Psychologische ondersteuning
|
|
- Josephus Martens
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Psychologische ondersteuning 17 Psychologishe ondersteuning.indd /07/15 11:22
2 Inhoud: De emotionele impact van kanker 3 Een normale reactie op een abnormale gebeurtenis 4 Wanneer is een reactie ongezond? 5 Omgaan met angst 6 Omgaan met piekeren 7 Omgaan met je omgeving 8 Misvattingen over kanker 9 Wat de psychologe voor jou doet 10 Praktisch Psychologishe ondersteuning.indd 2 11/07/15 11:22
3 1. De emotionele impact van kanker Voor de ziekte leek alles belangrijk. Nu heb ik een beter zicht op wat echt waardevol is in het leven: gezondheid, je gezin en familie, zorgen voor jezelf. Je leeft je leven en plots voel je misschien dat er lichamelijk iets niet goed voelt. Of je voelt niets maar krijgt onverwacht slecht nieuws na een screening of een controlebezoek bij je gynaecoloog. Hoe dan ook, een diagnose als borstkanker of een gynaecologische kanker voelt voor de meeste mensen aan als donderslag bij heldere hemel. Tevoren was de ziekte misschien eerder een ver-van-mijn-bed show, je hoorde wel van andere mensen die erdoor getroffen werden maar je had nooit verwacht om het zelf te krijgen. Eens je ervoor staat, voelt het als een emotionele roetsjbaan. Het is normaal als je merkt dat je gevoelens op en af gaan en je je het ene moment vrij sterk en positief voelt, terwijl je op andere momenten enorm bang, verdrietig of boos bent. Laat dit ook maar gewoon op en af gaan, zie het als een onderdeel van je emotionele verwerking. Het hoort erbij. Belangrijk is dat je goed voor jezelf zorgt en je steun van anderen probeert te aanvaarden. Vaak zien we dat mensen hun omgeving te zeer willen sparen, wat tot op zekere hoogte wel OK is. Dit pakketje is echter te groot om alleen te dragen. Zorg dat je er niet alleen voor staat en indien je echt niet erover wenst te praten met je naasten, om hen niet te zeer te belasten, kan je altijd terecht bij de psychologe. Ook lotgenotencontact kan goed doen want een lotgenoot/te begrijpt jou vaak met één enkel woord. Belangrijk om te weten is ook dat je niet per sé hoeft te praten als je hier echt nog niet klaar voor bent. Elk heeft zijn eigen manier van verwerken. Volg je eigen innerlijke kompas en communiceer over je behoeftes naar je omgeving toe. Ze zullen het niet altijd begrijpen, maar kunnen het wel respecteren Psychologishe ondersteuning.indd 3 11/07/15 11:22
4 2. Een normale reactie op een abnormale gebeurtenis Sinds de diagnose merk ik dat mijn emoties elkaar nogal snel afwisselen. Soms voel ik me vrij goed en rustig en andere keren ben ik erg emotioneel. Hoort dit erbij, is dit normaal? Een ziekte als kanker brengt heftige emoties en heel wat piekergedachten met zich mee. Belangrijk om te weten is het volgende: Heftige emoties en piekergedachten na een kankerdiagnose en tijdens de behandelingen kan je zien als een normale reactie op een abnormale gebeurtenis. Je had wellicht nooit gedacht een ernstige ziekte te krijgen en dat doet iets met je, als mens. Zelfs met een goede prognose word je toch geconfronteerd met je sterfelijkheid en dat zet aan tot nadenken. Mogelijk voel je allerlei emoties doorheen elkaar, namelijk geschokt zijn, angst, verdriet, boosheid, frustratie, schaamte, machteloosheid, Dit is een ziekte waar je zelf weinig controle over hebt. Je dient beslissingen over je lichaam en de behandelingen uit handen te geven aan de artsen. Dit is niet voor iedereen even gemakkelijk, zeker als je altijd iemand geweest bent die graag zelf de touwtjes in handen heeft. Wees niet te streng voor jezelf als je merkt dat je het met momenten moeilijk hebt met je ziekte. Je kan niet altijd even positief ingesteld zijn en dat hoeft ook niet. Je moet je natuurlijk ook niet laten hangen, maar negatieve emoties mogen er ook zijn. Ze horen er nu eenmaal bij. Je merkt misschien dat je alerter geworden bent op veranderingen in je lichaam. De vanzelfsprekendheid van een goede gezondheid is weg en je bent je meer gewaar van alle lichamelijke gewaarwordingen die opvallen of anders dan anders zijn. Dit komt bij heel wat mensen voor bij kanker maar ook nog na afloop van de behandelingen. Het 4 Een normale reactie op een abnormale gebeurtenis 17 Psychologishe ondersteuning.indd 4 11/07/15 11:22
5 is goed dat je alerter bent maar laat je er niet door overspoelen. Voortdurend in angst zitten om elke vreemde sensatie in je lichaam is niet de bedoeling. Die sensaties betekenen niet altijd per se iets en soms waren ze er ook al voor je ziekte, maar werden ze toen door jou genegeerd. Mogelijk ervaar je tegen het einde van de behandelingen, of na afloop hiervan, dat je emotioneler geworden bent. Eens als de behandelingen (bijna) voorbij zijn en er terug rust komt, krijgen je emoties en gedachten de ruimte om naar boven te komen. Men noemt dit ook wel het zwarte gat of een verwerkingsdip na de behandelingen. Vaak zien we dat mensen zich tijdens de behandelingen vrij sterk houden en op automatische piloot ( in overleefmodus ) functioneren. Achteraf kan de emotionele verwerking pas echt op gang komen. Geef jezelf hier voldoende tijd en ruimte voor. Dit hoort er nu eenmaal bij. 3. Wanneer is een reactie ongezond? Met momenten verdrietig, bang of boos zijn, je machteloos voelen, hoort erbij. Je dient wel op te letten als je begint te denken dat het allemaal geen zin meer heeft, je onverschillig wordt of zwarte gedachten krijgt. Best neem je dan even contact op met een hulpverlener van het borstcentrum (bijvoorbeeld de borstverpleegkundige, oncocoach, psychologe of nog iemand anders) voor advies, ondersteuning en/of doorverwijzing. Wanneer is een reactie ongezond? 5 17 Psychologishe ondersteuning.indd 5 11/07/15 11:22
