Eerste hulp bij een dreigende overspanning of burn- out

Transcriptie

1 Eerste hulp bij een dreigende overspanning of burn- out Een handleiding voor docenten en studieloopbaanbegeleiders Juni anderzverder Leona Aarsen 1

2 Inleiding Ondanks het feit dat burn- out veelvuldig voorkomt, weten de meeste mensen niet zo goed wat zij ermee aan moeten. Dat is meestal geen onwil, eerder onbekendheid met de materie. De juiste begeleiding bieden aan een student met een (naderende) burn- out vereist een aantal zaken: o Kennis over de symptomen en klachten in de verschillende stadia van burn- out o De dialoog aangaan met de student o Maatwerk afspraken maken met de student o De juiste begeleiding inschakelen Ik zal deze punten kort toelichten en praktische tips geven. 1. Kennis over de symptomen en burn- outklachten in de verschillende stadia van burn- out Je kunt pas iets als een aandachtspunt of probleem signaleren, als je het als zodanig herkent. Daarom is het van cruciaal belang om aandacht te besteden aan voorlichting over de signalen van overspanning en burn- out. Het beste is als de voorlichting aan de hele organisatie gegeven wordt (docenten, studieloopbaanbegeleiders, studenten). Het voorkomen van burn- out is namelijk een gedeelde verantwoordelijkheid van studenten, docenten en begeleiders. Met de juiste kennis op zak weten docenten en studieloopbaanbegeleiders wat zij kunnen doen en wanneer zij in actie moeten komen. Studenten zijn op hun beurt alerter op signalen van stress, overspanning en een dreigende burn- out en kunnen elkaar zelfs hierop attenderen. anderzverder verzorgt regelmatig voorlichting en workshops over overspanning en burn- out. 2. De dialoog met de student aangaan Als je tijdig de dialoog aangaat met de student, kun je mogelijk langdurig uitval voorkomen. Bij signalen als veelvuldig spijbelen, kort frequent verzuim, veel fouten maken, slechte resultaten behalen (terwijl de student in het verleden voldoende of goed presteerde), een cynische, afstandelijke houding is het raadzaam om het gesprek aan te gaan met de student. In eerste instantie is deze rol weggelegd voor de docent en of de studieloopbaanbegeleider, omdat deze als eerste kan signaleren als er iets aan de hand is. De studieloopbaanbegeleider kan, zeker als het vermoeden dan overspanning of burn- out sterk is, de docent adviseren en ondersteunen door gesprekken te voeren met de student. Een paar tips voor het voeren van dit gesprek: a. Als de signalen dat er iets aan de hand is, heel subtiel zijn o Geef aan dat het gesprek een belangstellend karakter heeft, je wilt weten hoe het met de student gaat. 2

3 o o o o o Stel open vragen: hoe gaat het, waar ben je tevreden over, waar heb je moeite mee e.d. Houd het gesprek open voor onderwerpen die de student zelf inbrengt: successen, ergernissen, inzet, studiebelasting, privé problemen e.d. Als de student er niet zelf over begint, stel vragen over balans (in studiebelasting, andere bezigheden zoals bijbaantjes, maar ook studie- privé), hersteltijd, activiteiten buiten school, energiebronnen Als je signalen waarneemt in het functioneren van de student waar je je zorgen over maakt, benoem dan deze (benoem waarneembaar gedrag, interpreteer niet en trek geen - voorbarige- conclusies) Laat de student aan het woord en luister vooral. Maak, indien nodig, afspraken met de student om de balans weer te herstellen of verwijs deze door naar de studieloopbaanbegeleider b. Als de signalen dat de student dreigt vast te lopen, sterker zijn o Benoem bij dit gesprek gelijk aan het begin waar je over wilt praten (bijvoorbeeld dat het je opgevallen is dat de student vaak ziek is, veel fouten maakt in het huiswerk, cynische uitlatingen doet e.d.): Ik heb deze afspraak met je gemaakt om Ik heb gemerkt dat (vertel over wat jij waarneemt: feitelijk gedrag benoemen, niet interpreteren en wees eerlijk als je je zorgen maakt over de student) o Stel vragen om een eerste indruk te krijgen waarom de student op dit moment, in deze specifieke situatie(s) en onder de gegeven omstandigheden onderuit dreigt te gaan c.q. zijn/haar controle kwijt aan het raken is. o Gebruik de checklist op de volgende pagina: 3

