Petitie. Zorgen over voortbestaan opvang voor slachtoffers van loverboys en eergerelateerd geweld in nieuwe stelsel vrouwenopvang ( )

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Petitie. Zorgen over voortbestaan opvang voor slachtoffers van loverboys en eergerelateerd geweld in nieuwe stelsel vrouwenopvang ( )"

Transcriptie

1 Petitie Zorgen over voortbestaan opvang voor slachtoffers van loverboys en eergerelateerd geweld in nieuwe stelsel vrouwenopvang ( ) Wij maken ons zorgen Fier Fryslân is een expertise en behandelcentrum op het terrein van geweld in afhankelijkheidsrelaties. Wij maken ons ernstige zorgen over de opvang van slachtoffers van loverboys en van eergerelateerd geweld in het nieuwe stelsel vrouwenopvang. In het nieuwe stelsel lijkt er vooralsnog geen plaats voor de opvang van specifieke doelgroepen. De staatssecretaris gaat er vanuit dat alle 47 organisaties in Nederland met een aanbod voor vrouwenopvang de expertise in huis hebben om opvang te bieden aan alle doelgroepen en bij alle problematieken. Ook voor gespecialiseerde opvangvoorzieningen als Asja en Zahir 1 wordt er in de plannen geen uitzondering gemaakt. One size fits all! De staatssecretaris is in gesprek met de Vereniging Nederlandse Gemeenten en de Federatie Opvang over dit vraagstuk. De Federatie Opvang staat op het standpunt dat er in het nieuwe stelsel voor enkele specifieke doelgroepen specialistische opvang moet blijven bestaan naast de generalistische vrouwenopvang. De staatssecretaris lijkt in het nieuwe stelsel alleen ruimte te willen creëren om projectmatig ervaring op te doen met eventuele nieuwe doelgroepen en nieuwe problematieken die zich voordoen. Zij gaat ervan uit dat de kennis die projectmatig wordt opgedaan vervolgens toegepast kan worden door de generalistische vrouwenopvang. Wij willen benadrukken dat het van belang is dat bestaande gespecialiseerde opvang zoals Asja en Zahir - in stand kan blijven; ook in het nieuwe stelsel. Kinder- en mensenhandel en eergerelateerd geweld vragen om specifieke expertise die de generalistische opvang niet kan bieden. Problematiek vraagt om specialistische hulp - Als de staatssecretaris haar eerder geformuleerde voornemens uitvoert, is er straks geen gespecialiseerde hulp meer beschikbaar voor deze meisjes en jonge vrouwen omdat: a) er in het nieuwe stelsel vrouwenopvang geen plek meer is voor specifieke doelgroepen; b) er in de transitie op de jeugdzorg geen ruimte is voor voorzieningen met een landelijke instroom en er weinig of geen ruimte meer is voor specialisatie; c) de jeugdzorg geen aanbod heeft voor meiden van 18 jaar en ouder; d) de vrouwenopvang in principe geen minderjarigen opvangt. Loverboyproblematiek en eergerelateerd geweld tegen jongeren is te complex voor generiek aanbod. Zo zien we dat kranten en nieuwssites er al in 2000 melding van maakten dat loverboys meiden ronselden binnen de jeugdzorg. 12 Jaar later heeft de jeugdzorg hier nog steeds geen antwoord op gevonden en dringen loverboys en hun handlangers zelfs jeugdzorgvoorzieningen binnen. In een gespecialiseerde voorziening als Asja is dit in 12,5 jaar tijd nog nooit voorgekomen. Kortom, de jeugdzorg biedt ook geen alternatief, mede in het licht dat er in de jeugdzorg geen zicht is op jeugdprostitutie en seksuele grensoverschrijdingen, er grote problemen bestaan als het gaat om de veiligheid van meisjes die het slachtoffer zijn van loverboys en er in de afgelopen jaren geen adequate zorgprogramma's zijn ontwikkeld voor deze doelgroep. Ook bij eergerelateerd geweld zijn er knelpunten binnen de reguliere zorg voor jeugd. Kindermishandeling - Loverboyproblematiek en eergerelateerd geweld zijn vormen van kindermishandeling. De Kinderombudsman liet zich onlangs zeer kritisch uit over de aanpak van kindermishandeling. In een brandbrief schreef hij dat de aanpak van kindermishandeling faalt in ons land. Ondanks het feit dat dit kabinet aangeeft prioriteit te leggen bij kindermishandeling laat de staatssecretaris een groep ernstig mishandelde en misbruikte kinderen in de kou staan. In het 1 Asja is een opvangvoorziening voor slachtoffers van loverboys en Zahir is een opvangvoorziening voor slachtoffers van eergerelateerd geweld; beide vangen minderjarige meisjes en jonge vrouwen op in de leeftijd van 12 t/m 23 jaar. 1

2 verlengde hiervan willen wij u er op wijzen dat de staatssecretaris de kamerbreed aangenomen motie van de leden Berndsen (D66) en Van Nieuwenhuizen (VVD) over het waarborgen van structureel aanbod voor slachtoffers van eergerelateerd geweld op een nogal bijzondere manier interpreteert. Zij wil de pilots eergerelateerd geweld tot 2014 financieren; daarna brengt zij de hulp aan slachtoffers van eergerelateerd geweld onder in de reguliere vrouwenopvang. Wordt hiermee de hete aardappel twee jaar doorgeschoven of tijd gekocht? Specialistische zorg tegen dezelfde prijs als generieke zorg De meeste slachtoffers van geweld in afhankelijkheidsrelaties kunnen goed geholpen worden bij een reguliere vrouwenopvang- of jeugdzorgvoorziening. Er zijn echter specifieke problematieken en doelgroepen waarbij de reguliere aanpak niet toereikend is. Dit geldt in ieder geval voor slachtoffers van eergerelateerd geweld, slachtoffers van loverboyproblematiek en buitenlandse slachtoffers van mensenhandel. Het is daarom raadzaam om binnen het stelsel vrouwenopvang naast algemene of generieke voorzieningen ook een klein aantal gespecialiseerde voorzieningen een plek te geven. Juist ook bij problematieken die zich voordoen op het grensvlak van de jeugdzorg en de volwassenenzorg, zoals loverboyproblematiek en eergerelateerd geweld. Onze ervaring is dat het mogelijk is adequaat en effectief aanbod te ontwikkelen tegen standaard tarieven. Dit werkt op korte en lange termijn kostenbesparend. De juiste dingen goed doen! Er dient gestuurd te worden op zorg op maat om te voorkomen dat we langdurige zorgafhankelijkheid creëren en draaideurcliënten. Generiek aanbod is niet altijd voor alle problematiek toereikend. We moeten het paard niet achter de wagen spannen. Naar analogie van de ziekenhuiswereld: als iemand ernstig verbrand is, is hij of zij het best geholpen bij een van de brandwondencentra in Nederland en niet bij het dichtstbijzijnde streekziekenhuis dat wel algemene kennis van brandwonden heeft maar hier niet in gespecialiseerd is. Om specialisme en expertise op te bouwen en te behouden, wordt er in de ziekenhuiswereld gespecialiseerd. Complexe verrichtingen worden verdeeld onder de ziekenhuizen zodat zij zich kunnen specialiseren: niet 20 ziekenhuizen die ieder 5 keer een specialistische behandeling verrichten maar 2 ziekenhuizen die deze 100 keer uitvoeren. De rijksoverheid geeft aan dat zij het belangrijk vindt dat er in Nederland gewerkt wordt met erkende interventies. Het zorgprogramma Asja is door de erkenningscommissie interventies van het Nederlands Jeugd Instituut, het RIVM en het Nederlands Centrum Jeugdgezondheid erkent als effectieve interventie en opgenomen in de databank jeugdinterventies. Het is de eerste keer dat de commissie een compleet zorgprogramma heeft erkend; tot nu toe heeft zij alleen enkelvoudige interventies erkend. Debat in tweede kamer over aanpak geweld in afhankelijkheidsrelaties Op 21 maart spreekt de tweede kamer over de aanpak van geweld in huiselijke kring en geweld in afhankelijkheidsrelaties. Wij maken ons ernstige zorgen over de voornemens van de staatssecretaris van VWS, zoals ze deze heeft beschreven in haar brief Aanpak van geweld in afhankelijkheidsrelaties, dd. 14 december Wij vragen de Vaste Kamercommissie van VWS dan ook het volgende: a) Asja II is gestart als pilot in het kader van de Regeling Uitstap Programma s Prostituees (RUPS). Na afloop van deze pilot heeft de rijksoverheid (Justitie) de financiering verlengd tot Er zijn geen toezeggingen gedaan over verlenging van de financiering. Wij vragen u er zorg voor te dragen dat Asja II per 1 januari 2012 gecontinueerd kan worden en structureel gefinancierd wordt. b) Kunt u er voor zorgen dat ook vanaf de opvang van meiden die slachtoffer zijn van eergerelateerd geweld als specialistisch aanbod gecontinueerd kan worden? Als bijlage vindt u eerdere petities die wij aan de kamer stuurden over dit onderwerp en brieven aan de staatssecretarissen over dit onderwerp. 2

3 Bijlage 1 Open brief aan staatssecretaris Veldhuijzen Van Zanten, dd. 11 februari 2012 Daar was ik dat hoertje! Hier ben ik gewoon Annick. Geachte staatssecretaris, Donderdag 9 februari vond er in de Tweede Kamer een debat plaats over de Rijksbrede aanpak loverboyproblematiek. U deed daar enkele uitspraken waar wij graag vanuit de praktijk op willen reageren: 1) U wilt voorkomen dat meisjes die het slachtoffer zijn van loverboys gestigmatiseerd worden. 2) U wilt specifieke expertise in het generieke aanbod; met andere woorden, alle jeugdzorgaanbieders moeten de kennis en kunde in huis hebben om hulp te bieden aan slachtoffers van loverboys. 3) U vindt dat het hulpaanbod in beeld moet worden gebracht. Stigmatisering van meisjes U wilt voorkomen dat slachtoffers van loverboys de welbekende sticker op hun voorhoofd geplakt krijgen. Daarom zou het beter zijn om deze meisjes niet in gespecialiseerde voorzieningen op te vangen maar in algemene (jeugdzorg)voorzieningen. Onlangs zei een meisje: Hier ben ik gewoon Annick. In die andere voorziening was ik dat hoertje. Annick is opgenomen in Asja, een behandelvoorziening voor meiden die het slachtoffer zijn van loverboys. Bij Asja is iedereen aangerand, verkracht en seksueel misbruikt. De meiden van Asja zijn via dwang, misleiding of geweld in de prostitutie beland of stonden hier al met één been in. Dat is normaal bij Asja, daarin onderscheidt een meisje zich niet van de andere meiden. Maar in een gewone jeugdzorgvoorziening val je juist op als je in de prostitutie hebt gewerkt. Daar ben je niet Annick maar dat hoertje. Daar roddelen de andere meiden en jongens over. Voor sommige jongens is het een vrijbrief om je seksueel te benaderen en/of weer grenzen te overschrijden. Annick praatte niet over de gedwongen prostitutie, over de aanrandingen en groepsverkrachtingen in de instelling voor jeugdzorg waar ze was geplaatst; niet met leeftijdgenoten en niet met hulpverleners. Doordat ze er niet over praatte, kon ze ook niet geholpen worden met haar specifieke probleem. In een daartoe geëquipeerde instelling (zoals Asja is) kon Annick er wel over praten. Meiden kunnen werken aan het specifieke probleem en dat is dringend noodzakelijk. Ik snap dat u denkt dat meisjes in voorzieningen als Asja eerder gestigmatiseerd worden; interessant is dat het omgekeerde het geval is. Alle (jeugd)zorgaanbieders moeten kennis en kunde hebben van loverboyproblematiek U wilt toe naar specifieke expertise in generaal aanbod. Net als wij bent u van mening dat loverboyproblematiek om specifieke expertise vraagt. Het zou mooi zijn als iedere instelling voor (jeugd)zorg en (jeugd)-ggz deze specifieke expertise in huis zou hebben. De realiteit is anders. U weet dat de Bureaus Jeugdzorg en de Jeugdzorginstellingen geen cijfers bijhouden over jeugdprostitutie, loverboyproblematiek en seksuele grensoverschrijdingen. Terwijl deze problematiek hoog op de politieke en maatschappelijke agenda staat; kunnen de jeugdzorginstellingen geen cijfers leveren. Dat is verontrustend. Immers, wat je niet ziet, is er niet. Het impliceert ook dat er geen aandacht aan wordt besteed. Zouden instellingen die geen flauw benul hebben van het aantal slachtoffers dat ze in huis hebben, zich bezighouden met het opbouwen van specifieke expertise op dit terrein? Hoe kunnen we het probleem op deze wijze daadkrachtig aanpakken?! Al onze meiden hebben al generieke hulp gehad; zonder resultaat 3

