeem van nieuw, nieuwer, nieuwst? De modewereld, de industrie en ook de kunstwereld zijn erop ingesteld dat er steeds weer nieuw aanbod moet worden gecreëerd. The next big thing, met nieuwe kunstenaars, nieuwe trends en nieuwe richtingen. Aan de Nederlandse film- en videokunstenaar Fiona Tan (1966) lijken de hypes voorbij te gaan. Ze draait al bijna twintig jaar mee op het hoogste niveau. Hoe blijft zij op de radar van de kunstwereld? Geen concessies Geboren op Sumatra, als dochter van een Chinese vader en een Schotse moeder, groeide ze op in Melbourne. Vanaf haar achttiende studeerde Fiona Tan aan de kunstacademies in Hamburg en Amsterdam. Sindsdien woont en werkt ze in Amsterdam. De Amsterdamse galeriehouder Paul Andriesse bracht eind jaren negentig werk van 1 22 Wijzer Rabobank Private Banking 23

13 haar: Fiona is een voorbeeld van een overal-en-nergensmens. Ze draagt invloeden mee uit veel verschillende culturen. Misschien weet ze daarom de tijdgeest zo goed vorm te geven. In haar werk getuigt ze van de tijd waarin we leven. Het is een oeuvrekunstenaar. Ze blijft dicht bij zichzelf. Net als een goede arts dat doet, leert ze ook steeds bij. Ze neemt deel, maar doet geen concessies. Werkpaard Volgens Bart Rutten, conservator/ hoofd Collecties a.i. van het Stedelijk Museum in Amsterdam, is de reden van Tans duurzame succes simpel: Kwaliteit. Haar oeuvre is rustig ademend en nooit hijgend. Ze was een van de eersten die eind jaren negentig al grote thema s aansneed als identiteit en globalisatie. Vanuit persoonlijk perspectief is ze deze thema s steeds 4 1 Vox populi Een serie van vijf grote fotografische werken een snapshot van een land of een stad aan de hand van foto s uit familiealbums. Uit deze persoonlijke kiekjes maakte Tan een keuze en onderzoekt hiermee de rol en het belang van amateurfotografie in onze samenleving. Ook toont ze hoe het familiealbum zijn rol verloor door de opkomst van sociale media. 2 Ghost Dwellings I, II en III Vanuit de vraag of wij aan het einde van een tijdperk zijn beland, bezocht Fiona Tan drie plekken op de wereld waar verval en verwoesting pijnlijk zichtbaar zijn. Detroit, de stad waar al lang niet meer de welvaart van de auto-industrie te zien is, Fukushima, de stad die na de tsunami slachtoffer werd van een volgende ramp met de kerncentrale, en de Ierse stad Cork, die na de crisis van 2008 hard onderuitging. Fiona Tan gaat hier op zoek naar bouwstenen van iets nieuws, naar de aftermath. Fiona Tan draait al twintig jaar mee op het hoogste niveau meer universeel gaan behandelen. Net zoals kunstenaars Marijke van Warmerdam en Aernout Mik, die ook furore maken met bewegend beeld, is haar werk opvallend constant. Het mooie is haar rust en cadans. Een belangrijke reden voor haar duurzaamheid is volgens galeriehouder Andriesse haar werkmentaliteit: Fiona is een werkpaard. Niet zeuren, gewoon werken. En dat doet ze heel gefocust. Het is iemand die kwantiteit organiseert. Net als Luc Tuymans heeft ze elk jaar een tentoonstelling. Verzamelaars willen nieuw werk. Je moet genoeg massa hebben. De filosofie van Rabobank is van aanvang af die van de langere termijn, zegt Ella van Zanten, artistiek leider Kunstzaken Rabobank Nederland. De collectie van de bank is niet breed, maar diep. Het enige criterium is kwaliteit. Kunstenaars die in de collectie worden opgenomen, worden als het werk goed genoeg is, verder gevolgd in hun ontwikkeling. Dat gaat op bij Fiona Tan. Maar ook thematisch klopt het. De tentoonstelling Options & Futures verbeeldt de 2 I 2 II 2 III huidige universele gevoelens waarbij we overspringen van een financiële crisis naar een sociaal-politieke naar een ideologische crisis. We vrezen een einde van een welvarend tijdperk en weten niet goed hoe we verder moeten. De Rabo Kunstzone laat met Options & Futures niet toevallig verwijzingen naar financiële producten een mengeling zien van een architectonische opstelling, filmset en