6 4. Omgaan met angst Er komt zoveel op me af en ik geef toe, ik ben soms echt bang. Alles wat er bijkomt is weer een nieuwe stap in het onbekende. Gelukkig kan ik er goed over praten met een vriendin. Angst is een normale reactie bij kanker. Het gaat er niet zozeer om de angst weg te duwen of weg te krijgen, maar hem te leren (ver)dragen. Dit houdt in dat je je angstgevoelens de ruimte geeft om aanwezig te zijn, zonder je erdoor te laten meeslepen. Ook belangrijk is je niet te laten meeslepen door worst case scenario gedachten, zie ook Omgaan met piekeren. Bij de psychologe en in de mindfulnesstrainingen wordt hier verder op ingegaan. 6 Omgaan met angst 17 Psychologishe ondersteuning.indd 6 11/07/15 11:22
7 5. Omgaan met piekeren Telkens als ik nu iets anders voel in mijn lichaam, denk ik: de kanker zal daar nu ook wel zitten. Meestal kan ik deze gedachte weer loslaten, maar soms word ik er toch door overweldigd. Piekergedachten als Wat als kunnen je behoorlijk van slag maken. De ergste scenario s kunnen hierbij door je hoofd flitsen. Dat angstige of negatieve gedachten aanwezig zijn, kan je niet tegenhouden. Je kan wel leren hoe deze te laten passeren zonder er verder op in te gaan, ze de ruimte geven om aanwezig te zijn net als je emoties. Een helpende metafoor uit de mindfulness / Acceptance and Commitment Therapy is je gedachten te leren zien als blaadjes die voorbij komen drijven in een rivier. Je merkt ze op, laat ze gewoon voorbij drijven en op hun eigen tempo verdwijnen ze weer uit je gezichtsveld. Probeer je te focussen op het hier-en-nu, dit moment. Piekeren houdt vaak in dat je meegesleept wordt door gedachten over het verleden (waar je niets meer aan kan doen) en de toekomst (die er toch altijd weer anders uitziet dan je in je piekergedachten denkt of verwacht). Omgaan met piekeren 7 17 Psychologishe ondersteuning.indd 7 11/07/15 11:22
8 6. Omgaan met je omgeving Misschien merk je dat sommige mensen in je omgeving steunend en begripvol reageren, je bellen, sms en, kaartjes sturen of je willen bezoeken. Anderen gaan je uit de weg omdat ze zich ongemakkelijk voelen en niet weten hoe te reageren. Sommigen zullen je teleurstellen, van anderen krijg je steun uit onverwachte hoek. Probeer stil te staan bij wat je zelf wenst in de communicatie naar je omgeving toe: heb je liever wel of niet dat mensen je vragen hoe het met je gaat? Of praat je er liever alleen over als je er zelf over begint? Heb je liever dat ze je bellen of sturen ze best een mailtje? Kijk eerst even bij jezelf waar jij nood aan hebt en communiceer dit vervolgens naar je omgeving toe. Er bestaat geen standaard handleiding hoe om te gaan met iemand met kanker. Je doet je omgeving een plezier door concrete handvatten aan te reiken. Als je een partner hebt is het best mogelijk dat jullie elk verschillend omgaan met de ziekte. Waar de ene nood heeft aan erover praten, kan de andere zich bijvoorbeeld vooral focussen op praktische steun. Geef elkaar de ruimte om op je eigen manier met de ziekte om te gaan maar zeg ook concreet wat je wel en niet leuk vindt en van de ander verwacht. Als ik ween, wil ik dat je me gewoon laat vertellen, dat je luistert zonder per se adviezen te geven, en dat je me een knuffel geeft is een voorbeeld hiervan. Ben je alleenstaande, probeer dan vooral contact te houden met de mensen in je omgeving die je steunen en een goed gevoel geven. Je kan ook altijd terecht bij de psychologe voor emotionele ondersteuning. Heel wat mensen met kanker ervaren dat de omgeving vaak zegt Je ziet er goed uit. Je voelt je echter misschien niet goed op dat moment, fysiek of emotioneel. Dat zie je echter niet altijd aan de buitenkant. Hoewel het van de ander goedbedoeld is, kan dit zinnetje je eenzaam en onbegrepen doen voelen. Twijfel niet aan jezelf, je hoeft je niet te verantwoorden als je je niet goed in je vel voelt. Niet iedereen begrijpt nu eenmaal wat deze ziekte met zich meebrengt. Vertel hoe je je echt voelt tegen de mensen die je begrijpen en je de ruimte geven om jezelf te zijn. In een periode waarin je je extra kwetsbaar voelt, kan het zijn dat je net meer haar op je tanden moet kweken. Neem afstand van mensen die je een slecht gevoel geven, onge- 8 Omgaan met je omgeving 17 Psychologishe ondersteuning.indd 8 11/07/15 11:22
9 past nieuwsgierig zijn naar je ziekte, steeds over je grenzen gaan, Je mag assertiever reageren als dat nodig is en mogelijk merk je dat je stilaan toch nee dient te leren zeggen. Zorg goed voor jezelf! 7. Misvattingen over kanker Hieronder vind je enkele typische misvattingen over kanker, die we graag de wereld uit helpen: Van piekeren en stress krijg je kanker : hier werd al veel wetenschappelijk onderzoek naar gedaan en er is géén rechtstreekse link tussen stress en het krijgen van kanker. Toch blijft dit voor heel wat mensen een hardnekkige overtuiging. Je moet positief denken, anders heeft de behandeling minder effect : Uit onderzoek blijkt dat positief denken geen effect heeft op je genezing. Het is natuurlijk wel zo dat als je positief denkt, je mogelijk ook trouwer aan je behandelingen bent en bijvoorbeeld je medicatie op tijd inneemt (wat je misschien niet doet als je het zwart inziet en denkt het helpt toch allemaal niet ). Best is om alleen positief te zijn als het echt zo voelt en eerlijk te blijven ten opzichte van jezelf. Let wel, je helemaal laten overweldigen door negatieve gevoelens is natuurlijk ook niet de bedoeling, maar negatieve emoties mogen er wel gewoon zijn. Je moet praten over je ziekte; of je wil of niet. Het doet veel mensen uiteindelijk wel goed om erover te praten, maar sommigen zijn er op dit moment nog niet klaar voor of zijn beter gebaat met iets anders, zoals bijvoorbeeld tekenen, schilderen, buiten een wandeling gaan maken, sporten, Elk heeft zijn eigen manier om met de ziekte om te gaan. Van het gebruik van deodorant en het dragen van een BH met beugel krijg je borstkanker : Dit blijkt niet te kloppen. Er is geen link tussen het gebruik van deodorant of het dragen van een beugelbeha en het ontstaan van borstkanker. Met grote borsten loop je een groter risico op het ontwikkelen van borstkanker. Ook dit is een mythe en dus niet waar. Misvattingen over kanker 9 17 Psychologishe ondersteuning.indd 9 11/07/15 11:22
