Dyslexieprotocol van OBS Prinses Wilhelmina Dyslexieprotocol van OBS Prinses Wilhelmina September

Transcriptie

1 Dyslexieprotocol van OBS Prinses Wilhelmina Dyslexieprotocol van OBS Prinses Wilhelmina September

2 Inhoudsopgave: Wat is dyslexie?... 2 Een dyslexieonderzoek?... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Met wie werkt de school samen?... 6 Begeleiding en ondersteuning... 7 Dispensaties en compensaties... 7 Hulpmiddelen... 8 Bibliografie... 8 Bijlage Wat is dyslexie 1? Dyslexie betekent letterlijk: niet kunnen lezen. De term komt uit het Grieks, want dys = niet goed functioneren, lexis = taal of woorden. Bij dyslexie gaat lezen, spellen en ook zelf schrijven, gezien de leeftijd en het onderwijsniveau, veel te moeizaam, terwijl iemand wel een gemiddelde intelligentie heeft. Er is alleen sprake van dyslexie als er geen andere oorzaken zijn die de leesproblemen kunnen verklaren. Bij dyslexie kunnen zowel lees- als spellingsproblemen voorkomen, maar deze komen ook los van elkaar voor. Officieel wordt dyslexie in Nederland aangeduid "Een hardnekkig probleem met het aanleren en het accuraat en/of vlot toepassen van het lezen en/of spellen op woordniveau." Hardnekkigheid is een belangrijk kenmerk van dyslexie, niet alleen bij het leren lezen en spellen, maar ook bij het snel en vlot kunnen lezen. Het Protocol Leesproblemen en dyslexie 2 geeft adviezen over hoe de school kinderen met leesproblemen kan begeleiden en ondersteunen. Ruim de helft van de kinderen gaat met deze hulp snel en goed vooruit. Is er ondanks extra hulp toch geen vooruitgang, dan kan er sprake zijn van dyslexie en is het raadzaam een dyslexie onderzoek te laten verrichten Wentink, Verhoeven & van Druenen, 2009 en Wentink & Verhoeven, Protocol leesproblemen en dyslexie, 2001 Dyslexieprotocol van OBS Prinses Wilhelmina September

3 Signalering en aanpak bij vermoeden dyslexie of leesproblemen op OBS Prinses Wilhelmina: Groep 1/2 Signalen een algemeen zwak taalniveau; slecht versjes kunnen onthouden; slecht kunnen rijmen; moeite met het aanleren van willekeurige afspraken, bijvoorbeeld begrippen als links/rechts en het benoemen van de kleuren. dyslexie in de familie heeft wel een zekere voorspellende waarde. Niet alle kinderen met deze problemen ontwikkelen dyslexie. Voor groep 1 en 2 gebruikt de leerkrachten van groep 1/2 observatielijsten van Schatkist om te controleren of een kind moeite heeft met bovengenoemde punten. Het protocol leesproblemen en dyslexie 3 is daarbij een leidraad. Aanpak bij uitval Extra oefenen door de leerkracht en de onderwijsassistent n.a.v. uitval op de observatielijsten van Schatkist en Cito taal voor kleuters. Deze extra oefening wordt beschreven in een handelingsplan en/of in het groepsplan. Dit wordt met de ouders besproken. Blijft de leerling uitvallen dan kan de leerling worden besproken in het OT (ondersteuningsteam). Er kan dan gekozen worden voor begeleiding vanuit het samenwerkingsverband. Groep 3 Leidraad: het stappenplan uit het protocol leesproblemen en Dyslexie. Volgens dit stappenplan zijn er 4 meetmomenten. De herfst-, winter, lente- en zomersignalering. Na elk signaleringsmoment volgt een handelingsplan of groepsplan bij uitval van de leesvoorwaarden. Met kinderen die na de eerste veilig en vlot toets uitvallen (na 4 weken) wordt al extra geoefend. De toetsgegevens worden op de toetssite van Veilig leren lezen ingevoerd. Deze toetssite geeft uitgebreid aan, wat er met elk kind geoefend moet worden. 3 Wentink, Verhoeven, & van Druenen, protocol leesproblemen en dyslexie voor groep 1 en 2, 2009 Dyslexieprotocol van OBS Prinses Wilhelmina September