4 Specifieke expertise is keihard nodig. Vrijwel alle meisjes die opgenomen zijn bij Fier (Asja) hebben eerder hulp gehad van generieke instellingen voor jeugdzorg (plus) : 87% heeft eerder ambulante hulp gehad en maar liefst tweederde is opgenomen geweest in de residentiële jeugdzorg (plus). Ruim 40 procent van de meisjes die wij opnemen is in meerdere voorzieningen opgenomen, soms wel in tien verschillende instellingen! Het gaat dan om crisisopvang, Blijf-van-mijn-lijfhuizen (ook voor minderjarigen), Justitiële Jeugdinrichtingen en internaten. We willen u een inkijkje geven in de achtergrond van onze meiden. Vrijwel alle meiden zijn eerder in hun leven aangerand of verkracht (vaak al in de basisschoolleeftijd en soms al eerder). Als de meiden bij Asja worden opgenomen is 40% zwanger geweest; bij tweederde is sprake van middelenafhankelijkheid; een derde gebruikt harddrugs; meer dan de helft heeft zelfmoordgedachten; 20% heeft al eens een suïcidepoging gedaan; 70% heeft eetproblemen; en 44% automutileert. Het gaat hier om meisjes die zonder adequate en specialistische behandeling een hoog risico lopen om tienermoeder te worden, een persoonlijkheidsstoornis te ontwikkelen en of bijvoorbeeld afhankelijk te worden van middelen. Wij baseren ons hier op een onderzoek dat uitgevoerd wordt onder 104 meisjes die de afgelopen jaren bij Asja zijn opgenomen. Het gaat om voorlopige onderzoeksresultaten. Als we deze meisjes binnenkrijgen (gemiddelde leeftijd 17 jaar; spreiding 13 t/m 23 jaar) vragen wij ons af of ze niet beter meteen gespecialiseerde zorg hadden kunnen krijgen in plaats van generieke zorg; waar vanzelfsprekend vraaggericht wordt gewerkt. Loverboyproblematiek vraagt om motivatie, moed, volharding en onverschrokkenheid Jeugdprostitutie, loverboyproblematiek of mensenhandel is een zeer urgent maatschappelijk probleem dat om daadkracht vraagt. Meiden vaak kinderen nog - die in handen vallen van pooierboys, kinderhandelaren, mensenhandelaren hebben geen tijd om te wachten op nog een onderzoek en nog een inventarisatie. Iedere dag dat we langer wachten met daadkrachtig beleid is er een te veel. U heeft te maken met keiharde criminelen én met de meest kwetsbare meisjes van onze samenleving. U moet het ons maar niet kwalijk nemen, maar een inventarisatie van beschikbare interventies ervaren wij als een gebrek aan daadkracht en het vooruitschuiven van besluitvorming. Van uitstel komt afstel en zo worden de meest kwetsbare meiden opnieuw de dupe. Nu niet van jongens en mannen die hun handen niet van ze af kunnen houden maar van falend overheidsbeleid. Opvallend is dat u geen enkele keer hebt genoemd dat het zorgprogramma Asja (voorlopig) erkend is als in theorie effectief door de onafhankelijke erkenningscommissie interventies van het Nederlands Jeugd Instituut (NJI), het RIVM en het Nederlands Centrum Jeugdgezondheid (NCJ). Daar zijn we trots op. Daar hebben we 15 jaar keihard aan gewerkt: om de kennis en expertise op te bouwen die nodig is om gespecialiseerde hulp te kunnen bieden aan slachtoffers van loverboys. U weet dat de financiering van Asja II tijdelijk is en dat het nog maar de vraag is of Asja I gefinancierd blijft worden na de decentralisatie-operaties in de jeugdzorg en de vrouwenopvang. Overigens willen wij opmerken dat het niet alleen gaat om overheidsbeleid. We hebben met een maatschappelijk probleem te maken waar allen een vuist moeten willen maken. Uitnodiging Wat we vaak merken is dat mensen zich vaak niet écht iets kunnen voorstellen bij pooierboyproblematiek (=kinderhandel!). Wij willen u daarom uitnodigen om een keer bij ons langs te komen en te lunchen of te dineren met de slachtoffers van pooierboys die wij in huis hebben. Vanzelfsprekend zijn staatssecretaris Teeven en minister Opstelten ook welkom. Immers, ook van hen vraagt deze problematiek motivatie, moed, volharding en onverschrokkenheid. We horen graag van u of u op onze uitnodiging in gaat. Drs. L. Terpstra Drs. A. van Dijke Raad van Bestuur Fier Fryslân 4

5 Bijlage 2 Rijksbrede aanpak loverboyproblematiek, dd. 31 januari 2012 In de aanloop naar het algemeen overleg over de Rijksbrede aanpak loverboyproblematiek inclusief het vraagstuk van het ronselen van meisjes in jeugdzorginstellingen en het onderzoek van het Verwey Jonkers Instituut willen wij het volgende onder uw aandacht brengen. AANBEVELINGEN (WAT IS NODIG?) 1. Verplichte registratie van loverboyproblematiek in de jeugdzorg en in de vrouwenopvang. 2. Erken dat slachtoffers van pooierboys/ loverboys gespecialiseerde zorg nodig hebben. 3. Zet waar mogelijk erkende en effectieve zorgprogramma s in. 4. Garandeer dat slachtoffers van pooierboys gespecialiseerde zorg krijgen (nu verdwijnen ze in jeugdzorg). 5. Draag zorg voor een beperkt aantal plaatsen in de gesloten jeugdzorg voor meiden die zich in een open setting niet kunnen handhaven. 6. Leg het accent op gespecialiseerde opvang- en behandelplaatsen in een open setting. Daar kunnen vormen van dwang en drang vorm en inhoud krijgen. 7. Maak het mogelijk dat bovenregionale of landelijke gespecialiseerde zorg wordt gefinancierd (vanuit veiligheidsoverwegingen moeten slachtoffers van loverboys in een andere regio worden opgevangen en behandeld dan de regio waar ze wonen). 8. Draag zorg voor structurele financiering van de Asja-plaatsen die nu nog incidenteel worden gefinancierd door de rijksoverheid. Draag zorg voor erkenning van Asja als landelijk werkende instelling. 9. Draag er zorg voor dat er adequate financiering komt voor de zorg aan slachtoffers van loverboys die vanwege veiligheidsrisico s - niet in hun eigen regio worden opgevangen en behandeld (jeugdzorg en GGz worden regionaal gefinancierd). 10. Faciliteer/verplicht intensieve samenwerking tussen zorg en justitie t.b.v. het verhogen van de aangiftebereidheid van slachtoffers; én het melden van kennis van delicten en andere relevante kennis voor opsporing en vervolging van pooierboys (kinderhandelaren/mensenhandelaren) door slachtoffers én hulpverleners/behandelaren. ONDERBOUWING Geen zicht op omvang - Er is geen zicht op de omvang van loverboyproblematiek bij instellingen voor vrouwen- of maatschappelijke opvang en jeugdzorg (Verwey Jonker Instituut). Er zijn echter aanwijzingen dat loverboy-problematiek op aanzienlijke schaal voorkomt in Nederland. De Inspectie Onderwijs meldde dat gemiddeld een kwart van de scholen voor voortgezet onderwijs aangeeft last te hebben van loverboys: 25% van de vmbo-scholen, 11% van de havo/vwo-opleidingen en 22% van de scholen voor voortgezet speciaal onderwijs. 2 Internaten en JJI s rapporteerden dat bij het overgrote deel van de geplaatste meisjes sprake is van (angst voor) loverboyproblematiek. 3 Het is bekend dat slachtoffers van seksueel misbruik en gedwongen prostitutie door schuld- en schaamtegevoelens en door ambivalente gevoelens tegenover hun loverboys (verliefdheid en angst) niet snel openheid van zaken geven. Daarom is het zorgelijk dat de jeugdzorg deze problematiek niet registreert. Het is van belang dat de jeugdzorg uiterst alert is op signalen van kinderhandel (loverboyproblematiek) en dit 2 De staat van het Nederlandse onderwijs. Onderwijsverslag 2007/2008. Utrecht, De betovering verbroken. Methodiek preventie en aanpak meisjesprostitutie, NIZW Jeugd. Amsterdam,

6 systematisch registreert. De kans is anders groot dat het gemist wordt. Het lijkt ons dan ook zinvol dat de minister de jeugdzorg verplicht om deze problematiek te gaan registreren. One size fits all? - De United Nations, de Europese Unie en de Nationaal Rapporteur Mensenhandel pleiten voor gespecialiseerde zorg. De minister van Jeugd en Gezin gaf indertijd aan dat gespecialiseerde zorg niet nodig was: vraaggericht werken zou voldoende moeten zijn bij deze problematiek. Wat de minister vergeet is dat het hier om meisjes gaat die ernstig zijn getraumatiseerd door (seksueel) misbruik. Zij zijn meestal niet alleen misbruikt door loverboys en in de prostitutie maar ook al eerder in hun leven (incest, aanrandingen, (groeps)verkrachtingen). Uit dossieronderzoek van Fier blijkt dat 40% van de meiden zwanger is geweest; tweederde gebruikt soft drugs en een derde harddrugs; van 10% is bekend dat ze slachtoffer zijn van incest; 87% heeft eerder ambulante hulpverlening en tweederde residentiële hulpverlening gehad; meer dan de helft heeft zelfmoordgedachten en 1 op de 5 meiden heeft al eens een suïcidepoging gedaan; 70% heeft eetproblemen; 44% automutileert etc. Met andere woorden, het gaat hier om meisjes die zeer beschadigd zijn en die zonder adequate behandeling een hoog risico lopen om tienermoeder te worden, afhankelijk of verslaafd te raken van middelen; een persoonlijkheidsstoornis te ontwikkelen (zoals borderline problematiek) etc. Oftewel: langdurig zorg afhankelijk! Grijp waar mogelijk snel en adequaat in middels adequate behandelprogramma's om ook in toekomst erger te voorkomen. In de jeugdzorg wordt gewerkt met algemene behandelprogramma s (one size fits all) waarbij rekening wordt gehouden met de specifieke problematiek van individuele jongeren (vraaggericht werken). Dit is niet toereikend voor deze doelgroep: een doorsnee professional in de jeugdzorg is onvoldoende toegerust om adequate hulp te bieden bij de hiervoor geschetste problematiek. Daarom is gespecialiseerde zorg en een specifiek zorgprogramma noodzakelijk. dit werkt op termijn kostenbesparend! Uitgangspunt moet zijn: meer voor minder. Samenwerking zorg en justitie - Laat u inspireren door het motto Niet dweilen met de kraan open. Met andere woorden, uitgangspunt is dat we iedere loverboy pakken. Slachtoffers van loverboys hebben kennis van delicten, die in het pooierboy-, kinderhandel-, mensenhandel- en of het criminele circuit plaatsvinden. Daarnaast hebben ze kennis van andere voor opsporing, aanhouding, vervolging en berechting - relevante zaken, zoals namen, adressen, auto s, nummerborden, wapenbezit en drugshandel. Het is van belang om het doen van aangifte zo kindvriendelijk mogelijk te maken. Het is van belang dat vanuit de zorg slachtoffers worden gestimuleerd om aangifte te doen. Als een slachtoffer dat niet wil, kan ingezet worden op het melden van relevante zaken via Meld Misdaad Anoniem i.h.k.v. de stapelmethode. Zowel slachtoffers als professionals zouden moeten melden bij Meld Misdaad Anoniem. Daarnaast moeten politie, justitie en de rechtelijke macht voldoende gefaciliteerd zijn om deze zaken op te pakken en af te handelen. In het verlengde hiervan is intensieve samenwerking tussen zorg, politie en justitie noodzakelijk. Zorgprogramma Asja = erkende interventie - Het zorgprogramma Asja (residentiële zorg) is specifiek ontwikkeld voor slachtoffers van loverboy s. Het zorgprogramma Asja is erkend als voorlopig in theorie effectief door de erkennings-commissie interventies van het Nederlands jeugd Instituut (NJI), het RIVM en het Nederlands Centrum Jeugdgezondheid (NCJ). - De meiden komen niet in aanraking met jongens (niet in de leefgroep en niet op school) omdat ze bij opname nog te kwetsbaar zijn voor de verleidingstechnieken van de pooierboys of hun handlangers; onvoldoende weerbaar zijn voor grensoverschrijdend gedrag en verkrachtingen; en zelf nog te veel van de aandacht van jongens afhankelijk zijn (verwarren seks en intimiteit). - Meiden in de leeftijd van 13 t/m 23 jaar komen in aanmerking voor opname. Juist bij loverboyproblematiek is het van belang om ook jongeren in de leeftijd van 18 t/m 23 jaar gespecialiseerde zorg te bieden en niet alleen te focussen op minderjarigen (in de jeugdzorg is de leeftijdsgrens 18 jaar). 6

