Deze cursus is bedoeld voor mensen met persoonlijke ervaring op het gebied van psychische, psychiatrische en/of
|
|
- Christiaan Sanders
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 WERKEN MET EIGEN ERVARING Werkboek voor cursisten Deze cursus is bedoeld voor mensen met persoonlijke ervaring op het gebied van psychische, psychiatrische en/of verslavingszorg. Mensen die hun opgedane ervaring willen aanwenden voor persoonlijk herstel en breder willen inzetten voor belangenbehartiging van cliënten in alle aspecten van geestelijke gezondheidszorg. Daarbij optimaal gebruikmakend van de ervaringen en het kennisniveau van medecursisten, cursusleiders, gastdocenten en in deze cursus opgenomen publicaties geplaatst in relatie tot hun eigen omgeving en ervaringskennis. Ervaring wordt zo omgevormd tot kennis, kennis wordt werken voor lotgenoten en het werken voor lotgenoten resulteert in inzet van ervaringsdeskundigheid. Werken met eigen ervaring Cursistenwerkmap Versie Deze cursus is bedoeld voor mensen met persoonlijke ervaring op het gebied van psychische, psychiatrische en/of verslavingszorg. Mensen die hun opgedane ervaring willen
2 WERKEN MET EIGEN ERVARING Werkboek voor cursisten DERDE HERZIENE VERSIE. JANUARI Copyright 2009, Trimbos-instituut HEE Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Rotterdam, 1 e versie juli 2001 Utrecht, 2 e versie augustus 2009 s-hertogenbosch, 3 e versie januari 2010 Een uitgave van: Trimbos-instituut, HEE Da Costakade 45 Westersingel AS Utrecht 3015 LC Rotterdam versie
3 versie
4 Voorwoord Voor u ligt het werkboek voor de deelnemers aan de cursus Werken met eigen ervaring. Deze cursus kon tot stand komen door subsidie van Zorg Onderzoek Nederland. Het idee is uitgevoerd door de samenwerking tussen het Trimbos-instituut - HEE en Stichting Rehabilitatie 92 en Stichting Door en Voor. HEE heeft veel ervaring met het ontwikkelen van cliëntgestuurde projecten en met het inzetten van ervaringsdeskundigheid. Rehabilitatie 92 is een opleidingsinstituut. Het verzorgt trainingen en deskundigheidsbevordering over de Individuele Rehabilitatie Benadering. Stichting Door en Voor is de cliëntenorganisatie in Noord Oost Brabant met vele trainingen en projecten op basis van het cliëntenperspectief. Alle drie de organisaties zetten zich in om de ondersteuning van cliënten bij het vervullen van maatschappelijke rollen te verbeteren. In Nederland is steeds meer behoefte aan mensen die de jarenlange ervaring die ze hebben opgedaan met de psychiatrie en/of andere geestelijke beperkingen breed willen inzetten voor anderen. Ervaringsdeskundigen noemen we hen. Dit kan in betaald werk of in vrijwilligerswerk. Ervaringsdeskundigen kunnen als lotgenoten veel voor cliënten betekenen. Ze kunnen iemand op weg helpen, van goede tips voorzien en ondersteunen bij hun herstel van de psychische problemen die ze ondervinden. Ook hebben ervaringsdeskundigen veel waarde voor de geestelijke gezondheidszorg als belangenbehartiger van cliënten. Cliënten in onder andere cliëntenorganisaties, cliëntencommissies en cliëntenraden verzamelen ideeën over mogelijke verbetering van de hulpverlening. Er bestond tot 2001 geen opleiding die cliënten leerde hoe je ervaringsdeskundig werd. Deze cursus Werken Met Eigen Ervaring (WMEE) voorziet in die behoefte. Het doel is deelnemers te leren ervaringsdeskundigheid breed in te zetten ten behoeve van herstelprocessen bij cliënten/lotgenoten. versie
5 Er is tijdens de cursus aandacht voor de volgende drie aspecten: 1. het vergroten van kennis over herstel, empowerment en ervaringsdeskundigheid; 2. het bewust worden van ervaringskennis; 3. het ontwikkelen van vaardigheden met betrekking tot het inzetten van ervaringskennis. De inhoud van de cursus wordt regelmatig verbeterd vanuit adviezen van vele ervaringsdeskundigen, die als docent of als cursist bij de cursus betrokken zijn. De oorspronkelijke auteurs Hanneke Henkens Astrid van Bruggen Cees Witsenburg Bijgewerkt in 2010 door: Ben Rooijakkers Theo Schlaman Els Kouwenberg Chantal Schiks En velen op de achtergrond In juni 2009 zijn de eigendomsrechten op de cursus Werken met Eigen Ervaring van het Basisberaad Rijnmond overgegaan op HEE, Trimbos Instituut. In deze versie zijn diverse inhoudelijke tekstwijzigingen doorgevoerd. September 2010 versie
6 Inhoudsopgave Derde herziene versie. Januari Kennismaking Opbouw in 3 blokken Blok 1: Het eigen verhaal Blok 2: Werksituaties Blok 3: Vaardigheden Tot slot Inleiding Persoonlijke inbreng Leerdoelen OPDRACHTEN Kennismaken met elkaar en de cursus Afspraken maken met elkaar Waar voel jij je het lekkerst, waar voel jij je thuis Waarden Blok 1 Het eigen verhaal Les 2. Ervaringen 2.1 Inleiding 2.2 Leerdoelen 2.3 Opdrachten Ervaring delen Waardevolle ervaring voor jezelf Les 3. Steun 3.1 Inleiding Steun ontvangen en/of verlenen Vormen van steun 3.2 Leerdoelen 3.3 Opdrachten versie
7 3.3.1 Een herinnering tot steun Persoonlijke steun Tips om te overleven Les 4. Herstel 4.1 Inleiding Theorie en begrippenkader Herstelconcept Herstellen doe je zelf Verloop herstelproces Fasen van herstel 4.2 Leerdoelen 4.3 Opdrachten Grafiek van je eigen herstelproces Aspecten van herstel Fasen van herstel Les 5. Ervaringsdeskundigheid 5.1 Inleiding Ervaringsdeskundigheid: meer dan ervaring of ervaringskennis Resultaat van een ontwikkelingsproces Zelf in balans, voorwaarde voor werken met eigen ervaring Positie tegenover lotgenoten en professionele zorgverleners Eigen ervaringen inzetten als meerwaarde Empowerment 5.2 Leerdoelen 5.3 Opdrachten Motivatie of drijfveer Meerwaarde Blok 2 Werksituaties Les 6. Individueel werken met lotgenoten versie
8 6.1 Inleiding Werksituaties Cliëntgestuurde projecten Individueel contact tussen ervaringsdeskundige en cliënt Gastdocent (e) 6.2 Leerdoelen 6.3 Opdrachten Gesprek met de gastdocent(e) Werksituatie 1: vaardigheden, steun en valkuilen Les 7. Werken met groepen lotgenoten 7.1 Inleiding Gastdocent(e) 7.2 Leerdoelen 7.3 Opdrachten Gesprek met de gastdocent(e) Werksituatie 2: vaardigheden, steun en valkuilen Les 8. Werken met groepen beroepskrachten 8.1 Inleiding Gastdocent(e) afronding Blok Leerdoelen 8.3 Opdrachten Gesprek met de gastdocent(e) Werksituatie 3: vaardigheden, steun en valkuilen Blok 3 Vaardigheden Les 9. Ervaringen inbrengen 9.1 Inleiding Vaardigheden Vaardigheden in relatie tot werken met eigen ervaring versie