4 Checklist probleemverkenning Gebruik deze checklist om vragen te selecteren die bij jou passen. Je hoeft niet de hele lijst af te lopen. 1. Wat is het probleem? 2. Hoe is het een probleem voor je? 3. Hoe heb je er last van? / Hoe belemmert het jou? (vraag naar concrete voorbeelden en situaties) 4. Hoe lang speelt dit probleem? 5. Waardoor is het probleem begonnen? 6. Hoe lukt het je om door te gaan? 7. Wat helpt je om het vol te houden? 8. Wanneer is het probleem er niet of minder? 9. Wat was er toen anders? 10. Wat deed jij anders om dat voor elkaar te krijgen? 11. Wat hoeft niet te veranderen? 12. Waar krijg je nog energie van op school (of buiten school)? 13. Wat gaat nog wel goed? 14. Waardoor gaat dat nog goed? 15. Wat zou je willen veranderen? 16. Wat zou daar goed aan zijn? 17. Stel dat het probleem is opgelost, wat gaat er dan beter? 18. Waaraan zou je merken dat het probleem is opgelost? 19. Wie of wat zou kunnen helpen om het probleem op te lossen? 20. Wie of wat staat een oplossing van het probleem in de weg? 21. Wat heb je tot nu toe geprobeerd om het probleem op te lossen? 22. Wat werkte daarvan? 23. Wat zou je nog meer kunnen/willen proberen? 24. Wat kan ik/de SLB er/de school doen om je te helpen/ondersteunen? 4

5 3. Maatwerk afspraken maken met de student Als jullie samen tot de conclusie komen dat de student dreigt vast te lopen, en hij niet zelfstandig een positieve verandering weet te realiseren, is het tijd voor afspraken. Inventariseer samen welke mogelijkheden er zijn om de student te ondersteunen en de balans te herstellen. Vraag de student wat hij nodig heeft, wat hem helpt om zijn studie goed én met plezier te doen (de vragen 7 t/m 24 van de checklist kunnen hierbij helpen). Laat vooral de student met oplossingen komen. Pas als hij niets weet te bedenken, kun je ideeën opperen en deze aan de student voorleggen. Vind je het lastig om zo n gesprek te voeren? anderzverder verzorgt ook gesprekstrainingen om overspanning en burn- out bespreekbar te maken en de student in dit proces te begeleiden. 4. De juiste begeleiding inschakelen Indien student aangeeft dat hij niet meer optimaal kan functioneren en zijn studie eronder lijdt, is het raadzaam om vroegtijdig begeleiding in te schakelen. Het voordeel van tijdige en preventieve begeleiding is dat de student nog voldoende energie heeft om samen met zijn begeleider belemmerende patronen te onderzoeken en te werken aan het bijsturen van zijn gedrag. Ook als er sprake is van klachten die wijzen op een dreigend burn- out, is het verstandig om begeleiding in te schakelen. Daarmee kan langdurige uitval mogelijk nog voorkomen worden. Wacht niet tot de student langdurig uitvalt. Eenmaal ziek gemeld, zal de student niet direct de energie hebben om te werken aan herstel en snelle terugkeer. De eerste tijd zal hij alles op alles moeten zetten om zijn energiereserves aan te vullen. Er zijn meerdere professionals die een rol kunnen spelen bij de begeleiding van de student die burn- out dreigt te raken. Schaamte, zeker bij jongeren, speelt een grote rol, waardoor ze minder geneigd zijn om tijdig hulp in te schakelen. Soms gaan jongeren wel naar een studieloopbaanbegeleider, een schoolmaatschappelijk werker of een studentenpsycholoog (als deze aanwezig zijn) en soms schakelen ze de hulp van de huisarts in. Om burn- out te voorkomen of om hiervan te herstellen, is begeleiding door een deskundige hulpverlener nodig. Steeds vaker schakelen ook jongeren een gespecialiseerde burn- outcoach of therapeut in. anderzverder is zo n gespecialiseerd praktijk voor coaching en therapie bij overspanning en burn- out. 5

