DOSSIER Veilig opleiden. 9 december Leren restaureren in Fort Asperen. 7 vragen aan minister Henk Kamp. Vanaf pagina 13

Transcriptie

1 Magazine over opleiding en scholing in de bouw en infra 6 9 december 2011 Leren restaureren in Fort Asperen 7 vragen aan minister Henk Kamp Vanaf pagina 13 DOSSIER Veilig opleiden

2 Zeven vragen aan minister Henk Kamp (SZW) over het vitaliteitspakket en wat dit betekent voor de bouw en infra. 4 Dossier Veilig opleiden Jong geleerd is oud gedaan. Dat geldt ook voor veilig werken. Daarom is het belangrijk om al vanaf het begin van de opleiding aandacht te besteden aan veilig en gezond werken. Maar wat is dat eigenlijk en wat voor rol hebben werkgevers en leermeesters bij het leren van veilig werken? Dit dossier zet alle zaken op een rij en laat zien op wat voor manier er aandacht is voor veilig werken in opleidingen. 13 Inhoud Infra-aannemer Van Vulpen is het Beste Leerbedrijf Bouw & Infra Hoe gaat het bedrijf om met het ontwikkelen van werknemers? 10 De bouwdeelnemers aan WorldSkills kijken terug op hun prestatie en vertellen over hun ervaringen. 26 Erkend leerbedrijf: woningcorporatie Thuisvester 3 Zeven vragen aan minister Henk Kamp 4 Prefab bouw bij Gelderse opleidingsbedrijven 7 Leerlingen tevreden met leerbaan 7 Groninger roc s verdelen opleidingen 8 Beste Leerbedrijf Van Vulpen heeft gestructureerde aanpak 10 Dossier Veilig opleiden 13 Leren restaureren op een bijzondere, historische plek 21 Intakegesprek leermeester niveau 4 24 Bouwdeelnemers blikken terug op WorldSkills 26 Beroep in Beeld: betonboorder Ton Schouten 29 Serviceberichten van Fundeon 30 Adressen Fundeon 32 2 FUNDAMENT - december 2011

3 Erkend Leerbedrijf Je moet ook plezier hebben in je opleiding Verbeteren Achterover leunen is er niet bij voor diegenen die zich bezighouden met het opleiden en ontwikkelen van personeel in de bouw en infra. Het Alfa College en het Noorderpoort gaan de technische opleidingen onderling verdelen. Hierdoor kunnen ze de leerlingen betere faciliteiten aanbieden en nauwer samenwerken met het regionale bedrijfsleven. De opleidingsbedrijven in Gelderland zijn nauw gaan samenwerken, waardoor hun leerlingen kunnen oefenen met prefab elementen in de werkplaatsen. Door de nieuwe intakeprocedure voor leermeesters niveau 4, is het voor de begeleiders van kaderleerlingen niet meer altijd nodig om een cursus te volgen. Die veranderingen leveren resultaat op. Fundeon blijft daarom zichzelf en zijn producten en diensten innoveren. Daarbij zoekt Fundeon actief naar samenwerking met opleiders, werkgevers en werknemers. Met de eerste stappen op LinkedIn wil Fundeon de interactie met hen vergroten en laten zien waar we mee bezig zijn. Aarzel niet om uw mening te geven. Wij maken namelijk graag gebruik van uw kennis om voortdurend te verbeteren. Jolanda de Vries Fundeon riep woningcorporatie Thuisvester uit Oosterhout eind september uit tot Beste Leerbedrijf Middenkader. De jury was onder de indruk van hoe de corporatie met haar leerlingen werkt en haar huurders voorrang geeft bij het invullen van stageplaatsen. Directeur Johan Westra is trots. Heeft de prijs al een mooi plekje? Zeker. Wat een stimulans! De oorkonde en het bronzen beeldje staan bij ons op kantoor. We vinden het belangrijk om een erkend leerbedrijf te zijn en hebben zelf leer meesters binnen de corporatie die stagiairs één op één begeleiden. Maar we stimuleren ook onze leveranciers om stageplekken aan te bieden aan kinderen van onze huurders. Deze prijs is een signaal dat we op de goede weg zitten. Jullie doen dus nog een stapje harder. Waarom? In onze corporatie willen we verder kijken dan alleen het dak boven iemands hoofd. Van veel huurders horen we hoe moeilijk hun kinderen het hebben bij het vinden van een stageplek. Vanuit onze maatschappelijke visie hebben we daarom besloten om opdrachten aan aannemers en onderhoudsbedrijven te geven onder de voorwaarde dat ze ook stage-uren beschikbaar stellen en dat onze huurders daarbij voorrang krijgen. Daarbij is het plezier dat die leerlingen in hun opleiding hebben heel belangrijk. Dat merkte je ook aan de stagiairs die de jury een presentatie gaven van ons bedrijf. Ze hadden veel lol in wat ze deden. i leerbedrijf FUNDAMENT - december

4 Mening Zeven vragen aan minister Kamp Stimuleren dat partners verder kijken dan hun eigen sector i ministeries/szw Vanaf 2013 voert het kabinet het Vitaliteitspakket in. Met de regelingen uit dit pakket wil minister Henk Kamp van Sociale zaken en Werkgelegenheid de arbeidsparticipatie van oudere werknemers verhogen en de duurzame inzetbaarheid van werknemers vergroten. Hoe verhoudt dit Vitaliteitspakket zich met voorzieningen die de bouw- en infrasector zelf heeft opgericht voor deze doelen? Zeven vragen aan de minister. Wat houdt het Vitaliteitspakket in en wat wilt u hiermee bereiken? Om het mogelijk te maken dat meer mensen tot de pensioengerechtigde leeftijd door blijven werken, moet extra geïnvesteerd worden in gezondheid, scholing en mobiliteit. Ik vind overigens dat je hierbij de rol van de overheid niet moet overschatten: langer kunnen doorwerken is in de allereerste plaats de verantwoordelijkheid van werkende mensen zelf. Werkgevers en overheid kunnen dat faciliteren, bijvoorbeeld door werknemers in staat te stellen om scholing te volgen. Of door gezond gedrag te stimuleren. Het kabinet geeft wel forse financiële steun in de rug. Zo is een belangrijke maatregel uit het Vitaliteitspakket dat werkgevers drie jaar achtereen een bonus van zevenduizend euro krijgen, als ze iemand in dienst nemen die ouder is dan 50 jaar en een uitkering heeft. Werknemers kunnen zelf hun kansen op werk en werkbehoud vergroten, door hun hele werkzame leven lang hun kennis en technische vaardigheden op peil te houden. Overheid en de werkgevers steunen dat financieel. Het is tenslotte ook interessant voor werknemers om aan het werk te blijven. Vanaf hun 61ste jaar krijgen zij een bonus van in totaal tussen de en euro netto. Werkgevers krijgen dus bonussen als zij oudere werknemers in dienst nemen en houden. In hoeverre denkt u dat deze maatregelen daadwerkelijk voldoende zijn om werkgevers te overtuigen om een oudere in dienst te nemen? Werkgevers kunnen het zich niet veroorloven oudere werknemers links te laten liggen. In sommige sectoren en regio s is de krapte op de arbeidsmarkt nu al voelbaar. Op dit moment zijn er een kleine 140 duizend onvervulde vacatures. Voor sommige beroepen is al het moeilijk mensen te vinden en dat zal alleen maar toenemen. In uw Vitaliteitspakket neemt u scholingsregelingen mee. Kunt u toelichten wat deze inhouden en wat het doel hiervan is? Door het verlagen van de drempel voor aftrek van scholingsuitgaven en de mogelijkheden die de nieuwe vitaliteitspaarregeling biedt, wordt het interessanter voor werknemers om hun kennis en vaardigheden op peil te houden. Daarnaast willen we de O&O-fondsen, de scholingsfondsen van werkgevers en werknemers, beter benutten. Ik ga stimuleren dat de partners verder kijken dan alleen binnen hun eigen sector. Zeker in sectoren met zware beroepen of sectoren waar grote behoefte aan werknemers 4 FUNDAMENT - december 2011