9 9.1.3 Opzet blok Kwetsbaarheid hanteren Procedure ervaring inbrengen Een oplossing op maat kunnen bieden 9.2 Leerdoelen 9.3 Opdrachten Gebeurtenis met een onprettig verloop Eigen ervaring inbrengen Les 10. Van mening verschillen 10.1 Inleiding Van mening verschillen Meningsverschillen positief bekeken Van mening verschillen als vaardigheid Stappenplan Actief luisteren, samenvatten en doorvragen (LSD) Actief luisteren Samenvatten Doorvragen 10.2 Leerdoelen Luister gedicht 10.3 Opdrachten Vragen om verduidelijking Eigen ervaring als boodschap/stelling Tips voor inbrengen van ervaringen Les 11. Reacties van toehoorders inschatten 11.1 Inleiding reacties inschatten via 2 stappenplan Hoe gaan we om met kritiek Hoe gaan we om met feedback? Eerste hulp bij ongemakken (EHBO) Onderhandelingsruimte bij meningsverschillen versie
10 Onderhandelingsruimte 11.2 Leerdoelen 11.3 Opdrachten Rollenspel Les 12. Evalueren en afscheid nemen 12.1 Inleiding 12.2 Leerdoelen 12.3 Opdrachten PERSOONLIJKE HOOGTEPUNTEN Invullen evaluatieformulier Evaluatieformulier cursus Werken met eigen ervaring Afscheidnemen 12.4 Uitreiking van het certificaat Werken met eigen ervaring 12.5 We blijven nog wat nakletsen versie
11 Opbouw cursus en hoe om te gaan met inhoud Tijdens deze cursus wordt uitgegaan van en gerefereerd aan de eigenverantwoordelijkheid van de cursist. Dit wil zeggen dat de docenten/begeleiders de cursist niet aan het handje meenemen door de cursus, maar dat de cursist verantwoordelijk is voor een ruim voldoende voorbereiding van lesstof, opdrachten en leeswerk. Voor de inhoud van de cursus is gekozen voor een duidelijke en constructieve opzet, als reisgids door de te behandelende stof en voor de eindbestemming: het certificaat Werken Met Eigen Ervaring (WMEE). KENNISMAKING Les 1 wordt volledig gebruikt voor een begrijpelijke kennismaking met de cursus, het geven van een algemeen beeld van de inhoud van de cursus en het daarbinnen samen doormaken van het voorgestane leerproces. Natuurlijk ook voor de eerste kennismaking met elkaar en de cursusbegeleider(s). Meer dan vooraf doorlezen van deze 1 e les is als voorbereiding niet noodzakelijk. OPBOUW IN 3 BLOKKEN Er is duidelijk gekozen voor een cursusopbouw in 3 blokken. B L OK 1: HET EIGEN VERHAAL Dit blok is bedoeld om al samenwerkend van elkaars ervaringen te leren en daaruit oplossingen te kunnen bewerkstelligen. Om deze interactie met elkaar goed te kunnen volbrengen is het belangrijk de les telkens goed voor te bereiden en het verplichte leeswerk per les vooraf goed door te lezen en af te stemmen op je eigen ervaringen en die van de anderen. Maak voldoende aantekeningen als steun voor jezelf. versie
12 In de 4 bijeenkomsten van blok 1 gaan we met elkaar praten over onze ervaringen als cliënt. Het is daarbij erg belangrijk van elkaar te leren en open te staan voor elkaars ervaringen. We bespreken wat je wel of niet in de ervaringen van anderen herkent. We verzamelen verhalen om daarvan te leren en ons te kunnen plaatsen in de situatie van een ander. Daarmee boven onze eigen problematiek uitstijgend, richting ervaringsdeskundigheid. Tijdens het introductiegesprek dat je hebt gehad voordat je aan deze cursus begon, is ook gesproken over jouw ervaringen. De bedoeling is dat je voor iedere nieuwe les die je voorbereid, die gevraagde ervaringen in het kort met steekwoorden uitwerkt op papier en in de eerst volgende les daarover vertelt in de groep indien van toepassing. De wijze waarop je verhaal gebracht wordt, bepaal je natuurlijk altijd zelf. Afhankelijk van de opdrachten die bij de les horen kun je de voorbereiding doen. Bijvoorbeeld: je kunt je ervaring in chronologische volgorde vertellen (van vroeger naar nu); je kunt ook uitgaan van één of enkele momenten en daar je verhaal omheen bouwen; je kunt vertellen over jouw moeilijkheden/problematiek; of je vertelt wat je hebt meegemaakt in de hulpverlening. Tip: Maak je verhaal niet te lang, je krijgt de minimale tijd om er in de groep iets over te vertellen. Vertel de groep geen levensverhaal, maar beperk je tot de belangrijkste items die je wil delen met de groep en die van toepassing zijn op de inhoud van de les en de opdrachten. Belangrijk: Bedenk goed wat je wel of niet aan de groep wil vertellen en hou voor jezelf in de gaten of je het (al) aankunt. Vooraf thuis proef vertellen helpt je daarbij. Ben je goed bewust van deze eerste aanzetten tot werken met eigen ervaring. versie
13 B L OK 2: WERKSITUATIES In blok2 wordt er veel aandacht besteed aan en geluisterd naar ervaringsdeskundigen die reeds als zodanig in het werkgebied ingezet zijn/worden. Door intensief te luisteren naar hun verhaal en kritische vragen te stellen vorm je voor jezelf een goede basis tot ervaringsdeskundigheid. Je zult uit 3 verschillende praktijkervaringen zicht krijgen op de diverse mogelijkheden van aanpak op/in voorkomende werksituaties. Naast het aandachtig luisteren en analyseren van de ervaringsverhalen is het ook hier de bedoeling dat je ter voorbereiding op deze 3 lessen vooraf thuis aandachtig het artikel dat/de artikelen die bij de desbetreffende les is/zijn gevoegd doorleest. TIP: Laat de inhoud op je inwerken en probeer voor jezelf een vertaling te maken naar hetgeen wat je tot nu toe aangereikt gekregen hebt van cursusleiders, medecursisten en geboden lesstof. Geef in een paar losse woorden de essentie van de inhoud weer, gelet op de leerdoelen van deze cursus en je eigen verwachtingen daarvan Als je daarna nog inhoudelijke vragen of opmerkingen hebt, kun je die ook opschrijven en daarnaar vragen tijdens de behandeling in de les. B L OK 3: VAARDIGHEDEN Om als toekomstig ervaringsdeskundige te gaan werken moet je ook kunnen beschikken over vaardigheden. In deze 3 lessen worden eigenervaringen en ervaringen van de anderen omgezet in een werkbaar kader waarmee de cursist een gereedschapsset aangereikt krijgt voor gebruik als toekomstige ervaringsdeskundige. Je leert ervaringen inbrengen, reacties van toehoorders inschatten en omgaan met meningsverschillen van gesprekspartners. Ook hier is het belangrijk dat je de lessen goed voorbereid, je opdrachten maakt en vooral ook het leeswerk vooraf serieus doorneemt. Dit voorkomt tijdsverlies tijdens de lessen, die in dit blok vooral besteed gaat worden aan oefenen met elkaar van praktijksituaties in diverse werksituaties. versie