7 - Jeugdzorg neemt meiden van 17 jaar en ouder vaak niet in behandeling omdat zij al bijna 18 zijn en ze dan geen recht meer hebben op jeugdzorg. Loverboys hebben het vaak juist gemunt op meiden van 16 à 17 jaar (vanaf 18 jaar is prostitutie legaal). - In jeugdzorg plus voorzieningen worden deze meiden vaak nog opgesloten. Juist voor meiden die voortdurend in de gaten werden gehouden en/of opgesloten werden door pooierboys is dit doorgaans geen goed behandelklimaat. Het zorgprogramma Asja sluit meiden niet op en heeft alternatieven ontwikkeld die net zo adequaat zijn voor de veiligheid en bescherming van de meiden. Onze ervaring is dat de meeste meisjes niet opgesloten hoeven te worden als er sprake is van een gespecialiseerd zorgprogramma, toegesneden op hun problematiek. - Voorwaarde voor een open setting is dat meiden in een andere regio dan waar ze wonen, moeten worden opgevangen omdat de kans anders te groot is dat ze met hun pooierboys of het criminele circuit (de handlagers) in contact komen. - Slachtoffers loverboys hebben naast orthopedagogische behandeling (jeugdzorg) ook behandeling nodig voor PTSS (GGz). Asja biedt integraal orthopedagogische behandeling en kinder- en jeugdpsychiatrie. - Asja biedt gespecialiseerde zorg voor dezelfde prijs als de algemene behandelprogramma s in de jeugdzorg. - Inzetten op aangiften opdat de daders ook daadwerkelijk opgepakt en veroordeeld kunnen worden! Expertisecentrum - Fier Fryslân is een expertisecentrum op het terrein van loverboyproblematiek, kinderhandel en mensenhandel. In 2011 heeft Fier Fryslân 201 nieuwe slachtoffers in de leeftijd van 13 t/m 23 jaar in zorg genomen: 117 slachtoffers van loverboys (waarvan 87 residentiële hulp kregen) en 84 buitenlandse slachtoffers mensenhandel (waarvan 28 residentiële hulp kregen). De kanttekening is op zijn plaats dat slachtoffers die voor 2011 in zorg zijn genomen en waarvan de hulpverlening in 2011 doorliep niet in deze cijfers zijn meegenomen. 7

8 Bijlage 3 Opvang- en behandelcapaciteit t.b.v. slachtoffers loverboys behouden en uitbreiden ( ) RUPS-regeling -Tijdens de behandeling van de Voorjaarsnota 2008 is door de tweede kamer een amendement aangenomen om een impuls te geven aan de totstandkoming van uitstapprogramma s voor prostituees. Op 1 juli 2011 loopt De Regeling Uitstapprogramma's Prostituees (RUPS) af; de subsidie houdt dan op. De pilots die i.h.k.v. de RUPS-regeling zijn gefinancierd hadden het doel om een aanpak te ontwikkelen die vrouwen een nieuwe baan en een nieuwe toekomst biedt en zo de drempel te verlagen om uit de prostitutie te stappen. De drempel om uit het loverboycircuit te stappen en of met de prostitutie te stoppen en een nieuw leven op te bouwen is hoog door intimidatie, geweld, dwang of drang door pooiers en loverboys, door psychische klachten zoals traumatisering en het Stockholm syndroom 4, door gebrek aan goede opvang en sociale problemen, zoals isolement, schulden, huisvestingsproblemen en gaten in het cv. De pilots die i.h.k.v. de RUPS-regeling worden uitgevoerd, hebben een lokaal of regionaal karakter en richten zich op meerderjarige prostituees. De minister van justitie heeft aangegeven dat de RUPSregeling per stopt en dat het aan de lokale overheden is om de in de pilots ontwikkelde aanpak al dan niet te blijven financieren na 1 juli Pilot Asja II - Fier Fryslân is een expertise- en behandelcentrum op het terrein van geweld in afhankelijkheidsrelaties, dat hulp biedt bij het voorkomen van geweld, het stoppen van geweld en bij de gevolgen van geweld. Daarbij richt Fier zich op kinderen, jongeren en volwassenen; op slachtoffers, plegers en getuigen van geweld. Omdat kinderen en jongeren het meest kwetsbaar zijn voor geweld in de privésfeer, zijn zij speerpunt. Fier Fryslân heeft verschillende specifieke kleinschalige opvang- en behandelvoorzieningen voor jongeren in de leeftijd van 13 tot en met 23 jaar die op de vlucht zijn voor bedreiging en geweld. Fier heeft twee kleinschalige (crisis)opvang en behandelvoorzieningen voor meisjes en jonge vrouwen die door intimidatie, geweld, bedreiging en of misleiding in de prostitutie terecht zijn gekomen of hier ernstig risico op lopen: Asja I in het noorden en Asja II in het oosten van het land. Asja II is een pilot gefinancierd vanuit de RUPS-regeling. Uitgangspunt: huidige aantal plaatsen in stand houden of uitbreiden - Asja biedt opvang, bescherming, veiligheid en behandeling aan meisjes en jonge vrouwen die tientallen of honderden keren zijn misbruikt, mishandeld en uitgebuit. Zij hebben recht op goede opvang, bescherming en behandeling, gericht op een snelle maatschappelijke terugkeer en zelfstandigheid. Het is tijd voor meer en kwalitatief goede opvangplekken voor deze meisjes, niet minder. Dit uitgangspunt wordt nog eens onderstreept doordat de regering van plan is om de minimumleeftijd voor prostituees te verhogen naar 21 jaar. Dit betekent dat er een groep jonge vrouwen de hand moet worden gereikt om te voorkomen dat zij in het illegale prostitutiecircuit terechtkomen. 4 Het Stockholmsyndroom is het psychologisch verschijnsel dat soms optreedt tijdens een gijzeling. Het verschijnsel houdt in dat de gegijzelde sympathie voor de gijzelnemer krijgt. Aangenomen wordt dat het Stockholmsyndroom tot ontwikkeling kan komen in een omstandigheid waar de gijzelnemer absolute controle over de gegijzelde kan uitoefenen en binnen die absolute controle voorziet in de basisbehoeften van het slachtoffer, bijvoorbeeld door het geven van voedsel of beschutting. Voor buitenstaanders is dit een paradoxale situatie, omdat het ook bij de gegijzelde bekend is dat hij zich slechts in een afhankelijke situatie bevindt als gevolg van de acties van de gijzelnemer. 8

9 Specials: ernstige dreiging en noodzaak van bescherming en veiligheid - Kenmerkend voor loverboyproblematiek is dat: - deze meisjes een zeer sterke binding hebben met diegenen die hen bedreigen, misbruiken en/of mishandelen (loverboy/pooierboy/pooier/mensenhandelaar) waardoor de drang om terug te keren groot is; - deze meisjes intensief gezocht en bedreigd worden en er grote moeite wordt gedaan hen terug te krijgen in het loverboy- of prostitutiecircuit; niet door een individu maar door een groep (loverboynetwerk); - door deze intensiteit van de bedreigingen (en verleiding) opvang buiten de eigen regio essentieel is; - geweld en de dreiging gelegitimeerd worden binnen de groep (geen schaamte, integendeel: verwachting en trots), waardoor het risico op escalatie en ernstige gevolgen groot is. Specials: effectieve en duurzame zorg is kostenbesparende zorg! - In de (crisis)opvang en de jeugdzorg wordt grotendeels gewerkt met algemene zorgprogramma s: one size fits all. De ervaring leert dat algemene zorgprogramma s niet toereikend zijn bij loverboyproblematiek: - de meisjes zijn doorgaans ernstig getraumatiseerd door het geweld en hebben (trauma)behandeling nodig, die in de reguliere voorzieningen niet beschikbaar is; - de meisjes hebben te maken gehad met (seksuele) grensoverschrijdingen en seksueel geweld en zijn niet weerbaar zijn op dit punt. Gemengde groepen zoals gebruikelijk in de (jeugd)zorg zijn dan ook volledig ongeschikt voor deze meisjes; - er is schaamte en angst voor het stigma dat hoertje, waardoor ze zich in algemene voorzieningen afsluiten en geen adequate hulp mogelijk is; - Amerikaans onderzoek (The Adverse Childhood Experiences) toont aan dat kinderen/jongeren die geconfronteerd zijn met potentieel traumatische gebeurtenissen zoals misbruik, mishandeling en verwaarlozing als volwassene aanzienlijk meer kans hebben op gezondheids-, psychische-, sociale en andere problemen. Daarom wordt bij Asja traumabehandeling geboden. Dit reduceert de kans op problemen in de volwassenheid en is daarmee juist kostenbesparend; verschillende experts benadrukken het belang van gespecialiseerde opvang voor slachtoffers van loverboys en of eergerelateerd geweld zoals de Nationaal Rapporteur Mensenhandel, Ecpat/Defence for Children en Stop Kindermisbruik. Vraagstelling - Het uitgangspunt dat lokale overheden de uitstapprogramma s voor prostituees in hun eigen verzorgingsgebied moeten financieren, brengt een dilemma met zich mee voor Asja II. De meisjes en jonge vrouwen in de opvang worden namelijk ernstig bedreigd door mensen uit hun directe omgeving en moeten daartegen beschermd worden. Doorgaans betekent dit dat zij in een gesloten voorziening worden geplaatst waar je moeilijk in, maar nog moeilijker uit kunt. Bovendien zijn dergelijke voorzieningen alleen beschikbaar voor minderjarigen en niet voor jongeren van 18 jaar en ouder. In 2009 was 56% van de meisjes en jonge vrouwen die in Asja werden opgevangen meerderjarig. Ons inziens horen deze meisjes en jonge vrouwen niet opgesloten te worden. Zij kunnen in een open setting worden geplaatst, mits dit niet in hun eigen regio/provincie is. Knelpunt hierbij is dat de financiering van de zorg gedecentraliseerd is naar provinciaal, regionaal of lokaal niveau. Provincies (jeugdzorg) en gemeenten (WMO) betalen uitsluitend voor cliënten in hun eigen verzorgingsgebied en niet voor cliënten uit andere provincies en gemeenten. Anderzijds financieren de provincies en gemeenten waar de meiden vandaan komen weer geen voorzieningen in andere provincies en gemeenten. Bovenregionale vraagstukken - Dit vraagstuk vraagt om een bovenregionale of landelijke aanpak, zowel vanuit het perspectief van de financiering als vanuit het perspectief dat het vraagstuk op plaatselijk of regionaal niveau te weinig voorkomt. In het verlengde hiervan kan worden opgemerkt dat 9

