Uitgaan in Hilversum, een risicovolle gelegenheid?

Transcriptie

1 Uitgaan in Hilversum, een risicovolle gelegenheid? Situationele risicofactoren voorkomend in en rondom uitgaansgelegenheden voor het ontstaan van uitgaansgeweld in Hilversum Masterscriptie Criminologie Vrije Universiteit Amsterdam, november 2010 Lindeman, J.A.

2 Uitgaan in Hilversum, een risicovolle gelegenheid? Situationele risicofactoren voorkomend in en rondom uitgaansgelegenheden voor het ontstaan van uitgaansgeweld in Hilversum Masterscriptie gepresenteerd aan de Faculteit der Rechtsgeleerdheid, Masteropleiding Criminologie, Vrije Universiteit Amsterdam, November 2010 Door J.A. Lindeman, Onder begeleiding van drs. W.M.E.H. Beijers & mr. L.S.M. Rutjens Msc.

3 Voorwoord In het kader van de Masteropleiding Criminologie aan de Vrije Universiteit Amsterdam ben ik op zoek gegaan naar een geschikt onderwerp voor mijn scriptie. Aangezien ik in Hilversum woon en regelmatig in de regionale kranten lees over uitgaansgeweld in Hilversum groeide mijn interesse in de achtergrond van het probleem. Na contact te hebben gelegd met de politie in Hilversum (korps Gooi- en Vechtstreek) bleek ook hun interesse naar dit onderwerp uit te gaan. De politie ziet in Hilversum een relatief klein uitgaansgebied waar niet zozeer de omvang van incidenten van uitgaansgeweld steeds verder toeneemt maar wel de ernst. Om deze reden heeft Politie Hilversum mij de opdracht gegeven om onderzoek te verrichten naar risicofactoren welke mogelijk een rol spelen bij het ontstaan van uitgaansgeweld in Hilversum. Dit onderzoek heeft zich gericht op situationele risicofactoren binnen uitgaansgelegenheden en buiten uitgaansgelegenheden. Doel van het onderzoek is om beter zicht te krijgen op de risicofactoren welke een rol spelen en hoe gemeente, politie en uitbaters samen kunnen werken om Hilversum veiliger te maken. Ik wil bij deze mijn dank uitspreken aan de personen die mij geholpen hebben bij het tot stand komen van dit onderzoek. Mijn eerste dank gaat uit naar mijn begeleiders vanuit de Vrije Universiteit Amsterdam, W.M.E.H. Beijers en L.S.M. Rutjens. De begeleiding die ik van hen ontving heeft mij geholpen bij het waarborgen van de kwaliteit van dit onderzoek. Verder bedank ik mijn stagebegeleiders vanuit de politie in Hilversum, F.B.A.P. van Dommelen en A.D. Verhoef, voor hun ondersteuning en goede adviezen. Tot slot wil ik graag de respondenten van de gemeente, horeca, buurtbewoners, politie en uitgaanspubliek bedanken die het mogelijk hebben gemaakt om een belangrijk deel van dit kwalitatieve onderzoek uit te kunnen voeren. Justine Lindeman, Hilversum, 22 november 2010

4 Inhoudsopgave 1. Inleiding Theoretisch kader Aard en omvang van uitgaansgeweld in Nederland Situationele risicofactoren voor het ontstaan van uitgaansgeweld Situationele risicofactoren binnen in uitgaansgelegenheden Situationele risicofactoren buiten de uitgaansgelegenheden Onderzoeksmethode Politiegegevens Interviews Observaties Resultaten Het uitgaansgebied van Hilversum Aard en omvang van uitgaansgeweld in Hilversum Situationele risicofactoren voor uitgaansgeweld in Hilversum Situationele risicofactoren binnen in uitgaansgelegenheden Situationele risicofactoren buiten de uitgaansgelegenheden Inwerking van risicofactoren op elkaar Conclusie Discussie Literatuur Bijlage I. Tabel Bijlage II. Itemlijst Interviews Bijlage III. Observatielijst Bijlage IV. Ingevulde observatielijst (ter illustratie)... 89

5 1. Inleiding Uitgaan is al sinds mensenheugenis een belangrijke vorm van vrijetijdsbesteding. Dit geldt zowel voor volwassenen als voor jongeren. Veel van hen zien uitgaan als een deel van hun leven waarbij ontspanning, plezier en samenkomen met andere mensen centraal staat (Duijvestijn, 2004). Ondanks deze positieve functies heeft uitgaan steeds vaker negatieve gevolgen, waaronder geweld. Hoewel het verkrijgen van (recente) landelijke cijfers met betrekking tot de omvang van uitgaansgeweld bemoeilijkt wordt door registratie- en kwalificatieproblemen valt uit verschillende bronnen af te lezen dat uitgaansgeweld de laatste jaren is toegenomen (Algemene Rekenkamer, 2004; Van Erpecum, 2005; WODC, 2005). Van Erpecum (2005) spreekt zelfs van een vervijfvoudiging van het aantal incidenten sinds de jaren zeventig. Naar de oorzaken en toename van uitgaansgeweld is veelvuldig wetenschappelijk onderzoek gedaan. Sommige van die onderzoeken verklaren uitgaansgeweld bijvoorbeeld aan de hand van het testosterongehalte van een geweldpleger. Weer andere onderzoeken zoeken de oorzaak in alcoholgebruik. Overigens volgt uit de meeste onderzoeken dat het ontstaan van uitgaansgeweld eigenlijk nooit aan uitsluitend één enkele factor te wijten is en dat er tot dusver ook nog geen doorslaggevende reden voor uitgaansgeweld is gevonden (Duijvestijn, 2004). Ook in de gemeente Hilversum (Noord-Holland) is uitgaansgeweld zichtbaar. Hilversum beschikt over een bruisend horecaconcentratiegebied waar binnen en buiten de vele uitgaansgelegenheden geregeld geweldsincidenten plaatsvinden. In een poging om het uitgaan in Hilversum veiliger te maken is begin 2007 het convenant Veilig Uitgaan ondertekend door verschillende partijen. Deze partijen zijn de gemeente, politie Gooi- en Vechtstreek, diverse ondernemers, het Openbaar Ministerie en de Koninklijke Horeca Nederland afdeling Hilversum. Door het ondertekenen van het convenant is de samenwerking tussen de verschillende partners aangescherpt. Samen wordt geprobeerd om risicofactoren voor het ontstaan van uitgaansgeweld te verminderen dan wel helemaal weg te nemen. Hierbij gaat de aandacht vooral uit naar situationele risicofactoren die samenhangen met de omgeving van het uitgaansgebied, omdat dat de risicofactoren zijn die door de samenwerkende partners zelf verbeterd kunnen worden. Om ondersteuning te kunnen bieden aan de partners van het convenant Veilig Uitgaan richt dit onderzoek zich voornamelijk op de situationele risicofactoren die voortkomen uit de situationele omstandigheden binnen en buiten 1