5 Minister Henk Kamp: Werkgevers kunnen het zich niet veroorloven oudere werknemers links te laten liggen. bestaat, is het van belang om samen te werken om aan goed personeel te komen. Scholing is daarbij de sleutel tot een duurzame arbeidsloopbaan. Mensen gemakkelijker maken naar een andere baan over te stappen U geeft in uw plan aan dat werkgevers en werknemers vooral hun verantwoordelijkheid nemen als het gaat om functiegerichte scholing en dat zij dat minder doen bij loopbaangerichte scholing. In de bouw- en infrasector hebben cao-partijen al vijf jaar voorzieningen die deze loopbaangerichte scholing stimuleren, zoals het Loopbaantraject Bouw & Infra en de EVC-centra Bouw & Infra. Wat vindt u van deze voorzieningen en sluiten deze volgens u aan op de visie van uw Vitaliteitspakket? Mensen hebben steeds minder een baan voor het leven, functies veranderen snel. Dat is nu eenmaal zo. Het is daarom zaak in competenties van mensen te investeren. In bepaalde sectoren gebeurt dat al, maar naar mijn mening kan en moet het nog meer. Elk zinvol initiatief dat gericht is op loopbaangerichte scholing juich ik toe. Voor de loopbaanfaciliteiten in het Vitaliteitspakket wendt u zich voornamelijk tot de werkgevers- en werknemerspartijen. Waarom vindt u het belangrijk dat ontwikkeling en scholing van werknemers (inter) sectoraal wordt gestimuleerd? We zullen met ons allen langer moeten doorwerken. Dat betekent dat je moet blijven investeren in jezelf om aantrekkelijk te blijven voor de arbeidsmarkt. Scholing is daarbij essentieel. De tijd dat je de gehele loopbaan bij dezelfde werkgever blijft, ligt achter ons. Zeker voor mensen met zware beroepen is het van belang tijdig te kijken naar andere banen, zodat ze gezond en werkend de pensioengerechtigde leeftijd halen. Ook dan speelt scholing en ontwikkeling van vaardigheden een belangrijke rol. FUNDAMENT - december

6 Mening Tijdens de Fundeon Relatiedag pleitte minister Kamp ook voor het langer inzetten van oudere werknemers. De bouw- en infrasector merkt, onder meer via het Loopbaantraject Bouw & Infra, dat het lastig is om werknemers te laten overstappen naar een andere sector vanwege de pensioenrechten. Als je overstapt naar een andere sector met minder aantrekkelijke pensioenafspraken kan dat ongunstig uitpakken. Werknemers zijn huiverig om hun opgebouwde rechten op te geven. Hoe kijkt u hier tegenaan? Het wisselen van baan gaat vaak gepaard met nieuwe arbeidsvoorwaarden en deelname aan een andere pensioenregeling. Ik begrijp best dat mensen daar onzeker over zijn. Wat pensioen betreft, kunnen werknemers hun opgebouwde rechten meenemen naar de nieuwe regeling. Zij zijn daartoe niet verplicht. Als werknemers hun rechten liever willen laten staan in de oude regeling bij de oude pensioenuitvoerder, dan kan dat ook. Het is niet zo dat zij dan die rechten opgeven; deze blijven behouden, evenals de kans op indexatie van die rechten. Wat toekomstverwachtingen betreft, zie ik dat de arbeidsmobiliteit toeneemt. Het wisselen van pensioenregelingen kan daardoor steeds vaker voorkomen. Daarnaast worden onder invloed van het recent gesloten pensioenakkoord nieuwe pensioencontracten mogelijk. Bij baanwisseling kan het dan voorkomen dat een overstap plaatsvindt van een oud naar een nieuw contract. Mijn inspanning zal erop gericht zijn zo veel als mogelijk te voorkomen dat het wisselen van pensioenregeling en van pensioencontract, het veranderen van baan in de weg staat. Om intersectorale scholing te stimuleren, wilt u dat de O&O-fondsen hun bereik verbreden. Hoe ziet u dat voor u? Wat zou dat volgens u kunnen betekenen voor het O&O-fonds Bouwnijverheid? In een sector als de bouw waar zware beroepen voorkomen, is het extra van belang dat mensen tijdig overstappen naar een andere baan. Het is voor mij als minister niet mogelijk objectief vast te stellen wat een zwaar beroep is en daar rekening mee te houden bij de verhoging van de pensioenleeftijd. Daarom heb ik samen met de organisaties van werknemers en werkgevers ervoor gekozen mensen in staat te stellen hun werk te blijven doen of het gemakkelijker voor hen te maken na verloop van tijd naar een andere baan over te stappen. In de bouwsector zijn ze daar al volop mee bezig, ik vind dat de O&Ofondsen daarbij een belangrijke rol moeten spelen. 6 FUNDAMENT - december 2011

