Premature ejaculatie De feiten op een rij

Transcriptie

1 Premature ejaculatie De feiten op een rij Premature ejaculatie (PE) is de meest voorkomende seksuele aandoening bij mannen onder de 60, maar het is tegelijk een van de meest ondergediagnosticeerde en onderbehandelde. i Ongeveer 1 op de 5 mannen heeft last van deze aandoening zoals deze in de DSM-IV is gedefinieerd. Leeftijd speelt daarbij geen rol. ii Het is een complexe medische aandoening die kan worden veroorzaakt door diverse factoren. Het is een combinatie van een korte periode tussen de penetratie en de ejaculatie, weinig of geen gevoel van controle over de ejaculatie en negatieve persoonlijke gevolgen. iii Mannen met PE hebben in feite een seksuele respons waarbij het ejaculatieproces aanzienlijk korter is en sneller plaatsvindt, terwijl zij daarover minder controle hebben dan mannen zonder PE. De opwindingsfase duurt meestal heel kort, met een normale erectie en een korte plateaufase, snel gevolgd door een ejaculatie met orgasme. iv Aard en prevalentie van de aandoening Volgens de ISSM (International Society for Sexual Medicine) wordt PE gekenmerkt door: v 1. Een Intravaginal Ejaculatory Latency Time (IELT, de periode tussen de penetratie en de ejaculatie) van ongeveer 1 minuut - Ejaculatie treedt (vrijwel) altijd vóór of binnen circa één minuut na de vaginale penetratie op 2. Gebrek aan controle over de ejaculatie - Het onvermogen om bij (vrijwel) elke penetratie van de vagina de ejaculatie uit te stellen 3. Persoonlijke problemen als gevolg van de aandoening - Negatieve persoonlijke gevolgen, zoals leed, frustratie en/of het vermijden van seksuele intimiteit De IELT (Intravaginal Ejaculatory Latency Time, de periode tussen de vaginale penetratie en de ejaculatie) van ongeveer 1 minuut is gebaseerd op de waarneming dat ongeveer 90% van de mannen met levenslange PE een IELT rapporteert van minder dan 1 minuut. Bij 10% duurt de IELT 1 tot 2 minuten. vi IELT heeft directe gevolgen voor de mate van controle over de ejaculatie die een man waarneemt, maar heeft geen directe gevolgen voor de mate van bevrediging of persoonlijk leed. vii Het gevoel weinig controle over de ejaculatie te kunnen uitoefenen hangt ook samen met de mate waarin een man de negatieve gevolgen van PE ondervindt, zoals ontevredenheid over de seks en persoonlijk leed als gevolg van ejaculatieproblemen. viii Er zijn twee soorten PE: 1. Primaire PE (ook wel levenslange PE genoemd) manifesteert zich vanaf de eerste seksuele ervaring en duurt levenslang.

2 Hierbij vindt de ejaculatie te snel plaats: vóór de vaginale penetratie of korter dan 1-2 minuten daarna ix 2. Secundaire PE (ook wel verworven PE genoemd) wordt gekenmerkt door een geleidelijk of plotseling optreden nadat de ejaculatie daarvoor normaal is geweest x PE komt bij mannen onder de 60 vaker voor dan erectiestoornissen xi en is niet leeftijdsgebonden xii. Ongeveer 50% van de mannen met symptomen van PE geeft aan dat deze symptomen al vanaf hun eerste geslachtsgemeenschap optreden. xiii Hoewel PE veel voorkomt, is het nog steeds een aandoening die vaak niet wordt gediagnosticeerd en te weinig wordt behandeld xiv, doordat mannen vaak niet bereid zijn hun symptomen met een arts te bespreken als gevolg van schaamte of omdat zij denken dat er geen oplossingen zijn. Mannen met PE zijn ervan overtuigd dat er geen goede behandeling voor hun aandoening is. xv Als gevolg daarvan bespreekt slechts 9% van de mannen met zelfgerapporteerde PE dit met een arts. xvi Van die kleine groep doet bijna 70% dat tijdens een artsenbezoek om een andere reden. Van de 91% van de mannen die geen arts raadplegen geeft 52,2% aan dat ze dat nooit hebben overwogen. xvii Oorzaken De seksuele respons van de man is beschreven als een cyclus van karakteristieke fysieke veranderingen, die bestaat uit vier fasen: begeerte, opwinding, orgasme (ejaculatie) en resolutie. Seksuele stoornissen bij mannen treden meestal op tijdens een of meer van de eerste drie fasen van de seksuele responscyclus, zoals stoornissen met betrekking tot de begeerte (bijv. een hypoactieve seksuele begeertestoornis), opwinding (bijv. een erectiestoornis of meer tijd nodig hebben om opgewonden te raken) en het orgasme/de ejaculatie (bijv. premature ejaculatie, vertraagde ejaculatie of anejaculatie). xviii PE is het gevolg van het feit dat de eerste twee fasen van de seksuele responscyclus elkaar snel opvolgen, maar hangt niet altijd samen met een verhoogde of veranderde mate van opwinding. xix De ejaculatie wordt voornamelijk gestuurd door het centrale zenuwstelsel. Recent bewijs lijkt erop te duiden dat PE eerder een neurobiologische aandoening is dan een psychologische. xx Het ejaculatieproces wordt centraal geregeld. Daarbij speelt een groot aantal neurotransmitters een belangrijke rol, waaronder serotonine (5- HT), dopamine en oxytocine. Uit veel gegevens lijkt naar voren te komen dat serotonine- en specifieke subtypes van 5-HT-receptoren de voornaamste rol spelen bij het uitstellen van de ejaculatie. Daarom hangt PE mogelijk samen met de geringe aanwezigheid van serotonine in synapsen in delen van het centrale zenuwstelsel die de ejaculatie aansturen. xxi