6 uitgaansgelegenheden. Op basis hiervan kan de volgende centrale probleemstelling worden geformuleerd: Welke situationele risicofactoren voor het ontstaan van uitgaansgeweld komen voor in en rondom uitgaansgelegenheden in Hilversum?. Dit onderzoek heeft tot doel om de aanwezigheid van situationele risicofactoren voor het ontstaan van uitgaansgeweld in Hilversum in kaart te brengen en om daar vervolgens aanbevelingen uit af te leiden voor gemeente, politie en overige betrokken partijen. Om dit doel te kunnen bereiken en de centrale probleemstelling te kunnen beantwoorden is een aantal deelvragen opgesteld. Deze luiden als volgt: 1. Hoe ziet het uitgaansgebied in Hilversum er uit? 2. Wat is de aard en omvang van uitgaansgeweld in de gemeente Hilversum? 3. Welke situationele risicofactoren voor uitgaansgeweld zijn aanwezig in het uitgaansgebied van Hilversum? Voordat dit onderzoek verder ingaat op de situationele risicofactoren voor het ontstaan van uitgaansgeweld, moet opgemerkt worden dat het niet eenvoudig is om tot een eenduidige omschrijving van uitgaansgeweld te komen. Wel volgt uit verschillende onderzoeken dat er bij uitgaansgeweld meestal sprake is van een bewuste toepassing van fysieke kracht of macht, dan wel het dreigen daarmee, tegen een ander persoon en/of objecten, mogelijk met behulp van een voorwerp (Bieleman, 1998; Van Erpecum, 2005). Daarnaast bestaat er bij uitgaansgeweld een relatie tot het bezoek aan een uitgaansgebied en speelt het tijdstip een rol omdat uitgaansgeweld meestal plaatsvindt in de avonden en nachten van donderdag tot en met zondag, dat zijn de momenten waarop grotere groepen personen de uitgaansgebieden bezoeken (Duijvestijn, 2004; Van Erpecum 2005). Dit onderzoek hanteert dezelfde definitie van uitgaansgeweld. Het richt zich dan ook tot geweld gepleegd tijdens of na het uitgaan in de avonden en nachten van donderdag tot en met zondag. Verder concentreert het onderzoek zich op uitgaansgelegenheden die behoren tot de natte horeca, omdat uitgaansgeweld daar het meeste voorkomt en de politie daar dan ook de grootste interesse voor heeft. Het begrip natte horeca houdt in dat een uitgaansgelegenheid tot op een later tijdstip geopend mag zijn en daarbij alcoholhoudende dranken mag schenken. De natte horeca kan bestaan uit cafés, café-restaurants en discotheken. Droge horeca hebben meer de functie van eetgelegenheid en beschikken daarbij niet over een alcoholvergunning of verlengde sluitingstijd. 2

7 Dit onderzoek heeft een beschrijvende aard en is gebaseerd op een literatuurstudie en op empirische gegevens. Uit de literatuur is allereerst informatie afgeleid over de aard en omvang van uitgaansgeweld in Nederland, vervolgens zijn verschillende theorieën naar voren gekomen die verband houden met het ontstaan van uitgaansgeweld. Deze informatie en theorieën worden in hoofdstuk twee uiteengezet. In hoofdstuk drie wordt vervolgens de methode van dit onderzoek beschreven. Daarna wordt in hoofdstuk vier de literatuur toegepast op de empirische data. De empirische gegevens zijn verkregen aan de hand van interviews, observaties en politiedata. De eerste paragraaf van hoofdstuk vier bevat informatie over het uitgaansgebied van Hilversum. Vervolgens geeft de tweede paragraaf een omschrijving van de aard en omvang van uitgaansgeweld in Hilversum. Tot slot bevat de laatste paragraaf van hoofdstuk vier een beschrijving van de bevindingen van het empirisch onderzoek. Hierin staat beschreven welke risicofactoren van toepassing zijn op de situatie in Hilversum en hoe deze risicofactoren op elkaar inwerken. Verder bevat dit onderzoek een conclusie welke antwoord geeft op de probleemstelling van dit onderzoek. Afgesloten wordt vervolgens met een discussie en eventuele aanbevelingen. Aanbevelingen zijn bedoeld voor partijen als politie, gemeente en horecaondernemers. 3

8 2. Theoretisch kader Het theoretisch kader wordt gevormd door wetenschappelijke literatuur en geeft allereerst een beschrijving van de aard en omvang van uitgaansgeweld in Nederland ( 2.1). Vervolgens wordt in het theoretisch kader een definitie gegeven van situationele risicofactoren welke van invloed kunnen zijn op het ontstaan van uitgaansgeweld ( 2.2). 2.1 Aard en omvang van uitgaansgeweld in Nederland In deze paragraaf wordt, zo volledig mogelijk, een beeld geschetst van de omvang van uitgaansgeweld in Nederland, de aard van dit geweld en de groepen daders en slachtoffers welke hierbij naar voren komen. Ten aanzien van de omvang van uitgaansgeweld in Nederland moet opgemerkt worden dat het verkrijgen van landelijke cijfers niet eenvoudig is (Joosten, Knibbe & Van der Linden, 2004). Dit komt allereerst vanwege het feit dat de registratiesystemen van de Nederlandse politie uitgaansgebieden niet erkennen als zijnde een specifiek gebied waar criminaliteit voorkomt. Verder verschilt de manier van wegschrijven van incidenten vaak nog per agent. Deze registratieproblemen maken het moeilijk om uitspraken over de totale omvang van uitgaansgeweld te doen. Deze nadelen worden enigszins ondervangen doordat het Centraal Bureau voor de Statistiek, de Politiemonitor Bevolking en de Algemene Rekenkamer, ook een databestand omtrent de aard en omvang van geweld bijhouden. Echter, door het feit dat uitgaansgeweld ook hier vaak niet specifiek onderscheiden wordt van geweld in het algemeen, en door het voeren van verschillende definities van uitgaansgeweld, is het ook vanuit deze bronnen moeilijk om een duidelijk beeld te krijgen van de omvang van uitgaansgeweld (Joosten e.a., 2004). Ondanks de gebreken van de verschillende bronnen kan de informatie van de Politiemonitor Bevolking en de Algemene Rekenkamer wel indicatief gebruikt worden bij het vaststellen van de omvang van uitgaansgeweld. Zo blijkt uit slachtofferenquêtes van de Politiemonitor Bevolking dat in het jaar 2004 circa anderhalf miljoen bedrijven en burgers het slachtoffer zijn geworden van geweld in het algemeen. Onderzoek van de Algemene Rekenkamer (2004) wijst uit dat ongeveer twintig procent van dit geweld tot uitgaansgeweld gerekend kan worden (WODC, 2005). Van Erpecum (2005) wijst er op dat het aantal incidenten van uitgaansgeweld sinds medio jaren 70 van de vorige eeuw vervijfvoudigd is. 4