6 Begeleiding bij burn- out, overspanning en stressklachten wordt aangeboden door een zeer divers scala aan zorgverleners: Burn- out coaches / therapeuten Vrijgevestigde GZ- psychologen Psychotherapeuten GGZ- instellingen Privéklinieken Arbodiensten Stress- therapeuten Fysiotherapeuten Het voordeel van begeleiding door een gespecialiseerde burn- out coach of therapeut is dat deze uitgaat van het aanboren van persoonlijke energiebronnen, het vergroten van het zelfvertrouwen van de student en het activeren van diens herstelmogelijkheden. Daarnaast zoekt de gespecialiseerde burn- out coach of therapeut afstemming met de docenten, studieloopbaanbegeleiders en, als de student daartoe toestemming geeft, ook de ouders. Deskundig Activerend en herstelgericht Problematiseert medicaliseert en stigmatiseert niet Versterkt de kracht en talenten van de student Kortdurend en laagdrempelig 6

7 5. Burn- out quiz Wil je je kennis over burn- out testen? Doe dan deze quiz. De antwoorden vind je op de volgende pagina. 1. Burn- out wordt veroorzaakt door: a. een hoge werkdruk of te hoge eisen b. iemands persoonlijkheid c. de omgeving (andere mensen of pijnlijke gebeurtenissen) d. een combinatie van de vorige aspecten 2. Burn- out overkomt vooral studenten die boven hun niveau willen (maar niet kunnen) studeren. 3. Het zijn vooral de zwakke typetjes (kneusjes) die burn- out raken. 4. Het risico om burn- out te raken is hoger: a) als je jonger bent dan 25 b) als je jonger bent dan 35 c) als je ouder bent dan Hoe hoger opgeleid een jongere is, hoe hoger de kans op een burn- out 6. Alleenstaanden hebben vaker een burn- out dan mensen die samenwonen 7. Vrouwen hebben vaker een burn- out dan mannen 8. Allochtonen hebben vaker burn- out dan autochtonen 9. Het hoogste percentage burn- out klachten hebben medewerkers in het: a) advocatuur b) industrie c) onderwijs 7

8 10. Gemiddeld verzuimen mensen met een burn- out: a) 3 maanden b) 6 maanden c) langer dan 12 maanden 11. Iemand met burn- out moet, om goed te kunnen herstellen, allereerst: a) rust nemen b) zo snel mogelijk weer de draad oppakken c) pillen slikken 12. Iemand die burn- out aan het raken is, heeft dat zelf meestal niet door. 13. Burn- out wordt gedefinieerd als de combinatie van deze kenmerken: a) veel lichamelijke klachten, negatief denken, emotionele instabiliteit b) extreme uitputting, veel lichamelijke klachten, faalangst c) extreme uitputting, cynisme en afstandelijkheid, verminderd zelfvertrouwen Antwoorden: 1d, 2b, 3b, 4a, 5b, 6a, 7a, 8a, 9c, 10b, 11a, 12a, 13c Meer dan 10 goede antwoorden: gefeliciteerd, je bent goed op de hoogte Tussen 7 en 10 antwoorden: je weet het een en ander, maar het kan geen kwaad om je verder te verdiepen in de materie als je als docent of studieloopbaanbegeleider met een student in gesprek wilt Minder dan 7 goede antwoorden: volg een goede voorlichting of workshop over burn- out, lees wat artikelen of boeken voordat je met een student in gesprek gaat 8