3 Secundaire PE kan door zowel psychologische als fysieke factoren worden veroorzaakt. Veelvoorkomende fysieke oorzaken van verworven PE zijn onder andere: Prostaatziekten, met name prostaatontsteking Erectiestoornissen Overmatige werking van de schildklier Drugsgebruik Veelvoorkomende psychologische oorzaken zijn onder andere: Stress Zorgen over de geslachtsgemeenschap PE & persoonlijk leed PE & stellen Een bevredigend seksleven is essentieel voor een goede relatie en seksueel welzijn is cruciaal voor iemands algemene gezondheid. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) definieert gezondheid als: een toestand van volledig lichamelijk, geestelijk en maatschappelijk welzijn en niet slechts de afwezigheid van ziekte of gebrek. PE heeft ingrijpende gevolgen voor de levens van mannen met PE én hun partners. xxii Mannen met PE klagen over: zeer weinig of weinig controle over de ejaculatie (95%) matig tot extreem persoonlijk leed (90%) zeer weinig of weinig tevredenheid over de geslachtsgemeenschap (57%) interpersoonlijke problemen die samenhangen met de ejaculatie (63%) De IELT was bij mannen met PE aanzienlijk korter dan bij mannen zonder PE (de mediaan van de IELT was 1,8 voor mannen met PE en 7,3 voor mannen zonder PE). xxiii De negatieve gevolgen van PE kunnen iemands zelfvertrouwen schaden en lijden tot psychisch leed, zorgen, schaamte, frustratie en depressie. xxiv Partners van mannen met PE lijden ook onder de gevolgen van deze aandoening. Meer dan 60% van de partners van mannen met PE is niet tevreden over hun seksleven. xxv 60% van de mannen met PE gaf aan te geloven dat hun relatie beter zou zijn als zij hun partner beter zouden kunnen bevredigen xxvi De meeste mannen met PE (60%) zouden een medische behandeling ondergaan als hun partner daarom vroeg, en 75% van diegenen die medische hulp hebben gezocht heeft dat speciaal gedaan om hun partner seksueel beter te bevredigen xxvii

4 Behandelmogelijkheden Oorspronkelijk werd PE beschouwd als een psychologisch probleem en decennia lang is het behandeld met gedragstherapie en cognitieve therapie. Later zijn er farmacologische behandelingen beschikbaar gekomen in de vorm van geneesmiddelen op recept en lokaal aan te brengen preparaten. Zowel chronische (levenslange) als verworven PE heeft vaak een organische/neurobiologische oorzaak die kan worden behandeld. Als PE wordt veroorzaakt door een andere aandoening (bijvoorbeeld een niet gediagnosticeerde chronische prostaatontsteking) zal de behandeling van die aandoening ook een positieve uitwerking op de PE hebben. Zelfs voor de behandeling van levenslange PE kunnen artsen hun patiënten diverse behandelingen aanbieden. Voor een correcte diagnose en behandeling wordt hoe dan ook met klem een medisch consult aanbevolen. Hier volgen enkele van de behandelingen die veel worden gebruikt voor mannen met symptomen van PE, waaronder een breed scala aan cognitieve/gedragstherapeutische behandelingen (bijv. speciale standjes tijdens de seks, onderbrekingen van de prikkel), lokaal desensibiliserende middelen en geneesmiddelen op recept. xxviii Cognitieve en gedragstherapeutische behandelingen Er zijn diverse psychologische en fysieke technieken die erop zijn gericht om mannen te leren de voortekenen van een ejaculatie te herkennen en zo hun controle over de ejaculatie te verbeteren. De meest gebruikte gedragstechnieken zijn de stop-start -techniek (in 1956 geïntroduceerd door dr. J. Semans) en de knijptechniek (door Masters en Johnson in 1970 beschreven). xxix Er zijn diverse variaties op deze technieken mogelijk, maar na een aanvankelijk slagingspercentage van 50-60% blijkt uit de klinische ervaring dat verbetering over de lange termijn vaak uitblijft. In plaats van de stop-start -techniek, die voor de vrouwelijke partner onbevredigend kan zijn, heeft het de voorkeur om mannen te leren hoe zij de mate van opwinding kunnen sturen en verminderen door langzame, sensuele bewegingen te maken en tegelijk diep en langzaam adem te halen. Het doel is om de mate van opwinding onder de ejaculatiedrempel te houden, terwijl de erectie behouden blijft. Deze ademhalingstechnieken hebben een kalmerend effect en lijken op dat moment echt te werken. Maar uit klinische ervaring en wetenschappelijk onderzoek lijkt naar voren te komen dat de verbetering die deze methode teweegbrengt meestal maar korte tijd duurt. xxx Masturberen voor de geslachtsgemeenschap is een techniek die veel jongere mannen gebruiken. Na het masturberen is de penis vaak minder gevoelig, wat kan leiden tot een langer uitstel van de ejaculatie na de herstelperiode. Een andere mogelijkheid is om de man te leren om de tekenen van seksuele opwinding te herkennen