9 Wanneer gekeken wordt naar de aard van uitgaansgeweld dan komt vooral het uiten van bedreigingen naar voren (4,9% van de door slachtoffers gerapporteerde incidenten), terwijl mishandeling (1%) en diefstal met geweld (0,3%) in mindere mate voorkomt (WODC, 2005). Hoewel bedreigingen dus het meest gerapporteerd worden kent de aard van uitgaansgeweld in Nederland de laatste jaren een aantal ernstige vormen van zinloos geweld met dodelijke afloop. In 1997 bijvoorbeeld werd Meindert Tjoelker in Leeuwarden doodgeschopt tijdens zijn vrijgezellenavond, en recentelijk in 2010 werd Koen Buitelaar in Groesbeek doodgestoken tijdens het stappen. Ten aanzien van het ontstaan van uitgaansgeweld kan nog opgemerkt worden dat het in de meeste gevallen een startpunt vindt in verbaal geweld (Bervoets, 2008). Wanneer dit overgaat in fysiek geweld dan gaat dit in een meerderheid van de gevallen samen met het uiten van bedreigingen waarbij dan bijvoorbeeld ook wapens getoond worden (WODC, 2001). Tot slot volgt uit onderzoek van Bervoets, Dijk, De Groot, Koeman en Van der Torre (2008) een aantal bevindingen ten aanzien van daders en slachtoffers van uitgaansgeweld. Over daders van uitgaansgeweld is bekend dat zo n 90 tot 95 procent mannelijk is. Hierbij is ongeveer de helft jonger dan 25 jaar. Hoewel Marokkaanse verdachten oververtegenwoordigd zijn is de meerderheid van de verdachten autochtoon. Het overgrote gedeelte van hen heeft reeds (gewelds)antecedenten. Daders handelen in een vijfde van de gevallen in groepsverband (Bervoets e.a., 2008). Twee op de drie slachtoffers van uitgaansgeweld is mannelijk. De meerderheid van deze slachtoffers, zo n 60 procent, is ouder dan 25 jaar. De meeste van hen zijn van Nederlandse afkomst en hebben zelf ook (gewelds)antecedenten (Bervoets e.a., 2008). 2.2 Situationele risicofactoren voor het ontstaan van uitgaansgeweld Uit onderzoek van Duijvestijn (2004) en Berends, Felson, Richardson en Velo (1997) blijkt dat verschillende risicofactoren een rol kunnen spelen bij het ontstaan van uitgaansgeweld. Een multidisciplinaire manier van verklaren, waarin onder andere middelengebruik, sociaal-maatschappelijke en situationele risicofactoren betrokken worden, is dan ook op zijn plaats (Duijvestijn, 2004). In dit onderzoek worden specifiek de situationele risicofactoren, binnen horecagelegenheden en in de omgeving daarvan, voor het ontstaan van uitgaansgeweld uiteengezet. Situationele risicofactoren zijn bepaalde omstandigheden welke effect kunnen hebben op het gedrag van mensen (Bovenkerk & Leuw, 2007). Met andere woorden komt het er op neer dat een zekere situatie mogelijkheden schept voor het al dan niet ontstaan van uitgaansgeweld. Dit kan volgens Bovenkerk en Leuw (2007) verklaard worden aan de hand van de rationele keuzetheorie of aan de hand van de gelegenheidstheorie. Volgens de rationele keuzetheorie is de dader een calculerend individu. Hij of zij pleegt geweld omdat de kosten en risico s van zulk gedrag volgens hem of haar niet opwegen tegen de voordelen er 5

10 van. Is de beveiliging binnen een horecagelegenheid bijvoorbeeld slecht dan zien personen mogelijkheden om ongestraft over te gaan tot geweld. Een soortgelijk daderbeeld wordt teruggevonden in de gelegenheidstheorie maar deze legt vooral de nadruk op het samenstel van situationele factoren die geweld tot een meer of minder winstgevende actie maken. Het gaat hier vooral om situationele kenmerken die de kans op geweld bevorderen of verminderen. Het ontstaan van uitgaansgeweld wordt dan bijvoorbeeld bevorderd door een gebrek aan toezicht, wat personen de gelegenheid geeft om geweldsconfrontaties aan te gaan (Bovenkerk & Leuw, 2007). Opgemerkt moet worden dat situationele risicofactoren cumulatief zijn en elkaars werking versterken. Met cumulatief wordt bedoeld dat hoe meer risicofactoren aanwezig zijn des te groter de kans op uitgaansgeweld wordt. Het versterkende effect houdt in dat de aanwezigheid van de ene risicofactor de werking van de andere risicofactor in de hand werkt (Bogaerts, Van der Knaap & Nijssen, 2006). Personen aan wie bijvoorbeeld binnen een kroeg te veel alcohol geschonken is zullen buiten eerder geneigd zijn om andere personen te mishandelen met losstaand straatmeubilair (Green, Plant & Plant, 2007) Situationele risicofactoren binnen in uitgaansgelegenheden Deze paragraaf begint met het beschrijven van de situationele risicofactoren binnen in horecagelegenheden. Inrichting en verzorging De manier waarop een uitgaansgelegenheid is ingericht en verzorgd speelt een rol bij het al dan niet ontstaan van uitgaansgeweld. De eerste risicofactor met betrekking tot de inrichting van een uitgaansgelegenheid hangt samen met de ruimtelijke opzet van een onderneming (Clark & Homel, 1994). Onder andere smalle doorgangen en slechte toegang tot bepaalde gedeelten van een onderneming, zoals toilet of bar, vergroten het risico op het ontstaan van uitgaansgeweld. Daarnaast kunnen krappe gebieden waar bezoekers zich concentreren aanleiding zijn voor uitgaansgeweld. Hierbij kan gedacht worden aan locaties bij het podium of op de dansvloer. Hierbij zijn het vooral doorgangen of gebieden waar meerdere stromen van mensen elkaar kruisen die problemen geven (Clark & Homel, 1994). Een gebrek aan beweegruimte en fysieke aanrakingen met andere personen als gevolg hiervan zorgt ervoor dat bezoekers geïrriteerd raken, wat kan overgaan in fysiek geweld (Bieleman, Maarsingh 6