7 Kort nieuws Prefab bouw in huis bij Gelderse opleidingsbedrijven Door samen te werken hebben zeven Gelderse opleidingsbedrijven een realistische simulatie van een prefab bouwomgeving kunnen maken. Dit project Het Bouwhuis is tot stand gekomen met subsidie van de provincie Gelderland. In Het Bouwhuis leren leerlingen op een praktische manier het vak. Bij elk van de zeven opleidingsbedrijven is een stalen constructie geplaatst. Hiermee kunnen de leerlingen nu een volledig huis bouwen, opgebouwd uit prefab elementen. Leerlingen plaatsen dus bijvoorbeeld een al op maat gemaakte schoorsteen in de constructie. Dit vraagt een andere manier van denken dan traditioneel bouwen. Samenwerken Volgens de opleidingsbedrijven hebben zij dit project tot stand kunnen brengen door nauw samen te werken. Om dat te bereiken hebben ze een gezamenlijke stichting opgericht, Stichting Bouwopleidingsbedrijven Gelderland. Hierdoor is er voor de provincie en andere partijen een duidelijk aanspreekpunt. Vanuit deze stichting willen de opleidingsbedrijven ook techniek en bouw promoten in de provincie. Gedeputeerde Jan Jacob van Dijk is tevreden over dit eerste project: We willen er als provincie samen met andere partners voor zorgen dat er zich voldoende, goed geschoolde mensen op de arbeidsmarkt bewegen. De Gelderse opleidingsbedrijven hebben een leeromgeving op poten gezet waarbij leerlingen zich door middel van een simulatie goed kunnen voorbereiden op de arbeidsmarkt. Daarom is dit één van de projecten waaraan we graag een financiële steun in de rug geven. Zeven opleidingsbedrijven De zeven opleidingsbedrijven die zich hebben verenigd in Stichting Bouwopleidingsbedrijven Gelderland zijn: Revabo Oosterbeek, Revabo Geldermalsen, Bouwstarters te Apeldoorn, Bouwopleiding Gelderland-Oost te Lichtenvoorde, Bouwopleiding Berkelstreek te Borculo, OBD- Bouwopleidingen te Doetinchem en Born te Nijmegen. Eddy Kil van opleidingsbedrijf Revabo Geldermalsen geeft gedeputeerde Jan Jacob van Dijk de eerste steen van het prefab Bouwhuis aan. Leerlingen tevreden met leerbaan Leerlingen die een mbo-opleiding volgen in de bouw en infra geven hun leerbaan of stageplaats gemiddeld een 8,2. Dat doen zij omdat ze vinden dat ze veel leren, de werksfeer goed is en het op deze beroepspraktijkvormingsplaats (bpv-plaats) goed geregeld is. In opdracht van kennis- en adviescentrum Fundeon heeft USP Marketing Consultancy een telefonische enquête uitgevoerd onder ruim negenhonderd leerlingen die een mbo-opleiding richting de bouw, infra of gespecialiseerde aannemerij volgen. De meeste van deze leerlingen volgden een opleiding in de beroepsbegeleidende leerweg (bbl) op mbo-niveau 2 of 3 en hadden dus een leerbaan bij een erkend leerbedrijf. De leerlingen die hun leerbaan of stageplaats lager waarderen, geven aan dat zij geen vaste leermeester hebben of vinden het bedrijf of de collega s niet leuk. FUNDAMENT - december

8 rubriek Achtergrond Met sterker profiel voorbereiden op krimpend leerlingaantal Alfa College krijgt bouw, Noorderpoort autotechniek i Vanaf volgend jaar kan een toekomstig timmerman uit de stad Groningen niet meer kiezen of hij de opleiding wil volgen aan het Alfa College of het Noorderpoort. Om het onderwijs te verbeteren hebben de twee scholen ervoor gekozen om de opleidingen te verdelen. Alfa College krijgt de bouw, infra en hout en meubel, het Noorderpoort motorvoertuigentechniek. Dirk van der Plas (links) en Arie van der Meer (Noorderpoort): We plaatsen leerlingen bij dezelfde bedrijven. Dan moet je zaken al op elkaar afstemmen. Laten we eerlijk zijn. We kunnen niet alles blijven doen, begint Henk Huberts, opleidingsmanager techniek bij het Alfa College. Voor veel opleidingen worden de klassen te klein. Als we alles blijven doen, hebben we teveel verschillende technieklokalen nodig. Misschien dat het nu nog wel lukt, maar door demografische ontwikkelingen moet we ons afvragen hoe we het overeind houden, vult directeur Dick van der Plas van het Noorderpoort aan. Einde concurrentie Met als directe aanleiding de nieuwbouwplannen van het Noorderpoort, zijn de twee Groningse scholen met elkaar om tafel gegaan. Voor twee scholen die voorheen met elkaar moesten strijden voor dezelfde leerling, is dat verbazingwekkend soepel gegaan. Vanzelfsprekend kijk je naar rationele zaken bij zo n uitwisseling, stelt Huberts, zoals groepsgrootte en investeringen die gedaan moeten worden. Dat ging gemakkelijker doordat we het goed met elkaar konden vinden. Innovatiecentrum Alle varianten zijn langs gekomen, weet teammanager Arie van der Meer van het Noorderpoort. Uiteindelijk hebben we vooral gekeken wat in de profielen van de scholen past. Met de opleidingen die wij gaan doen, kunnen we een fantastisch automotivecentrum opzetten, samen met het bedrijfsleven. Wij maken een innovatiecentrum waar energie, duurzaamheid en ondernemerschap centraal staan, vertelt Huberts. Dat wordt een fysieke omgeving, waar we de innovaties uit de bouwnijverheid echt tonen. Daar komen de nieuwste machines en gereedschappen, waar ook de bedrijven uit de regio gebruik van mogen maken. Op die manier halen we het bedrijfsleven echt binnen de school. Samen met onder meer de opleidingen installatie- en elektrotechniek krijgen we zo een sterk technisch profiel. Samenwerking bedrijven Die samenwerking met het regionale bedrijfsleven is ook een belangrijke drijfveer geweest voor de verdeling. Huberts: Voorheen was het soms moeilijk om toezeggingen van bedrijven te krijgen. Als ze ons iets beloofden, moesten ze dat eigenlijk ook richting het Noorderpoort doen. Ook met vmbo-scholen en het hbo hopen de twee roc s nu gemakkelijker tot samenwerking te komen. Met het hbo hopen we mbo-plus-opleidingen te gaan aanbieden en associate degrees, stelt Van der Plas. Zelfde stageplaatsen Voor de leerlingen zelf zal er volgens de teamleiders weinig veranderen. Natuurlijk, ze gaan naar een andere school. De lespakketten leken al veel op elkaar. Voor de bouwopleidingen gebruiken we beiden het onderwijspakket van Fundeon, licht Huberts toe. We werkten al veel samen, beseft Van der Meer. We 8 FUNDAMENT - december 2011