10 de specifieke kennis en kunde waar de problematiek om vraagt niet aanwezig is in de algemene voorzieningen. De financiering van bovenregionale, bovenprovinciale en of landelijk werkende voorzieningen staat onder druk; dit geldt in versterkte mate voor voorzieningen zoals Asja en Zahir die alleen jongeren opnemen die niet in de provincie wonen. Immers, gemeenten en provincies betalen wel voor de voorzieningen in hun eigen gemeente of provincie maar niet voor voorzieningen in andere gemeenten en provincies (terwijl daar wel kinderen/jongeren zijn opgenomen uit hun eigen gemeente/provincie). Top Referente Jeugdzorg - Als lid van het Landelijk Centrum Vroegkinderlijke chronische Traumatisering heeft Fier Fryslân een opdracht in het ontwikkelen van Top Referente Traumabehandeling voor (vroegkinderlijk) getraumatiseerde kinderen en jongeren. Het betreft complexe problematiek die specialistische zorg behoeft. In het verlengde hiervan heeft Fier Fryslân de ambitie om Top Referente Jeugdzorg (TRJ) te ontwikkelen. TRJ richt zich op jongeren met ernstige en meervoudige problematiek, zoals slachtoffers van loverboys, en biedt programma s aan waarin: niet alleen naar de actuele problematiek wordt gekeken (bovenliggende problematiek) maar ook naar de onderliggende problematiek en deze gelijktijdig, integraal en samenhangend worden behandeld; de kennis en expertise van de jeugd-ggz en de jeugdzorg volledig geïntegreerd zijn en elkaar versterken (Jeugdtraumabehandeling maakt onderdeel uit van Top Referente Jeugdzorg); professionele inzet en de inzet van ouders en andere belangrijke mensen uit de leefomgeving van de jongere van even groot belang is; het accent ligt op normaliseren, successen opdoen en jongeren in hun kracht zetten en behandeling dit proces ondersteunt. Als alle (jeugd)zorg lokaal wordt georganiseerd en gefinancierd dan betekent dit afbraak van specialistische (top referente) zorg. Immers, naarmate de schaal waarop de zorg geboden wordt kleiner wordt zal er meer gewerkt moeten worden met algemene voorzieningen die in theorie alles kunnen. Specialistische voorzieningen hebben een functie in kennis en methodiekontwikkeling waar de algemene voorzieningen hun voordeel mee kunnen doen. Conclusie - Met kennis van al het bovenstaande pleiten wij voor het structureel maken van de pilot Asja II: de opvang, hulp en behandeling van deze meisjes en jonge vrouwen vraagt specifieke deskundigheid en gespecialiseerde voorzieningen. Daarnaast pleiten wij voor uitbreiding van het aantal plaatsen, omdat de problematiek groter is dan de oplossingscapaciteit. Verder is het van belang dat dit type specialistische opvang- en behandelvoorzieningen een landelijke functie hebben en houden, omdat deze hoogwaardige specialistische zorg voor een gangbare en standaard kostprijs (vergeleken met de jeugdzorg) gerealiseerd wordt. Dit aanbod werkt kostenbesparend op langere termijn. Raad van bestuur Fier Fryslân Drs. L.E. Terpstra Drs. A. van Dijke 10

11 Bijlage 4 Petitie Eergerelateerd geweld en loverboyproblematiek vragen gespecialiseerde hulp (oktober 2010) Eergerelateerd geweld is een ernstig maatschappelijk probleem dat een specifieke aanpak en gespecialiseerde behandeling vraagt Erken dat er problematieken zijn in het domein van de (jeugd)zorg die niet op provinciaal niveau of het niveau van een stadsregio opgelost kunnen worden Laat de huidige expertise op dit terrein niet verloren gaan door de decentralisatie van de (jeugd)zorgbudgetten Een echte eyeopener is het boek De dochters van Zahir, waarvoor medewerkers van Fier intensief onderzoek deden naar eerculturen. Onthullend detail: Seksueel misbruik komt in grote mate voor in eerculturen. Tweede in de rij is het boek Chatten: uitdaging of drempel?!, een handleiding voor online hulpverlening. Bijzonder is het boekje Dromen met daarin teksten en foto s van meiden uit de anonieme opvang. De dochters van Zahir, Tussen traditie en wereldburgerschap De dochters van Zahir beschrijft de ervaringen en de kennis die de afgelopen drie jaar door Fier werd opgedaan met de hulpverlening aan meiden uit eerculturen. Meiden die gevlucht zijn van huis vanwege eerkwesties en die soms zeer ernstig werden bedreigd omdat ze de familie-eer hadden geschonden. Binnen de doelgroep maken we onderscheid in vier subgroepen. a) Meisjes en jonge vrouwen die bij hun ouders wonen en weggelopen (gevlucht) zijn van huis b) De groep jonge meiden die hierboven wordt beschreven, maar bovendien zwanger is en ernstig wordt bedreigd vanwege deze schande De grootte van deze groep - de groep waar de dreiging zo groot is dat veilige opvang noodzakelijk is - is nog moeilijk in te schatten. De problematiek vraagt echter wel om specifieke deskundigheid en om specialistische hulpverlening/behandeling. Op dit moment beschikken de reguliere jeugdzorg en de reguliere vrouwenopvang niet over de benodigde kennis en expertise. Daarom is een bepaalde schaal - aantal cliënten - nodig om deze groep goed te kunnen begeleiden. Dit pleit voor centralisering op een beperkt aantal plaatsen in het land. Voor deze groep gelden dezelfde voorwaarden. Daarnaast is het ook noodzakelijk dat er kennis is over bevallen en opvoeden. Bovendien speelt hier ook expliciet de vadervraag. Deze opvang kan het best plaats vinden binnen de Vrouwenopvang, waar ook een pedagogische setting geboden kan worden. De groep is, wederom op basis van de huidige kennis niet zo groot. De opvang is specifiek, dus ook hier geldt dat centralisering nodig is. 11

12 Feiten Eergerelateerd geweld en loverboyproblematiek zijn grote maatschappelijke problemen onder meisjes en jonge vrouwen in de leeftijd van 13 t/m 23 jaar. Eergerelateerd geweld: Omdat de hulp in de reguliere opvang en jeugdzorg aan meisjes en jonge vrouwen die te maken hebben met eergerelateerd geweld nog niet goed aansloot bij hun problematiek, er nog weinig bekend was over aard en omvang van deze problematiek en de behoeften van deze groep, financiert Staatssecretaris Bussemaker vanaf 2007 twee pilots: EVA en Zahir. Sinds de start van de pilot zijn 172 meisjes en jonge vrouwen opgevangen, waarvan 46% minderjarig is. [Brief aan de voorzitter van de Tweede Kamer [18 november 2009, kenmerk DMO/SSO ]. Er is geen onderzoek gedaan naar de omvang van deze problematiek. Er zijn echter aanwijzingen dat relatief veel meisjes uit eerculturen hier slachtoffer van zijn. Meisjes en jonge vrouwen die slachtoffer zijn van eergerelateerd geweld worden actief gezocht en ernstig bedreigd. De slachtoffers zijn ernstig geïntimideerd en getraumatiseerd door grof geweld, bedreigingen, vernederingen, beperkingen in de bewegingsvrijheid, isolatie en of opsluiting. A.g.v. intimidatie en traumatisering kunnen zij zich niet adequaat verweren tegen de plegers en staan ze vaak ambivalent tegenover de plegers. Het is daarom van essentieel belang om deze meisjes en jonge vrouwen tegen zichzelf te beschermen. Veel meiden zijn ook seksueel getraumatiseerd. Dit geldt ook voor een grote groep meisjes en jonge vrouwen die het slachtoffer zijn van eergerelateerd geweld: zij zijn misbruikt binnen de familie (incest) of aangerand/verkracht buiten de familie. Veel meisjes en jonge vrouwen die seksueel getraumatiseerd zijn verwarren seks met intimiteit/liefde waardoor ze bijzonder kwetsbaar zijn voor misbruikrelaties. Noodzaak van gespecialiseerde behandeling buiten de eigen provincie/stadsregio Politiek en samenleving zijn van mening dat jeugdigen niet achter slot en grendel horen en bij voorkeur in een open setting behandeld moeten worden. Ernstig bedreigde meiden c.q. meiden die een gevaar voor zichzelf zijn, kunnen alleen in de eigen zorgregio worden behandeld als zij gesloten worden geplaatst. Deze meisjes en jonge vrouwen kunnen in een open setting worden behandeld indien de opvang en behandeling buiten de eigen zorgregio plaatsvindt. Deze doelgroep vraagt om gespecialiseerde zorg: behandeling in meidengroepen/ lotgenotengroepen, orthopedagogische behandeling in combinatie met jeugd-ggz (traumabehandeling), behandeling gericht op manifeste problematiek (gezags- en gedragsproblematiek) én onderliggende problematiek (o.a. traumatisering). De reguliere jeugdzorg en jeugdzorg plus voorzieningen beschikken niet over de randvoorwaarden en de noodzakelijke deskundigheid en expertise om zorg op maat te bieden voor deze doelgroepen. In de bijlage wordt onderbouwd waarom gespecialiseerde behandeling buiten de eigen zorgregio noodzakelijk is. Bij loverboyproblematiek en eergerelateerd geweld is een crisis vaak aanleiding om hulp te zoeken. Bij geweldsproblematiek krijgen schaamtegevoelens vaak de overhand als de hulp niet direct op gang komt. Wat ook vaak voorkomt is dat meiden het geweld gaan relativeren als de crisis voorbij is. Naarmate het langer duurt voordat de hulp op gang komt hoe groter de kans is dat meiden niet (meer) gemotiveerd zijn voor hulp. Een belangrijke succesfactor is dat er direct hulp beschikbaar is. Bij jeugdzorg plus voorzieningen is doorgaans sprake van wachtlijsten/ 12

13 wachttijden. Juist bij deze doelgroepen is het van belang zorg te dragen voor voldoende behandelplaatsen waar meiden direct terecht kunnen. Obstakels I.h.k.v. de loverboyproblematiek stelt de minister van Jeugd en Gezin dat er een algemene acceptatieplicht geldt voor instellingen voor gesloten jeugdzorg binnen een zorgregio. Maatschappelijk en politiek is er echter grote weerstand tegen het opsluiten van minderjarige. Het zorgprogramma Asja is in de afgelopen 10 jaar ontwikkeld en biedt behandeling in een open setting buiten de eigen regio. De huidige financiering en regelgeving in de (jeugd)zorg vormen echter een groot obstakel om jongeren op te vangen en te behandelen buiten de eigen zorgregio. De minister van Jeugd en Gezin stelt dat in de gesloten jeugdzorg geen speciale plaatsen zijn voor de behandeling en begeleiding van slachtoffers van pooierboys maar dat voor iedere individuele jongere bepaald wordt wat voor hem of haar de meest passende behandeling is. De minster zegt dat de behandeling van meisjes die slachtoffer zijn geworden van pooierboys wordt afgestemd op hun problematiek. De condities in de (gesloten) jeugdzorg c.q. jeugdzorg plus voorzieningen zijn doorgaans 'niet passend' voor deze doelgroepen; bovendien zijn de noodzakelijke kennis, expertise en deskundigheid doorgaans niet voorhanden. De decentralisatie van vrijwel alle zorgbudgetten naar provinciaal of regionaal niveau brengt met zich mee dat de financiering onder druk staat van gespecialiseerde voorzieningen die behandeling bieden aan ernstig bedreigde en getraumatiseerde meisjes buiten de eigen zorgregio. De financiers van (jeugd)zorg willen alleen zorginstellingen in hun eigen regio/provincie financieren. De noodzakelijke uitbreiding van het aantal gespecialiseerde opvang- en behandelplaatsen voor ernstig bedreigde meisjes en jonge vrouwen lijkt momenteel vrijwel onmogelijk terwijl het steeds duidelijker wordt dat het om een omvangrijke doelgroep gaat. Overwegingen Het ontwikkelen van alternatieve concepten van veiligheid, bescherming en behandeling en of het verbeteren van de bestaande concepten is noodzakelijk gezien het hoge aantal minderjarigen dat wegloopt uit c.q. verdwijnt uit gesloten settingen. Het is van belang dat deze meiden zich niet afzetten tegen de hulp die ze krijgen maar zich ondersteund en geholpen voelen. In de gesloten en besloten jeugdzorg zijn nog steeds lange wachttijden voordat minderjarigen geplaatst kunnen worden. Juist bij deze groep is het van belang direct de juiste hulp te bieden. De aard van de problematiek verdraagt het niet om maanden te moeten wachten op hulp. Gespecialiseerde opvang en behandelcentra: Asja en Zahir Fier Fryslân biedt sinds 1999 verblijf, opvang en behandeling aan slachtoffers van loverboys (Asja). Omdat er een tekort aan gespecialiseerde opvang en behandeling is, heeft Fier Fryslân in 2009 een tweede Asja-huis geopend in het oosten van Nederland met een projectsubsidie van het ministerie van Justitie [Regeling Uitstap Programma s Prostituees/RUPS-regeling]. De pilot loopt af in het voorjaar van Ook de opvang en behandeling van meiden die te maken hebben met eergerelateerd geweld betreft een pilot (Zahir). De financiering van deze pilot eindigt op 31 december Het is onduidelijk of en hoe dit aanbod na 2010 gefinancierd gaat worden. Asja en Zahir zijn vergelijkbaar met jeugdzorg plus voorzieningen. 13

