De werkalliantie in (semi) gedwongen kader versterkt

Transcriptie

1 De werkalliantie in (semi) gedwongen kader versterkt Kenniscentrum Sociale Innovatie Hogeschool Utrecht Mede mogelijk gemaakt door SIA Raak Pro Anneke Menger Andrea Donker Lizet van Donkersgoed - Lia van Doorn Nadja Jungmann

2 Wat is de werkalliantie? De term werkalliantie duidt op de samenwerking tussen cliënten of cliëntsystemen en professionals. Nieuwe benadering van het bekendere begrip relatie.

3 Nut onderzoek voor deelnemers Voor professionals bij: - Reclassering - Jeugdbescherming/reclassering - Schuldhulp - Sociale diensten - Maatschappelijke opvang is er een complicerende factor bij de ontwikkeling van een goede werkalliantie met hun cliënten.

4 Afwegen van belangen Deze professionals hebben gemeenschappelijk: - Ze maken afwegingen tussen belangen en wensen van de cliënt zelf en die van de omgeving of samenleving. - Niet alleen achter de cliënt maar er soms ook tegenover. - Naast hulp en steun ook begrenzen en confronteren - Naast vergroten zelfregie ook wetten handhaven, maatregelen en ingrepen.

5 Illustratieve uitspraken Ik heb het gevoel dat ik vaak tegenover mijn cliënt moet staan, dat ik zijn verhalen in twijfel moet trekken. Ik moet immers ook nagaan of hij zich aan de voorwaarden of afspraken houdt. Hoe kan ik hem op die manier tegelijkertijd respectvol bejegenen zodat hij kan veranderen?

6 Illustratieve uitspraken Ik kan deze man nog niet confronteren met zijn gedrag. Eerst moet ik een relatie opbouwen. Kan ik nog wel goed contact met iemand krijgen als ik vooral regels moet handhaven? Ze is toegelaten tot schuldhulp en moet aan voorwaarden voldoen. Ik heb het gevoel dat ze veel acherhoudt. Hoe voorkom ik dat ze de zoveelste is die uitvalt?

7 Spanning tussen overtuigingen Deze vragen gaan over: - Hoe zij hun verantwoordelijkheid voor handhaving van regels of risicobeheersing kunnen verbinden aan hun begeleidende rol die nodig is voor gedragsverandering; En hangen samen met: - Spanning tussen de kern van hun primaire proces en het aangeleerde concept relatie. - Ze hebben last van het begrip relatie dat een sterk nondirectieve connotatie heeft.

8 Het begrip relatie Is ingebed in persoonlijke groei model (Rogers etc) 1. Met als kenmerken: empathie, respect, onvoorwaardelijke acceptatie, gevoelsreflecties. >>> Spanning met met werk waarbij voorwaarden en begrenzen vanaf de start een rol spelen. 2. Benadrukt houding en activiteiten van (alleen) de professional >> Verzetsreacties van cliënt worden al snel beschouwd als weerstand.

9 Het begrip werkalliantie Benadrukt bewuste bijdrage van beide actoren: zowel cliënt als professional. Gaat over de kwaliteit van hun onderlinge samenwerking: gezamenlijke doelen, taken, binding Binding staat in dienst van doelbereik. Periodieke feedback van cliënt op de alliantie is noodzakelijk en leidt tot reflecties op gezamenlijke doelen.

10 Relatie en werkalliantie Relatie: Eerst binding, dan werken aan doel. Werkalliantie: Het doel bepaalt de mate van - en de soort binding die nodig is.

11 Werkalliantie bij (semi)drang of dwang - Doelen kunnen (vooral bij de start) uiteenlopen - Cliënten kunnen zich verzetten tegen inperking autonomie (reactance) - Professionals kunnen reageren met contrareactance en moeilijke cliënten opgeven. - De werkalliantie moet het doel van de samenwerking dienen en hier niet haaks op staan. Dit vergt enige moed van de professionals.

12 Lopend onderzoek werkalliantie bij reclassering HU Wie? 275 dyades rw en cliënt reclasseringstoezicht Wat? Parallelle vragenlijst voor werkers en cliënten Wanneer? Vier keer tijdens toezicht en nameting na afloop. Hoe? Face to face (cliënten) Digitaal(reclasseringswerkers)

13 Bevindingen over aanvullende kenmerken WA in GK De kwaliteit van de werkalliantie is hoger naarmate: - cliënt zowel helderheid ervaart (over doelen/taken en over kaders en regels) als inspraak over hoe en begrip voor belemmeringen. - Beide voldoende wederzijdse binding en vertrouwen ervaren. - Beide weinig stroefheid in de interactie ervaren. Skeem, 2007, 2012

14 Helderheid en inspraak plus begrip Helder communiceren van doelen en kaders en cliëntperspectief hierbij betrekken. Kaders, grenzen, maatregelen niet alleen poneren maar uitleggen; Vrijheid van cliënt om mening hierover te uiten en begrip hiervoor; Respectvol handhaven en toepassing van regels, consequent maar zo flexibel mogelijk aangepast aan cliënt; Betrokken confrontatie.