10 8. Wat de psychologe voor jou doet Je kan steeds een afspraak maken bij de psychologe van het borstcentrum. Met haar bespreek je hoe het met je gaat op dit moment en waar je mee worstelt. Er wordt dan samen gekeken hoe je anders met bepaalde dingen kan omgaan, wat kan helpen om je situatie beter te plaatsen en hoe je je pakketje zo goed mogelijk kan leren dragen. De psychologe heeft ook beroepsgeheim. Dit betekent dat zij niet zomaar alles doorbrieft naar je omgeving, (huis)arts, wat je haar vertelt. Soms dient zij wel belangrijke zaken door te geven aan de artsen, bijvoorbeeld als het gaat over je behandeling, maar dat wordt steeds met jou besproken en gebeurt enkel met jouw instemming. Het voordeel aan een gesprek bij de psychologe is dat je alles kan vertellen zoals het voor jou voelt. Je hoeft je niet in te houden of de ander te sparen, zoals je misschien wel doet als je over jezelf en je ziekte praat met mensen in je omgeving. Ook je partner en kinderen zijn welkom bij de psychologe voor ondersteuning. Bij kleine kinderen wordt doorverwezen naar een kinderpsychologe. Je kan ook samen met de psychologe bespreken hoe je over de ziekte praat met je kinderen, partner en/of ouders. 9. Praktisch Nathalie Cardinaels is de psychologe van het borstcentrum. Zij geeft ook mindfulnesstrainingen voor mensen met kanker, na de behandelingen, en is auteur van de boeken Mindfulness bij borstkanker (Acco, 2011, tevens naar het Frans vertaald) en Omgaan met kanker (Acco, 2014). Psychologische ondersteuning tijdens en na de behandelingen is gratis en je kan Nathalie steeds contacteren voor vragen of om een afspraak te maken. Nathalie Cardinaels Wat de psychologe voor je doet - Praktisch 17 Psychologishe ondersteuning.indd 10 11/07/15 11:22
11 Vragen en persoonlijke nota s Op deze pagina s kan je alle vragen die je wil stellen noteren of persoonlijke nota s maken. Vragen en persoonlijke nota s Psychologishe ondersteuning.indd 11 11/07/15 11:22
12 vzw Jessa Ziekenhuis Salvatorstraat Hasselt 17 Psychologishe ondersteuning.indd 12 11/07/15 11:22
Partner ondersteuning 1
Partnerondersteuning 1 Je partner heeft borstkanker, wat nu? Informatie voor je partner Kanker heb je niet alleen. Ook jij als partner wordt mee betrokken in de strijd. Het bericht is voor jou net zo n
Nadere informatiePartner ondersteuning 1
Partnerondersteuning 1 Je partner heeft borstkanker, wat nu? Informatie voor je partner Kanker heb je niet alleen. Ook jij als partner wordt mee betrokken in de strijd. Het bericht is voor jou net zo n
Nadere informatieHandvatten voor het omgaan met zelfbeschadiging
Handvatten voor het omgaan met zelfbeschadiging Als iemand in jouw omgeving zichzelf beschadigt is dat erg ingrijpend. Het kan allerlei emoties oproepen. Je bent misschien erg verdrietig, boos of je voelt
Nadere informatieSlachtoffers van mensenhandel en geestelijke gezondheidszorg
Slachtoffers van mensenhandel en geestelijke gezondheidszorg Informatie voor cliënten Cliënten en geestelijke gezondheidszorg Slachtoffers van mensenhandel hebben vaak nare dingen meegemaakt. Ze zijn geschokt
Nadere informatie1. Project oncologische revalidatie Herstel en Balans
Welzijn 1 1. Project oncologische revalidatie Herstel en Balans 1.1. Wat is Herstel en Balans? Een ingrijpende operatie, vermoeidheid na de bestraling en chemotherapie, weer aan het werk willen maar de
Nadere informatieOmgaan met een veranderd lichaam 1
Omgaan met een veranderd lichaam 1 Inhoud: Beleving na een borstoperatie 3 Omgaan met een veranderd lichaam 4 Met kinderen / kleinkinderen praten over kanker 5 2 1. Beleving na een borstoperatie Tegenstrijdige
Nadere informatiePartnerondersteuning. Je partner heeft borstkanker. Jessa Ziekenhuis vzw. Dienst kwaliteit. versie april 2011 (Object-ID )
Partnerondersteuning Heeft u opmerkingen of suggesties i.v.m. deze brochure? Geef ons gerust een seintje! Je partner heeft borstkanker Dienst kwaliteit E-mail: info@jessazh.be Tel: 011 30 90 22 Jessa Ziekenhuis
Nadere informatieOMGAAN MET DE DIAGNOSE EN DE BEHANDELING HOE MOET HET NU VERDER?
OMGAAN MET DE DIAGNOSE EN DE BEHANDELING HOE MOET HET NU VERDER? KANKERCENTRUM UZ GENT Onco_alg_009 INHOUDSTAFEL 01 Inleiding 3 02 Moet ik veel weten over de behandeling? 3 03 Hoe kan ik goed voor mezelf
Nadere informatieTerrorisme en dan verder
Terrorisme en dan verder Hoe kunt u omgaan met de gevolgen van een aanslag? - Ga zo veel mogelijk door met uw normale dagelijkse activiteiten. Dat geeft u het gevoel dat u de baas bent over de situatie.
Nadere informatieZelfbeschadiging; wat kun jij doen om te helpen?
Zelfbeschadiging; wat kun jij doen om te helpen? Familie of naaste zijn van iemand die zichzelf beschadigt kan erg moeilijk zijn. Iemand van wie je houdt doet zichzelf pijn en het lijkt alsof je niks kunt
Nadere informatieStoppen met zelfbeschadiging?