14 TOT SLOT Lees thuis elke keer ter voorbereiding, per les, aandachtig het bij de lessen 2 t/m 12 gevoegde leeswerk. Deze leesstof heeft steeds betrekking op de inhoud van de les die de volgende keer aan de beurt is. Probeer voor jezelf kennis te nemen van de inhoud van de leesstof en beoordeel de teksten zoals bekend verondersteld mag worden, meegroeiend in de cursus. Ga voor jezelf na waardoor je geraakt wordt, wat je aanspreekt of opvalt in zowel positieve als negatieve zin. Je mag zeker kritisch zijn in je beoordeling van de teksten. Verlies daarbij niet uit het oog dat elke schrijver vanuit zijn/haar visie en/of ervaringen geschreven heeft wat hij/zij belangrijk vond om anderen daarvan kennis te laten nemen. Een goede voorbereiding vooraf, geeft ruimte in de les voor meer directe diepgang en leidt tot een groter resultaat in de toekomst. Succes. versie
15 KENNISMAKEN Les 1 In deze eerste les maken wij kennis met elkaar, met de inhoud van de cursus, de gekozen opzet en vereisten aan het certificaat gesteld. Ook maken we afspraken over de onderlinge samenwerking en de te verwachten studiehouding. versie
16 versie
17 1. KENNISMAKEN 1.1 INLEIDING Deze cursus gaat uit van de basisprincipes waar alle mensen gebruik van maken bij het aanleren en ontwikkelen van hun eigen deskundigheid. Mensen denken bijna automatisch na over een bepaald gegeven (handeling, gedachte, voorval, ervaring) met het oog er iets uit te leren voor verbetering of herstel in de toekomst (reflecteren genoemd). Door het genoemde denk- en leerproces ontstaan nieuwe mogelijkheden (constructies) op weer een iets hoger kennisniveau. De persoon zal daarbij steeds de behoefte hebben te onderzoeken (interactie) of deze hogere kennis door anderen wordt gedeeld, bruikbaar en/of toepasbaar is en of anderen de mogelijkheden (h)erkennen. Een gezond proces dus van samen vallen en opstaan. Reflectie Constructie Cursist Interactie Door dit proces van reflectie, constructie en interactie ontstaat geleidelijk aan gedeelde kennis. Als alle deelnemers aan deze cursus openstaan voor dit persoonlijke ontwikkelingsproces dan zal in de loop van de cursus duidelijk worden dat de eigen ervaringen en opgedane ervaringskennis door interactief deelnemen, onderlinge beïnvloeding, afstemming en kruisbestuiving ervaringsdeskundigheid kan worden. De thema s in deze cursus, de opbouw van de stof en de taken, zijn een leidraad om deze kennis en ervaring die de deelnemers met z n allen hebben, te ordenen en nieuwe kennis en ervaring toe te voegen. versie
18 1.1.1 P E R S O ONLIJKE I N B R E N G Elke deelnemer aan deze cursus geeft zich op met een persoonlijk doel en vooraf gestelde verwachtingen. Ook brengt iedereen zijn/haar unieke kennis en ervaring mee. Daarbij voegen de cursusleiders, de gastdocenten en de lesen leesstof nog een brede mix van ervaringsdeskundigheid, realiteitszin en ontwikkelingsmogelijkheden toe aan de persoonlijke groei van de cursisten. We gaan er in deze cursus dan ook vanuit dat iedere cursist bereid is zijn/haar kennis en ervaring met elkaar te delen. Een actieve inbreng en minimale absentie (maximaal 2 lessen, als echt onvermijdelijk en altijd in overleg met de cursusleiders) wordt daarbij van iedereen verwacht en gewaardeerd. De komende maanden gaan we zeer intensief (soms emotioneel, vaak ook met een lach) met elkaar samenwerken. Daarvoor is het nodig elkaar beter te leren kennen. We nemen daar in deze 1 e les Kennismaken ruim de tijd voor. In de hierna volgende lessen zullen wij elkaar zeker nog beter leren kennen door de vele en diepgaandere gesprekken die we dan hebben. De cursist bepaalt zelf de emotionele diepgang en inhoud van zijn/haar ervaringsverhalen en/of gesprekken. Wij wijzen er op dat de cursist de regie altijd zelf in de hand heeft en eerste verantwoordelijke is voor zichzelf. Geef dus op tijd en duidelijk aan als het op een of andere wijze niet (meer) gaat. De cursusleiders, gastdocenten en medecursisten hebben tegenover elkaar een gezamenlijke verantwoordelijkheid voor het persoonlijke welzijn en het zich veilig en vertrouwd voelen binnen de cursusgroep. De cursusleiders zorgen daarnaast voor een optimaal proces (het reilen en zeilen) in de les en rondom de cursus zelf. Deze les nemen wij ook de tijd om globale inhoud en leerdoelen van de cursus met elkaar door te nemen en zijn wij nieuwsgierig naar de persoonlijke verwachtingen, mogelijke inbreng en leerdoelen van de cursist(en) zelf. versie
19 1.2 LEERDOELEN Op de eerste dag van deze cursus, schetsen wij een algemeen beeld van de inhoud van de cursus en het daarbinnen met elkaar door te maken interactieve leerproces om te komen tot de voorgestane ervaringsdeskundigheid. Daarnaast maken wij persoonlijk kennis met elkaar en elkaars achtergronden. Na deze kennismakingsles en het doorwerken van de opdrachten van deze les heb je zicht op: de inhoud en werkwijze van de cursus en de cursistenwerkmap; je eigen verwachtingen, doelen, mogelijke inbreng en wensen over de cursus en die van andere deelnemers; de afspraken tot samenwerking in de groep, het elkaar bieden van veiligheid en vertrouwen; je eigenverantwoordelijkheid voor jezelf als mens en als deelnemer aan de groep; de mogelijkheden tot het verkrijgen van ondersteuning door de cursusleiders of door andere deelnemers. versie
20 1.3 OPDRACHTEN K E N N I S M A K E N M E T ELKAAR EN DE CU R S U S We beginnen ons kort en algemeen aan elkaar voor te stellen door het volgende te vertellen: mijn naam is; ik neem aan deze cursus deel omdat; mijn persoonlijke verwachtingen zijn; mijn persoonlijke inbreng in de groep als mens en cursist kan/zal zijn. De persoonlijke verhalen en de relevante levenservaringen daarin van de cursisten afzonderlijk krijgen later in de cursus voldoende aandacht. We bespreken ook globaal: de inhoud van de cursus; de werkwijze en aanpak; de eisen die gesteld worden aan het certificaat. Er is voldoende gelegenheid voor het stellen van vragen. Ruimte voor aantekeningen. versie