9 Henk Huberts (Alfa College): We krijgen een sterk technisch profiel. plaatsen leerlingen bij dezelfde bedrijven. Dus we moesten bijvoorbeeld al stageperiodes en invulling van de beroepspraktijkvorming op elkaar afstemmen. Ook infra naar Alfa Om te zorgen dat de overgang goed verloopt, hebben de docententeams van beide scholen de afgelopen maanden veel overleg gevoerd. Van der Meer: Onze bouwdocenten wilden natuurlijk wel zeker weten dat wat zij belangrijk vinden in de opleiding, ook na de overgang overeind blijft. Voor de infradocenten die overgaan van het Noorderpoort naar het Alfa College was het nog het gemakkelijkst om te komen tot een goed onderwijsprogramma, aangezien het Alfa College deze opleidingen nu nog niet aanbiedt. Ook al is dat dus eigenlijk geen samenvoeging, we hebben er bewust voor gekozen om ook die opleidingen mee te laten gaan, benadrukt directeur Van der Plas. Alleen op die manier kun je kiezen voor een duidelijke profilering. Doe je dat niet, dan blijf je versnipperen. Nieuwste ontwikkelingen Huberts: Ik verwacht dat we de leerlingen straks goed kennis kunnen laten maken met de complexiteit van de bouwwereld. We kunnen ze laten ervaren hoe de specialisaties in de bouw met elkaar samenhangen en ze komen in aanraking met de nieuwste ontwikkelingen op hun vakgebied. Doelmatigheid mbo-onderwijs Door opleidingen op minder roc's aan te bieden, wil het ministerie van Onderwijs de kwaliteit van de opleidingen verbeteren. Dat stelde minister Marja van Bijsterveldt begin dit jaar in het actieplan 'mbo Focus op Vakmanschap '. Door de doelmatigheid te vergroten, moet de onderlinge concurrentiestrijd en de versnippering verdwijnen. De minister vraagt daarom aan de roc's om samen met het regionale bedrijfsleven keuzes te maken welke opleidingen wel en welke niet worden aangeboden. Het Noorderpoort en het Alfa College in de stad Groningen sloten daarvoor in oktober 2010 al een intentieverklaring af. Het resultaat? Vanaf volgend schooljaar geeft het Alfa College de bouw- en infraopleidingen, het Noorderpoort wordt specialist in automotive. Waarschijnlijk voeren ze meteen ook een verdeling door voor de opleidingen installatie- en elektrotechniek (naar Alfa College) en procestechniek en werktuigbouwkunde (naar Noorderpoort). Zeshonderd leerlingen In totaal wisselen de scholen zo n zeshonderd gewogen leerlingen uit: driehonderd bouwleerlingen en driehonderd automotiveleerlingen. In de praktijk gaat het om meer jongeren: bbl ers tellen voor minder dan één leerling. Zij zijn in dienst zijn van een erkend leerbedrijf of opleidingsbedrijf en volgen minder onderwijsuren op het roc. De verdeling geldt alleen voor de vestigingen in de stad Groningen. In Stadskanaal (Noorderpoort) en Hoogeveen (Alfa College) blijven de scholen hun huidige aanbod houden. FUNDAMENT - december

10 Praktijk Van Vulpen winnaar Beste Leerbedrijf Bouw & Infra 2011 Gestructureerde aanpak van i Een bedrijf met een sterke wil om te groeien en doordrongen van het besef dat zoiets alleen kan met vakmanschap dat zich steeds blijft ontwikkelen. Het opleidingsbewustzijn en het enthousiasme voor scholing spatten er vanaf en zijn in alle vezels zichtbaar. Zo typeerde de winnaar van vorig jaar Kasper Burgy, namens de jury, Van Vulpen bij de uitverkiezing tot Beste Leerbedrijf Bouw & Infra Op een zonnige novemberdag zitten Van Vulpenwerknemers Sam de Groot en Fedor van Drunen even uit te rusten in hun bouwkeet. De Groot kan maar net over de stapel studieboeken heen kijken. Dit, wijst hij trots naar de minstens één meter hoge toren van kennis, heb ik de afgelopen anderhalf jaar allemaal doorgespit. Van Drunen, tegenover hem, is net begonnen met zijn opleiding. Zijn stapel studieboeken is nog bescheiden van omvang. Zijn motivatie is er niet minder om. Elke pauze zit ik met mijn neus in de boeken, vertelt Van Drunen. We werken met een kleine ploeg, dus ik kan me hier prima concentreren. Als ik vragen heb, kan ik ze meteen aan Sam stellen. Met zijn jarenlange ervaring heeft hij op bijna alles een antwoord. Bovendien, als ik moe thuiskom, hoef ik niet nog eens s avonds verder te studeren. Papieren halen De Groot: Infra is steeds ingewikkelder geworden. Daarom vindt onze werkgever Van Vulpen het belang- 10 FUNDAMENT - december 2011

11 het opleidingsbeleid Sam de Groot en Fedor van Drunen: Elke pauze zit ik met mijn neus in de boeken. rijk dat iedereen, zowel binnen als buiten, over de juiste papieren beschikt. Natuurlijk moeten we de cursussen volgen, die nodig zijn om het werk deskundig en veilig te kunnen uitvoeren. Daarnaast krijgen we volop ruimte om ons verder te bekwamen in specifieke dingen die we interessant vinden. Onze werkgever begeleidt ons Ouders willen graag studerende kinderen. Nou, ik denk dat er nergens zoveel gestudeerd wordt, als in de bouw en infra daar goed bij. Er wordt precies gekeken naar wat je mogelijkheden zijn. Heeft een medewerker bijvoorbeeld moeite met schriftelijk formuleren, dan kan er ook gekozen worden voor een mondeling examen. Is er behoefte aan een cursus op maat, dan wordt die samengesteld. Op dit moment zit ik net tussen twee cursussen in en heb ik het gevoel dat ik gewoon wat mis. Maar gelukkig start ik binnenkort met de cursus voor leermeester. Voldoening en bevestiging De Groot wordt daarmee de derde gecertificeerde leermeester bij Van Vulpen. Uitvoerder Jeroen Verkleij is al een aantal jaar leermeester. Verkleij: Je bent nooit klaar met leren. Dat zeg ik ook altijd tegen mijn leerlingen. Ouders willen graag studerende kinderen. Nou, ik denk dat er nergens zoveel gestudeerd wordt, als in de bouw en infra. De onderwijsprijs die we nu gekregen hebben, is de erkenning en bevestiging dat we bij Van Vulpen het juiste pad bewandelen. De Groot en Van Drunen beamen dat. Bovendien, vult De Groot aan, onderscheiden we ons van andere leerbedrijven doordat zzp'ers en onderaannemers die voor ons werken, dezelfde opleidingen volgen als het vaste FUNDAMENT - december