14 Fier Fryslân vangt uit heel Nederland slachtoffers van loverboys en eergerelateerd geweld/ eerwraak op. Niet meer dan 4% komt uit de eigen provincie. Hoewel vrijwel alle minderjarige meisjes geplaatst worden door een Bureau Jeugdzorg; betalen de provincies en stadsregio s niet voor deze vorm van jeugdzorg. Zolang Asja of Zahir niet gefinancierd worden door een provincie of stadregio, zijn ze niet erkend als jeugdzorg en mogen er geen jeugdzorg-indicaties worden afgegeven door Bureau jeugdzorg (een vicieuze cirkel). Wij vragen de Tweede Kamer commissie voor Jeugd en Gezin er bij de minister en bij het kabinet op aan te dringen: om een oplossing te zoeken voor de financiering van kleinschalige gespecialiseerde voorzieningen zoals Asja en Zahir die in een open setting een geïntegreerd aanbod bieden van opvang/verblijf, orthopedagogische behandeling en jeugd-ggz 5 aan meisjes en jonge vrouwen die vanwege ernstige veiligheidsrisico s niet in de eigen zorgregio kunnen verblijven het aantal kleinschalige gespecialiseerde behandelplaatsen uit te breiden zodat vraag en aanbod beter in overeenstemming zijn 5 kinder en jeugdpsychiatrie 14

15 - Bijlage - Nationaal Rapporteur Mensenhandel: opvang en behandeling slachtoffers loverboys schiet te kort De Nationaal Rapporteur Mensenhandel heeft aangegeven dat de opvang en behandeling van minderjarige slachtoffers van loverboys tekortschiet. Zij benadrukt het belang van verschillende vormen van opvang: zowel gesloten als open instellingen; dat deze meisjes niet in gevangenisachtige instellingen moeten worden opgevangen; dat de slachtoffers bij voorkeur niet in jeugdgevangenissen en gesloten jeugdinrichtingen moeten worden geplaatst maar op andere beveiligde plekken; dat deze meisjes moeten worden opgevangen op plekken waar alleen meisjes worden geplaatst; dat deze meisjes zo snel mogelijk moeten worden behandeld; dat er in de geïndiceerde jeugdzorg onvoldoende aandacht is voor en visie op methodiek en ontwikkeling om deze slachtoffers echt goed te kunnen behandelen; het belang om een visie te ontwikkelen over hoe om te gaan met deze helaas grote groep zeer kwetsbare meisjes. Kwaliteitseisen voor opvang en behandeling van ernstig bedreigde meisjes en jonge vrouwen Op grond van onze ervaring met de opvang en behandeling van slachtoffers van eergerelateerd geweld en van loverboys komt Fier Fryslân tot de volgende kwaliteitseisen voor adequate hulpverlening en behandeling: Voorkeur voor opvang en behandeling in een open setting omdat veel meisjes en jonge vrouwen jarenlang geïsoleerd en opgesloten zijn of beperkt werden in hun bewegingsvrijheid. Verblijf, begeleiding en behandeling in een open setting buiten de eigen provincie of stadsregio i.v.m. veiligheid. Verblijf in meidengroepen: a.g.v. misbruik en traumatisering zijn deze meiden zeer kwetsbaar voor herhaald misbruik en herhaalde traumatisering waarop een aanzienlijk risico bestaat binnen de doorgaans gemengde groepen in de reguliere jeugdzorg. Categorale opvang en behandeling (lotgenotengroepen). Prostitutie is een zeer beladen onderwerp. De ervaring leert dat meisjes - om niet gestigmatiseerd te worden - weinig tot niets prijsgeven over hun prostitutieverleden en in de reguliere jeugdzorg in algemene behandelprogramma s meedraaien terwijl juist specifieke behandelprogramma s noodzakelijk zijn. In de reguliere jeugdzorg zijn de meiden bang om door andere jongeren gestigmatiseerd te worden als dat hoertje ; in de categorale opvang zijn ze gewoon zichzelf : immers iedereen heeft dezelfde problematiek. Dit geldt ook voor eergerelateerd geweld. Veel meisjes schamen zich voor het geweld en de manier waarop ze thuis worden behandeld; ze leven in twee gescheiden werelden. Westerse jongeren kunnen zich weinig of niets voorstellen bij eergerelateerd geweld en de dilemma s van deze meiden. In de reguliere zorg geven deze meiden vaak weinig bloot van hun problemen uit angst gestigmatiseerd en niet begrepen te worden ( achtergebleven moslims ). In de reguliere jeugdzorg ligt een sterk accent op hulp t.b.v. de manifeste problematiek: doorgaans oppositioneel gedrag (gedrags- en gezagsproblematiek). Behandeling is gericht op emotie- en gedragsregulatie en competentievergroting. Vaak is er weinig aandacht voor onderliggende problematiek zoals misbruik, mishandeling en het getuige zijn van huiselijk geweld. Veel kinderen en jongeren in de jeugdzorg zijn echter getraumatiseerd a.g.v. misbruik, mishandeling en het getuige zijn van huiselijk geweld. Oppositioneel gedrag kan het directe gevolg zijn van traumatisering. Trauma s worden vooral geassocieerd met angst. Woede is echter ook een kenmerk van trauma evenals sensation seeking'. De reguliere programma s in de jeugdzorg voor emotie- en gedragsregulatie hebben het effect van 'een kurk op een fles zetten waarin van alles aan het gisten is'. Als manifeste problematiek wordt behandeld maar de onderliggende problematiek niet wordt aangeraakt, kunnen we op korte 15

Datum Betreft Kenmerk Leeuwarden, 21 januari 2013 Opvang en behandeling U specifieke groepen

Datum Betreft Kenmerk Leeuwarden, 21 januari 2013 Opvang en behandeling U specifieke groepen Ministerie van VWS t.a.v. de staatssecretaris van VWS, de heer Van Rijn Postbus 20350 2500 EJ Den Haag Tweede Kamer der Staten Generaal t.a.v. de leden van de Tweede Kamer Postbus 20018 2500 EA Den Haag

Nadere informatie

de speciale aanpak van Fier

de speciale aanpak van Fier algemene informatie Fier Fryslân biedt hulp bij geweld in afhankelijkheids relaties hulp bij het voorkomen van geweld hulp bij het stoppen van geweld hulp bij de gevolgen van geweld HULP BIJ GEWELD Fier

Nadere informatie

Landelijke studiedagen Jeugdprostitutie/ loverboys

Landelijke studiedagen Jeugdprostitutie/ loverboys Landelijke studiedagen Jeugdprostitutie/ loverboys Linda Terpstra Directie / Raad van Bestuur Fier Fryslân Inspiratiesessie ronde 1 Thema C Loverboys en seksuele grensoverschrijdingen Bescherming en Opvang

Nadere informatie

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG. Datum 10 juni 2014 Betreft Kamervragen. Geachte voorzitter,

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG. Datum 10 juni 2014 Betreft Kamervragen. Geachte voorzitter, > Retouradres Postbus 20350 2500 EJ Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 2008 2500 EA DEN HAAG Bezoekadres: Rijnstraat 50 255 XP DEN HAAG T 070 340 79 F 070 340 78 34

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2012 2013 Aanhangsel van de Handelingen Vragen gesteld door de leden der Kamer, met de daarop door de regering gegeven antwoorden 158 Vragen van het lid

Nadere informatie

FEITEN EN CIJFERS ADVIES- EN STEUNPUNT HUISELIJK GEWELD

FEITEN EN CIJFERS ADVIES- EN STEUNPUNT HUISELIJK GEWELD FEITEN EN CIJFERS Fier Fryslân is een expertise- en behandelcentrum op het gebied van geweld in afhankelijkheids relaties. Onze opvang- en behandelvoorzieningen bieden een veilige plek aan kinderen, jongeren

Nadere informatie

CATEGORALE OPVANG VOOR SLACHTOFFERS MENSENHANDEL

CATEGORALE OPVANG VOOR SLACHTOFFERS MENSENHANDEL CATEGORALE OPVANG VOOR SLACHTOFFERS MENSENHANDEL categorale opvang voor slachtoffers mensenhandel De categorale opvang voor slachtoffers van mensenhandel (COSM) omvat 70 veilige opvangplekken en is in

Nadere informatie

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA Den Haag

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA Den Haag 1 > Retouradres Postbus 20301 2500 EH Den Haag Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA Den Haag Directoraat-Generaal Rechtspleging en Rechtshandhaving Directie Rechtshandhaving

Nadere informatie

FIER FRYSLÂN IN EEN NOTENDOP

FIER FRYSLÂN IN EEN NOTENDOP FIER FRYSLÂN IN EEN NOTENDOP ADVIES- EN STEUNPUNTEN ADVIES EN STEUNPUNT HUISELIJK GEWELD (ASHG) 7x 24 uur telefonisch bereikbaar, via mail en Skype en mogelijkheden voor face-to-face contact (op afspraak)

Nadere informatie

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG > Retouradres Postbus 200 200 EJ Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 200 200 EA DEN HAAG Bezoekadres: Rijnstraat 0 2 XP DEN HAAG T 070 40 79 F 070 40 7 4 www.rijksoverheid.nl

Nadere informatie

Motie. De beraadslaging wordt geopend. De Kamer, gehoord de beraadslaging,

Motie. De beraadslaging wordt geopend. De Kamer, gehoord de beraadslaging, 8 jeugdzorginstellingen door Aan de orde is de behandeling van: - het verslag van een algemeen overleg over het ronselen van meisjes in (31839, nr. 179). De beraadslaging wordt geopend. Voorzitter. Loverboy

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2012 2013 31 015 Kindermishandeling Nr. 82 BRIEF VAN DE MINISTER VAN VEILIGHEID EN JUSTITIE Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Den

Nadere informatie

Een Aanpak Seksueel Geweld voor elke regio!