4 Aanpak bij uitval: Extra oefenen door de leerkracht en de onderwijsassistent n.a.v. uitval toetsen van veilig leren lezen en/ of DMT en AVI. Deze extra oefening wordt beschreven in een handelingsplan en/of in het groepsplan. Deze extra oefening wordt met de ouders besproken. Belangrijk: Deze extra oefening moet goed worden beschreven en worden geevalueerd elke 6-8 weken (Frequentie, tijd, methodes, door wie, wat is het effect?). Een toekomstig dyslexieonderzoek vraagt daarom. Er wordt geoefend door: letters lezen, (bijvoorbeeld individueel letters oefenen met behulp van een stoplicht. Foute letters komen op rood, langzame letters komen op oranje en goede letters komen op groen. Zo probeert de leerkracht ervoor te zorgen dat de stapel letters op rood en oranje steeds kleiner wordt) letters flitsen woorden flitsen lezen in veilig en vlot oefenen met de letterdoos de verlengde instructie van de leerkrachtassistent Ralfi- lezen (dagelijks teksten lezen volgens voor- koordoor) De wacht-hint-prijs methode Blijft de leerling uitvallen dan kan de leerling worden besproken in het OT (ondersteuningsteam). Er kan dan gekozen worden voor begeleiding vanuit het samenwerkingsverband met een ondersteuningsarrangement taal/lezen. Taalpaleis De school kan een leerling voor de 2 e helft van groep 3 en de 1 e helft van groep 4 aanmelden voor het taalpaleis. Hiervoor heeft de intern begeleider eerst overleg in het OT voor een aanvraag bij het samenwerkingsverband. In de aanvraag wordt gevraagd naar toetsgegevens en handelingsplannen. Het kind krijgt dan 2 ochtenden in de week intensieve leesbegeleiding met 4 andere leerlingen en 2 leerkrachten. Zij moeten daarvoor naar Leerdam of naar Gorinchem. Na een half jaar intensieve leesbegeleiding volgt een verslag en een gesprek met de ouders en de leerkracht. Er kan dan advies gegeven worden om de leerling op dyslexie te laten Dyslexieprotocol van OBS Prinses Wilhelmina September

5 onderzoeken. Groep 4 t/m 8 Leidraad: het stappenplan uit het protocol leesproblemen en Dyslexie. Volgens dit stappenplan zijn er 2 toetsmomenten (februari en juni). Aanpak bij uitval: Extra oefenen door de leerkracht en de onderwijsassistent n.a.v. uitval toetsen op de DMT en AVI. Deze extra oefening (Frequentie, tijd, methodes, door wie, wat is het effect?) wordt beschreven in een handelingsplan en/of in het groepsplan. Deze extra oefening wordt met de ouders besproken. Bij de leerlingen, die uitvallen volgt er een extra toetsmoment rond de herfstvakantie en de meivakantie. Dan kan het handelingsplan of het groepsplan worden geevalueerd. Blijft een leerling uitvallen en zijn er vermoedens van dyslexie dan kan de leerling worden besproken in het OT. Bij vermoeden van dyslexie: Vanaf 1 augustus 2016 kan niet meer aangemeld worden bij de jeugdteams van de gemeente, maar bij het samenwerkingsverband. Er zijn 2 routes: 1. Leerlingen die in aanmerking komen voor ernstige enkelvoudige dyslexie (EED). Zij hebben 3 E-scores voor lezen of 3 E-scores op spelling en D-scores op lezen. (nog geen I t/m V-scores) Zij hebben geen andere belemmerende factoren (enkelvoudig) of deze zijn onder controle 2. Leerlingen die daar niet voor in aanmerking komen bv door gedragsstoornis, lage intelligentie (IQ<70), cluster 2 problematiek en/ of NT2 problematiek Als de leerling is besproken in het OT, doet de intern begeleider de aanvraag naar het samenwerkingsverband in GRIPPA. Leerlingen voor route 1 worden aangemeld via de poortwachtersfunctie EED. Leerlingen voor route 2 via het onderwijsarrangement taal/ lezen. Er dienen naast de aanvraag en de toestemming van ouders ook handelingsplannen te worden aangeleverd. In deze plannen dient te zijn aangegeven: Frequentie, tijd, methodes, door wie, wat is het effect? (geen leesouders of onderwijsassistenten) Zie masterplan dyslexie voor de zorgniveaus 1, 2 (verlengde Dyslexieprotocol van OBS Prinses Wilhelmina September