9 6. Over anderzverder Ik, Leona Aarsen, een ervaren coach en psychosociaal therapeut, help mijn cliënten graag om weer met plezier te werken of t studeren, om weer te gaan stralen. De begeleiding die ik bied is praktisch, doelgericht en volledig maatwerk. Of mijn cliënt nu veerkrachtiger en meer bevlogen wilt zijn, meer vanuit zijn diepste drijfveren en talenten wilt werken, meer vrijheid, geluk of rust wilt ervaren: samen met hem ga ik de deze uitdaging aan. Met de juiste begeleiding krijgt mijn cliënt weer controle over zijn leven en ervaart hij weer plezier en vrijheid. Ik ben een 38- jarige professional met ruime ervaring op het gebied van het begeleiden en ontwikkelen van individuen. Sinds 2010 heb ik een zelfstandige praktijk voor coaching en psychosociale therapie. Mijn specialisme is begeleiding bij psychosociale problemen zoals overspanning en burn- out. Daarnaast ondersteun ik cliënten bij diverse vraagstukken rondom loopbaan, personal branding en persoonlijk leiderschap. Naast een afgeronde HBO opleiding Personeel & Arbeid heb ik een 4- jarige post- HBO opleiding coaching en counseling (psychosociale therapie) gevolgd aan het gerenommeerde Europees Instituut De Baak. Daarnaast heb ik diverse cursussen gevolgd op het gebied van (loopbaan- )coaching en burn- out begeleiding. Ik ben tevens redacteur van Counselling Magazine, een vakblad op het gebied van psychosociale begeleiding. Missie Als coach en psychosociaal therapeut faciliteer ik de bevlogenheid en schittering, zodat mijn cliënten met passie en plezier in hun werk en leven kunnen staan, ook na een tegenslag als een burn- out. Ook geef ik diverse trainingen aan leidinggevenden, HR- adviseurs, OR- leden en docenten, met als doel het voorkomen van productiviteitsverlies en uitval door psychische problemen op het werk of school. Daarbij treed ik desgewenst op als adviseur en sparring partner. 9

10 Diensten anderzverder richt zich voornamelijk op de preventie, voorlichting en begeleiding van stress- en burn- out- gerelateerde klachten. De doelgroep van anderzverder zijn organisaties en professionals die hiermee aan de slag willen en bevlogenheid en werkgeluk tot doel hebben. anderzverder biedt de volgende diensten: - Individuele coaching aan cliënten die geen voldoening ervaren in hun huidige rol - Psychosociale therapie aan hoogopgeleide werknemers die overspannen of burn- out geraakt zijn - Teamcoaching aan opgebrande teams waar behoefte is aan meer bevlogenheid en werkplezier - Advisering bij en ondersteuning van HR professionals, leidinggevenden en docenten bij het inzetten van preventiemaatregelen en het ontwikkelen van beleid voor duurzame inzetbaarheid - Workshops en training: o Voor werknemers: Gelukkig en bevlogen werken Krachtig en effectief: zicht op je passie en talenten Duurzame inzetbaarheid: blijvend uitdagend werk Nooit meer dezelfde: weer aan het werk na een burn- out Niet perfect, meer effect: omgaan met perfectionisme o Voor HR- professionals en leidinggevenden: Grip op psychisch verzuim Van (werk- )stress naar bevlogenheid Aanpak De begeleiding van anderzverder is maatwerk en is gebaseerd op evidence based methoden en de nieuwste wetenschappelijke inzichten. Intuïtie, afstemming op mijn cliënt en dialoog zijn belangrijke elementen in mijn begeleiding. Ik gebruik oefeningen, testen en (huiswerk- ) opdrachten om mijn cliënten te stimuleren om de opgedane inzichten actief toe te passen. Methodiek De begeleiding van anderzverder is cliëntgericht, bekrachtigend en laagdrempelig. Ik werk integratief en gebruik onder andere technieken uit de cognitieve gedragstherapie, transactionele analyse, oplossingsgerichte therapie, positieve psychologie, lichaamsgericht en systemisch werken. Mijn individuele begeleiding is kortdurend, doelgericht en beslaat gemiddeld tussen de 8 en 10 sessies. Leona Aarsen coach psychosociaal therapeut trainer leona@anderzverder.nl