Stoppen met zelfbeschadiging? Hoe weet ik of ik eraan toe ben te stoppen? Besluiten om te stoppen met zelfbeschadiging is een persoonlijke beslissing. Niemand kan dit voor je beslissen. Stoppen omdat je
Nadere informatieSeksualiteit: Grenzen en Wensen
IJBURGCOLLEGE.NL Seksualiteit: Grenzen en Wensen Leerlingen handleiding Michiel Kroon Lieve leerling, Het is belangrijk om op een open en goede manier over seks te kunnen praten. De lessenserie die in
Nadere informatieOmgaan met kanker. Moeheid
Omgaan met kanker Moeheid Vermoeidheid is een veelvoorkomende bijwerking van kanker of de behandeling ervan. Ruim 60% van alle mensen zegt last van vermoeidheid te hebben, zelfs dagelijks. De vermoeidheid
Nadere informatiePsychologische ondersteuning van patiënt, familie en hulpverlener. Inge Bossuyt, verpleegkundige palliatief support team UZ Leuven
Psychologische ondersteuning van patiënt, familie en hulpverlener Inge Bossuyt, verpleegkundige palliatief support team UZ Leuven Inhoud 1. Zorgattitude van alle hulpverleners 2. Hoe beleving en bekommernis
Nadere informatieHerstel en Balans. Kanker zet je leven op zijn kop. De rol van de psycholoog. Maria Poppe GZ-psycholoog De Vruchtenburg maart 2010
Herstel en Balans De rol van de psycholoog Maria Poppe GZ-psycholoog De Vruchtenburg maart 2010 Kanker zet je leven op zijn kop 1 Kanker, gevolgen voor de patiënt Heftige emoties. Verlies van controle
Nadere informatieLeer hoe je effectiever kunt communiceren
Leer hoe je effectiever kunt communiceren De kracht van geweldloze communicatie Hoe vaak kom je in een gesprek terecht waarin je merkt dat je niet meer zegt wat je wilt zeggen; dat je iets doet wat de
Nadere informatieEen bezoek van kinderen op de Intensive Care
Een bezoek van kinderen op de Intensive Care Intensive Care Locatie Hoorn/Enkhuizen Een bezoek van kinderen op de Intensive Care Informatie voor ouders Het is altijd confronterend als een ouder of familielid
Nadere informatieTOOLKIT ROUW EN VERDRIET
TOOLKIT ROUW EN VERDRIET ALS JE IEMAND DICHTBIJ VERLIEST. Rouwen: een werkwoord waarvan je de betekenis pas leert kennen als je voor het eerst iemand verliest die veel voor jou betekende. Misschien wil
Nadere informatiePsychosociale problemen bij kanker
INTERNE GENEESKUNDE Psychosociale problemen bij kanker Mogelijkheden voor begeleiding in het Laurentius ziekenhuis Deze brochure is bedoeld voor mensen waarbij de diagnose kanker is gesteld en voor hun
Nadere informatieDEEL 1. WERKBOEK 5 Eigen keuze. 2015 Monique van Dam YOU: De keuze is aan jou!
DEEL 1 1 WERKBOEK 5 Eigen keuze Inhoud 2 1. Hoe zit het met je keuzes? 3 2. Hoe stap je uit je automatische piloot? 7 3. Juiste keuzes maken doe je met 3 vragen 9 4. Vervolg & afronding 11 1. Hoe zit het
Nadere informatieWeet wat je kan. Je laten horen
Weet wat je kan Je laten horen Jij bent er ook nog Hoofdstuk 7 gaat over vertellen wat je moeilijk vindt. Onderwerpen in dit hoofdstuk: Stripje: Jij bent er ook nog. blz 2 Je laten horen. blz 3 Moeite
Nadere informatieVermoeidheid bij MPD
Vermoeidheid bij MPD Landelijke contactmiddag MPD Stichting, 10-10-2009 -van Wijlen Psycho-oncologisch therapeut Centrum Amarant Toon Hermans Huis Amersfoort Welke verschijnselen? Gevoelens van totale
Nadere informatiePatiënteninformatiedossier (PID) (Non) Hodgkin. onderdeel ZIEKTEBELEVING. (NON) HODGKIN Ziektebeleving
Patiënteninformatiedossier (PID) (Non) Hodgkin onderdeel ZIEKTEBELEVING (NON) HODGKIN Inhoud... 3 Emoties... 4 Omgaan met de ziekte... 4 Praten over uw gevoelens... 5 Uw gedachten opschrijven... 5 Andere
Nadere informatieSamen bouwen aan vertrouwen tussen patiënt, naasten en hulpverleners
Samen bouwen aan vertrouwen tussen patiënt, naasten en hulpverleners Introductie Nadenken en met anderen spreken over als je niet meer beter kunt worden is niet makkelijk. Over je levenseinde spreken kan
Nadere informatiePATIËNTEN INFORMATIE. Op verhaal komen bij ziekte
PATIËNTEN INFORMATIE Op verhaal komen bij ziekte Als ziekte in je leven komt De confrontatie met een ingrijpende ziekte, ouderdom of rouw doet iedereen wel iets. Heftige emoties kunnen je overspoelen,
Nadere informatieDe borstverpleegkundige
De borstverpleegkundige INFORMATIEFOLDER VOOR PATIËNTEN Wanneer je te horen krijgt dat je borstkanker hebt en een borstingreep moet ondergaan is dat even schrikken. Je wordt overspoeld met vragen en twijfels.
Nadere informatieTheorieboek. leeftijd, dezelfde hobby, of ze houden van hetzelfde. Een vriend heeft iets voor je over,
3F Wat is vriendschap? 1 Iedereen heeft vrienden, iedereen vindt het hebben van vrienden van groot belang. Maar als we proberen uit te leggen wat vriendschap precies is staan we al snel met de mond vol
Nadere informatieNeovida. Evelyne Smeyers
Neovida Evelyne Smeyers Woord kanker dat valt Ontwrichting Angst Zeer veel onzekerheid Verlies Quote Misschien angst en onzekerheid ja, in ieder geval. Niet zozeer angst voor de ingreep, maar toch wel
Nadere informatieVERWERKING NA EEN INGRIJPENDE GEBEURTENIS 1
SOCIAAL WERK VERWERKING NA EEN INGRIJPENDE GEBEURTENIS 1 U bent recent betrokken geweest bij een gebeurtenis waarbij u geconfronteerd werd met een aantal ingrijpende ervaringen. Met deze korte informatie
Nadere informatieNa een ICD-schok Adviezen voor goede verwerking.