6 instructie en extra leesmomenten) en zorgniveau 3 (niveau 3 is individueel). Bij route 1 krijgt de ouder een schriftelijke verklaring van het SWV of een kind in aanmerking komt voor onderzoek. Daarmee kan de ouder dan naar een dyslexieonderzoeker. Bij route 2 is er een traject van 4 maanden en dat houdt in: - beginsituatie/ behandelplan - 8 weken 1x 45 minuten ambulant begeleider (ABer) op school, leerkracht oefent zelf ook 2x 30 minuten, ouders oefenen ook dagelijks 5 a 10 minuten. - Na 8 weken evaluatie/ nieuw behandelplan - 8 weken school 2x 30 minuten +ouders dagelijks 5 minuten - Evaluatie Dyslexieonderzoekers OBS Prinses Wilhelmina werkt samen met: IWAL Voor algemene informatie of aanmelding: Via deze site kunnen ouders aanmeldformulieren aanvragen en formulieren voor school. Ouders kunnen aangeven om onderzoek en/ of behandelingen in Gorinchem of Culemborg te laten uitvoeren. Contactpersoon bij vragen: Nelina Meiboom(IWAL) nelinameiboom@iwal.nl Marant Voor algemene informatie of aanmelding kunt u terecht op De hoofdvestiging is gevestigd in Elst. Er is een nevenvestiging in Leerdam. Dyslexieonderzoek vindt daar plaats. De dyslexie behandelingen worden op school gegeven. Dyslexieprotocol van OBS Prinses Wilhelmina September

7 Begeleiding en ondersteuning Op de PWS is een dyslexiecoach aangesteld. Dit is een leerkracht die hiervoor gedeeltelijk is vrij gesteld. De dyslexiecoach speelt een centrale rol in de begeleiding en ondersteuning van een dyslectische leerling. Zij bespreekt 2 keer per jaar samen met de leerling zijn behoefte aan ondersteuning en begeleiding. Zij ziet erop toe dat er een begeleidingsplan komt en dat de leerling bij de opstelling daarvan wordt betrokken. In dit begeleidingsplan staan de dispensaties en compensaties beschreven voor dat kind en welke hulpmiddelen er ingezet worden. Zij coacht en steunt de leerling wanneer docenten zich niet houden aan gemaakte afspraken. Zij zoekt samen met de leerling naar oplossingen bij sociaal-emotionele- of acceptatieproblemen. Zij organiseert lotgenotencontacten. Zij functioneert als vertrouwenspersoon. Op de PWS zijn twee boeken die kunnen helpen bij de acceptatie van dyslexie: Psycho-educatie bij dyslexie en Ik heb dyslexie, nou en... IWAL heeft aangegeven tijdens de behandelingen aandacht te besteden aan psycho-educatie, maar dat doen lang niet alle behandelaars. En dan is het de taak van school om hier wat mee te doen. Dispensaties en compensaties Op de PWS wordt per leerling bekeken welke compensaties en dispensaties ingezet worden. Sommige leerlingen hebben meer last van de dyslexie dan andere leerlingen. Een paar belangrijke voorbeelden, die ingezet worden op de PWS: De leerling krijgt meer tijd. De spellingsfouten worden minder zwaar gerekend. Teksten worden vergroot aangeboden of kunnen door middel van de ipad vergroot worden met een vingerbeweging. De leerling zit op een rustige plek, vlakbij de leerkracht. De leerling mag gebruik maken van een maatje voor hulp. Teksten en dictee mogen op de ipad gemaakt worden. De leerling mag gebruik maken van spiekkaartjes voor bijvoorbeeld de tafels of sommen onder de 10. De leerling leert dat er in de bibliotheek boeken zijn met een MLPsticker (makkelijk lezen plein). Overige voorbeelden zijn te vinden op het dyslexiebegeleidingsplan (zie bijlage) Dyslexieprotocol van OBS Prinses Wilhelmina September

8 Hulpmiddelen De hulpmiddelen zijn bedoeld als extra hulp voor kinderen met dyslexie. Veel kinderen op de PWS hebben al baat bij het gebruik van de ipad en het inzetten van dispensaties en compensaties. Om het leesplezier te vergroten levert Dedicon een app genaamd AMIS. Deze app leest boeken voor. In april 2014 zijn wij gestart met boeken lezen via Via deze site kunnen boeken worden aangeschaft voor op de ipad. Boeken worden voorgelezen en daarbij is het leestempo, het lettertype en de lettergrootte in te stellen. De leerlingen met zeer ernstige dyslexie wordt geadviseerd om Kurzweil 4 aan te schaffen. Dit dient pas ingezet te worden nadat alle behandelingen van de dyslexiebehandelaar zijn afgesloten. Dat is meestal pas in groep 7 en 8. De leerlingen kunnen dit programma meestal ook gebruiken op de middelbare school. Ouders moeten dit wel navragen. De PWS werkt met Apple computers. Kurzweil is inmiddels geschikt voor Apple. De leerkracht van groep 7/8 heeft een scholing voor Kurzweil gedaan. Het programma Sprint plus is niet geschikt voor Apple. Bibliografie Wentink, H., & Verhoeven, L. (2001). Protocol leesproblemen en dyslexie. Wentink, H., Verhoeven, L., & van Druenen, M. (2009). protocol leesproblemen en dyslexie voor groep 1 en 2. Expertise cenntrum Nederlands ?gclid=CLmxj8qCl70CFWjKtAodqCoA_w Dyslexieprotocol van OBS Prinses Wilhelmina September