21 1.3.2 A FSPRAKEN MAKEN MET E L K A A R Om het deelnemen aan de cursus voor iedereen naar wens te laten verlopen, samenwerking te ontwikkelen en de onderlinge interactie maximaal mogelijk te maken, is het goed daarover vooraf samen enkele duidelijke afspraken te maken. In deze opdracht praten wij met elkaar over welke items voor de groep belangrijk zijn om maximaal te functioneren en maken daarover harde afspraken. Denk daarbij onder andere aan afspraken over: bereikbaarheid cursusbegeleider(s); doorgeven van absentie en dergelijke; bieden van veiligheid en vertrouwen; geheimhoudingsplicht persoonlijke zaken verteld in de groep; en andere zaken die voor samenwerking in de groep belangrijk zijn Ruimte voor aantekeningen. versie
22 1.3.3 WAAR VOEL JIJ J E H E T L E K K E R S T, W A A R VOEL JIJ JE THUIS Deze opdracht is bedoeld om elkaar nog wat persoonlijker te leren kennen. Na de vorige opdracht van kennismaken met elkaar en de cursus wordt met deze taak iets meer inhoud gegeven aan en diepgang gelegd in de persoon, de cursist als mens. Concentreer je en stel je voor welke plek voor jou belangrijk is. Waar voel jij je het lekkerst of anders gezegd waar voel jij je thuis. Waar kom jij tot jezelf en voel jij je veilig, rustig en/of vertrouwd. Dit kan je huis zijn, maar ook een andere plek (plekje in een gebouw, de tuin, iets in de omgeving) of een denkbeeldige plek. Teken op het onderste gedeelte van deze bladzijde jouw thuis. Dus jouw plek waar jij je thuis voelt. Alles is goed mits jij je er maar goed bij voelt. Je kunt als je dat wil hierbij ook kleuren gebruiken. Als iedereen klaar is, vertellen we er elkaar iets over en kun je de tekening aan elkaar laten zien. Teken hier de plek waar jij je thuis voelt versie
23 1.3.4 WAARDEN Waarden zijn gegevenheden in het menselijk bestaan die wij, als persoon, als heel belangrijk ervaren en waar we ons mee verbonden voelen. Met andere woorden: wat vinden wij goed en belangrijk in tegenstelling tot slecht en onbelangrijk. In onderstaand schema is een aantal waarden opgesomd die als algemeen aanvaardbaar (goed en belangrijk) en bekend gezien mogen en kunnen worden. Kies uit onderstaand schema een aantal waarden die jij belangrijk vindt. Denk daarbij aan activiteiten die je zelf doet of zou willen doen (bijvoorbeeld als vrijwilliger of in een werksituatie) Wat vind je daarbij belangrijk? Je mag zelf ook een voor jou belangrijke waarde bedenken als die niet in de lijst staat. Kies daarna de voor jou belangrijkste vier waarden uit. Schrijf deze in volgorde van belangrijkheid, zoals die voor jou geldt, in onderstaand schema Mijn top vier in waarden. Als iedereen klaar is, laten we onze top vier aan elkaar zien. Iedereen kan zijn/haar keuze voor de waarden kort toelichten. Autonomie Gelijkheid Opwindendheid Verwantschap Bekwaamheid Geluk Orde Vrede Beheersing Genoegen Presentatie Vriendschap Bescherming Groei Schoonheid Vrijheid Eensgezindheid Hulpvaardigheid Status Wederzijds respect Eerlijkheid Liefde Succes Wijsheid Erkenning Loyaliteit Troost Zekerheid Geborgenheid Normaliteit Verantwoordelijkheid Zelfbepaling Gehoorzaamheid Onafhankelijkheid Verlossing Zelfrespect Mijn top vier in waarden: versie
24 versie
25 BLOK 1 HET EIGEN VERHAAL Les 2 Ervaringen Les 3 Steun Les 4 Herstel Les 5 - Ervaringsdeskundigheid In dit blok van 4 lessen wordt vooral gewerkt aan het leren van elkaars ervaringen en het opbouwen van ervaringskennis. Door met elkaar ervaringen uit te wisselen en te delen worden cursisten zich terdege bewust van hun eigen ervaringen en oplossingen. Door naar elkaars ervaringsverhalen te luisteren en daarover te praten, leren cursisten verschillende voorbeelden van ervaringen en oplossingen van lotgenoten te plaatsen en zich eigen te maken voor verbreding van hun eigen kennis problematiek. Blok 1 is een opstart naar ervaringsdeskundigheid. versie
Special Cursusaanbod Bureau Herstel. Bureau Herstel organiseert.
Nummer 2, jaargang 4, juli 2015 Special Cursusaanbod Bureau Herstel Beste lezer.. Voor je ligt de Herstel nieuwsbrief. Deze keer met als onderwerp het cursusaanbod van Bureau Herstel. Cursusaanbod voor
Nadere informatiePeerEducatie Handboek voor Peers
PeerEducatie Handboek voor Peers Handboek voor Peers 1 Colofon PeerEducatie Handboek voor Peers december 2007 Work-Wise Dit is een uitgave van: Work-Wise info@work-wise.nl www.work-wise.nl Contactpersoon:
Nadere informatieBegeleide interne stage
Ik, leren en werken Begeleide interne stage Deel 2 Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Marian van der Meijs Inhoudelijke redactie: Titel: Ik, leren
Nadere informatieHAN Groninger Opleiding Ervaringsdeskundigheid
HAN-0190 Groninger Opleiding Ervaringsdeskundigheid Groninger Opleiding Ervaringsdeskundigheid WAAROM CURSUSSEN VAN ERVARING NAAR ERVARINGSDESKUNDIG? In de gezondheidszorg is er een groeiende behoefte
Nadere informatieCursus. Netwerk versterken
Cursus Netwerk versterken Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Lieke Helmes Inhoudelijke redactie: Agnes Schouten Titel: Netwerk versterken ISBN:
Nadere informatieCursus. Begeleiding vrijwilligers en mantelzorgers
Cursus Begeleiding vrijwilligers en mantelzorgers Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Mies Blok Inhoudelijke redactie: Bapke Westhoek Titel: Begeleiding
Nadere informatieOnderhandelen en afspraken maken
OPDRACHTFORMULIER Onderhandelen en afspraken maken Naam student: Datum: 1 Lees het handelingsformulier van deze vaardigheid en noteer vragen en opmerkingen. Bespreek deze met medestudenten of je docent.
Nadere informatieGESPREKKEN VOEREN NEDERLANDS AAN HET EINDE VAN DEZE UITLEG:
AAN HET EINDE VAN DEZE UITLEG: - Kun je een verzorgde brief schrijven. - Kun je op een juiste manier werkwoorden vervoegen. - Schrijf je op een juiste manier in meervoud. - Gebruik je hoofdletters op een
Nadere informatieOnline Titel Competentie Groepsfase Lesdoel Kwink van de Week
onderbouw Les 1 Online Dit ben ik! Besef van jezelf Forming Ik kan mezelf voorstellen aan een ander. Ken je iemand nog niet? Vertel hoe je heet. Les 2 Online Hoe spreken we dit af? Keuzes maken Norming
Nadere informatieDit is een digitale voorbeeldversie van de opdrachten voor de leerlingen. Mail naar kiesvaardig@lerenkiezen.nl voor de originele versie.