15 Doel- en taakgerichtheid Gericht op voor beide expliciete en positieve doelen: Doelen en taken formuleren vanuit beide perspectieven; Aandacht voor verschillen tussen doelen; Verschillen niet negeren, maar benutten Streven naar congruentie (zie ook motivationa congruence).

16 Binding en vertrouwen Vanuit cliënt: Vertrouwen in de competenties van professionals; Geloof in diens oprechte betrokkenheid; Op grond hiervan bereid om informatie te onthullen en confrontaties te verdragen. Feedback mogen geven op de samenwerking. Vanuit werker: Vertrouwen in eigen competenties deze cliënt te begeleiden; Voldoende openheid en affectie (door zicht te houden op eigen emotionele respons) om empathie te tonen en door te zetten bij problemen; Feedback vragen op samenwerking aan cliënt.

17 Stroefheid in de interactie (negatief) Werker ervaart: - Opgebrand zijn bij deze cliënt. - Te meegaand zijn of juist te strak controleren, - Eigenlijk liever aan een ander overdragen. Cliënt ervaart: - Gevoelens en gedragingen die wijzen op reactance - Vindt eisen onredelijk en twijfelt aan eigen vermogen om toezicht af te maken. - Voelt zich neerbuigend behandeld.

18 Bevindingen over belang werkalliantie Goede kwaliteit werkalliantie volgens werkers en cliënten verkleint de kans op: - overtreden van voorwaarden tijdens toezicht; - overleg over oplopend risico met OM; - nieuw justitiecontact tijdens toezicht; - en op feitelijk negatieve voortijdige uitval uit toezicht.

19 Bevindingen van het onderzoek De kans op negatieve uitval wordt groter als: - cliënten stroefheid in de interactie ervaren (m.n.: zich niet gerespecteerd voelen); - cliënten laag scoren op vertrouwen; - cliënten zich meer gecontroleerd dan ondersteund voelen. En / of als: - Reclasseringswerkers negatieve gevoelens ontwikkelen over de samenwerking met de cliënt. (hoog scoren op de eigen contrareactance ).

20 Belang van de kenmerken voor cliënt Algemene waardering van cliënten hangt vooral samen met: Combinatie van helderheid en inspraak en binding (+) en stroefheid in de interactie (-) Cliënten vinden dus vooral bejegening belangrijk.

21 Belang van de kenmerken voor werker Algemene waardering van werkers hangt vooral samen met: doel- en taakgerichtheid (+) relationele stroefheid (-) Professionals vinden dus vooral doel en taakgerichtheid belangrijk.

22 Werkalliantie en Risiconiveau Cliënten met een zwaarder delictverleden en een hoog risico op recidive: - scoren lager op binding - vertrouwen; - scoren hoger bij taakgerichtheid; - scoren hoger op eigen reactance.

23 Alliantiemonitor Dit is een sterk verkorte versie van de vragenlijst die bij het onderzoek is gebruikt. Hierin zijn die vragen opgenomen die het sterkst voorspellend zijn voor negatieve uitval en de proxymaten hiervoor.

24 Alliantiemonitor Deze monitor is de basis van het Raak Pro Onderzoek. Het effect van het gebruik wordt onderzocht bij reclassering, jeugdbescherming, maatschappelijke opvang, schuldhulp en arbeidsintegratie.

25 Enkele items die voorspellend zijn Ik merk dat mijn toezichthouder me mag vs ik denk dat mijn cliënt me mag Ik vind het moeilijk me aan de voorwaarden te houden vs het zal voor deze cliënt moeilijk zijn zich aan de voorwaarden te houden.

26 Enkele items die voorspellend zijn We zijn het eens over de doelen waaraan we werken (beide versies). Mijn toezichthouder respecteert mij, zelfs als ik iets doe wat hij/zij niet goed vindt. Vs. Mijn cliënt voelt zich door mij gerespecteerd, zelfs als hij iets doet wat ik niet goed vind. Ik voel me veilig genoeg om open te zijn tegen mijn toezichthouder. Vs. Hij lijkt zich veilig te voelen om open tegen mij te zijn

27 Enkele items die voorspellend zijn Ik ben meer dan gemiddeld strak bij deze cliënt (alleen voor werker). Deze cliënt zegt mee te werken, maar ik merk daar niets van (alleen voor werker).