Een Aanpak Seksueel Geweld voor elke regio! Een Aanpak Seksueel Geweld voor elke regio! Door Suzanne Kok (Nationaal Rapporteur Mensenhandel en Seksueel Geweld tegen Kinderen), Amy Mante-Adu (Rutgers) en Maaike van de Graaf (Gemeente Rotterdam) Dag

Nadere informatie

28638 Mensenhandel. Brief van de minister van Veiligheid en Justitie. Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

28638 Mensenhandel. Brief van de minister van Veiligheid en Justitie. Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal 28638 Mensenhandel Nr. 143 Brief van de minister van Veiligheid en Justitie Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Den Haag, 25 april 2016 Op 14 april heeft de Nationaal Rapporteur Mensenhandel

Nadere informatie

Het doel van het zorgprogramma Asja is om in een periode van 6 tot 12 maanden drie met elkaar samenhangende doelen te realiseren:

Het doel van het zorgprogramma Asja is om in een periode van 6 tot 12 maanden drie met elkaar samenhangende doelen te realiseren: Praktijkvoorbeeld Asja - Friesland Samenvatting Een sterk gestructureerde 7x24-uursprogramma bedoeld voor meisjes van 12 tot en met 23 jaar die via loverboys in de prostitutie terecht zijn gekomen of die

Nadere informatie

ALGEMENE INFORMATIE. Specialistisch hulpaanbod voor meiden

ALGEMENE INFORMATIE. Specialistisch hulpaanbod voor meiden ALGEMENE INFORMATIE Specialistisch hulpaanbod voor meiden Meiden gaan op een andere manier met hun problemen om dan jongens. Wij hebben gemerkt dat meidenhulpverlening een andere, specialistische aanpak

Nadere informatie

LANDELIJK BESCHIKBAAR. Geen risico bij ernstig eergerelateerd geweld

LANDELIJK BESCHIKBAAR. Geen risico bij ernstig eergerelateerd geweld LANDELIJK BESCHIKBAAR Geen risico bij ernstig eergerelateerd geweld Jaarlijks worden honderden jongens en meiden in Nederland slachtoffer van eergerelateerd geweld. Ze worden bedreigd, mishandeld en verstoten

Nadere informatie

llochtone meiden en vrouwen in-zicht

llochtone meiden en vrouwen in-zicht 2010 PROJECTEN Nieuwsbrief INHOUD Allochtone meiden & vrouwen in-zicht (Vervolg project) Kinderen aan zet (Onderzoek naar de gevolgen voor kinderen van het hebben van een moeder die seksueel misbruikt

Nadere informatie

Resultaten onderzoek sexting bij residentiële behandel- en opvangvoorzieningen van Fier: Prevalentie en gevolgen

Resultaten onderzoek sexting bij residentiële behandel- en opvangvoorzieningen van Fier: Prevalentie en gevolgen Resultaten onderzoek sexting bij residentiële behandel- en opvangvoorzieningen van Fier: Prevalentie en gevolgen Onderzoeksgroep Datum: 15-09-2017 Floortje Kunseler 1 INLEIDING Bij Fier is eind augustus

Nadere informatie

ADVIES EN STEUNPUNTEN MENSENHANDEL- SPOOR FIER: HULP BIJ STOPPEN, VOORKOMEN EN GEVOLGEN VAN GEWELD

ADVIES EN STEUNPUNTEN MENSENHANDEL- SPOOR FIER: HULP BIJ STOPPEN, VOORKOMEN EN GEVOLGEN VAN GEWELD FIER: HULP BIJ STOPPEN, VOORKOMEN EN GEVOLGEN VAN GEWELD ADVIES EN STEUNPUNTEN MENSENHANDEL- SPOOR Fier biedt hulp aan slachtoffers, getuigen én plegers van geweld in afhankelijkheidsrelaties; geweld dat

Nadere informatie

JEUGDHULPVERLENING. JEUGDBESCHERMING. GEESTELIJKE GE-

JEUGDHULPVERLENING. JEUGDBESCHERMING. GEESTELIJKE GE- 4. JEUGDHULPVERLENING. JEUGDBESCHERMING. GEESTELIJKE GE- ZONDHEmSZORG. Soms rijst bij hulpverleners binnen de sector van de jeugdhulpverlening een vermoeden dat een kind slachtoffer is (geweest) van ritueel

Nadere informatie

Yip! Behandelprogramma Slachtoffers mensenhandel

Yip! Behandelprogramma Slachtoffers mensenhandel Yip! Behandelprogramma Slachtoffers mensenhandel 1 Wij bieden snelle en deskundige hulp voor mensen met een (licht) verstandelijke beperking die slachtoffer zijn van seksuele uitbuiting. 2 Yip! Mensen

Nadere informatie

Centrum Huiselijk Geweld en Kindermishandeling onder één dak 17 juni 2019

Centrum Huiselijk Geweld en Kindermishandeling onder één dak 17 juni 2019 Centrum Huiselijk Geweld en Kindermishandeling onder één dak 17 juni 2019 Wat is de stip op de horizon? Acuut en ernstig geweld duurzaam stoppen, zodat herhaling wordt voorkomen. Dat is onze stip op de

Nadere informatie

Samenvatting Kinderrechtenmonitor 2012 voor kinderen en jongeren

Samenvatting Kinderrechtenmonitor 2012 voor kinderen en jongeren Samenvatting Kinderrechtenmonitor 2012 voor kinderen en jongeren Het gaat goed met kinderen in Nederland. Uit onderzoeken blijkt dat Nederlandse kinderen in vergelijking met kinderen uit andere rijke landen

Nadere informatie

Hoe stoppen we het geweld in de jeugdzorg? Adviezen van jongeren met ervaring

Hoe stoppen we het geweld in de jeugdzorg? Adviezen van jongeren met ervaring Hoe stoppen we het geweld in de jeugdzorg? Adviezen van jongeren met ervaring Inleiding Vol interesse lazen we de aanbevelingen in het rapport van de commissie De Winter over geweld in de jeugdzorg. Het

Nadere informatie

Systeem gericht werken bij complex trauma. Caroline Dierkx Danny de Bakker

Systeem gericht werken bij complex trauma. Caroline Dierkx Danny de Bakker Systeem gericht werken bij complex trauma Caroline Dierkx Danny de Bakker Sterk Huis Een doorontwikkeling van: De Bocht: van opvang en begeleiding van tienermoeders naar de aanpak van huiselijk geweld

Nadere informatie

Veiligheid en bescherming bij geweld in relaties

Veiligheid en bescherming bij geweld in relaties Veiligheid en bescherming bij geweld in relaties Arosa biedt veiligheid en bescherming bij geweld in relaties. Vrouwen, mannen en hun kinderen kunnen bij Arosa terecht voor opvang en begeleiding. Arosa

Nadere informatie

Moviera Aanpak huiselijk geweld

Moviera Aanpak huiselijk geweld Moviera Aanpak huiselijk geweld 2 moviera Moviera 3 Moviera Moviera is door een fusie tussen VieJa Utrecht en Hera ontstaan op 28 augustus 2012. De nieuwe organisatie richt zich op innovatie en verandering.

Nadere informatie

Geachte mevrouw Veldhuijzen van Zanten - Hyllner,

Geachte mevrouw Veldhuijzen van Zanten - Hyllner, 1 > Retouradres Postbus 20301 2500 EH Den Haag Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport t.a.v. mw. M. Veldhuijzen van Zanten-Hyllner Parnassusplein 5 2511 VX Den Haag Schedeldoekshaven 131 2511

Nadere informatie

Aan de Voorzitter van de Tweede kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG

Aan de Voorzitter van de Tweede kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG > Retouradres Postbus 20301 2500 EH Den Haag Aan de Voorzitter van de Tweede kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Directoraat-Generaal Preventie, Jeugd en Sancties Schedeldoekshaven

Nadere informatie

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG. Aan de voorzitter van de

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG. Aan de voorzitter van de 1 > Retouradres Postbus 20301 2500 EH Den Haag Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Aan de voorzitter van de Directie en Turfmarkt 147 2511 DP Den Haag

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2012 2013 31 839 Jeugdzorg Nr. 306 BRIEF VAN DE MINISTER VAN VEILIGHEID EN JUSTITIE Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Den Haag, 4

Nadere informatie

AH Z Raadpleegbaar via

AH Z Raadpleegbaar via AH 804 2014Z20662 Antwoord van staatssecretaris Van Rijn (Volksgezondheid, Welzijn en Sport), mede namens de minister van Veiligheid en Justitie (ontvangen 12 december 2014) 1 Wat is uw oordeel over het

Nadere informatie

FIER EN VERDER MEIDEN OVER HUN LEVEN NA DE HULPVERLENING SHENNA WERSON, FRANCIEN LAMERS, MARIEKE VAN DER PERS, ANKE VAN DIJKE

FIER EN VERDER MEIDEN OVER HUN LEVEN NA DE HULPVERLENING SHENNA WERSON, FRANCIEN LAMERS, MARIEKE VAN DER PERS, ANKE VAN DIJKE Fier en verder FIER EN VERDER MEIDEN OVER HUN LEVEN NA DE HULPVERLENING SHENNA WERSON, FRANCIEN LAMERS, MARIEKE VAN DER PERS, ANKE VAN DIJKE Fier en verder Meiden over hun leven na de hulpverlening Shenna

Nadere informatie

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA Den Haag

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA Den Haag www.rijksoverheid.nl www.facebook.com/minbzk www.twitter.com/minbzk Uw kenmerk 2019Z09989 Betreft Beantwoording Kamervragen

Nadere informatie

- Concept (kan afwijken van de uitgesproken tekst)

- Concept (kan afwijken van de uitgesproken tekst) Speech van Nationaal Rapporteur Corinne Dettmeijer-Vermeulen Ter gelegenheid van de conferentie Mensenhandel, ondermijning en loverboyproblematiek Utrecht, 16 februari 2017 - Concept (kan afwijken van

Nadere informatie

SIGNS OF SAFETY EN DE MELDCODE KINDERMISHANDELING EN HUISELIJK GEWELD

SIGNS OF SAFETY EN DE MELDCODE KINDERMISHANDELING EN HUISELIJK GEWELD pagina 1 pagina 2 SIGNS OF SAFETY EN DE MELDCODE KINDERMISHANDELING EN HUISELIJK GEWELD pagina 3 Problematiek pagina 4 Omvang van de problematiek 45% van de Nederlandse bevolking ooit/vaker slachtoffer

Nadere informatie

Samenvatting Inleiding Onderzoeksaanpak

Samenvatting Inleiding Onderzoeksaanpak 1 2 1. Samenvatting Inleiding Kinderen hebben recht op bescherming tegen kindermishandeling, zo staat in het VN- Kinderrechtenverdrag (IVRK). Toch komt kindermishandeling in Nederland nog steeds op grote

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2012 2013 33 435 Seksueel misbruik in de jeugdzorg Nr. 1 BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN VOLKSGEZONDHEID, WELZIJN EN SPORT EN DE MINISTER EN STAATSSECRETARIS

Nadere informatie

2010D02442. Lijst van vragen totaal

2010D02442. Lijst van vragen totaal 2010D02442 Lijst van vragen totaal 1 In hoeverre heeft de staatssecretaris jongerenorganisaties betrokken bij de totstandkoming en uitvoering van haar beleid? 2 Welke verband ligt er tussen de brief over

Nadere informatie

Samenwerkend Toezicht Jeugd/ Samenwerkend Toezicht Sociaal Domein Ministerie van Volksgezondheid Welzijn en Sport

Samenwerkend Toezicht Jeugd/ Samenwerkend Toezicht Sociaal Domein Ministerie van Volksgezondheid Welzijn en Sport Samenwerkend Toezicht Jeugd/ Samenwerkend Toezicht Sociaal Domein Ministerie van Volksgezondheid Welzijn en Sport Info toezichtonderzoek Na de vrouwenopvang door Samenwerkend Toezicht Jeugd / Toezicht

Nadere informatie

De Rotterdamse aanpak van jeugdprostitutie

De Rotterdamse aanpak van jeugdprostitutie De Rotterdamse aanpak van jeugdprostitutie Klaas Ridder ketenregisseur jeugdprostitutie Overzicht Introductie / begrippenkader Situatie vóór 2004 2004 een initiatief voor een ketenaanpak 2005 de inrichting

Nadere informatie

Mishandeling en seksueel. Geweld is niet oké. Het kan stoppen.