Dit is een digitale voorbeeldversie van de opdrachten voor de leerlingen. Mail naar kiesvaardig@lerenkiezen.nl voor de originele versie. Via dit mailadres kunt u ook informatie aanvragen over de docentenhandleiding
Nadere informatieHet verhaal van mijn leven. Biografische cursus waarin buurtgenoten zich verbinden
Het verhaal van mijn leven Biografische cursus waarin buurtgenoten zich verbinden Cursus voor Fact-cliënten en andere buurtbewoners door Ria Velema, Ann Evers-Schillhorn van Veen, casemanagers Fact Lentis
Nadere informatieReflectiegesprekken met kinderen
Reflectiegesprekken met kinderen Hierbij een samenvatting van allerlei soorten vragen die je kunt stellen bij het voeren van (reflectie)gesprekken met kinderen. 1. Van gesloten vragen naar open vragen
Nadere informatieTraining. Interactieve vaardigheden
Training Interactieve vaardigheden Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur(s): Anne Haselberg Eindredactie: Jo-Anne Schaaf Titel: Interactieve vaardigheden
Nadere informatieHEDEN. Herstellen? Cursussen waarmee je verder komt.
ERVAAR JE EIGEN KRACHT EN MOGELIJK- HEDEN Herstellen? Cursussen waarmee je verder komt. Ervaringsdeskundigen van Het Kiemuur geven deze herstelgerichte cursussen. Zij doorliepen zelf een herstelproces
Nadere informatieONTDEK DE KRACHT VAN IN JE WERK. Oriëntatiecursus Hulpverlener met ervaring
ONTDEK DE KRACHT VAN JE EIGEN KWETSBAARHEID IN JE WERK Oriëntatiecursus Hulpverlener met ervaring Heb jij als hulpverlener zelf ervaring met het doormaken van herstelprocessen? Wil je onderzoeken of je
Nadere informatieCursus. Begeleiden en zorgen intramuraal in GGZ
Cursus Begeleiden en zorgen intramuraal in GGZ Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Marcella Spithoven Fundamentaal Inhoudelijke redactie: Agnes
Nadere informatie1.Inleiding: De Plug & Play Business Formule
Werkboek Inhoudsopgave: 1.Inleiding: De Plug & Play Business Formule 2. Het H.A.R.T. model 2.1. H.A.R.T. staat voor: 2.1.1. Mijn verhaal over oprechte communicatie 2.1.1: Hoofd Gebruik de rest van deze
Nadere informatieEerste uitgave: maart 2015-03-14 Copyright 2015 Saskia Steur Druk: www.drukzo.nl
Eerste uitgave: maart 2015-03-14 Copyright 2015 Saskia Steur Druk: www.drukzo.nl Hoewel deze uitgave met zorg is samengesteld aanvaardt de auteur geen enkele aansprakelijkheid voor schade ontstaan door
Nadere informatieCreatief en flexibel toepassen van Triplep. Maarten Vos Doe, laat zien, lach, oefen en geef applaus
Creatief en flexibel toepassen van Triplep Maarten Vos Doe, laat zien, lach, oefen en geef applaus Programma Overzicht Kennismaking Persoonlijke werving van ouders Een goede relatie opbouwen met de ouders
Nadere informatieInstructie 1. Heb jij je voelsprieten uitstaan? De relatie met je cliënt
Instructie 1 De relatie met je cliënt Heb jij je voelsprieten uitstaan? Met behulp van dit werkblad onderzoek je of je je voelsprieten hebt uitstaan naar de cliënt. Kies een cliënt en vul met die cliënt
Nadere informatieSollicitatietraining: op weg naar stage & werk
Sollicitatietraining: op weg naar stage & werk De jongeren die zich aanmelden bij Maljuna Frato hebben een grote afstand tot de arbeidsmarkt en hebben weinig of geen zicht op hun mogelijkheden, kwaliteiten
Nadere informatieVerbindingsactietraining
Verbindingsactietraining Vaardigheden Open vragen stellen Luisteren Samenvatten Doorvragen Herformuleren Lichaamstaal laten zien Afkoelen Stappen Werkafspraken Vertellen Voelen Willen Samen Oplossen Afspraken
Nadere informatieZo verstuurt u een WhatsApp! Opdracht: Analyseren, evalueren
Zo verstuurt u een WhatsApp! Opdracht: Analyseren, evalueren 1. Inleiding Een mobiele telefoon; niet meer weg te denken uit de broekzak van elke scholier. In deze opdracht kijken de leerlingen naar een
Nadere informatieTraining. Coachend begeleiden
Training Coachend begeleiden Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteurs: Bertine Pruim Inhoudelijke redactie: Napona Smid Titel: Factor-E Coachend begeleiden
Nadere informatieDoe de Booest Check Zet de 1e stappen om jouw praktijk te laten groeien en er een echte onderneming van te maken.
Doe de Booest Check Zet de 1e stappen om jouw praktijk te laten groeien en er een echte onderneming van te maken. ü Yes ü No ü Yes ü No Krijg een contstante stroom klanten en verhoog je inkomen ü No Auteurs
Nadere informatieVeens trainingen. opkomen voor jezelf. samen leren. meer zelfvertrouwen. lotgenoten ontmoeten. durven vragen. een groter netwerk
Veens trainingen opkomen voor jezelf een groter netwerk samen leren lotgenoten ontmoeten 1 meer zelfvertrouwen durven vragen Wil je jezelf ontwikkelen? Omdat je meer uit jezelf wilt halen? Of omdat je
Nadere informatieSpelend leren, leren spelen
Spelend leren, leren spelen een werkboek voor kinderen en ouders Rudy Reenders, Wil Spijker & Nathalie van der Vlugt Spelend leren, een werkboek voor kinderen en ouders leren spelen Rudy Reenders, Wil
Nadere informatieDEEL 1. WERKBOEK 5 Eigen keuze. 2015 Monique van Dam YOU: De keuze is aan jou!
DEEL 1 1 WERKBOEK 5 Eigen keuze Inhoud 2 1. Hoe zit het met je keuzes? 3 2. Hoe stap je uit je automatische piloot? 7 3. Juiste keuzes maken doe je met 3 vragen 9 4. Vervolg & afronding 11 1. Hoe zit het
Nadere informatieZeg het voort. Werkboek
Zeg het voort Werkboek In het werkboek Zeg het voort komen verschillende soorten oefeningen voor. De onderstaande plaatjes maken duidelijk om welke oefeningen het gaat. Deze les gaan we... Speel het spel
Nadere informatieDe b-learning is bedoeld voor verzorgenden werkzaam in de thuiszorg of in het verpleeg- of verzorgingshuis.
Blended learning mantelzorg, Doelgroep verzorgenden Docentenhandleiding fysieke bijeenkomst Inleiding Zorgen voor een naaste is een liefdevolle en dankbare taak. Mantelzorg, ook wel informele zorg genoemd,
Nadere informatieHuiswerk Spreekbeurten Werkstukken
Huiswerk Spreekbeurten Werkstukken - 2 - Weer huiswerk? Nee, deze keer geen huiswerk, maar een boekje óver huiswerk! Wij (de meesters en juffrouws) horen jullie wel eens mopperen als je huiswerk opkrijgt.