28 Alliantiemonitor De monitor is (nog) geen meetinstrument. Waarde als meetinstrument wordt wel verder onderzocht in kader van Raak Pro. De monitor is bedoeld als hulpmiddel voor gestructureerde en sytematische periodieke evaluatie van de werkalliantie. In gesprek tussen cliënt en werker. Zowel cliënt als werker vullen de monitor in en gaan erover in gesprek.

29 Onderzoek gebruik alliantiemonitor Is systematische bespreking van de werkalliantie, aan de hand deze items, door cliënt en werker, een effectief feedback instrument? Kan gezamenlijk monitoren van de alliantie op empirisch gevonden kenmerken de uitval verminderen en het resultaat van toezicht/begeleiding verbeteren?

30 Aanpassing aan verschillende contexten Cruciaal onderdeel van het onderzoek: Aanpassing van de monitor aan de deelnemende contexten.

31 Opzet onderzoeksprogramma: centrale onderzoeksvraag Draagt bespreking door professional en cliënt van eigen scores op de alliantiemonitor bij aan het ontwikkelen van een effectievere werkalliantie bij het werken in een context van drang of dwang en op welke wijze kan dat worden georganiseerd?

32 Opzet onderzoeksprogramma: Vier deelprojecten 1. Ontwikkelen van de alliantiemonitor 2. Toetsen meerwaarde van het gebruik van de alliantiemonitor in de reclasseringscontext. 3. Toetsen meerwaarde van het gebruik van een aangepaste monitor in vier andere domeinen waarbinnen professionals werken in een context van drang of dwang. Het gaat om de domeinen, schuldhulpverlening, jeugdzorg & -bescherming, arbeidstoeleiding en begeleid wonen. 4. Synthese van wijze waarop de alliantiemonitor kan worden gebruikt aan de hand van kwantitatieve resultaten en kwalitatieve bevindingen van deelprojecten 1-3.

33 Opzet onderzoeksprogramma, deelprojecten 2 en 3 Voorstudie Aanpassing aan domein via Interviews en expertmeeting Conditie Nulmeting Tijdens Eindmeting Ervaringsmeting Experimentele groep (n=30) Controle groep (n=30) Aangepaste vragenlijsten 4a Aangepaste vragenlijsten 4a gebruik en bespreking alliantie monitor binnen maand na nulmeting Business as usual Aangepaste vragenlijsten 4a Aangepaste vragenlijsten 4a Interviews met professionals (n=15/20) en cliënten (n=15/20) -

34 Opbrengsten van het onderzoek Opbrengsten van het onderzoek Alliantiemonitor per domein Wetenschappelijke artikelen Vakgerichte artikelen Werkconferenties

35 Kennisontsluiting E-learning module Onderwijsmodule Colleges Congressen Trainings- en valorisatie-video Website Werkalliantie in (semi)gedwongen kader:

36 Alliantiemonitor per domein Reclassering Schulden Jeugd Arbeidsintegratie Begeleid wonen

37 Projectfasering en organisatie Raak Pro Reclassering nulmeting 60 vragenlijsten sept-nov eindmeting 60 vragenlijsten nov-juni ervaringsmeting incl rapportage interviews juni-dec Schulden voorstudie sept-maart nulmeting 60 vragenlijsten maart-nov eindmeting 60 vragenlijsten nov-mei erv.meting interviews mei-sept Jeugd voorstudie sept-maart nulmeting 60 vragenlijsten maart-nov eindmeting 60 vragenlijsten nov-mei erv.meting interviews mei-sept Arbeidsintegratie voorstudie sept-maart nulmeting 60 vragenlijsten maart-nov eindmeting 60 vragenlijsten nov-mei erv.meting interviews mei-sept Begeleid wonen Productie aanscherpen monitor voorstudie sept-maart Colleges + inf.bijeenkoms ten docenten nulmeting 60 vragenlijsten maart-nov monitor toepasbaar maken voor verschillende domeinen ism experts eindmeting 60 vragenlijsten nov-mei meerwaarde monitor 3 RO ism focusgroep erv.meting interviews mei-sept meerwaarde monitor domeinen ism focusgroep synthese bruikbaarheid monitor voor verschillende domeinen