Mishandeling en seksueel. Geweld is niet oké. Het kan stoppen. Mishandeling en seksueel misbruik Geweld is niet oké. Het kan stoppen. Alles over mishandeling en seksueel misbruik Hulplijn 1712 www.1712.be tel. 1712 Voor geweld, misbruik en kindermishandeling. Elke

Nadere informatie

Meldcode bij signalen van huiselijk geweld en kindermishandeling

Meldcode bij signalen van huiselijk geweld en kindermishandeling Meldcode bij signalen van huiselijk geweld en Het bevoegd gezag van het OPDC Utrecht Overwegende dat het OPDC Utrechts verantwoordelijk is voor een goede kwaliteit van de dienstverlening aan zijn leerlingen

Nadere informatie

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG. Datum 22 juni 2015 Betreft Kamervragen. Geachte voorzitter,

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG. Datum 22 juni 2015 Betreft Kamervragen. Geachte voorzitter, > Retouradres Postbus 20350 2500 EJ Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Bezoekadres: Parnassusplein 5 2511 VX DEN HAAG T 070 340 79 11 F 070 340

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2012 2013 Aanhangsel van de Handelingen Vragen gesteld door de leden der Kamer, met de daarop door de regering gegeven antwoorden 111 Vragen van de leden

Nadere informatie

Onderwerp Convenant Huiselijk Geweld en Kindermishandeling Regio Brabant Noord

Onderwerp Convenant Huiselijk Geweld en Kindermishandeling Regio Brabant Noord Onderwerp Convenant Huiselijk Geweld en Kindermishandeling Regio Brabant Noord 2012-2015 Status Informerend Voorstel Kennis te nemen van ondertekening van het convenant Huiselijk Geweld en Kindermishandeling

Nadere informatie

Toetsingskader Voorkomen seksueel grensoverschrijdend gedrag

Toetsingskader Voorkomen seksueel grensoverschrijdend gedrag Toetsingskader Voorkomen seksueel grensoverschrijdend Utrecht, maart 2014 Motto Naar zichtbare kwaliteit in de jeugdhulp! Missie De Inspectie Jeugdzorg, de Inspectie voor de Gezondheidszorg en de Inspectie

Nadere informatie

Perceelbeschrijving JeugdzorgPlus

Perceelbeschrijving JeugdzorgPlus Perceelbeschrijving JeugdzorgPlus Samenwerkende gemeenten Regio West Friesland Drechterland, Enkhuizen, Hoorn, Koggenland, Medemblik, Opmeer, Stede Broec Inhoud 1. JeugdzorgPlus... 3 1.1Inleiding... 3

Nadere informatie

Directe Hulp bij Huiselijk. U staat er niet alleen voor!

Directe Hulp bij Huiselijk. U staat er niet alleen voor! Directe Hulp bij Huiselijk Geweld U staat er niet alleen voor! U krijgt hulp Wat nu? U bent in contact geweest met de politie of u heeft zelf om hulp gevraagd. Daarom krijgt u nu Directe Hulp bij Huiselijk

Nadere informatie

Crisisopvang en Integrale Arrangementen

Crisisopvang en Integrale Arrangementen Crisisopvang en Integrale Arrangementen Geweld in afhankelijkheidsrelaties Stichting Arosa Brede aanpak huiselijk geweld Vrouwenopvang & mannenopvang Advies, informatie & hulpverlening in de eigen omgeving

Nadere informatie

Stelselwijziging & Jeugdzorg

Stelselwijziging & Jeugdzorg Stelselwijziging & Jeugdzorg Summersymposium 9 juni 2016 Henrique Sachse Arts M&G, jeugdarts, vertrouwensarts 1 Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Geen Voor bijeenkomst mogelijk

Nadere informatie

Toespraak van de minister voor Jeugd en Gezin,

Toespraak van de minister voor Jeugd en Gezin, Directie Voorlichting en Communicatie van de minister voor Jeugd en Gezin, André Rouvoet, op het congres Huiselijk geweld en Kindermishandeling: naar een gezamenlijke en systeemgerichte aanpak. Nieuwegein,

Nadere informatie

Datum 15 september 2009 Onderwerp Beantwoording kamervragen jeugdige criminelen met ernstige gedragsproblemen

Datum 15 september 2009 Onderwerp Beantwoording kamervragen jeugdige criminelen met ernstige gedragsproblemen > Retouradres Postbus 20301 2500 EH Den Haag Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Schedeldoekshaven 100 2511 EX Den Haag Postbus 20301 2500 EH Den Haag

Nadere informatie

Invoering van de meldcode in de jeugdzorg

Invoering van de meldcode in de jeugdzorg Invoering van de meldcode in de jeugdzorg Inspectie Jeugdzorg Utrecht, april 2013 Samenvatting Eind december 2012 heeft de Inspectie Jeugdzorg via een digitale vragenlijst een inventariserend onderzoek

Nadere informatie

Kinderen, ouderen en het huisverbod

Kinderen, ouderen en het huisverbod Een korte introductie Bureau voor beleidsonderzoek, advies en detachering Kinderen, ouderen en het huisverbod Alle relevante beleidsthema s, van arbeid, onderwijs en zorg tot criminaliteit & veiligheid

Nadere informatie

Aanpak huiselijk geweld centrumgemeentegebied Amersfoort

Aanpak huiselijk geweld centrumgemeentegebied Amersfoort Aanpak huiselijk geweld centrumgemeentegebied Amersfoort De bestrijding van huiselijk geweld is een van de taken van gemeenten op grond van de Wet maatschappelijke ondersteuning (WMO, nu nog prestatieveld

Nadere informatie

Datum 13 augustus 2018 Onderwerp Antwoorden Kamervragen over Aangiftebereidheid van minderjarige slachtoffers mensenhandel

Datum 13 augustus 2018 Onderwerp Antwoorden Kamervragen over Aangiftebereidheid van minderjarige slachtoffers mensenhandel 1 > Retouradres Postbus 20301 2500 EH Den Haag Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Turfmarkt 147 2511 DP Den Haag Postbus 20301 2500 EH Den Haag www.rijksoverheid.nl/jenv

Nadere informatie

Geweld achter de voordeur. Van preventie tot nazorg. Huiselijk geweld is: Vormen van geweld

Geweld achter de voordeur. Van preventie tot nazorg. Huiselijk geweld is: Vormen van geweld Geweld achter de voordeur Van preventie tot nazorg Annette van Delft Senior beleidsadviseur Huiselijk geweld is: Geweld in de privésfeer door partners, ouders, kinderen, andere familieleden en huisvrienden.

Nadere informatie

Kompaan en De Bocht. Datum 7 maart 2014 Betreft Uw brief van 26 februari 2014 over effecten van herverdeling decentralisatie-uitkering vrouwenopvang

Kompaan en De Bocht. Datum 7 maart 2014 Betreft Uw brief van 26 februari 2014 over effecten van herverdeling decentralisatie-uitkering vrouwenopvang > Retouradres Kompaan en De Bocht Directie Bezoekadres: Rijnstraat 50 2515 XP Den Haag T 070 340 79 11 F 070 340 78 34 www.rijksoverheid.nl Inlichtingen bij Datum 7 maart 2014 Betreft Uw brief van 26 februari

Nadere informatie

Uitvraag Vrouwenopvang

Uitvraag Vrouwenopvang Uitvraag Vrouwenopvang 2018-2019 Beleidsambities Een veilig thuis 2015-2020 In de regiovisie Een veilig thuis 2015-2020 zijn de beleidskaders voor de periode 2015-2020 vastgelegd. De inzet van het beleid

Nadere informatie

DE KINDEROMBUDSMAN PRESENTEERT EERSTE NEDERLANDSE KINDERRECHTENMONITOR: GROTE ZORGEN OVER HALF MILJOEN KINDEREN

DE KINDEROMBUDSMAN PRESENTEERT EERSTE NEDERLANDSE KINDERRECHTENMONITOR: GROTE ZORGEN OVER HALF MILJOEN KINDEREN DE KINDEROMBUDSMAN PRESENTEERT EERSTE NEDERLANDSE KINDERRECHTENMONITOR: GROTE ZORGEN OVER HALF MILJOEN KINDEREN De eerste Nederlandse Kinderrechtenmonitor laat zien hoe het gaat met kinderen die in Nederland

Nadere informatie

Praktische opdracht Maatschappijleer Verkrachtingen en in het bijzonder groepsverkrachtingen

Praktische opdracht Maatschappijleer Verkrachtingen en in het bijzonder groepsverkrachtingen Praktische opdracht Maatschappijleer Verkrachtingen en in het bijzonder groepsverkrachtingen Praktische-opdracht door een scholier 1587 woorden 24 mei 2005 7 34 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Nieuwsanalyse:

Nadere informatie

Fier Fryslân. Datum 7 maart 2014 Betreft uw brief van 25 februari 2014 over de stelselwijziging vrouwenopvang. Geachte mevrouw T. en mevrouw Van D.

Fier Fryslân. Datum 7 maart 2014 Betreft uw brief van 25 februari 2014 over de stelselwijziging vrouwenopvang. Geachte mevrouw T. en mevrouw Van D. > Retouradres Fier Fryslân Bezoekadres: Rijnstraat 50 2515 XP Den Haag T 070 340 79 11 F 070 340 78 34 www.rijksoverheid.nl Inlichtingen bij Datum 7 maart 2014 Betreft uw brief van 25 februari 2014 over

Nadere informatie

Datum 6 januari 2016 Onderwerp Gespreksnotitie Nationaal Rapporteur rondetafelgesprek kindermisbruik. Geachte voorzitter,

Datum 6 januari 2016 Onderwerp Gespreksnotitie Nationaal Rapporteur rondetafelgesprek kindermisbruik. Geachte voorzitter, 1 > Retouradres Postbus 20301 2500 EH Den Haag Tweede Kamer der Staten-Generaal t.a.v. de voorzitter van de vaste commissie voor Veiligheid en Justitie mevrouw L. Ypma Postbus 20018 2500 EA Den Haag Turfmarkt

Nadere informatie

Meldpunt Binnenlandse Mensenhandel

Meldpunt Binnenlandse Mensenhandel Meldpunt Binnenlandse Mensenhandel Informatie voor professionals Advies- en Meldpunt huiselijk geweld, kindermishandeling en ouderenmishandeling Mensenhandel is het werven, vervoeren, overbrengen, opnemen

Nadere informatie

Meldcode/Werkwijze bij (vermoedens van) huiselijk geweld, kindermishandeling en ouderenmishandeling bij SZZ

Meldcode/Werkwijze bij (vermoedens van) huiselijk geweld, kindermishandeling en ouderenmishandeling bij SZZ Meldcode/Werkwijze bij (vermoedens van) huiselijk geweld, kindermishandeling en ouderenmishandeling bij SZZ Doel Richtlijn voor handelen bij (vermoedens van) huiselijk geweld, ouderenmishandeling of kindermishandeling.

Nadere informatie

Sociale omgeving. 1. Kindermishandeling

Sociale omgeving. 1. Kindermishandeling 1. Kindermishandeling Kindermishandeling is 'elke vorm van voor een minderjarige bedreigende of gewelddadige interactie van fysieke, psychische of seksuele aard, die de ouders of andere personen ten opzichte

Nadere informatie

GGzE centrum psychotrauma

GGzE centrum psychotrauma GGzE centrum psychotrauma GGzE centrum psychotrauma Mensen helpen met complexe traumaproblematiek en het (her)vinden van hun weg in de samenleving. Algemene informatie >> COMPLEXE TRAUMA S KUNNEN GROTE

Nadere informatie

SAMENVATTING. Inleiding

SAMENVATTING. Inleiding SAMENVATTING Inleiding De Wet tijdelijk huisverbod (Wth) is op 1 januari 2009 in werking getreden. Met een huisverbod kan een (potentiële) pleger van huiselijk geweld tien dagen uit huis worden geplaatst.