Nadere informatieCursus. Ontwikkeling van het beroep en de beroepshouding
Cursus Ontwikkeling van het beroep en de beroepshouding Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur(s): Marcella Spithoven Inhoudelijke redactie: Floortje
Nadere informatieOntwikkelt jou en zichzelf. Programmaboekje. September - December 2016
Ontwikkelt jou en zichzelf Programmaboekje September - December 2016 De Herstelacademie Haarlem en Meer blijft zichzelf ontwikkelen. Kijk daarom regelmatig op de website voor het actuele aanbod. Heb je
Nadere informatieHoe bereid ik een spreekbeurt voor?
Hoe bereid ik een spreekbeurt voor? Het maken van een spreekbeurt is eigenlijk niets anders dan het schrijven van een informatieve tekst (weettekst). Het is daarom handig om net zo te werk te gaan als
Nadere informatieDraaiboek voor een gastles
Draaiboek voor een gastles Dit draaiboek geeft jou als voorlichter van UNICEF Nederland een handvat om gastlessen te geven op scholen. Kinderen, klassen, groepen en scholen - elke gastles is anders. Een
Nadere informatieSpeel het spel. stimulansen
Speel het spel In een mix van hints, pictionary, ganzenbord en spijker slaan staan we stil bij belevingsgericht werken. In twee teams strijden we om de eer: wie is het meest belevingsgericht? Hierbij moeten
Nadere informatieDocument vertellen en presenteren voor de groepen 1, 2, 3 en 4. Doelen van vertellen en presenteren in groep 1 en 2:
Document vertellen en presenteren voor de groepen 1, 2, 3 en 4 Doelen van vertellen en presenteren in groep 1 en 2: Leerlingen raken vertrouwd met het presenteren voor een groep Leerlingen raken vertrouwd
Nadere informatieTraining. Begeleiden
Training Begeleiden Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Janien Leeuwerke Inhoudelijke redactie: Napona Smid Titel: Training Begeleiden ISBN: 978
Nadere informatieWie heeft de regie? Kwaliteit van bestaan in de praktijk. John Sijnke
Wie heeft de regie? Wie heeft de regie? Kwaliteit van bestaan in de praktijk John Sijnke Bohn Stafleu van Loghum Houten 2009 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Uitgeverij 2009 Alle rechten
Nadere informatieNEDERLANDS Spreken en gesprekken voor 1F Deel 4 van 5
NEDERLANDS Spreken en gesprekken voor 1F Deel 4 van 5 Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur(s): Hanneke Molenaar Inhoudelijke redactie: Ina Berlet
Nadere informatieCursus. Dubbele diagnose
Cursus Dubbele diagnose Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Inge Janssens Inhoudelijke redactie: Agnes Schouten Titel: Dubbele diagnose ISBN: 9789037233285
Nadere informatieZelfreflectie meetinstrument Ondernemende houding studenten Z&W
Zelfreflectie meetinstrument Ondernemende houding studenten Z&W 1 Naam student: Studentnummer: Datum: Naam leercoach: Inleiding Voor jou ligt het meetinstrument ondernemende houding. Met dit meetinstrument
Nadere informatieEDNAH Ervarings- Deskundigheid Niet-Aangeboren Hersenletsel
HAN-0190 EDNAH Ervarings- Deskundigheid Niet-Aangeboren Hersenletsel EDNAH Ervaringsdeskundigheid Niet- Aangeboren Hersenletsel WAAROM CURSUSSEN ERVARINGSDESKUNDIGHEID? In de gezondheidszorg is er een
Nadere informatieWmo-werkplaats Twente. Scholingshandleiding voor cursist en trainer. Samenwerken met vrijwilligers
Wmo-werkplaats Twente Scholingshandleiding voor cursist en trainer Samenwerken met vrijwilligers De vrijwilliger als vanzelfsprekende partner in zorg en welzijnswerk juli 2011 Saxion. Alle rechten voorbehouden.
Nadere informatieCursus. Oriëntatie op het werkveld
Cursus Oriëntatie op het werkveld Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Irma Derksen Inhoudelijke redactie: Floortje Vissers Titel: Oriëntatie op
Nadere informatieTekst lezen en vragen stellen
1. Lees de uitleg. Tekst lezen en vragen stellen Als je een tekst leest, kunnen er allerlei vragen bij je opkomen. Bijvoorbeeld: Welke leerwegen zijn er binnen het vmbo? Waarom moet je kritisch zijn bij
Nadere informatieAdvies en verkoopvaardigheden
Advies en verkoopvaardigheden en 1/6 Voorbereidingsopdracht bijeenkomst 1 Wat versta jij onder verkoop? Bewust worden wat verkopen in de apotheek is. Voorafgaand aan de eerste bijeenkomst oriënteer je
Nadere informatieCursus. Coördineren in de kinderopvang, ketenregie, sociale kaart en netwerk
Cursus Coördineren in de kinderopvang, ketenregie, sociale kaart en netwerk Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Angela van der Plas Inhoudelijke
Nadere informatieRotterdams Ambassadrices Netwerk
De ambassadrice als werver van inburgeraars 1. Inleiding; eigen ervaringen 2 A. Wat is werven 2 B. Het belang van werven 2 C. Verwachtingen 3 D. Rollenspel 4 E. Opdracht 4 2. Voortraject: 4 A. Doel 4 B.
Nadere informatieVrienden kun je leren
Vrienden kun je leren Hallo! Wij zijn Reinder en Berber, en wij hebben de afgelopen maanden hard gewerkt om dit boekje te maken, speciaal voor jongeren met het syndroom van Asperger. Hieronder vind je
Nadere informatieKICK op meer klanten
KICK op meer klanten Word gevonden met de KICK-methode Daisy Goddijn ebookpoint COLOFON KICK op meer klanten oktober 2011- Daisy Goddijn, ebookpoint Versie 1.1 Daisy Goddijn ebookpoint www.ebookpoint.nl
Nadere informatieCursus. Begeleiden bij psychiatrische aandoeningen Deel 1
Cursus Begeleiden bij psychiatrische aandoeningen Deel 1 Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteurs: Angela van der Haar Inhoudelijke redactie: Agnes Schouten
Nadere informatieCursus werkbegeleiding
Cursus werkbegeleiding Naam: Joyce Stuijt Studentnr: 500635116 Klas: 3IKZ1 Opleiding: 3 e jaar HBO-V Studiedeelnummer: 3512TRWBOP Studieonderdeel: Cursus werkbegeleiding Aantal woorden: 1800 Docent: Y.
Nadere informatieOrganisatie van werkzaamheden
Organisatie van werkzaamheden Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteurs: Rubus Opleidingspartners, Richard Prins Inhoudelijke redactie: Jessica Satink
Nadere informatieVoor jezelf? Les 1 Welkom!
Voor jezelf? Les 1 Welkom! Welkom! Dit is de cursus Voor jezelf? Wil je voor jezelf beginnen? Droom je ervan een eigen bedrijfje te starten? Zou je dit ook kunnen? In deze cursus ga je dit onderzoeken.