12 achtergrond Remco Verkerk: Toen ik de film zag die over Van Vulpen gemaakt is, dacht ik: ja, we doen het eigenlijk wel goed. personeel van Van Vulpen. Het voordeel daarvan voor onze opdrachtgevers is dat we altijd dezelfde hoge kwaliteit leveren. Opleidingsbeleid De afgelopen tien jaar is familiebedrijf Van Vulpen uit Gorinchem gegroeid van vijftien medewerkers naar honderdvijftig. Die vertienvoudiging vroeg een kleine twee jaar geleden om gestructureerde aanpak van het opleidingsbeleid. Met het aantreden van Remco Verkerk, begin 2010, als hoofd P&O en Veiligheid kreeg die aanpak verder vorm. Verkerk: Met de nominatie voor Beste Leerbedrijf Infra waren we al heel gelukkig. Dat was voor ons eigenlijk al de hoofdprijs. Vervolgens kregen we de prijs en werden we ook nog eens uitgeroepen tot Beste Leerbedrijf Bouw en Infra Toen ik, net voor de prijsuitreiking, de film zag die over Van Vulpen gemaakt is, dacht ik wel: ja, we doen het eigenlijk wel goed. Ik zag daar een jonge, dynamische club, gefocust op mensen. Ons motto Samen werken, samen leren is voor ons geen loze kreet. In de wintermaanden gaan we weer beginnen met alle opleidingen en cursussen. Als het gaat om VCA en bhv bijvoorbeeld, dan schuift iedereen aan, ook de binnendienst en de directie. Er wordt hier met veel inzet, maar ook met heel veel lol gewerkt én geleerd. We zijn heel solidair met Op voor de landelijke prijs Van Vulpen is door de vakjury verkozen tot Beste Leerbedrijf Bouw & Infra. Met deze titel op zak, draagt Fundeon het bedrijf voor om mee te dingen naar de prijs voor Beste Leerbedrijf van Nederland Deze prijs wordt op 5 maart uitgereikt door Colo, de vereniging van gezamenlijke kenniscentra. Van Vulpen neemt het voor deze prijs op tegen andere sectorale winnaars. elkaar. Het kantoorpersoneel begint bijvoorbeeld, net als de mannen op de bouwplaats, ook voor zevenen. Leerlingen De gemiddelde leeftijd bij Van Vulpen is 38 jaar. Verkerk: Jonge mensen proberen we aan ons te binden. Opleidings- en doorgroeiperspectieven zijn daarbij zeker belangrijk. Niet alleen de jongeren die vanuit de beroepsbegeleidende leerweg (bbl) ons bedrijf binnenkomen, noemen we leerling. Ook de collega s die al langer voor ons werken en opleidingen en cursussen volgen, zijn voor ons leerlingen. Iedereen krijgt jaarlijks een functie-evaluatiegesprek. Belangrijk onderdeel daarin is het individuele opleidingsplan. Leerlingen die vanuit de bbl bij ons starten laten we eerst een half jaar meelopen. Ga maar eens ervaren wat je leuk vindt, wat je ligt en waar je goed in bent. Vervolgens gaan we samen kijken naar welke vakopleiding de voorkeur uitgaat. Ik denk dat we sterk zijn in de persoonlijke benadering en individuele begeleiding. Ons personeel weet: we doen het met elkaar en je hoort er allemaal bij. Om een voorbeeld te geven. Een van onze mensen zakte steeds voor zijn examens. Maar hij wil graag, is gemotiveerd. We hebben hem toen twee dagen voor zijn examen een docent ter beschikking gesteld, die intensief met hem heeft zitten blokken. Met een tien als resultaat! Geweldig toch? Door goed naar mensen te luisteren en een aanpak op maat te bieden zijn we in staat om onze medewerkers naar een hoger plan te trekken. Daar ben ik trots op. Mooie plek Verkerk is ervan overtuigd dat een persoonlijke aanpak voor zowel werknemer als bedrijf zijn vruchten afwerpt. Ik denk dat de jury die aanpak waardeert. De prijs is inderdaad een bevestiging dat we met elkaar op de goede weg zijn. We hebben onze uitverkiezing dan ook met het hele personeel gevierd. We gaan door op deze ingeslagen weg. Eén ding moeten we nog wel doen: de twee beelden, die bij beide prijzen horen, een mooie plek geven. Zodat we er blijvend aan worden herinnerd. 12 FUNDAMENT - december 2011

13 Veilig opleiden Dossier behorend bij Fundament 6, december 2011 Veiligheid boven alles bij Qualm Weg- en waterbouwbedrijf Qualm in Rozenburg doet geen concessies als het gaat om veilig en gezond werken. "We zullen werk nooit afraffelen. Veiligheid en kwaliteit staan voorop", zegt bedrijfsleider Frankwin Spithoven. Frankwin Spithoven. Qualm houdt zich bezig met het ontwerpen, aanleggen en onderhouden van ondergrondse en bovengrondse leidingsystemen. Eén van de voornaamste specialismen is de aanleg van bluswaterleidingen voor grote industriële bedrijven. Op dat gebied is Qualm een bekende speler in Nederland. Hoe gevaarlijk is dat werk? Spithoven: "Als we ons houden aan de veiligheidvoorschriften, zijn de gevaren te overzien." Verdachte locaties De grootste risico's doen zich voor bij werken in verontreinigde grond, zeker als een opdrachtgever zelf niet op de hoogte is of heeft verzuimd Qualm daarover te informeren. Daarom treft het bedrijf zelf maatregelen om medewerkers te beschermen. "We hebben een protocol voor een verdachte locatie. Iedere uitvoerder is uitgerust met materieel om een aantal stoffen te kunnen meten. Niet alles, maar wel de meest voorkomende stoffen, zoals benzeen, dat kankerverwekkend is", legt Spithoven uit. Gevaarlijke stoffen Als de metingen uitwijzen dat de concentratie gevaarlijke stoffen de toegestane hoeveelheid overschrijdt, dan volgt uitgebreider bodemonderzoek en wijst Qualm de opdrachtgever op de gevaren. Aansluitend komt er dan een specifiek veiligheidsplan waarin omschreven staat welke aanvullende persoonlijke beschermingsmiddelen de medewerkers moeten dragen en kunnen de werkzaamheden worden vervolgd. Ook de sleuf waarin gewerkt wordt, moet veilig zijn. Een onveilige sleuf is vaak een kwestie van haastwerk, weet Spithoven. De sleuf is te FUNDAMENT - december

14 dossier: rubriek Veilig opleiden krap uitgegraven of er is te weinig straatwerk verwijderd, met het gevaar voor degene die in de sleuf aan het werk is om bedolven te worden door overhangende stenen. "Even snel en veilig gaan niet samen", stelt kam-coördinator en middelbaar veiligheidskundige Bertien Soeteman. Veiligheidsinstructie Gelukkig is het uitzonderlijk dat Qualm zulke omstandigheden aantreft. De meeste bedrijven waarvoor de aannemer werkt, hanteren zelf een streng veiligheidsbeleid en stellen dus ook eisen aan iedereen die op hun terrein werkt. Dat begint al bij de poort. Voordat de medewerkers aan het werk kunnen, volgen ze een verplichte veiligheidsinstructie. Die volgt bovenop de werkinstructie die een uitvoerder van Qualm zelf al heeft gegeven aan zijn team. Kwaliteitssystemen Veel veiligheidsvoorschriften vloeien voort uit kwaliteits-, arbo- en milieuzorgsystemen waarvoor Qualm is gecertificeerd, zoals VCA, ISO 9000 en BRL 7000 (uitvoeren van bodemsaneringen). Maar uiteindelijk valt of staat je veiligheidsbeleid met de mensen op de werkvloer, meent Spithoven. "Het begint bij de man die in de sleuf staat. Als die niet gemotiveerd is veilig te werken, dan kun je als bedrijf hoog en laag springen, dan lukt het niet." Veiligheidsbesef In de praktijk is dat veiligheidsbesef goed ontwikkeld. Zo zullen medewerkers nooit zo maar gaan graven. Ondanks tekeningen is niet altijd duidelijk waar kabels en leidingen liggen. Er staat altijd een grondwerker bij de graafmachine die voor steekt. De gevolgen kunnen enorm zijn als er een kabel of leiding geraakt wordt. Spithoven: "We maken leerlingen dan ook meteen duidelijk dat ze een belangrijke taak hebben. Want als we de hoofdvoedingskabel uit de grond trekken, is de schade niet te overzien." Kracht van mensen Wat helpt om veiligheid goed tussen de oren te krijgen is dat de meeste uitvoerders zelf begonnen zijn als vakman buisleiding en de meeste werknemers al lang bij het familiebedrijf werken. Daarbij werkt Qualm met vaste ploegen van drie tot vier medewerkers, inclusief meewerkend uitvoerder, die zelfstandig een opdracht kunnen uitvoeren. "We halen onze kracht uit onze mensen. We proberen de ploegen zo veel mogelijk bij elkaar te houden. Het is echt een kleine familie." Ook de toolboxmeetings en de werkplekinspecties die voortvloeien uit de VCA-certificering dragen eraan bij om iedereen scherp te houden op het gebied van veilig werken. Leerlingen in dienst Dat veiligheidsbesef wordt ook doorgegeven aan de vijf tot acht leerlingen die Qualm gemiddeld in dienst heeft. De meeste van hen volgen een opleiding voor het leren leggen van leidingen. Spithoven: "Vaak werken ze een periode op proef waarin ze moeten bewijzen dat ze gemotiveerd zijn. Als dat bevalt, beginnen ze aan het leertraject." Een leermeester begeleidt de leerlingen. Qualm is bezig dat aantal uit te breiden om de leerlingen nog meer aandacht te kunnen geven. Nooit alleen werken Hoewel leerlingen een kwetsbare groep vormen, moet je ze wel in staat stellen het vak te leren, vindt Spithoven. "Het is niet zo dat ze op een krukje zitten om te kijken hoe het moet. Ze moeten net zo hard meewerken als hun collega s en dat is goed. "Maar een leerling werkt nooit alleen en we laten hem nooit risicovolle werkzaamheden uitvoeren", vult Soeteman aan. 14 FUNDAMENT - december 2011