Na een ICD-schok Adviezen voor goede verwerking www.nwz.nl Inhoud Wat merkt u van een ICD-schok? 3 Mogelijke reacties op een ICD-schok 3 Adviezen voor goede verwerking van een ICD-schok 4 Praktische gevolgen
Nadere informatieWANNEER VERTEL JE HET AAN JE KINDEREN? Als de beslissing om te gaan scheiden eenmaal genomen is, dan kun je dit het beste zo snel mogelijk aan de
OVER EN UIT OVER EN UIT Welkom bij de e-training Over en uit. In deze training leer je beter om te gaan met je scheiding. Je leert hoe je het beste het nieuws van de scheiding aan je kind kan vertellen,
Nadere informatieHet lastigste van leven met hiv is voor velen vreemd genoeg niet zozeer de aandoening zelf of de behandeling, maar vooral de reacties van anderen.
Het lastigste van leven met hiv is voor velen vreemd genoeg niet zozeer de aandoening zelf of de behandeling, maar vooral de reacties van anderen. Het houdt je misschien je leven lang bezig: Wie vertel
Nadere informatieWeet wat je kan Samenvatting op kaarten
Samenvatting op kaarten 16 kaarten met samenvattingen van de inhoud van de module, psychoeducatie over een Lichte verstandelijke Beperking (LVB) voor cliënten en hun naasten. De kaarten 1 14 volgen de
Nadere informatiePsychologische begeleiding, ruimer dan een gesprek. Informatiebrochure
Psychologische begeleiding, ruimer dan een gesprek Informatiebrochure 2 Omgaan met de ziekte kanker gaat gepaard met extra stress. Zorgen over de diagnose, de operatie, de bijwerkingen van de behandeling,
Nadere informatieWaar gaan we het over hebben?
Waar gaan we het over hebben? Onderwerp: Mensen vinden het vaak prettig om elkaar aan te raken. Dat kan een knuffel zijn van je ouders, een vriendschappelijke stomp tijdens een stoeipartij met vrienden
Nadere informatieAgressief gedrag. Samenvatting Hieronder hebben we de inhoud van de aflevering Agressief gedrag samengevat. Gemakkelijk om er nog eens bij te pakken.
Agressief gedrag Samenvatting Hieronder hebben we de inhoud van de aflevering Agressief gedrag samengevat. Gemakkelijk om er nog eens bij te pakken. Wat is agressief gedrag? Dementie kan ervoor zorgen
Nadere informatieVerbindingsactietraining
Verbindingsactietraining Vaardigheden Open vragen stellen Luisteren Samenvatten Doorvragen Herformuleren Lichaamstaal laten zien Afkoelen Stappen Werkafspraken Vertellen Voelen Willen Samen Oplossen Afspraken
Nadere informatiePsychosociale begeleiding
Borstkliniek Voorkempen Psychosociale begeleiding Borstkliniek Voorkempen Sofie Eelen psychologe AZ St Jozef Malle 9-12-2008 1 Diagnose van kanker Schokkende gebeurtenis Roept verschillende gevoelens en
Nadere informatievoorwoord VOORBEELDPAGINA S Bestelnr De ander en ik
voorwoord Dit werkboek gaat over de omgang met andere mensen. We bespreken hoe jij met anderen kunt omgaan. Bijvoorbeeld hoe je problemen oplost, omgaat met pesten, gevoelens en vriendschappen en hoe je
Nadere informatieScheiden doe je samen. Ieder kind reageert anders
Scheiden doe je samen Ieder kind reageert anders Scheiden. Ook al is het misschien beter voor iedereen, het blijft een ingrijpende gebeurtenis. Vooral voor kinderen. Het gezin dat al die tijd zo vanzelfsprekend
Nadere informatieKinderen op bezoek op de intensive care (IC) Informatie voor ouders/verzorgers
Kinderen op bezoek op de intensive care (IC) Informatie voor ouders/verzorgers Als een ouder of een familielid op de intensive care (IC) is opgenomen, kan dit voor kinderen veel vragen oproepen. Kinderen
Nadere informatieAls opvoeden even lastig is
Als opvoeden even lastig is Hoe pak je dat dan aan? Soms weet ik niet meer wat ik moet doen om hem stil te krijgen. Schattig? Je moest eens weten. Hoezo roze wolk? Mijn dochter kan af en toe het bloed
Nadere informatieYOGA LIFESTYLE. verbinding met jezelf. Whatever comes. Let it come. Whatever stays. Let it stay. Whatever goes. Let it go
YOGA LIFESTYLE FEBRUARI 2017 YOGA & MEDITATIE Geef jezelf de aandacht en de liefde die je verdient! Maak verbinding met jezelf Ga mee op reis in dit avontuur van zelfontwikkeling en persoonlijke groei!