Nadere informatieCursus. Onderwijs/VVE 4 Interactievaardigheden
Cursus Onderwijs/VVE 4 Interactievaardigheden Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Geerte Binnema Inhoudelijke redactie: Napona Smid Titel: Onderwijs
Nadere informatievoorbereiding Maatschappelijke Stage VERANTWOORDELIJKHEID IS EEN DEUGD
voorbereiding Maatschappelijke Stage VERANTWOORDELIJKHEID IS EEN DEUGD OPDRACHTEN: INDIVIDU DUO GROEP KLAS 1. Introductie 3 2. Interview 5 Inhoud 3.Stage voorbereiding 6 4. Reflectie 11 Naam: Klas: Datum:
Nadere informatieBUDDYSYSTEEM INLEIDING. THEMA blijf in verbinding
BUDDYSYSTEEM DOEL Studenten leerjaar 1 die problemen ervaren kunnen terugvallen op de hulp van medestudenten uit leerjaar 2. Hierdoor neemt de kans op voortijdig schoolverlaten af. SCHOOLSOORT VO en MBO
Nadere informatieTRAINING WERKBEGELEIDING
TRAINING WERKBEGELEIDING Door Martje Kuijlenburg Student no: 500618854 Jaar 3 Hogere Beroepsopleiding Verpleegkunde In opdracht van: de Hogeschool van Amsterdam Docent: Yvonne van Marle INHOUDSOPGAVE Inleiding...
Nadere informatieOntdek je kracht voor de leerkracht
Handleiding les 1 Ontdek je kracht voor de leerkracht Voor je ligt de handleiding voor de cursus Ontdek je kracht voor kinderen van groep 7/8. Waarom deze cursus? Om kinderen te leren beter in balans te
Nadere informatieCursus. Verdieping kinderen met specifieke begeleidingsvragen Deel 1
Cursus Verdieping kinderen met specifieke begeleidingsvragen Deel 1 Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Meike Bouwer Inhoudelijke redactie: Napona
Nadere informatieInhoud. jou opleveren?... 9. van een motiverend gesprek... 113. Wat nu?... 143. toepassen, ook buiten de spreekkamer... 171. aan de slag!...
Inhoud hoofdstuk 1 Waarom dit boek?... 5 hoofdstuk 2 Wat kan Motiverende Gespreksvoering jou opleveren?... 9 colofon eerste druk 2010; tweede, herziene druk november 2015 MeerMotiveren, 2015 Een uitgave
Nadere informatieDESKUNDIG AAN HET WERK OUDEREN. Trainingen op het gebied van psychische problemen of psychiatrische stoornissen
DESKUNDIG AAN HET WERK OUDEREN Trainingen op het gebied van psychische problemen of psychiatrische stoornissen 2 3 INHOUDSOPAVE PAGINA Kennis over psychische problemen bij ouderen nodig?! 4 Praktische
Nadere informatieIn je kracht. Werkboek voor deelnemers
In je kracht Werkboek voor deelnemers Uitleg Mijn toekomst! Benodigdheden: Werkblad Mijn toekomst! (je kunt het Werkblad meegeven om thuis na te lezen, maar dit is niet noodzakelijk) Voor iedere deelnemers
Nadere informatieFAALANGST DE BAAS! TRAINING 1. faalangst. de baas! training. www.kinderpraktijklandsmeer.nl info@kinderpraktijklandsmeer.nl
FAALANGST DE BAAS! TRAINING 1 faalangst de baas! training www.kinderpraktijklandsmeer.nl info@kinderpraktijklandsmeer.nl 2 KINDERPRAKTIJK LANDSMEER FAALANGST DE BAAS! TRAINING 3 faalangst de Baas! training
Nadere informatie- Een docent controleert of jij je huiswerk op hebt geschreven. - Je hebt aanmoediging nodig om je huiswerk te noteren.
Schoolse competenties Competentie 1: Agendagebruik - Je schrijft je huiswerk in je agenda als dit wordt opgegeven. - Je agenda ziet er verzorgd uit. - Een docent controleert of jij je huiswerk op hebt
Nadere informatielesmateriaal Taalkrant
lesmateriaal Taalkrant Toelichting Navolgend vindt u een plan van aanpak en 12 werkbladen voor het maken van de Taalkrant in de klas, behorende bij het project Taalplezier van Stichting Wereldleren. De
Nadere informatieGezinsinterventie Gezinsgesprekken voor gezinnen waarbij de ouder psychische problemen heeft
Gezinsinterventie Gezinsgesprekken voor gezinnen waarbij de ouder psychische problemen heeft Inhoudsopgave Klik op het onderwerp om verder te lezen. Zorgen en vragen 1 Gezinsinterventie 2 Tien praktische
Nadere informatieOefenen 1 punt verdienen Onderwerpen van de presentaties
Presenteren vmbo-4 Presenteren is aan de ene kant een kunst de één is er beter in dan de ander maar aan de andere kant valt of staat elke presentatie met een goede voorbereiding en veel oefening. Bij presenteren
Nadere informatieMotiverende gespreksvoering
Motiverende gespreksvoering Naam Saskia Glorie Student nr. 500643719 SLB-er Yvonne Wijdeven Stageplaats Brijder verslavingszorg Den Helder Stagebegeleider Karin Vos Periode 04 september 2013 01 februari
Nadere informatieE-CURSUS 1: WELKE WAARDEN ZIJN VAN WEZENLIJK BELANG VOOR JOU?