5 en zijn seksuele opwindingsniveau onder de intensiteit te houden waarbij de ejaculatiereflex optreedt. xxxi Dergelijke zelfhulptechnieken zijn weliswaar deels effectief op korte termijn, maar kunnen de PE juist versterken in plaats van verhelpen, omdat de seksuele gewaarwordingen waarover controle moet worden uitgeoefend hierbij worden genegeerd of afgezwakt. Daarnaast kan een slechte masturbatietechniek (een race naar het hoogtepunt ) het aanleren van controle over de ejaculatie in de weg staan. xxxii Er is in het algemeen geen gecontroleerd onderzoek waaruit blijkt dat gedragstechnieken werkzaam zijn. xxxiii Farmacologische behandeling Er zijn diverse op recept verkrijgbare orale behandelingen die met succes worden gebruikt bij de diagnose PE. Lokaal aan te brengen crèmes of sprays met verdovende stoffen zoals lidocaïne en prilocaïne, die de penis minder gevoelig maken en zo de ejaculatie helpen uitstellen, blijken bij kleinere onderzoeken gematigd succesvol te zijn. xxxiv Maar dergelijke lokale anesthetica zijn vaak lastig te doseren en kunnen bij overdosering gevoelloosheid van de eikel of penis veroorzaken, met erectieverlies en/of geen ejaculatie als resultaat. Daarnaast is het mogelijk dat de verdovende stof op de partner wordt overgedragen, met een verlies van genot en onvermogen om een orgasme te bereiken als gevolg. xxxv Andere methodes Andere zelfhulpmethodes, zoals het gebruik van twee condooms of condooms met anesthetica ( vertragingscondooms ), die een licht verdovend effect hebben, zijn weliswaar deels effectief op korte termijn, maar kunnen de PE uiteindelijk eerder versterken in plaats van verhelpen, omdat de seksuele gewaarwordingen waarover controle moet worden uitgeoefend hierbij bewust worden genegeerd of afgezwakt. xxxvi i Lindau 2007, McCarty 2012, Sotomayor 2005 ii EAU Guidelines 2012, Porst 2007 iii Shabsigh R. et al iv Halvorsen 1992, Giuliano 2008 v McMahon 2008, EAU 2012, Althof 2010 vi McMahon et al vii Giuliano et al. 2008, Patrick et al viii Giuliano et al. 2008, Patrick et al ix McMahon 2013, EAU 2012, Waldinger 2007, Jannini 2007, Broderick 2006 x McMahon 2013, EAU 2012, Buvat 2011, Rowland 2010, Waldinger 2007, Jannini 2007, Broderick 2006 xi Broderick 2006 xii McMahon 2008, Porst 2007, EAU 2012 xiii Laumann et al, 1999 xiv Lindau 2007, McCarty 2012, Sotomayor 2005 xv EAU 2012, Porst 2007, Sotomayor 2005 xvi EAU 2012, McMahon 2008, Porst 2007 xvii Laumann et al, 1999 xviii Miner 2008 xix Rosenberg 2011 xx Waldinger 2002, Giuliano 2006 xxi Giuliano 2006, 2008 xxii McMahon 2011, Buvat 2011, McCarty 2012 xxiii Giuliano 2008 xxiv Jannini 2002, Porst 2007

6 xxv Patrick 2005 xxvi Montorsi 2005 xxvii Porst 2007 xxviii Porst, 2012 xxix Revicki, 2008 xxx Porst, 2012 xxxi Revicki, 2008 xxxii EUA, 2012 xxxiii EAU, 2012 xxxiv ESSM.org, 2013 xxxv Althof, 2010 xxxvi Sotomayor M, 2005; Atikeler MK, 2010