11 & Meijer, 1998). Clark en Homel (1994) stellen dat de inrichting van een uitgaansgelegenheid afgestemd moet worden op het aantal gewenste bezoekers. Wil een horecaondernemer veel bezoekers kunnen herbergen dan zal geprobeerd moeten worden om de onderneming ruimer op te zetten. De inrichting moet het doel van een onderneming dus ondersteunen. Een tweede risicofactor van de inrichting van een onderneming is volgens Duijvestijn (2004) gelegen in de mate van comfort. Een tekort aan zitplaatsen en/of slechte ventilatie en airconditioning zorgen voor een gebrek aan comfort. Uit onderzoek van Duijvestijn (2004) en Homel, Thommeny en Tomsen (1992) is gebleken dat uitgaanspubliek comfort binnen een uitgaansgelegenheid hoog waardeert. Bezoekers willen de mogelijkheid hebben om zo nu en dan even te kunnen gaan zitten na het dansen en daarnaast vinden zij het prettig als een uitgaansgelegenheid een aangename temperatuur heeft. Wanneer aan deze wensen niet kan worden voldaan dan neemt daarmee de kans op het ontstaan van irritaties toe. Deze irritaties kunnen uiteindelijk fysiek afgereageerd worden op medebezoekers (Duijvestijn, 2004). Naast de inrichting van een uitgaansgelegenheid kan de verzorging van een onderneming een risicofactor zijn ten aanzien van uitgaansgeweld. Zo is uit onderzoek van Roberts (2009) gebleken dat onverzorgd of kapot meubilair, slecht onderhoud van een onderneming en vervuilde toiletten een negatieve boodschap uitstraalt naar bezoekers. Gevolg van een onverzorgde uitstraling van een uitgaansgelegenheid is dat personen denken dat niemand betrokken is bij de onderneming en dat er dan ook geen acht geslagen zal worden op het gedrag van de bezoekers zelf binnen de onderneming. Uit bevindingen van Roberts (2009) komt naar voren dat dit gedrag geweld kan inhouden. Reglementen Onder regels binnen uitgaansgelegenheden vallen huisregels en het algemeen geldend rookverbod in de Nederlandse horeca. De inhoud van gestelde regels en de handhaving daarvan heeft invloed op het al dan niet ontstaan van uitgaansgeweld (Roberts, 2009). Huisregels De manier waarop horecagelegenheden hun huisregels opstellen kan een risicofactor zijn voor het ontstaan van uitgaansgeweld. Daarbij verhoogt vooral het ontbreken van gedragsregels het risico op uitgaansgeweld (Roberts, 2009). Om uitgaansgeweld tegen te gaan is het belangrijk dat er regels gelden binnen een uitgaansgelegenheid. Hierbij dient onder andere gewezen te worden op het verbod 7

12 van alcoholconsumptie onder de zestien jaar. Naast het bestaan van huisregels is het belangrijk dat deze ook daadwerkelijk gehandhaafd worden (Homel e.a., 1992). Volgens Roberts (2009) en Homel e.a. (1992) leidt het ontbreken van huisregels vaak tot bepaald ongewenst gedrag bij bezoekers. Dit komt omdat personen zich door het ontbreken of tekort schieten van regels vrij voelen om ongewenst gedrag, zoals schelden of duwen, te vertonen. Gevolg hiervan is dat het risico op (fysieke) aanvaringen met andere bezoekers van uitgaansgelegenheden toeneemt. De sociale controle op ongewenst gedrag kan versterkt worden door het nauwkeurig opstellen en ook daadwerkelijk handhaven van huisregels (Roberts, 2009). Rookverbod In Nederland geldt sinds juni 2008 een algemeen rookverbod in de horeca. Het niet handhaven van dit rookverbod kan de kans op het ontstaan van uitgaansgeweld doen toenemen (WODC, 2009). Uit onderzoek van Clark en Homel (1994) komt naar voren dat wanneer een rookverbod niet toegepast wordt binnen een horecagelegenheid, de kans op uitgaansgeweld op twee manieren kan worden vergroot. Allereerst brengt het met zich mee dat rokerige ruimtes irritaties opwekken bij bezoekers die niet roken en vinden dat het verbod gehandhaafd moet worden. Deze irritaties kunnen overslaan naar een negatieve houding, en eventueel geweld, tegenover andere personen. Daarnaast heeft het toestaan van roken negatieve gevolgen voor de interne stromen van mensen van binnen naar buiten/rokersruimte en vervolgens weer van buiten/rokersruimte naar binnen. Andere bezoekers vinden het daarbij vervelend om steeds aan de kant te moeten voor rokers die op weg zijn naar buiten of naar de rokersruimte of voor rokers die weer terugkomen van het roken. Hierbij kunnen ook conflicten ontstaan (Clark & Homel, 1994). Personeel van uitgaansgelegenheden Personeel, waaronder bar- en beveiligingspersoneel, is het visitekaartje van een uitgaansgelegenheid. Om die reden alleen al lijkt het niet minder dan vanzelfsprekend dat ook het personeel een rol heeft bij het al dan niet ontstaan van uitgaansgeweld. Barpersoneel De manier waarop barpersoneel met bezoekers communiceert wordt in de literatuur als eerste risicofactor genoemd ten aanzien van het ontstaan van uitgaansgeweld. Specifiek kan dit risico gezocht worden in de mate van onvriendelijkheid van barpersoneel tegenover bezoekers (Homel e.a., 1992). 8