Nadere informatiePsychosociale problemen bij kanker
Psychosociale problemen bij kanker Deze brochure is bedoeld voor mensen waarbij de diagnose kanker is gesteld en voor hun partner, familie en/of vrienden. Het krijgen van de diagnose kanker is een schokkende
Nadere informatieDe Inner Child meditatie
De Inner Child meditatie copyright Indra T. Preiss volgens Indra Torsten Preiss copyright Indra T. Preiss Het innerlijke kind Veel mensen zitten met onvervulde verlangens die hun oorsprong hebben in hun
Nadere informatieTherapieën op een rijtje
Therapieën Therapieën op een rijtje Psychomotorische therapie (PMT) P. 4 Psychomotorische gezinstherapie P. 4 Haptotherapie P. 6 Systeemtherapie P. 7 Groepstherapie P. 7 Muziektherapie P. 8 EMDR P. 9 Speltherapie
Nadere informatieOverzicht Groepsaanbod. Mindfulness Chronische pijn Instapgroep Kerngroep SOVA Weerbaarheid Angst en depressie
Overzicht Groepsaanbod Mindfulness Chronische pijn Instapgroep Kerngroep SOVA Weerbaarheid Angst en depressie Waarom een groep of cursus? Waarom in een groep? Het kan zijn dat je het zelf prettiger vindt
Nadere informatieArrangement 1 De Luisterthermometer
Arrangement 1 De Luisterthermometer DEEL 1 De manager Naam: Organisatie: Datum: Luisterprincipe 1 Luisteren begint met luisteren naar jezelf 1.1 Inventariseren van stemmen Vertel eens van een situatie
Nadere informatieDoor Machteld Muller & Linda Stoutjesdijk www.phorosadvies.nl 06-10508273/06-12987505
Door Machteld Muller & Linda Stoutjesdijk www.phorosadvies.nl 06-10508273/06-12987505 Lichamelijk: pijn, fysieke beperkingen, afweging behandeling vs bijwerkingen Angst en onzekerheid: verloop ziekte,
Nadere informatieHoe kunt u voor uw bijzondere kleinkind zorgen? Tips voor opa s en oma s. Foto Britt Straatemeier. Deze brochure werd mogelijk gemaakt door:
Hoe kunt u voor uw bijzondere kleinkind zorgen? Tips voor opa s en oma s Foto Britt Straatemeier Deze brochure werd mogelijk gemaakt door: Tips voor grootouders Foto Susanne Reuling Als in het gezin van
Nadere informatieWaar gaan we het over hebben?
Waar gaan we het over hebben? Onderwerp: Mensen vinden het vaak prettig om elkaar aan te raken. Dat kan een knuffel zijn van je ouders, een vriendschappelijke stomp tijdens een stoeipartij met vrienden
Nadere informatieTijdschrift Kindermishandeling April 2013 Onderwijsspecial deel 2. 8 tips voor een goed gesprek met je leerling
8 tips voor een goed gesprek met je leerling Edith Geurts voor Tijdschrift Kindermishandeling Het kan zijn dat je als leerkracht vermoedt dat een kind thuis in de knel zit. Bijvoorbeeld doordat je signalen
Nadere informatie25-9-2014. Door Machteld Muller & Linda Stoutjesdijk www.phorosadvies.nl 06-10508273/06-12987505
Door Machteld Muller & Linda Stoutjesdijk www.phorosadvies.nl 06-10508273/06-12987505 Lichamelijk: pijn, fysieke beperkingen, afweging behandeling vs bijwerkingen Angst en onzekerheid: verloop ziekte,
Nadere informatieHet verpleegkundig spreekuur Borstkliniek
Het verpleegkundig spreekuur Borstkliniek 1. De borstverpleegkundigen: wie zijn we? De borstverpleegkundigen organiseren het verpleegkundig spreekuur in de Borstkliniek. We werken nauw samen met de artsen,
Nadere informatieOuder zijn en blijven na een moeilijke echtscheiding
Ouder zijn en blijven na een moeilijke echtscheiding Voorwoord Erger je je ook wel eens blauw als je net je kind bent gaan halen bij je ex-partner? Voel je je ook machteloos als hij of zij beslissingen
Nadere informatieGezinsinterventie Gezinsgesprekken voor gezinnen waarbij de ouder psychische problemen heeft
Gezinsinterventie Gezinsgesprekken voor gezinnen waarbij de ouder psychische problemen heeft Inhoudsopgave Klik op het onderwerp om verder te lezen. Zorgen en vragen 1 Gezinsinterventie 2 Tien praktische
Nadere informatieDeze gevoelens en emoties blijven bestaan totdat jij er aan toe bent om ze te uiten.
Ik wil EmoKnallen. Sjoelen en uiten van emoties en gevoelens met jongeren en volwassenen. Benodigdheden: een sjoelbak en sjoelschijven. Te spelen op school, in jongeren en opvangcentra, in het gezin, bij
Nadere informatieRuimte voor God - thema 1: Eén ding is nodig! Preek over Lukas 10: Gemeente van Christus,
Ruimte voor God - thema 1: Eén ding is nodig! Preek over Lukas 10:38-42 Gemeente van Christus, Het gaat vanmorgen over Jezus. Dat zal je waarschijnlijk ook niet verrassen. Maar als het gaat over Jezus,
Nadere informatieUtrecht, Gooi & Vecht. Ondersteuning bij leven met een beperking. Moeilijk lerend. Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind
Utrecht, Gooi & Vecht Ondersteuning bij leven met een beperking Moeilijk lerend Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind Inhoudsopgave Wat betekent het dat uw kind moeilijk lerend is en wat 3
Nadere informatiePsychosociale problemen bij kanker
Psychosociale problemen bij kanker mogelijkheden voor begeleiding in het azm Psychosociale problemen bij kanker Inleiding 3 Reacties 3 Begeleiding 3 Wanneer hulp inschakelen 4 Vroegtijdige herkenning 4
Nadere informatieMindfulness Jaarkalender
Zien Zijn Mindfulness Jaarkalender O p n i e u w k i j k e n e n m e t a a n d a c h t e r v a r e n De automatische piloot Schud je zintuigen wakker en doorbreek je automatische piloot, zeker op het moment
Nadere informatieGEZOND BEWEGEN.
GEZOND BEWEGEN maaike@nudgeme.be maaike@koslearning.be want verandering begint bij jezelf We worden geboren als een blanco blad = onze persoonlijkheid, gedrag, waarden, worden gevormd door onze omgeving
Nadere informatieDoodswens en suïcidegedachten bij ouderen
Doodswens en suïcidegedachten bij ouderen Bespreekbaar maken Eva Van Den Broeck CGG Andante Suicidepreventie eva.vandenbroeck@andante.be 03 620 10 20 Suïcidepreventie reflex Bron: Detectie en behandeling
Nadere informatieIk-Wijzer Naam: Sander Geleynse Datum: 27 januari 2016
Inhoudsopgave 1. Inleiding... 3 2. Jouw uitslag... 4 Pagina 2 van 8 1. Inleiding Hallo Sander, Dit is de uitslag van jouw Ik-Wijzer. Hierin staat wat jij belangrijk vindt en wat je minder belangrijk vindt.