15 Veilig opleiden in de praktijk Jong geleerd is oud gedaan. Dat geldt ook voor veilig werken. Daarom is het belangrijk om al vanaf het begin van de opleiding aandacht te besteden aan veilig en gezond werken. Maar wat is dat eigenlijk en wat voor rol hebben werkgevers en leermeesters bij het leren van veilig werken? Dit dossier zet alle zaken op een rij en laat zien op wat voor manier er aandacht is voor veilig werken in opleidingen. De cijfers Jongeren tussen de 15 en 19 zijn bijna een derde tot een keer zo vaak bij een ongeval op de bouwplaats betrokken dan de gemiddelde bouwplaatsmedewerker in de bouw of infra. Ook zijn ze vaker ziek. Eén op de vijf bouwplaatsmedewerkers tussen de 15 en 19 jaar heeft het afgelopen jaar verzuimd vanwege een ongeval. Ongeval op de bouwplaats % Bouwplaatspersoneel bouw 4,4 Bouwplaatspersoneel infra 3,3 Bouwplaatspersoneel jaar 6,2 Afgelopen jaar verzuimd door ongeval % Bouwplaatspersoneel bouw 8,1 Bouwplaatspersoneel infra 6,6 Bouwplaatspersoneel jaar 20,7 Van de ongevallen wordt 80 procent veroorzaakt door onveilig handelen, 20 procent door onveilige situaties. Het is dus van groot belang om beginnende bouwvakkers goed te instrueren over veilig en gezond werken. In de praktijk gebeurt dit niet altijd voldoende. Ook zijn niet alle bouwplaatsen volgens de eisen ingericht of zijn niet voldoende persoonlijke beschermingsmiddelen (pbm) beschikbaar gesteld. Jongeren beschikken overigens vaker over alle pbm dan de overige bouwplaatsmedewerkers en zien vaker dat er onvoldoende veiligheidsmaatregelen zijn genomen. Onveilige situaties % Bouwplaatspersoneel bouw 12,6 Bouwplaatspersoneel infra 13,2 Bouwplaatspersoneel jaar 12,6 Onvoldoende technische en organisatorische veiligheidsmaatregelen % Bouwplaatspersoneel bouw 5,6 Bouwplaatspersoneel infra 5,8 Bouwplaatspersoneel jaar 6,7 Geen persoonlijke beschermingsmiddelen beschikbaar % Bouwplaatspersoneel bouw 1,4 Bouwplaatspersoneel infra 2,3 Bouwplaatspersoneel jaar 1,6 Veiligheid niet in orde % Bouwplaatspersoneel bouw 5,7 Bouwplaatspersoneel infra 4,4 Bouwplaatspersoneel jaar 2,6 Veilig en gezond werken Werken in de bouw- en infrasector is relatief zwaar. Er moet veel getild en gelopen worden en bij veel werkzaamheden komt stof vrij. Daarbij zijn er ook veel risico s: er wordt gewerkt met machines en op hoogte. Een ongeluk zit in een klein hoekje. Door gebruiksaanwijzingen op te volgen en de beschermingsvoorschriften in acht te nemen, valt leed te voorkomen. De grootste risico s op een rij Tillen Til en buk zo weinig mogelijk, gebruik hulpmiddelen. Als je tilt, zorg voor een goede houding en let op het aantal kilo s. Iemand van 15 jaar en ouder mag maximaal 25 kg tillen. Lawaai Blijf zoveel mogelijk bij lawaai uit de buurt en draag gehoorbescherming. Lichamelijke belasting Voorkom onnodig gesjouw en werk met een goede lichaamshouding. Gebruik hulpmiddelen. Verplaats zware lasten niet alleen en wissel werkzaamheden af. Vallen Zorg voor een veilige werkplek, bijvoorbeeld op een gecertificeerde en professioneel gebouwde steiger. Is er valgevaar? Draag dan een gordel en vanglijn. FUNDAMENT - december