13 Uit onderzoek van Homel e.a. (1992) blijkt dat deze onvriendelijke houding van barpersoneel bij kan dragen aan het ontstaan van een agressieve of onaangename sfeer. Bezoekers raken namelijk geïrriteerd door de houding van het personeel en nemen dezelfde houding dan in feite over. In deze negatieve sfeer gaan personen eerder over tot geweld, tegenover het personeel zelf maar ook tegenover andere bezoekers. Een tweede risicofactor die naar voren komt ten aanzien van barpersoneel is gelegen in de onbekwaamheid van barpersoneel ten aanzien van het schenken van alcoholhoudende dranken en het omgaan met aangeschoten bezoekers (Duijvestijn, 2004). Zo kan het voorkomen dat barpersoneel in het algemeen te veel schenkt, bijvoorbeeld door de promotie van nieuwe alcoholhoudende dranken of door het houden van een happy-hour, of specifiek aan reeds dronken/aangeschoten personen. Hiermee wordt de kans op dronkenschap, met agressie als gevolg, vergroot (Homel e.a., 1992). Om te kunnen verklaren hoe schenkgedrag van barpersoneel een rol speelt bij het ontstaan van uitgaansgeweld is het allereerst belangrijk om te weten dat alcohol volgens Bieleman e.a. (1998) en Roberts (2009) een risicoverhogende rol speelt ten aanzien van het ontstaan van impulsief en agressief gedrag. Clark en Homel (1994) merken hier wel bij op dat zeker niet iedereen die alcohol drinkt betrokken raakt bij uitgaansgeweld. Toch blijft overeind dat alcoholgebruik het aantal personen dat betrokken raakt bij uitgaansgeweld doet toenemen. Wanneer het barpersoneel te veel schenkt dan leidt dit tot een groter aantal aangeschoten en/of dronken bezoekers en dus neemt de kans op uitgaansgeweld toe (Roberts, 2009). Onderzoek van Bervoets e.a. (2008) wijst uit dat het schenken aan reeds aangeschoten of dronken bezoekers de kans op het ontstaan van agressie en geweld nog eens extra doet vergroten. Deze risico s worden beperkt wanneer het verbod op schenken aan aangeschoten bezoekers beter gehandhaafd wordt. Hierbij moet wel opgemerkt worden dat het voor barpersoneel niet altijd eenvoudig is om na te gaan voor wie drank besteld wordt en of bepaalde personen aangeschoten zijn (Duijvestijn, 2004). De kans op agressie en geweld wordt vergroot als het barpersoneel onvoldoende getraind is in het herkennen van aangeschoten personen en hoe daar vervolgens mee om te gaan. Een dergelijke training is wel gevolgd door personeel welke beschikt over een SVH-verklaring sociale hygiëne. Hiermee worden een aantal kwaliteitseisen, ten aanzien van de horeca, gewaarborgd. Zo wordt geleerd hoe men moet handelen bij het schenken van alcohol en het omgaan met agressieve bezoekers (Bieleman e.a., 1998). Duijvestijn (2004) is van mening dat deze cursus op meerdere punten verbeterd kan worden. Een van die punten is gelegen in het feit dat de training nu nog alleen aan leidinggevenden wordt gegeven terwijl het personeel er ook van zou kunnen leren. Daarnaast is de aandacht die de training besteedt aan het omgaan met agressieve bezoekers nog erg beperkt. 9

14 Portiers & deurbeleid Het handelen van portiers tegenover bezoekers kan ook een risicofactor zijn voor het ontstaan van uitgaansgeweld. Onderzoek van Fijnaut, Hoogeveen, Pardoel en Spapens (2001) wijst onder meer uit dat uitgaansgeweld bevorderd kan worden wanneer portiers over gebrekkige communicatieve vaardigheden beschikken. Daarnaast is de manier waarop bezoekers verwijderd worden uit een uitgaansgelegenheid van invloed op het eventuele ontstaan van uitgaansgeweld. Gebrekkige communicatieve vaardigheden van portiers kunnen leiden tot uitgaansgeweld doordat het zorgt voor irritaties en agressie bij bezoekers. Hetzelfde gebeurt wanneer personen bijvoorbeeld hardhandig of op een onbehoorlijke manier uit een uitgaansgelegenheid verwijderd worden (Fijnaut e.a., 2001). Goede communicatie en een nette manier van verwijderen dragen er aan bij dat bezoekers zich beter zullen gedragen binnen een uitgaansgelegenheid of deze juist in rust zullen verlaten (Duijvestijn, 2004). Ten aanzien van de manier van handelen van portiers merken Van Gemert en Ten Voorde (2008) op dat de beroepsgroep portiers in Nederland in de loop der jaren steeds verder is geprofessionaliseerd. Zo is het handelen van portiers aan steeds meer veiligheidsregels gebonden en is de samenwerking met de politie versterkt. Een volgende risicofactor voor uitgaansgeweld is gelegen in het deurbeleid van een onderneming. Zo stelt Duijvestijn (2004) dat een inconsequent deurbeleid, waarbij bepaalde bezoekers bijvoorbeeld op een rustige avond wel naar binnen mogen maar op een drukke avond geweigerd worden, uiteindelijk kan leiden tot uitgaansgeweld (Roberts, 2009). Daarnaast kan uitgaansgeweld ontstaan wanneer risicogroepen door portiers disproportioneel toegelaten worden. Dit gebeurt bijvoorbeeld wanneer te veel mannelijke bezoekers of te veel jonge bezoekers worden toegelaten (Duijvestijn, 2004). Verder kan het deurbeleid ervoor zorgen dat er over het algemeen te veel bezoekers toegelaten worden. Ook hiervan kan uitgaansgeweld het gevolg zijn (Duijvestijn, 2004). Een inconsequent deurbeleid kan leiden tot uitgaansgeweld omdat er irritaties ontstaan bij bezoekers. Mensen ervaren inconsequent deurbeleid namelijk als onrechtvaardig en selectief. De irritaties kunnen overgaan in het uiten van geweld tegen de portiers of mensen reageren zich af op omstanders (Duijvestijn, 2004). Verder is uit de literatuur gebleken dat er bepaalde risicogroepen bestaan ten aanzien van uitgaansgeweld. Zo veroorzaken mannelijke bezoekers van uitgaansgelegenheden meer geweld dan vrouwelijke bezoekers (Duijvestijn, 2004). Dit komt onder andere doordat mannen meer alcohol drinken dan vrouwen (Homel e.a., 1992). Wanneer er disproportioneel meer mannen toegelaten worden dan vrouwen dan groeit daarmee dus het risico op geweld (Duijvestijn, 2004). Ook wanneer een te groot aantal jonge bezoekers binnen wordt gelaten 10