9 Bijlage Begeleidingsplan voor een leerling met dyslexie Naam: Geboortedatum: Diagnose dyslexie gesteld op: Diagnose dyslexie gesteld door: x : van toepassing - : nog niet van toepassing Accepteren 1 De leerling weet dat hij/zij dyslexie heeft en dat de school daarmee rekening wilt houden. 2 Aan de klasgenoten wordt duidelijk gemaakt dat extra hulp/ hulpmiddelen noodzakelijk zijn. (geen voorrecht) 3 Dyslexiemaatregelen worden in de klas bespreekbaar gemaakt door bv een filmpje met de leerlingen te bekijken (bv: ik heet niet dom) 4 De leerkracht blijft achter de leerling staan, ondanks tegenvallende prestaties op school. Hij/ zij heeft die steun echt nodig Begeleiden De leerling zit op een goed plaats. (Op een rustige plaats, vlakbij de leerkracht) In de klas kan hulp aangeboden worden door het aanstellen van een maatje In de klas zijn momenten van extra instructie Schoolresultaten worden niet klassikaal meegedeeld. Geef tijd om te reageren op klassikale vragen. Praat duidelijk en schrijf duidelijk op het bord. Veeg het bord niet te snel leeg. Vraag niet alleen schriftelijke verwerkingen. Mondeling kan het kind beter laten zien, waartoe hij/ zij in staat is Dyslexieprotocol van OBS Prinses Wilhelmina September

10 Compenseren (verminderen) vakoverstijgend De leerling krijgt grotere teksten aangeboden. De agenda wordt door de leerkracht of een medeleerling ingevuld Hulpmiddelen die de zelfredzaamheid vergroten worden toegestaan. ( computer, rekenmachine, laptop) De leerlingen met een dyslexieverklaring mogen in de klas gebruik maken van een daisy speler op de ipad Begrijpend leestoetsen en de entree- en eindtoets op cd beschikbaar stellen. De leerling beschikt over geheugensteuntjes op zijn tafel geplakt. Bv onthoudkaartjes met moeilijke letters/ tafelkaart De hulp van ouders wordt ingeschakeld voor huiswerkbegeleiding lezen De leerling maakt gebruik van een leesvenster, lat of afdekkaartje. Zelfs gebruik van vinger mag als hulpmiddel. Aanbod van de bibliotheek voor moeilijke lezers De leerling niet klassikaal hardop laten lezen of tenminste de leesbeurt laten voorbereiden. De leerling krijgt langere leestijd De leerling mag een boekbespreking vervangen door een film- of videobespreking Teksten van begrijpend lezen worden vooraf gelezen Boeken laten lezen die qua inhoud aansluiten bij de leeftijd en interesses van de leerling, maar die qua technisch lezen vereenvoudigd zijn. De luisterversie gebruiken van kinderboeken waarin de leerling geïnteresseerd is. Stimuleer het lezen door op zoek te gaan naar onderwerpen, waar de leerling zich voor interesseert. schrijven Schrijven beperken tot woorden die het meest noodzakelijk zijn. De leerling krijgt extra tijd bij toetsen, dictees De leerling bereidt het dictee thuis voor. De leerling moet niet aan het bord komen voor spellingsoefeningen, tenzij hij/zij dat zelf wil. Bij een schrijfopdracht leggen we enkel de nadruk op de inhoud. (geen spelling/ zinsbouw) Dyslexieprotocol van OBS Prinses Wilhelmina September

11 Op de toets en op het rapport wordt vermeld dat een toets gemaakt werd onder bepaalde maatregelen. Bepaalde toetsen worden mondeling afgelegd Er worden geen punten afgetrokken voor spelling Dispenseren (ontheffen) Boekbesprekingen beperken Niet nodeloos vermoeien met over schrijven Feedback datum: Afspraken: leerkracht: datum: Afspraken: leerkracht: datum: Afspraken: leerkracht: datum: Afspraken: leerkracht: datum: Afspraken: leerkracht: datum: Afspraken: leerkracht: Dyslexieprotocol van OBS Prinses Wilhelmina September

12 Dyslexieprotocol van OBS Prinses Wilhelmina September