eclectische voorraadkast waarin de bezoeker kan rondsnuffelen op zoek naar onze toekomst. Met de bezoeker zoekt Fiona Tan naar de aftermath, waarmee in de agrarische wereld het gras wordt bedoeld dat als eerste groeit na een oogst. Tan zoekt de aftermath : het eerste nieuwe gras na de oogst Planned Redundance Sinds de Tweede Wereldoorlog is het voor de industrie gebruikelijk geworden om producten zo te ontwerpen dat zij maar voor een relatief korte tijdsperiode meegaan. Zo is een beperkte levensduur van producten en apparaten vooraf ingebouwd. Dit is goed voor de omzet van grote fabrieken en bedrijven, maar niet voor het milieu. Fiona Tans sculpturale ingreep in deze ruimte, samengesteld uit materialen vergaard uit haar eigen studio, is getuige van dit fenomeen. 4 Brendan s Isle Dit korte geluidswerk herinnert aan een fantastische en wonderbaarlijke reis die werd opgenomen in een zeer oud Nederlands gedicht. Via de koptelefoon horen we de mythische, oceanische reis van de Ierse monnik Brendan, die in de zesde eeuw aan de westkust van Ierland leefde. Voor deze gevaarlijke zeereis trotseerde Brendan bittere kou en verraderlijke omstandigheden, op zoek naar niets minder dan het beloofde paradijs op aarde. Later werd dit paradijs bekend als Brendans eiland. 5 1 to 87 Deze miniatuurspoorbaan laat een geïdealiseerde weergave zien van het landschap en het leven. Mooie groene alpenweiden, gezellige stadjes met niet zelden een vrolijke kermis met daartussen een puffende stoomtrein. Fiona Tan liet door gespecialiseerde maquettebouwers een modelspoorbaan bouwen waarin de wereld niet zo ideaal blijkt te zijn. Ook hier kunnen treinen ontsporen. 24 Wijzer Rabobank Private Banking 25

14 Persoonlijk Column Een grote firma op Wall Street wilde graag de best and brightest aan zich binden. Maar de millennials (jonge professionals tussen de 20-35) haakten een voor een af. Niet vanwege de beloning, die was zeer goed. Nee, struikelblok vormden de bedrijfscultuur en het aantal uren dat ze werden geacht te gaan maken. De jonge talenten kozen dus niet alleen voor de baan, maar ook voor thuis. Het bedrijf in kwestie had uiteindelijk profijt van de situatie: aangezien ze deze professionals per se in dienst wilden nemen, zijn ze efficiënter gaan werken en hebben ze de eerste stappen gezet in het aanpassen van hun bedrijfscultuur. Wat mij betreft kunnen meer organisaties deze les leren: oriënteer je op de verschillen in generaties en weet wat nodig is om de in- en doorstroom en het behoud van talent te bevorderen. En uiteraard pleit ik daarbij ook voor aandacht voor de verschillende levensfasen die de talenten gedurende hun loopbaan doorlopen. Hoe kunnen bedrijven bijdragen aan een goede balans? Zo zijn er speciale young parents programs. Ja, ik weet het wel: vroeger vonden we dat allemaal zelf uit, maar Nieuwe generatie, andere wensen Sandra Lutchman directeur van Stichting Talent naar de Top* en lid van Internationale Raad van Toezicht van Amnesty International (Londen) toen was het aantal gezinnen met twee buitenshuis werkende ouders een stuk lager. En, als de keuze behoud is of uitstroom (dat laatste is qua kosten al gauw het equivalent van een dure auto), dan is de beslissing al snel genomen. En is er eigenlijk wel een keuze? Jonge professionals in Nederland gaan voor een meer gebalanceerd leven. En als onze dochters en kleindochters na lang studeren slim op hun toekomst zijn voorbereid en aan het werk gaan (en hopelijk blijven), werken ze daarna volgens Amerikaans onderzoek eerste 59 dagen van het jaar gratis. Dat onderzoek wijst uit dat die dagen de waarde vertegenwoordigen van de gender pay gap. Doen we dat in Nederland al beter? Laat ik vooropstellen: wij hebben hier de Wet gelijk loon die loondiscriminatie verbiedt. Desondanks is er een beloningskloof tussen mannen en vrouwen van ongeveer 13 procent. Om te laten zien hoe we, onbewust en onopzettelijk, een verschil maken in de