15 groeit de kans op uitgaansgeweld. Uit onderzoek van Homel e.a. (1992) is namelijk gebleken dat geweld meer voorkomt onder jongeren in de leeftijdscategorie Boven de 25 jaar neemt de betrokkenheid bij geweld af. Een belangrijke verklaring hiervoor is dat oudere personen vaker een vaste relatie hebben, eventueel met kinderen. Wanneer deze personen uitgaan hebben zij daarom een groter verantwoordelijkheidsgevoel en zullen zich minder snel in geweldssituaties begeven (Homel e.a., 1992). Aan de andere kant is het wel zo dat personen die een relatie hebben gevoeliger kunnen zijn voor uitgaansgeweld wanneer hun partner bijvoorbeeld beledigd wordt tijdens het uitgaan (Bieleman e.a., 1998). Tot slot kan een deurbeleid waarbij er meer personen toegelaten worden dan een uitgaansgelegenheid eigenlijk toelaat uitgaansgeweld veroorzaken. Dit komt omdat het dan te druk wordt binnen in een uitgaansgelegenheid waardoor personen sneller geïrriteerd en/of agressief raken (Duijvestijn, 2004). Amusement en muziek Ook al gaan personen vaak om de meest verschillende redenen uit, uiteindelijk willen ze allemaal een leuke avond beleven. Bezoekers hopen dit te vinden in amusement en muziek. Zowel amusement als muziek kunnen risicofactoren voor uitgaansgeweld in zich dragen. Een risicofactor ten aanzien van het amusement is gelegen in het gebrek in aanbod hiervan. Bij amusement kan gedacht worden aan (video)spellen, projectie/televisieschermen, een dansvloer of live optredens (Homel e.a., 1992). Wanneer er te weinig aanbod van amusement is dan is dat niet bevorderlijk voor de sfeer binnen een uitgaansgelegenheid omdat er weinig te doen is (Duijvestijn, 2004). Daarnaast brengt het verveling onder bezoekers met zich mee (Graham & Homel, 1997). Duijvestijn (2004) en Graham en Homel (1997) stellen dat verveling vaak een aanleiding is voor het ontstaan van geweld. Wel moet opgemerkt worden dat hoewel amusement de sfeer kan bevorderen en verveling kan opheffen het ook negatieve effecten kan hebben. Zo trekt amusement risicogroepen aan, voornamelijk jongeren, en wordt er meer alcohol geconsumeerd (Clark & Homel, 1994). Ook muziek kan een risicofactor vormen ten aanzien van uitgaansgeweld. Vooral de muziekkeuze en het volume daarvan kunnen aanleiding zijn. Hierbij geldt dat te drukke of te harde muziek, zoals hardrock en techno, uiteindelijk geweld kan veroorzaken. Rustigere muziek, zoals top 40 of jazz, kan dit risico juist doen afnemen (Van Erpecum, 2005). Drukke en/of harde muziek kan uitgaansgeweld veroorzaken omdat mensen er eerder opgefokt en geïrriteerd door raken. Hierbij kunnen vervolgens conflicten ontstaan met medebezoekers. Nog een 11

16 gevolg van te harde muziek is dat men moeilijk kan converseren wat eveneens tot irritaties leidt maar ook tot een toename in alcoholconsumptie (Homel e.a., 1992). Voor rustige muziek geldt juist het omgekeerde, dit heeft een kalmerend effect op potentieel lastige klanten en maakt dat bezoekers makkelijker kunnen converseren (Van Erpecum, 2005). Voedsel Nog een risicofactor ten aanzien van uitgaansgeweld is gelegen in het aanbod van voedsel binnen uitgaansgelegenheden. Wanneer er gedurende een uitgaansavond geen voedsel (meer) aangeboden wordt dan neemt de kans op geweld toe (Duijvestijn, 2004). De kans op geweld neemt toe omdat juist voedsel ervoor kan zorgen dat bezoekers minder alcohol consumeren. Voedsel leidt namelijk af van de drang naar alcohol en zorgt er ook voor dat alcohol minder snel in het bloed wordt opgenomen. Wanneer voedsel dus niet, of niet meer na een bepaald tijdstip, wordt aangeboden dan wordt er dus meer alcohol geconsumeerd en wordt het ook sneller opgenomen in het bloed (Duijvestijn, 2004; Homel e.a., 1992). Sluiting De sluitingstijden van uitgaansgelegenheden worden vastgelegd door middel van vergunningen afgegeven door de gemeente. De manier waarop ondernemingen met deze sluitingstijden omgaan kan van invloed zijn op het ontstaan van uitgaansgeweld (Duijvestijn, 2004). Wanneer de in de vergunning opgegeven sluitingstijd gehanteerd wordt als laatste moment waarop bezoekers nog binnen mogen komen en tegelijkertijd dient als moment waarop iedereen de zaak moet verlaten, dan vergroot dit de kans op uitgaansgeweld (Duijvestijn, 2004). Daarnaast wordt de kans op uitgaansgeweld vergroot naarmate uitgaansgelegenheden vroeger sluiten (Bos, Dekkers & Homburg, 2005). Een sluitingsritueel waarbij een grote groep bezoekers allemaal tegelijk een uitgaansgelegenheid verlaat vergroot de kans op uitgaansgeweld omdat er buiten dan een tekort aan afvoer, zoals taxi s en nachtbussen, van het uitgaansgebied naar huis ontstaat. Hierdoor moeten mensen op straat wachten waar voldoende toezicht vaak ontbreekt. Het wachten op vervoer naar huis en de onderlinge strijd om taxi s en een plek in de bus zorgt voor irritaties. Dit kan uitmonden in geweld (Bieleman e.a., 1998). Volgens Duijvestijn (2004) wordt dit voorkomen wanneer uitgaansgelegenheden hun sluitingstijd zo hanteren dat er vanaf een bepaald moment voorafgaand aan de sluitingstijd geen nieuwe bezoekers meer worden toegelaten. Op die manier verloopt de uitstroom van bezoekers geleidelijker wat het risico op uitgaansgeweld doet afnemen (Duijvestijn, 2004). Ten aanzien van de sluitingstijden is verder uit onderzoek van Bos e.a. (2005) gebleken dat een verruiming van de 12