Nadere informatie

Literatuur 145. Het Nederlands Jeugdinstituut: kennis over jeugd en opvoeding 173

Literatuur 145. Het Nederlands Jeugdinstituut: kennis over jeugd en opvoeding 173 Inhoud Inleiding 7 Deel 1: Theorie 1. Kindermishandeling in het kort 13 1.1 Inleiding 13 1.2 Aard en omvang 13 1.3 Het ontstaan van mishandeling en verwaarlozing 18 1.4 Gevolgen van kindermishandeling

Nadere informatie

Bureau Jeugdzorg Gelderland Bereikbaar en Beschikbaar

Bureau Jeugdzorg Gelderland Bereikbaar en Beschikbaar Bureau Jeugdzorg Gelderland Bereikbaar en Beschikbaar Hans Lomans Bestuurder BJzG 8 april 2011 2 U vindt ons Overal in Gelderland In alle regio s Zorg-en Adviesteams Centra voor Jeugd en Gezin Veiligheidshuizen

Nadere informatie

Crisisopvang en Integrale Arrangementen

Crisisopvang en Integrale Arrangementen Crisisopvang en Integrale Arrangementen Geweld in afhankelijkheidsrelaties Stichting Arosa Brede aanpak huiselijk geweld Vrouwenopvang & mannenopvang Advies, informatie & hulpverlening in de eigen omgeving

Nadere informatie

Instrument voor Risicoscreening in de Vrouwenopvang 2012

Instrument voor Risicoscreening in de Vrouwenopvang 2012 Instrument voor Risicoscreening in de Vrouwenopvang 2012 Datum afname Naam intaker Naam cliënt Uitslag risicoscreening Code: groen oranje rood* (omcirkel) *Indien code rood geef kort aan voor welke situatie

Nadere informatie

GGzE centrum psychotrauma

GGzE centrum psychotrauma GGzE centrum psychotrauma GGzE centrum psychotrauma Mensen helpen met complexe traumaproblematiek en het (her)vinden van hun weg in de samenleving. Algemene informatie >> Complexe trauma s kunnen grote

Nadere informatie

Handreiking. Randvoorwaarden voor de veiligheid van jeugdigen in de toegang tot jeugdhulp

Handreiking. Randvoorwaarden voor de veiligheid van jeugdigen in de toegang tot jeugdhulp Handreiking Randvoorwaarden voor de veiligheid van jeugdigen in de toegang tot jeugdhulp Woord vooraf Voor u ligt de handreiking randvoorwaarden voor de veiligheid van jeugdigen in de toegang tot jeugdhulp,

Nadere informatie

STUDIEDAG TIENERPOOIERS

STUDIEDAG TIENERPOOIERS STUDIEDAG TIENERPOOIERS 07/06/2016 UITEENZETTING DOOR M. SOBRIE REFERENTIEMAGISTRAAT MENSENHANDEL PARKET ANTWERPEN TIENERPOOIERS = MENSENHANDELAARS Juridisch Feitelijk Art 433quinquies SW. - Het werven,

Nadere informatie

Datum 18 maart 2019 Onderwerp Antwoorden Kamervragen over het bericht Ook asielzoeker krijgt hulp bij eerwraak

Datum 18 maart 2019 Onderwerp Antwoorden Kamervragen over het bericht Ook asielzoeker krijgt hulp bij eerwraak 1 > Retouradres Postbus 20301 2500 EH Den Haag Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Turfmarkt 147 2511 DP Den Haag Postbus 20301 2500 EH Den Haag www.rijksoverheid.nl/jenv

Nadere informatie

Protocol machtsmisbruik / meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling

Protocol machtsmisbruik / meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling geweld en kindermishandeling Doelgroep: Directies, leerkrachten en interne contactpersonen in primair onderwijs In deze protocollen beperken we ons tot een korte beschrijving van de taken die de interne

Nadere informatie

Kinderpsychiater: trauma ouders vaak oorzaak van gedragsproblemen kinderen

Kinderpsychiater: trauma ouders vaak oorzaak van gedragsproblemen kinderen Kinderpsychiater: trauma ouders vaak oorzaak van gedragsproblemen kinderen Kinderen uit huis plaatsen werkt vaak averechts. Bij ernstige psychische- of gedragsproblemen moet niet alleen het kind, maar

Nadere informatie

Regio-indeling bij de vorming van AMHK 14 NOVEMBER VNG-ONDERSTEUNINGSPROGRAMMA AMHK

Regio-indeling bij de vorming van AMHK 14 NOVEMBER VNG-ONDERSTEUNINGSPROGRAMMA AMHK Regio-indeling bij de vorming van AMHK 14 NOVEMBER 2013 - VNG-ONDERSTEUNINGSPROGRAMMA AMHK Een product van het Ondersteuningsprogramma AMHK van de VNG 14 november 2013 Inhoudsopgave 1 Inleiding 4 2 Huidige

Nadere informatie

TKM Online, april 2012

TKM Online, april 2012 TKM- enquête onder ruim 1.400 professionals Het zwarte gat na een melding Marie-José Linders voor Tijdschrift Kindermishandeling 'Je ziet niet hoe het verder gaat met een kind. Wat gebeurt er? Wat doen

Nadere informatie

Loverboyproblematiek factsheet. Loverboyproblematiek - factsheet 1

Loverboyproblematiek factsheet. Loverboyproblematiek - factsheet 1 Loverboyproblematiek factsheet Loverboyproblematiek - factsheet 1 Loverboyproblematiek Loverboyproblematiek staat volop in de aandacht. Zowel in de media als in uw sector is er vaak aandacht voor deze

Nadere informatie

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG 1 > Retouradres Postbus 20301 2500 EH Den Haag Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Turfmarkt 147 2511 DP Den Haag Postbus 20301 2500 EH Den Haag www.rijksoverheid.nl/venj

Nadere informatie

Meldcode huiselijk geweld & kindermishandeling Kindcheck

Meldcode huiselijk geweld & kindermishandeling Kindcheck Meldcode huiselijk geweld & kindermishandeling Kindcheck Datum mei 2019 Team Processen Auteur Kees de Groot 1 1. Meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling 1.1 Wat verstaan we onder huiselijk geweld

Nadere informatie

v r o u w e n o p v a n g R SA MANUS informatie voor verwijzers

v r o u w e n o p v a n g R SA MANUS informatie voor verwijzers v r o u w e n o p v a n g R SA MANUS informatie voor verwijzers Vrouwenopvang Rosa Manus is een instelling voor opvang van en hulpverlening aan mishandelde of met mishandeling bedreigde vrouwen en hun

Nadere informatie

met passie en bezieling Strategienota 2013-2016

met passie en bezieling Strategienota 2013-2016 met passie en bezieling Strategienota 2013-2016 Inhoud Woord vooraf 5 Geweld in afhankelijkheidsrelaties: gehanteerde uitgangspunten 9 Paradigmashift 11 Een cliëntgeoriënteerde en dialooggestuurde benadering

Nadere informatie

Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport(VWS) Dhr. drs. M.J. van Rijn Postbus 20350 2500 EJ 'S-GRAVENHAGE (070) 373 8623 ECSD/U201400837

Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport(VWS) Dhr. drs. M.J. van Rijn Postbus 20350 2500 EJ 'S-GRAVENHAGE (070) 373 8623 ECSD/U201400837 Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport(VWS) Dhr. drs. M.J. van Rijn Postbus 20350 2500 EJ 'S-GRAVENHAGE doorkiesnummer (070) 373 8623 betreft kwaliteitsimpuls stelsel Vrouwenopvang en huiselijk

Nadere informatie

2 7 m20k. Inspectie Jeugdzorg Ministerie van Vo/ks^ezondheid, We/zi/n en Sport. Provincie Zuid - Holland

2 7 m20k. Inspectie Jeugdzorg Ministerie van Vo/ks^ezondheid, We/zi/n en Sport. Provincie Zuid - Holland V Provincie Zuid - Holland 2 7 m20k Datum Ontvangst Inspectie Jeugdzorg Ministerie van Vo/ks^ezondheid, We/zi/n en Sport > Retouradres Postbus 483 3500 AL Utrecht College van Gedeputeerde Staten van Zuid-Holland

Nadere informatie

Nauwelijks inzicht in complexiteit problematiek loverboyslachtoffers

Nauwelijks inzicht in complexiteit problematiek loverboyslachtoffers Nauwelijks inzicht in complexiteit problematiek loverboyslachtoffers Auteurs Anke van Dijke en Linda Terpstra Samenvatting Vaak beginnen de problemen al in de kinderjaren. Het misbruik binnen het loverboycircuit

Nadere informatie

Kindspoor Fier Fryslân

Kindspoor Fier Fryslân Kindspoor Fier Fryslân Het kind centraal stellen Denken vanuit het perspectief van het kind Fier Fryslân is een expertise- en behandelcentrum op het terrein van geweld in afhankelijkheids- relaties 1 Wij

Nadere informatie

Zorgen voor het bedreigde kind. Onderzoek naar de samenwerking tussen Raad voor de Kinderbescherming en Bureau Jeugdzorg

Zorgen voor het bedreigde kind. Onderzoek naar de samenwerking tussen Raad voor de Kinderbescherming en Bureau Jeugdzorg Zorgen voor het bedreigde kind Onderzoek naar de samenwerking tussen Raad voor de Kinderbescherming en Bureau Jeugdzorg Inspectie jeugdzorg Utrecht, november 2006 2 Inspectie jeugdzorg Inhoudsopgave Samenvatting...

Nadere informatie

Behandelaanbod slachtoffers van loverboys en mensenhandel. Doorontwikkeling van zes behandelprogramma s

Behandelaanbod slachtoffers van loverboys en mensenhandel. Doorontwikkeling van zes behandelprogramma s Behandelaanbod slachtoffers van loverboys en mensenhandel Doorontwikkeling van zes behandelprogramma s Anne Addink & Nienke Foolen, Nederlands Jeugdinstituut, december 2016 Zes jeugdhulpaanbieders hebben,

Nadere informatie

WAT IS GRENS OVERSCHRIJDEND GEDRAG? Veiligheid van leerlingen, vrijwilligers en instructeurs/instructrices is een

WAT IS GRENS OVERSCHRIJDEND GEDRAG? Veiligheid van leerlingen, vrijwilligers en instructeurs/instructrices is een WAT IS GRENS OVERSCHRIJDEND GEDRAG? Veiligheid van leerlingen, vrijwilligers en instructeurs/instructrices is een basisvoorwaarde om prettig met elkaar om te kunnen gaan, te kunnen zwemmen, zwemles te

Nadere informatie

Aan de raad van de gemeente Lingewaard

Aan de raad van de gemeente Lingewaard 11 Aan de raad van de gemeente Lingewaard *14RDS00129* 14RDS00129 Onderwerp Regiovisie - aanpak huiselijk geweld en kindermishandeling 2015-2019 regio Arnhem & Achterhoek 1 Samenvatting Met dit voorstel

Nadere informatie

Meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling

Meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling Meldcode huiselijk Datum: 14 april 2011 Status: Definitief Versie: 1.0 Meldcode huiselijk Inhoudsopgave 1. Inleiding... 3 2. Meldcode... 4 2. Stappenplan bij signalen van huiselijk... 6 Stap 1: In kaart

Nadere informatie

Aanpak: Voorwaardelijke Interventie Gezinnen. Beschrijving

Aanpak: Voorwaardelijke Interventie Gezinnen. Beschrijving Aanpak: Voorwaardelijke Interventie Gezinnen De gemeente heeft de vragenlijst betreffende deze aanpak ingevuld en relevante documentatie toegestuurd. Een beperktere vragenlijst over deze aanpak is ingevuld

Nadere informatie

VRAGEN NR Haarlem, 6 december Onderwerp: Vragen van P.J. Bruystens (ONH-VSP)

VRAGEN NR Haarlem, 6 december Onderwerp: Vragen van P.J. Bruystens (ONH-VSP) VRAGEN NR. 115 Haarlem, 6 december 2005 Onderwerp: Vragen van P.J. Bruystens (ONH-VSP) De voorzitter van Provinciale Staten van Noord-Holland deelt u overeenkomstig het bepaalde in artikel 45 van het Reglement

Nadere informatie

Scharlaken Koord: 65.000,00 ( = een gedeeltelijke bijdrage aan het totale programma, zie bijlage offerte Gebaseerd op de werkelijke uren 2011 )

Scharlaken Koord: 65.000,00 ( = een gedeeltelijke bijdrage aan het totale programma, zie bijlage offerte Gebaseerd op de werkelijke uren 2011 ) Aanvraag subsidie Scharlaken Koord 2012 Scharlaken Koord Scharlaken Koord is een christelijke organisatie die sinds 1987 werkzaam is onder prostituees op de Wallen in Amsterdam. Daamaast heeft Scharlaken

Nadere informatie