16 dossier: Veilig opleiden Persoonlijke beschermingsmiddelen (pbm) Op een bouwplaats zijn pbm, zoals helm en veiligheidsschoenen verplicht. Jongeren onder de 15 jaar mogen geen werk doen waar permanent pbm moeten worden gedragen. Stof Zorg voor zo weinig mogelijk stof, gebruik gereedschap met afzuiging of watertoevoer. Gebruik ademhalingsbescherming en een veiligheidsbril. Werken met gevaarlijke stoffen is verboden voor jongeren onder de 18 jaar. Trillingen Wissel werkzaamheden af en probeer trillingen te voorkomen door bijvoorbeeld te zagen in plaats van te hakken. Kies voor trillingsarm gereedschap of gebruik handgrepen of handschoenen die trillingen verminderen. Werknemers onder de 18 jaar mogen niet worden blootgesteld aan schadelijke trillingen. Top 10 van gevaren op de bouwplaats en aantal werknemers dat hiermee te maken kan krijgen 1. Vallen op gelijke hoogte Contact met zelf gebruikt handgereedschap Extreme krachtinspanning: kracht Opbotsen tegen een object Contact met voorwerpen die door een persoon worden gedragen of gebruikt: handgereedschap Contact met bewegende delen van machines: het bedienen van een machine Contact met voorwerpen die door een persoon worden gedragen of gebruikt: niet handgereedschap Vallen van hoogte: gaten in de grond Aanrijding door een bewegend voertuig Contact met rondvliegende voorwerpen Aandacht voor veilig werken Veilig en gezond werken maakt integraal onderdeel uit van het vakmanschap van mensen. Vanuit dat uitgangspunt maakt Fundeon de leermiddelen en toetsproducten voor de mbo-opleidingen in de bouw en infra. Sinds in 2004 de opleiding Dakdekker riet als eerste is gemaakt volgens een nieuw format, vernieuwt Fundeon in de loop van de jaren steeds meer opleidingen op deze manier. De basis hierbij is dat iedere leerling tijdens zijn opleiding een groot aantal beroepstaken leert uitvoeren. Elke beroepstaak bestaat uit deeltaken. Een vaste deeltaak in elke beroepstaak is veilig en gezond werken. 23 keer aandacht voor veiligheid Per opleiding zijn gemiddeld zo n 23 beroepstaken. Dat betekent dus dat in de opleiding ook 23 keer aandacht is voor veilig en gezond werken. Om te veel herhaling te voorkomen, zoeken de projectleiders van de opleiding voor elke beroepstaak naar een andere invalshoek op het gebied van veilig en gezond werken. Op die manier komen verschillende onderwerpen in de meest relevante context aan de orde. Dat betekent dat in de ene beroepstaak vooral aandacht is voor persoonlijke beschermingsmiddelen, in een andere voor veiligheid in de werkomgeving en in weer een andere voor specifieke onderwerpen als stof of geluid. In werkboeken of in de digitale leeromgeving Bouwinfranet krijgt de leerling per deeltaak opdrachten. Vanuit de deeltaak veilig en gezond werken kan hij de opdracht krijgen om te meten hoeveel decibel een haakse slijper produceert en wat het verschil in geluidsniveau is op basis van welk materiaal de leerling doorslijpt. Ook kan hij de opdracht krijgen om persoonlijke beschermingsmiddelen met elkaar te vergelijken of moet hij aangeven welke veiligheids- en gezondheidsrisico s er zijn bij de uitvoering van een beroepstaak. Door deze werkwijze staat de leerling bewust stil bij zaken op het gebied van veiligheid en gezondheid. Hij leert inzien welke maatregelen er bij de bron (bijvoorbeeld in het ontwerp) zijn genomen, welke collectieve beschermingsmiddelen er ingezet kunnen worden en welke persoonlijke beschermingsmiddelen er dan nog nodig zijn. Actuele informatie De informatie die de leerling nodig heeft om de vragen te beantwoorden kan de leerling op verschillende plaatsen vinden. Voor de meeste opleidingen maakt Fundeon een vakboek, waar veel theoretische informatie in staat. Om te zorgen dat de leerling op de hoogte is van de laatste stand van zaken, verwijst de lesstof echter vaak naar andere bronnen, zoals Arbouw en leveranciers van gereedschappen en 16 FUNDAMENT - december 2011

17 Rick Geerling (21) is leerling bij BouWbedrijf Wessels Rijssen en gaat een dag in de week naar ROC Twente. Hij weet hoe hij veilig en gezond moet werken op de bouwplaats en doet dat ook. Voordat ik voor het eerst naar de bouwplaats ging, heb ik op de computer alle regels gelezen waaraan ik me moet houden. Ook was er een diavoorstelling waarin ik kon zien wat de gevolgen kunnen zijn, als ik me niet aan de regels houd. In de opdrachten die ik voor school doe, zitten regelmatig vragen over veilig en gezond werken op de bouwplaats. Binnenkort start ik op school met VCA. Dat is verplicht, maar is gewoon ook heel nuttig. Als ik met machines werk, vind ik het prettig om oordopjes op maat in te hebben. Het mooie daarvan is dat hoge geluiden van zagen, slijpen of boren gedempt worden, maar dat je elkaar nog wel kunt verstaan. Ik houd me altijd aan de arbo-regels. Natuurlijk, omdat je anders een boete krijgt. Maar los daarvan moet je goed aan jezelf denken, vind ik. Heel af en toe denk ik wel: oh, dat kan even snel, snel, zonder de nodige veiligheidsmaatregelen. Maar altijd grijpt de leermeester of uitvoerder in en krijg ik te horen let je even op, of je kunt het beter op een andere manier doen. Daar hebben ze gelijk in. Achteraf denk ik dan: dat had ook anders kunnen aflopen. in de opleidingen materialen. Via internet kan de leerling alle informatie vinden die hij nodig heeft. Beoordelen van kennis en vaardigheden Een aantal vergelijkbare beroepstaken vormen samen één beoordelingseenheid. Per beoordelingseenheid maakt de leerling een theorie- en een praktijktoets. Dat betekent dat een leerling per opleiding zo n vijf theorie- en vijf praktijktoetsen maakt. Theorietoets Vanuit het toetsservicesysteem levert Fundeon de theorietoetsen aan roc s. Deze toetsen kan de leerling van achter de computer, op school, maken. Per toets van veertig vragen krijgt de leerling zo n vijf vragen over veilig en gezond werken, passend bij de beroepstaken die hij vanuit zijn opleiding moet leren. Praktijktoets Praktijktoetsen doet de leerling meestal op de bouwplaats en soms bij het opleidingsbedrijf. De leermeester of de instructeur beoordeelt of de leerling de beroepstaken in de praktijk goed uitvoert. Bij elke beroepstaak die de leermeester of instructeur beoordelen, is aandacht voor veilig en gezond werken. Beoordeling gebeurt volgens een standaard formulier dat in de trajectmap zit. Op dit beoordelingsformulier geeft de leermeester of instructeur in maximaal zestien beoordelingspunten aan of de leerling de beroepstaak beheerst. Veilig en gezond werken is een vast beoordelingspunt in de praktijktoets. Veiligheid in het vmbo-onderwijs Het Platform vmbo Bouwen, Wonen en Interieur wil ook op vmbo-scholen de aandacht vergroten voor een veilige leeromgeving en het veiligheidsbewustzijn van leerlingen. De afgelopen jaren heeft het Platform, in samenwerking met Arbouw, diverse producten ontwikkeld die vmbo-docenten in het praktijklokaal kunnen gebruiken. Het gaat hierbij bijvoorbeeld om checklisten waarmee de veiligheid van het lokaal en machines gecontroleerd kunnen worden, leerling-instructiekaarten voor het instellen van machines en een cursus basisveiligheid voor de leerlingen. Door op het vmbo al aandacht te besteden aan veiligheid beschikken de leerlingen al over een stukje bewustzijn en basiskennis als zij een stage gaan lopen op de bouwplaats of als zij aan hun bouw- of infraopleiding in het mbo beginnen. Het Platform gaat samen met Arbo-vo en de kenniscentra de ontwikkelde producten aanpassen aan de actuele stand van zaken en zo mogelijk beschikbaar stellen aan andere techniekopleidingen in het vmbo. FUNDAMENT - december