17 sluitingstijden van uitgaansgelegenheden een daling van uitgaansgeweld tot gevolg heeft. Dit komt omdat bezoekers zich langer kunnen vermaken binnen een uitgaansgelegenheid en niet op straat gaan rondhangen alwaar conflicten kunnen ontstaan (Bos e.a., 2005). Samenvatting situationele risicofactoren binnen in uitgaansgelegenheden Uit het voorgaande is gebleken dat uitgaansproblemen kunnen ontstaan vanuit een aantal verschillende situationele omstandigheden binnen een uitgaansgelegenheid. Zo werd allereerst duidelijk dat de inrichting en verzorging van een onderneming gevaren met zich mee kan brengen. Wanneer een uitgaansgelegenheid onvoldoende ruimtelijk is ingericht kunnen er bij bezoekers irritaties ontstaan die uitmonden in conflicten. Hetzelfde gebeurt bij een inrichting met een gebrek aan comfort. Ten aanzien van een onverzorgde uitstraling van een onderneming geldt dat dit een negatieve boodschap uitstraalt naar de bezoekers. Deze zullen zich dan eerder gevrijwaard voelen om problemen te veroorzaken. Verder spelen ook de gehanteerde regels binnen een uitgaansgelegenheid een rol bij het al dan niet ontstaan van geweld. Wanneer er geen huisregels gelden voelen bezoekers zich vrijer om ongewenst gedrag te vertonen. Daarnaast leidt het niet hanteren van het rookverbod er dikwijls toe dat het roken andere mensen irriteert of negatieve gevolgen heeft voor interne mensenstromen binnen een gelegenheid. Ook het personeel kan een risicofactor zijn. Zowel barpersoneel als portiers kunnen in gebreke blijven bij het handhaven van regels en het uitoefenen van toezicht. Bij barpersoneel specifiek kunnen slechte communicatieve vaardigheden en inschattingsfouten bij het schenken van alcohol en in geweldssituaties problemen opleveren. Bij portiers gebeurt dit ook wanneer zij niet beschikken over gedegen communicatieve vaardigheden en omgangsmethoden. Dit kan leiden tot irritaties en agressie onder bezoekers. Hetzelfde gebeurt bij een inconsequent deurbeleid van portiers. Verder kan het binnenlaten van risicogroepen geweldsincidenten met zich meebrengen. Vervolgens speelt een gebrek aan amusement een rol bij het ontstaan van uitgaansgeweld. Afgezien van de ongezellige sfeer die er ontstaat is het zo dat mensen zich dan gaan vervelen wat kan overgaan in conflicten. Verder kan de gekozen muziek irritaties onder bezoekers opleveren. Tot slot kan het ontbreken van voedsel en het sluitingsritueel voor problemen zorgen. Wanneer een horecagelegenheid geen voedsel aanbiedt drinken mensen meer alcohol, hetgeen ook sneller door het bloed wordt opgenomen. Over alcohol is bekend dat het nauw verbonden is met het ontstaan van agressie. Ten aanzien van het sluiten geldt dat een uitloop waarbij alle bezoekers tegelijk vertrekken leidt tot ongeregeldheden op straat. Daarnaast kan een verruiming van de sluitingstijden uitgaansgeweld beperken. 13

18 2.2.2 Situationele risicofactoren buiten de uitgaansgelegenheden Uit onderzoek van Duijvestijn (2004) is gebleken dat de meeste incidenten die onder uitgaansgeweld worden verstaan plaatsvinden buiten de uitgaansgelegenheid, in de anonimiteit van de openbare ruimte. Omgevingsfactoren buiten de uitgaansgelegenheden zijn dan ook minstens zo belangrijk als de omgevingsvariabelen binnen de uitgaansgelegenheden. In deze paragraaf worden de situationele risicofactoren die gelden buiten de uitgaansgelegenheden beschreven. Inrichting en verzorging Net zoals de inrichting en verzorging binnen in uitgaansgelegenheden een rol speelt bij het al dan niet ontstaan van uitgaansgeweld speelt het een rol buiten uitgaansgelegenheden. Gemeenten dragen de verantwoordelijkheid voor de inrichting en verzorging van een uitgaansgebied (Bervoets e.a., 2008). Aan de inrichting van een uitgaansgebied kunnen risico s verbonden zijn. De eerste risicofactor is gelegen in een inrichting waarbij de omringende straten van uitgaansgelegenheden over onvoldoende draagkracht beschikken bij drukte (Bervoets e.a., 2008). Wanneer bezoekers uitgaansgelegenheden verlaten komen zij vaak met velen tegelijk, omdat ondernemingen gaan sluiten, samen in de aangrenzende straten. Wanneer deze straten hier niet goed op ingericht zijn, ontstaat een bepaalde mate van drukte welke uiteindelijk kan escaleren in conflicten. Naast de natuurlijke irritaties die bij mensen ontstaan bij drukte is het zo dat drukte ook anonimiteit aan daders verschaft om geweld te plegen (Bervoets e.a., 2008). Een andere risicofactor hangt samen met de concentratie van uitgaansgelegenheden, met een alcoholvergunning, binnen een uitgaansgebied (Green & Plant, 2007). Wanneer een groot aantal van deze uitgaansgelegenheden dicht samengepakt zit op een bepaald oppervlak dan vergroot dit de kans op het ontstaan van uitgaansgeweld (Green e.a., 2007). Wanneer uitgaansgelegenheden dicht op elkaar zitten dan vergroot dit allereerst de kans op uitgaansgeweld omdat de aanwezigheid van veel uitgaansgelegenheden samen gaat met een hoger drankgebruik. Dit gaat vervolgens weer samen met een toename van geweld (Green & Plant, 2007). Een stijging van geweld zal inbreuk maken op de mankracht van politie en gemeente, waardoor het voor hen steeds lastiger wordt om het geweld te beteugelen. Een betere spreiding van uitgaansgelegenheden over een groter gebied zal het drankgebruik beter spreiden en zal het politie en gemeente makkelijker maken om toezicht te houden (Green e.a., 2007). Verder zorgt een dichte concentratie van uitgaansgelegenheden er ook voor dat er meer uitgaansgelegenheden met een uiteenlopend doelgroepenbeleid op korte afstand van elkaar gevestigd worden. Omdat deze 14