E-CURSUS 1: WELKE WAARDEN ZIJN VAN WEZENLIJK BELANG VOOR JOU? Thuis en op school heb je allerlei waarden meegekregen. Sommigen passen bij je, anderen misschien helemaal niet. Iedereen heeft waarden. Ken
Nadere informatieKBS BIJ THEMA 20 ONLINE ZELFHULP VOOR CLIËNTEN(GROEPEN)
KBS BIJ THEMA 20 ONLINE ZELFHULP VOOR CLIËNTEN(GROEPEN) Boek: Sociaal Werk 1, Thema 20: Online Zelfhulp voor cliënten(groepen) KRITISCHE BEROEPSSITUATIE Beroepsbeoefenaar Jurgen (39) is sociaal maatschappelijk
Nadere informatie11 werkvormen die helpen loslaten
11 werkvormen die helpen loslaten voor en door coaches met passie voor transformatie eindredactie: Hens van Soest COLOFON Uitgeverij: Auteurs: FOTOMISSIE Hens van Soest, Evelien Stadt, Yvonne Drieduite,
Nadere informatieGeen fabriekswerk. Roeien met de wind mee en de stroom tegen. Jac Willekens
Copyright 2011 Uitgeverij Lambo bv Arnhem Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een automatisch gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of
Nadere informatie> TAALWERKBLAD PARTICIPATIE
TAALWERKBLAD PARTICIPATIE aanpak coach cultuur deelnemen doel eigenschappen heden integreren kwaliteiten meedoen mentor nu plan samenleving toekomst vaardigheden verleden verwachtingen wensen DE WERKWOORDSTIJDEN
Nadere informatieCursus. Creëer een veilig seksueel klimaat
Cursus Creëer een veilig seksueel klimaat Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Annemieke Loos Inhoudelijke redactie: Floortje Vissers Titel: Creëer
Nadere informatieSociale en recreatieve activiteiten
Sociale en recreatieve activiteiten Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur(s): Richard Prins Inhoudelijke redactie: Patricia Streng Eindredactie: Astrid
Nadere informatieOntwikkeling. Opleiding Persoonlijke Ontwikkeling
Ontwikkeling Opleiding Persoonlijke Ontwikkeling Opleiding Persoonlijke Ontwikkeling Waarom? Ik heb het idee dat ik wel eens tekortschiet als het erom gaat anderen duidelijk te maken wat ik bedoel. Ik
Nadere informatieCursus. Ontwikkeling van beroepsuitoefening en kwaliteitszorg
Cursus Ontwikkeling van beroepsuitoefening en kwaliteitszorg Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Richard Prins Inhoudelijke redactie: Jo-Anne Schaaf
Nadere informatieseptember 2013 Huygens College Kernuur Leesles Muziek Engels Dans PROJECT TITEL Werkboek First ID
september 2013 Huygens College Kernuur NAAM JAAR KLAS VAK PROJECT TITEL Leesles Muziek Engels Dans Werkboek First ID Inhoud Werkboek First ID 4 Het gebruik van de Powerpoint 7 Instructie voor het gebruik
Nadere informatie3 krachtige creatieve schrijfopdrachten Waardoor je contact maakt met wat je écht wilt. Marianne Panneman Schrijf & Groei
3 krachtige creatieve schrijfopdrachten Waardoor je contact maakt met wat je écht wilt Marianne Panneman Schrijf & Groei Voorwoord Al ruim 20 jaar werk ik als loopbaancoach en help ik mensen te ontdekken
Nadere informatieTraining. Gesprekken voeren met cliënten SW
Training Gesprekken voeren met cliënten SW Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Floortje Vissers Titel: Gesprekken voeren met cliënten SW ISBN: 978
Nadere informatieOmgaan met kanker. Moeheid
Omgaan met kanker Moeheid Vermoeidheid is een veelvoorkomende bijwerking van kanker of de behandeling ervan. Ruim 60% van alle mensen zegt last van vermoeidheid te hebben, zelfs dagelijks. De vermoeidheid
Nadere informatiewerkblad Scheldeberoep verkennen Veel beroepen hebben met de Schelde te maken. Welk beroep zou jij verder willen verkennen?
werkblad Scheldeberoep verkennen Veel beroepen hebben met de Schelde te maken. Welk beroep zou jij verder willen verkennen? Noteer ook 2 reservekeuzen: 1. 2. 1. Wat weet je al van dit beroep? Schrijf het
Nadere informatieTraining. Zakelijk communiceren
Training Zakelijk communiceren Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Nienke Koopman Inhoudelijke redactie: Floortje Vissers Titel: Factor-E Welzijn
Nadere informatie1 People Do Change/IVA Onderwijs
1 People Do Change/IVA Onderwijs 2 People Do Change/IVA Onderwijs 3 People Do Change/IVA Onderwijs 1 Dit vergt minimaal 1 dagdeel van 4 klokuren. De werkwijze kan tot 10 teamleden door 1 facilitator worden
Nadere informatieLeer je aandacht te richten en je zult rust vinden.
Leer je aandacht te richten en je zult rust vinden. Belangrijke boodschap: Het is illegaal om dit ebook te kopiëren, verkopen of verdelen! Dit ebook hoor je te krijgen van www.emotivo.nl of een andere
Nadere informatieLeerstraf TACt Individueel. Informatie voor jongeren
Leerstraf TACt Individueel Informatie voor jongeren Je gaat de leerstraf TACt Individueel volgen. Deze brochure legt uit wat de leerstraf is en wat we van jou verwachten. Inhoud 4 > Wat lees je in deze
Nadere informatieOPDRACHTEN BIJ THEMA 11 BELEID
OPDRACHTEN BIJ THEMA 11 BELEID Beleid is alleen nodig als je iets gaat veranderen. INLEIDING Het beleid van een organisatie bepaalt hoe je moet werken en wat de bestuurders belangrijk vinden. Dat beleid
Nadere informatieFEEDBACK GEVEN IN ZELFSTURENDE TEAMS. Yvette Paludanus
FEEDBACK GEVEN IN ZELFSTURENDE TEAMS Yvette Paludanus 2 Dit boekje is tot stand gekomen dankzij de vragen en verhalen van medewerkers in de zorg. Wil je een exemplaar van dit boekje bestellen? Wil je begeleiding
Nadere informatieribw arnhem & veluwe vallei
doende Een folder over kracht, ontwikkeling en eigen regie ribw arnhem & veluwe vallei ZO = Zelf + Ontwikkeling ZO is van de cliënten. Dat moet ook wel. Want ZO staat voor jezelf ontwikkelen, voor herstellen
Nadere informatieDoel van deze presentatie is
Doel van deze presentatie is Oplossingsgericht? Sjoemelen? Evaluatie van de praktische oefening. Verbetersuggesties qua oplossingsgerichtheid (niet met betrekking tot de inhoud van de gebruikte materialen)
Nadere informatie3 Hoogbegaafdheid op school
3 Hoogbegaafdheid op school Ik laat op school zien wat ik kan ja soms nee Ik vind de lessen op school interessant meestal soms nooit Veel hoogbegaafde kinderen laten niet altijd zien wat ze kunnen. Dit
Nadere informatie! LERAREN HANDBOEK!!! 1e Editie, 2014
LERAREN HANDBOEK 1e Editie, 2014 1. Je eerste Workshop Om te beginnen In dit Leraren Handboek vind je een paar tips en tricks die je kunnen helpen bij het voorbereiden van je workshop. Als je nog nooit
Nadere informatie18 tips om te werken aan je eigen inzetbaarheid
18 tips om te werken aan je eigen inzetbaarheid Goed, gezond en gemotiveerd aan het werk tot je pensioen? Dat bereik je door kansen te pakken op het werk. Leer aan de hand van onderstaande punten hoe je
Nadere informatieOvertuigend en Ontspannen Presenteren
Overtuigend en Ontspannen Presenteren voor technische professionals 20 juni 2013 Jullie doelen? Workshop Presenteren Minder zenuwen bij presentaties Makkelijker contact met het publiek Wat wél en beter
Nadere informatieIk en de maatschappij. Democratie
k en de maatschappij Democratie Colofon Uitgeverij: du Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Annemieke Schut nhoudelijke redactie: Daphne Ariaens itel: k en de maatschappij
Nadere informatieAan de slag met de Werk Ster!
Aan de slag met de Werk Ster! Werk Ster Copyright EgberinkDeWinter 2013-2014 Werk Ster Stappen naar werk De Werk Ster helpt je duidelijk te krijgen waar jij op dit moment staat op weg naar werk. Je krijgt
Nadere informatieIk-Wijzer Ik ben wie ik ben
Ik ben wie ik ben Naam: Lisa Westerman Inhoudsopgave Inleiding... 3 De uitslag van Lisa Westerman... 7 Toelichting aandachtspunten en leerdoelen... 8 Tot slot... 9 Pagina 2 van 9 Inleiding Hallo Lisa,
Nadere informatie