Nadere informatie3 HELPENDE TIPS OM BIJ JEZELF TE BLIJVEN ALS ER ANGST OF DWANG IN JE GEZIN VOORKOMT
3 HELPENDE TIPS OM BIJ JEZELF TE BLIJVEN ALS ER ANGST OF DWANG IN JE GEZIN VOORKOMT Thea van Bodegraven-Boonstra Maart 2016 Voorwoord Wat kun je verwachten in dit e-book? Als er iemand in jouw gezin last
Nadere informatieJouw Belang Jouw ouders bespreken gezamenlijk over én met jou wat jouw belang is. Zodat jouw ouders
- Dit basis Kindplan kan als onderdeel worden ingevoegd in het ouderschapsplan of los worden gebruikt door ouders al dan niet met hulp van een professional - Ouders ga na de eerste afspraak met een professional
Nadere informatieHOE WERKT FAALANGST? WAT IS FAALANGST?
HOE WERKT FAALANGST? WAT IS FAALANGST? Faalangst kan omschreven worden als de angst om te mislukken in situaties waarin men beoordeeld wordt (of denkt beoordeeld te worden) en de behoefte om mislukkingen
Nadere informatieModule 4 : Krachtbronnen
Module 4 : Krachtbronnen Vertrouwen Krachtbron: positieve mindset krachtbron: emoties hanteren Krachtbron: loslaten Moment voor jezelf en jouw verhaal opdrachten oefeningen Inleiding Veerkracht bouw je
Nadere informatieEen dierbare verliezen. Informatie voor nabestaanden
00 Een dierbare verliezen Informatie voor nabestaanden Deze folder is bedoeld voor nabestaanden. U leest hierin over de gevoelens die u kunt ervaren, en hoe u in deze moeilijke tijd goed voor uzelf kunt
Nadere informatieBen jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou!
Hallo Ben jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou Als je ouders uit elkaar zijn kan dat lastig en verdrietig zijn. Misschien ben je er boos over of denk je dat het jouw
Nadere informatieNA DE SCHOK INFORMATIE VOOR OUDERS
NA DE SCHOK INFORMATIE VOOR OUDERS Betrokken raken bij een schokkende gebeurtenis laat niemand onberoerd. Je bent er meestal niet op voorbereid en als het gebeurt kan dat ingrijpende gevolgen hebben voor
Nadere informatieZonder toestemming. Nota BOPZ eenvoudige versie
Nota BOPZ eenvoudige versie Zonder toestemming Ben je soms boos? Ben je soms boos en ben je dan wel eens gevaarlijk voor jezelf of anderen? Of doe je wel eens dingen die niet mogen? Soms moeten begeleiders
Nadere informatieStap voor stap ontdekken hoe jij het allerbeste uit jezelf kan halen. / created by: Mariëlla /
Stap voor stap ontdekken hoe jij het allerbeste uit jezelf kan halen Start each day with a gratefull heart 1 Inleiding Stap 1 Face your FEARS Stap 2 De Confrontatie en Acceptatie Stap 3 Zoek naar je innerlijke
Nadere informatieLevende Verhalen Het verhaal van Anke
1 Levende Verhalen Het verhaal van Anke Anke is een krachtige, levenslustige vrouw die midden in haar leven staat. Ze heeft een intensieve baan als leidinggevende in de zorg en naast haar drukke baan is
Nadere informatiePsychosociale gevolgen van kanker. Wat speelt er bij kanker. 8 november 2011 8 november 2011. K.Rutgers, Centrum Amarant/THHA 1
Psychosociale gevolgen van kanker Karen Rutgers van Wijlen Psycho-oncologisch therapeut Centrum Amarant te Utrecht Toon Hermans Huis Amersfoort Wat speelt er bij kanker Kanker = crisis = ontreddering Kanker
Nadere informatieOf je hart nu breekt of scheurt, kapot is kapot.
Of je hart nu breekt of scheurt, kapot is kapot. Rouw van naastbestaanden van personen met dementie Gerke VERTHRIEST Een pluim voor jou, mantelzorger! We staan stil bij: - Rouwen als iemand nog niet dood
Nadere informatieHoe kan ik mijn brusje helpen? Tips voor ouders, verzorgers, opa s en oma s etc
Hoe kan ik mijn brusje helpen? Tips voor ouders, verzorgers, opa s en oma s etc Dit ebook met tips hoe je je brusje kan helpen, wordt aangeboden door Estelle De Hingh Kindercoaching en Femke Kuiper. Estelle
Nadere informatieWat er ook aan de hand is, de gevolgen zijn hetzelfde. Je bent een aantal lichamelijke functies, die je voorheen als vanzelfsprekend aannam, kwijt.
Hoofdstuk 7 Emoties Nu is het tijd om door te gaan. Je hebt je dwarslaesie, je bent hopelijk klaar met al de medische dingen, nu is het tijd om ook je gevoelens aandacht te geven. Dus: ga lekker zitten,
Nadere informatieZetje 2 - Zweven: Laat je gevoel toe: Wat wil je echt? Zetje 3 - Zoeken: Laat je verstand spreken: Wil je dit echt?
INLEIDING Zeven Zetjes Zetje 1 - Zeuren: In herhaling vallen zonder dat er iets in je leven verandert. Zetje 2 - Zweven: Laat je gevoel toe: Wat wil je echt? Zetje 3 - Zoeken: Laat je verstand spreken:
Nadere informatieNeem echt de tijd om de onderstaande vragen in te vullen!
Intake formulier Voornaam: Achternaam: Adres: Postcode & Plaats: Mobiel : Geboortedatum: Email: Huisarts + telefoonnr: Evt andere behandelende artsen: Neem echt de tijd om de onderstaande vragen in te
Nadere informatieTerrorisme en dan verder Wat te doen na een aanslag?
Terrorisme en dan verder Wat te doen na een aanslag? Publieksversie Ga zo veel mogelijk door met uw normale dagelijkse activiteiten. Dat geeft u het gevoel dat u de baas bent over de situatie. Dit is ook
Nadere informatieLaten we eens inzoomen op het proces van afwijzing. Wat gebeurt er precies?
Module 10: Afwijzing Afwijzing Wat gebeurt er precies als je wordt afgewezen? Laten we eens inzoomen op het proces van afwijzing. Wat gebeurt er precies? Als eerste vindt er een bepaalde gebeurtenis plaats.
Nadere informatieKind & echtscheiding. Geen lid van het gezin? ook dan kun jij een kind steunen!