beloning van mannen en vrouwen (bijvoorbeeld bij promoties) maakte een bedrijf dat ik ken inzichtelijk hoe het waarderingssysteem binnen hun organisaties in financiële zin uitpakt voor mannen en vrouwen. Dat verschil in beloning was de eyeopener. Zoals gezegd tijdens het World Economic Forum: The smaller the gender gap, the more economically competitive the nation. Als dat geen incentive is. *De stichting Talent naar de Top adviseert de nu 231 bedrijven die het charter van Talent naar de Top hebben getekend over het bereiken van meer m/v-diversiteit aan de (sub)top. Persoonlijk Het katern over ambities, emoties, ideeën en idealen 26 Wijzer Rabobank Private Banking 27

15 Voor een ander Geef ze vleugels Ontdek die derde dimensie! Anne Cor Groeneveld (65) Jongeren zijn onze toekomst. Maar soms hebben ze een steuntje in de rug nodig. motto is: Je bent slechts wat je hebt gedeeld. Daarom Mijn heb ik in mijn leven veel tijd besteed aan iets doen voor de gemeenschap, ook voor de jeugd. Naarmate je ouder wordt en meer tijd kunt steken in dergelijke activiteiten, merk je dat je er ook meer voor terugkrijgt, dat het je meer energie en bevrediging oplevert. Delen is vermenigvuldigen. Anne Cor Groeneveld was onder meer gezagvoerder bij Transavia, een bedrijf waar hij diverse leidinggevende functies bekleedde. Ook na dit dienstverband bleef hij actief in talrijke organisaties in de lucht- en ruimtevaart. Ik heb altijd een grote passie gehad voor het ontdekken van die derde dimensie, het kunnen vliegen. Als voorzitter van het Comité Nederlandse Lucht- en Ruimtevaartprijzen dat wordt gedragen door gerenommeerde instituten als TNO, NLR en de TU Delft wil ik de Nederlandse jeugd stimuleren te kiezen voor de lucht- en ruimtevaart en daarin te excelleren. Er is volgens Groeneveld reden tot zorg over de maatschappelijke instroom van mensen met een technische opleiding. Dat geldt voor zowel het middelbaar en hoger beroepsonderwijs als voor het wetenschappelijke onderwijs. Daarom kennen wij, voor elk van deze opleidingsniveaus, jaarlijks de Nederlandse Lucht- en Ruimtevaartprijzen toe aan studenten die speciale projecten hebben gedaan of een bijzondere stage, onder het motto Stimuleren om te excelleren. Er zijn in de lucht- en ruimtevaart op alle niveaus uitstekende perspectieven, ook internationaal. Het is ongelooflijk belangrijk dat we de jeugd een duidelijk signaal geven: kies daarvoor! 28 Wijzer Rabobank Private Banking 29

16 Hart voor bier en Sarahs Guido de Wit (43) Als gevolg van een verstandelijke handicap heeft mijn dochter Sarah (12) een ontwikkelingsachterstand. Wanneer zij over zes jaar van school komt, zal zij, zoals dat officieel heet, een afstand tot de arbeidsmarkt hebben. Toch wil ik als vader dat zij met een lach in het leven staat en iets waardevols kan doen. Tot voor kort konden de sociale werkplaats of een Wajong-baan daar invulling aan geven, maar dat zie ik de komende zes jaar sterk veranderen. Guido de Wit heeft daarom besloten om, naast zijn werkzaamheden als adviseur, één dag per week te steken in de oprichting van een bedrijf dat zo veel mogelijk Sarahs een waardevolle werkplek kan geven en de gelegenheid biedt te integreren met mensen zonder handicap. Zijn plan: het uitbouwen van de Gooische Bierbrouwerij met een eigen brouwerij en proeflokaal op een mooie locatie. Een dergelijk bedrijf biedt veel werkzaamheden die de doelgroep die ik voor ogen heb kan verrichten. Denk aan bier tappen, glazen ophalen, kratten of fusten vervoeren, flessen etiketteren, etc. De Wit streeft naar een gezond, winstgevend en duurzaam bedrijf, gevestigd in het Gooi, zo veel mogelijk werkend met lokale leveranciers, afnemers en ingrediënten. Een bedrijf bovendien dat zo min mogelijk afhankelijk is van de overheid. Voor het benodigde startkapitaal is hij nog op zoek naar een of meer informal investors. Mensen met hart voor bier en hart voor Sarahs Wijzer Rabobank Private Banking 31