18 dossier: Veilig opleiden De rol van leermeesters bij veilig en gezond werken De begeleiding van leerlingen op de bouwplaats ligt in handen van leermeesters. Voor hen is daarom ook een belangrijke rol weggelegd om te instrueren over veilig en gezond werken. Alle risico s van werkmethoden en machines moeten bij leerlingen bekend zijn. De leerling moet weten welke maatregelen hij moet nemen om gevaren weg te nemen of te beperken. Veilig en gezond werken hoort het basis uitgangspunt te zijn voor iedere werknemer. Een leermeester die het vak overdraagt aan een leerling, zal maatregelen die nodig zijn daarom vaak automatisch ook overdragen. Wanneer de leerling jonger is dan 18 gelden vaak aanvullende maatregelen. Zo mag iemand jonger dan 18 jaar niet blootgesteld worden aan trillingen of met gevaarlijke stoffen werken. De leermeester heeft een toezichthoudende rol op de leerling. Dat betekent dat de leermeester bij het toewijzen van taken rekening houdt met de persoonlijke eigenschappen van de leerling en zijn leeftijd. Ook geeft de leermeester alle nodige voorlichting en instructies en ziet hij erop toe dat de leerling alle beschermings middelen draagt en juist gebruikt. De leermeester heeft de taak om te controleren dat de werkplek van de leerling veilig is en dat de leerling de instructies begrijpt en goed toepast. Als een van die zaken niet goed is, moet de leermeester ingrijpen. Tips voor veilig begeleiden Neem jongeren tegen zichzelf en tegen te hoge eisen in bescherming; Als je een jongere niet kan beschermen, laat hem dan de werkzaamheden niet uitvoeren; Bevestig veilig gedrag; Neem de nadelen van veilig gedrag weg; Geef het goede voorbeeld; Laat de leerling niet verzuipen in een grote groep. Juist door een te hoog tempo of te moeilijke opdrachten gaan jongeren op onbewaakte momenten onverwacht gedrag vertonen; Zorg dat leerlingen het aangeleerde gedrag niet verleren; Geef leerlingen vertrouwen, fouten maken mag; Blijf bij risicovol werk toezicht houden; Geef voorlichting aan iedereen en niet (te specifiek) alleen aan jongeren. Hierdoor worden ze juist weer in een hokje geplaatst en wordt hun onervarenheid naar de groep juist bevestigd; Vertel ouderen dat juist zij het goede voorbeeld moeten geven. Leg uit dat het vernietigend werkt als zij jongeren plagen en ze te verwijten dat ze nog niets weten; Zorg dat iedere leidinggevende op één lijn zit met betrekking tot veiligheid; Laat de leerling datgene doen waar ze vaardig in zijn, in plaats van ze verantwoordelijkheden af te nemen. Dit geeft vertrouwen. 18 FUNDAMENT - december 2011

19 dat iemand op een duim slaat, is onkunde Arie van Empel is directeur van opleidingsbedrijf SSPB regio Breda e.o. Hij vindt het belangrijk dat de leerlingen goed voorbereid naar de bouwplaats gaan. In de eerste oriëntatieweek krijgen onze leerlingen gedegen voorlichting van onder andere onze opleidingscoördinator over hoe ze zich veilig op de bouwplaats moeten gedragen. In die week halen ze ook hun VCA. Veiligheid is natuurlijk een groot begrip. Zeker omdat je met jongeren te maken hebt. Als je kijkt naar het aantal bedrijfsongevallen blijkt dat onze voorbereiding volstaat. Met zo n constatering moet je natuurlijk altijd voorzichtig zijn. Je kunt niet iets voorkomen wat onvoorspelbaar is. Wel moet je leerlingen het maximale meegeven voordat ze de bouwplaats op gaan. Concreet bestaat onze voorlichting uit bewustwording van mogelijke gevaren bij het omgaan met machines, elektrisch en gewoon gereedschap. Daarnaast krijgen de leerlingen een basis training over het werken met klein gereedschap. Het is net als het bijbrengen van de juiste verkeersregels aan een jongere die voor het eerst met zijn brommer de weg op gaat. Maar dat iemand een keer op zijn duim slaat, is onkunde. Dat hoort bij het leren. Onze leerlingen worden geplaatst bij de erkend leerbedrijven. Per bedrijf worden de leerlingen door de leermeesters en uitvoerders vanzelfsprekend geïnformeerd over specifieke veiligheidseisen en gevaren en zijn de risico-inventarisaties op orde. Veiligheidscyclus voor het opleiden van leerlingen Door gedurende de gehele opleiding van de leerling aandacht te hebben voor veilig en gezond werken, leert de leerling het meest en is de kans het grootst dat hij die kennis zijn gehele loopbaan blijft benutten. Een stappenplan hoe werkgever en leermeester de meeste kennis kunnen overdragen. Algemeen Zorg dat in de Risico Inventarisatie en Evaluatie (RI&E) van het bedrijf aandacht is besteed aan het werken met jongeren. Houd bij het vaststellen van maatregelen rekening met de leeftijd, het opleidingsniveau en de specifieke fysieke gevaren. Het is belangrijk om te beschrijven hoe voorlichting en instructie gegeven moeten worden en hoe het toezicht op de werkzaamheden is geregeld. Tijdens de kennismaking Geef een algemene veiligheidsinstructie, bijvoorbeeld op kantoor. Controleer of de leerling taal- of leesproblemen heeft en houd hiermee rekening in de voorlichting. Verstrek persoonlijke beschermingsmiddelen en de bijbehorende instructie. Op de eerste werkdag Vraag naar beperkingen. Controleer of de leerling de persoonlijke beschermingsmiddelen bij zich heeft en juist gebruikt. Geef instructie over hoe op deze bouwplaats wordt omgegaan met orde en netheid. Geef een toelichting op de bedrijfshulpverlening en het bedrijfsnoodplan. Bij iedere nieuwe werkzaamheid of taak Geef toelichting over de aard van het werk en de daaraan verbonden gevaren. Neem maatregelen om de gevaren te voorkomen of te beperken. Geef specifieke instructies als de leerling gaat werken met machines, werktuigen of gereedschappen. Geef specifieke instructies als de leerling met gevaarlijke stoffen gaat werken. Altijd Houd toezicht bij risicovolle taken. Doe werkplekinspecties. Herhaal zo nodig instructies. Beoordeling Neem veilig en gezond werken mee in iedere beoordeling. Maak afspraken met de leerling over gezond en veilig werken. FUNDAMENT - december

20 dossier: Veilig opleiden Leermeestercursus Veilig begeleiden Voor leermeesters heeft Fundeon de nascholingscursus Veilig begeleiden ontwikkeld. Leermeesters die deze cursus volgen voldoen aan de certificeringseis om minimaal eenmaal per twee jaar nascholing te volgen. Doel van deze nascholing is om leermeesters bewust te maken van de veiligheidsrisico s voor de leerling en zichzelf. De leermeester krijgt inzicht in het risicogedrag van jongeren. Daardoor kan hij verklaren waardoor jongeren vaker ongelukken veroorzaken in de bouw dan ouderen. Ook krijgt hij handvatten waarmee hij kan ingrijpen als de leerling onveilig handelt. Meer weten? Neem contact op met de adviseur Beroepspraktijk van Fundeon. i Meer informatie over veilig en gezond werken is te vinden via: Arbouw: Arbeidsinspectie: Ministerie van SZW: Steunpunt RI&E: Of neem contact op met de adviseur Beroepspraktijk van Fundeon: Dit dossier is tot stand gekomen in samenwerking met Arbouw. De meeste cijfers zijn afkomstig uit de Bedrijfstakatlas 2011, samengesteld door Arbouw. 20 FUNDAMENT - december 2011