Kind & echtscheiding Geen lid van het gezin? ook dan kun jij een kind steunen! Kind in een echtscheidingssituatie Per jaar belanden ongeveer 70.000 kinderen in een echtscheiding. De gevolgen van een echtscheiding
Nadere informatieEEN DIERBARE VERLIEZEN
EEN DIERBARE VERLIEZEN 994 Inleiding Deze folder is bedoeld voor nabestaanden. U leest hierin over de gevoelens die u kunt ervaren en hoe u in deze moeilijke tijd goed voor uzelf kunt zorgen. U heeft kort
Nadere informatieWerkboek bij e-book Hoe wordt je een gelukkiger mens met jouw emoties en gevoelens? Hoe word je een gelukkiger mens met jouw emoties en gevoelens
Werkboek bij het e-book Hoe word je een gelukkiger mens met jouw emoties en gevoelens (om te printen en in te vullen!) Tip: het bestand is opgemaakt in A5 (stel je printer in op twee pagina s per vel!).
Nadere informatieIn 5 stappen naar meer vrijheid én verbinding in je relatie
In 5 stappen naar meer vrijheid én verbinding in je relatie Hallo! Je houdt van je partner. Jullie zijn al geruime tijd samen en hebben misschien samen kinderen. Jullie leiden een druk bestaan en tijd
Nadere informatieWerkstuk Verzorging Pesten
Werkstuk Verzorging Pesten Werkstuk door een scholier 1721 woorden 12 juni 2005 6,9 373 keer beoordeeld Vak Verzorging HOOFDSTUK 1 WAT IS PESTEN Pesten is iets heel anders dan plagen, plagen is bijvoorbeeld
Nadere informatiePsychosociale problemen bij kanker. Mogelijkheden voor begeleiding
Psychosociale problemen bij kanker Mogelijkheden voor begeleiding Inleiding Deze folder is bedoeld voor mensen waarbij de diagnose kanker is gesteld en voor hun partner, familie en/of vrienden. Het krijgen
Nadere informatieEen dierbare verliezen
Algemeen Een dierbare verliezen www.catharinaziekenhuis.nl Patiëntenvoorlichting: patienten.voorlichting@catharinaziekenhuis.nl ALG042 / Een dierbare verliezen / 14-07-2015 2 Een dierbare verliezen U heeft
Nadere informatieHoe ga je om met buitenstaanders die het niet begrijpen
Nieuwsbrief april 2016 Praktijk Inge Oud Het onderwerp deze keer is: Hoe ga je om met buitenstaanders die het niet begrijpen Het is soms best een klus om je partner met hersenletsel te begrijpen, laat
Nadere informatieOMGAAN MET WAT IS ANGST? BANG ZIJN IS OK! 23/02/2015 KINDERANGSTEN
OMGAAN MET KINDERANGSTEN Brainstorm: Angsten bij kinderen An Coetsiers Kinderpsycholoog/gedragstherapeut www.depraatdoos.be Hannah, 3 jaar Anouk, 10 jaar BANG ZIJN IS OK! WAT IS ANGST? Is een normaal verschijnsel
Nadere informatieMijn collega (of leidinggevende) hoort mij niet. En de werksfeer zou ook beter kunnen
Mijn collega (of leidinggevende) hoort mij niet. En de werksfeer zou ook beter kunnen Uitnodiging: focus op het webinar en leer hoe je met goede communicatie bereikt wat je graag wilt. Hoe doe je dat?.
Nadere informatieNA DE SCHOK INFORMATIE VOOR OUDERS
NA DE SCHOK INFORMATIE VOOR OUDERS Betrokken raken bij een schokkende gebeurtenis laat niemand onberoerd. Je bent er meestal niet op voorbereid en als het gebeurt kan dat ingrijpende gevolgen hebben voor
Nadere informatieBehandeling bij psychose
Versie Mei 2018 - objectid 15724 vzw Jessa Ziekenhuis Salvatorstraat 20, 3500 Hasselt, www.jessazh.be Contactgegevens Afdelingspsychiaters Dr. Sven Estercam Dr. Emmanuel Maes Dr. Gert Neirinck Hoofdverpleegkundige
Nadere informatieOefeningen om om te gaan met moeilijke momenten. Algemeen. Overzicht:
Oefeningen om om te gaan met moeilijke momenten Algemeen In dit document vind je een overzicht terug van oefeningen die je kan doen om de psychologische vaardigheden te versterken en de deelnemers te ondersteunen
Nadere informatieWORD GROTER DAN DAT WAT JOU KLEIN HOUDT. Ann Weiser Cornell en Egbert Monsuur
WORD GROTER DAN DAT WAT JOU KLEIN HOUDT Ann Weiser Cornell en Egbert Monsuur 1 Les drie WELKOM BIJ LES DRIE VAN DEZE E-CURSUS WAARIN WE JE WILLEN LATEN ZIEN HOE JIJ GROTER KUNT WORDEN ZODAT JOUW PROBLEMEN
Nadere informatieHoe ondersteun ik iemand die aan zelfmoord denkt?
Hoe ondersteun ik iemand die aan zelfmoord denkt? Hoe ondersteun ik iemand die aan zelfmoord denkt? Als je het vermoeden hebt dat iemand waar je om geeft aan zelfmoord denkt, is het logisch dat je schrikt.
Nadere informatieOEFENINGEN: NEEM UW GEDACHTEN ONDER DE LOEP
OEFENINGEN: NEEM UW GEDACHTEN ONDER DE LOEP Denken, voelen en doen staan sterk met elkaar in verband. Via uw gedachten kunt u invloed uitoefenen op hoe u zich voelt. Op deze manier kunt u ongewenste gevoelens
Nadere informatie- Waarschuwing- dit is een pittige les!
- Waarschuwing- dit is een pittige les! Herken je de volgende situatie: Je vraagt aan je partner (heb je deze niet denk dan even terug aan de tijd dat je deze wel had) of hij de vuilniszak wilt buiten
Nadere informatieModule 4: Basisovertuiging 1 & 2 (Verdieping)
Module 4: Basisovertuiging 1 & 2 (Verdieping) Basisovertuiging 1 & 2 (Verdieping) Geluk is een gevoel! Jij bent de enige persoon op de wereld die jou gelukkig kan maken! Het is erg belangrijk dat je alle
Nadere informatie