19 verschillende doelgroepen dichter bij elkaar komen wordt de kans groter dat er confrontaties zullen ontstaan tussen deze groepen (Fijnaut e.a., 2001). Een derde risicofactor verbonden aan de inrichting van een horecagebied kan gevonden worden in de onoverzichtelijkheid van zijstraten en steegjes. Dit wordt onder andere veroorzaakt door het ontbreken van straatverlichting op die plekken (Hulshof & Sikkema, 2008). Bervoets e.a. (2008) constateert dat deze onoverzichtelijke hoeken en steegjes ertoe leiden dat mensen zich anoniem wanen en zodanig gelegenheid voelen om over te gaan tot geweld. Daarnaast zijn dergelijke onoverzichtelijke zijstraten en steegjes achteraf goed te gebruiken als vluchtwegen. Voldoende straatverlichting zou deze negatieve effecten wellicht kunnen beperken. Want, naast het feit dat betere straatverlichting een gebied transparant maakt en daarmee de kans vergroot om betrapt te worden zorgt het er ook voor dat mensen meer gebruik gaan maken van de straat (Van Erpecum, 2005). Op die manier neemt het aantal personen op straat toe en daar gaat een afschrikkende werking van uit. Meer mensen op straat vergroot immers de kans om betrapt te worden (Bogaerts e.a., 2006). Ten slotte kan opgemerkt worden dat onoverzichtelijke plekken, waar toezicht bemoeilijkt wordt, niet alleen direct tot uitgaansgeweld kunnen leiden maar ook indirect. Dit gebeurt wanneer deze plekken gebruikt worden voor het ongestoord indrinken van zelf meegebrachte alcohol. Wanneer deze personen vervolgens in beschonken toestand raken kan dit aanleiding zijn voor het ontstaan van uitgaansgeweld op straat of binnen uitgaansgelegenheden die zij vervolgens bezoeken (Bervoets e.a., 2008). Nog een risicofactor verbonden aan de inrichting van een uitgaansgebied is gelegen in de afwezigheid van voldoende bewoning binnen een uitgaansgebied (Van Erpecum, 2005). Een gebrek aan bewoning kan uitgaansgeweld in de hand werken (Van Erpecum, 2005). Wanneer een uitgaansgebied een gebrek aan bewoning kent dan vergroot dit de kans op het ontstaan van uitgaansgeweld door een tekort aan informele sociale controle binnen een gebied. Wanneer er wel bewoning is in een uitgaansgebied dan kan dat wellicht een groot verschil uitmaken voor potentiële geweldplegers. Transparantie van het gebied beperkt namelijk de kans om weg te komen met bepaald gewelddadig gedrag (Van Erpecum, 2005). De volgende risicofactor van de inrichting van een horecagebied hangt samen met het straatmeubilair en de manier waarop dit is geplaatst (Hulshof & Sikkema, 2008). Hierin schuilen een aantal gevaren welke uitgaansgeweld kunnen veroorzaken. Hierbij kan volgens Hulshof en Sikkema (2008) bijvoorbeeld gedacht worden aan het plaatsen van losstaande bankjes en losliggende stoeptegels in de straten van een horecagebied. Het straatmeubilair binnen een uitgaansgebied kan uitgaansgeweld veroorzaken omdat het 15

20 gelegenheid tot uitgaansgeweld kan creëren. Dit gebeurt bijvoorbeeld wanneer personen, reeds onder invloed van alcohol, een uitgaansgelegenheid verlaten en losstaande bankjes en losliggende stoeptegels letterlijk en figuurlijk voor het oprapen liggen om te gebruiken als instrument voor geweld (Hulshof & Sikkema, 2008). Het is dan ook zorg om de infrastructuur van een gebied zodanig aan te passen dat de gelegenheid tot het begaan van gewelddadigheden afneemt. Verder moet opgemerkt worden dat ten aanzien van het plaatsen van bankjes op zich al de kans op uitgaansgeweld toeneemt. Dit komt omdat het aanwezig zijn van bankjes ervoor zorgt dat mensen na het uitgaan blijven hangen in een gebied. Dit blijven hangen gaat dikwijls samen met verveling waarbij mensen ander uitgaand publiek gaan lastig vallen hetgeen kan uitmonden in geweld (Hulshof & Sikkema, 2008). Een laatste risicofactor welke in beeld komt wanneer gekeken wordt naar de inrichting van een uitgaansgebied is het aanwezig zijn van droge horecagelegenheden (Duijvestijn, 2004). Dit zijn eetgelegenheden zoals snackbars of shoarmazaken welke dikwijls tot laat open mogen zijn. Gemeenten staan dit toe omdat gedacht wordt dat dit het uitgaanspubliek ontnuchtert en zorgt voor een geleidelijke uitstroom van bezoekers uit het uitgaansgebied. Gebleken is echter dat uitgaansgeweld zich juist vaak voordoet rondom dergelijke horecaondernemingen welke tot laat geopend zijn (Duijvestijn, 2004). De droge horeca in de omgeving van uitgaansgelegenheden wordt doorgaans druk bezocht door een zeer uiteenlopend publiek. De onderlinge verschillen kunnen hem zitten in leeftijd maar ook in achtergrond, bijvoorbeeld wat betreft muziekkeuze. Wanneer deze verschillende groepen tegelijk samen komen bij een dergelijke eetgelegenheid dan brengt dit vaak een vijandige sfeer met zich mee. Deze sfeer kan aanzetten tot geweld (Duijvestijn, 2004). Naast het risico van het samen komen van verschillende groepen wordt in de droge horeca weinig gedaan aan het voorkomen van agressie. Dat terwijl van veiligheidsmaatregelen juist een afschrikkende werking uit kan gaan om agressief gedrag te vertonen (Duijvestijn, 2004). Uit onderzoek van Bervoets e.a. (2008) blijkt dat, naast de inrichting van een uitgaansgebied, de uitstraling van een gebied een rol speelt bij het eventuele ontstaan van uitgaansgeweld. Een slechte uitstraling wordt onder andere veroorzaakt door verloedering van een horecagebied, bijvoorbeeld veroorzaakt door kapotte bankjes, graffiti en vervuiling. Daarnaast kan ook een slechte straatverlichting een buurt een slechte uitstraling geven (Bogaerts e.a., 2006). Een onverzorgde uitstraling van een gebied straalt een verkeerde boodschap uit naar het uitgaanspubliek. Door symbolen van verwaarlozing, zoals kapot straatmeubilair, graffiti en vervuiling, lijkt toezicht te ontbreken waardoor mensen zich vrij voelen om in het gebied te doen en laten wat zij zelf willen. Dit gedrag kan bestaan uit geweldpleging (Bos e.a., 2005). Naast verloedering kan ook 16

21 gebrekkige straatverlichting een negatieve uitstraling geven aan een gebied. Wanneer een gebied erg donker is dan kan dit een nare sfeer uitstralen, een sfeer welke bepaald (negatief) gedrag bij bezoekers oproept en lijkt toe te laten (Bogaerts e.a., 2006). Naarmate de uitstraling van een uitgaansgebied verbetert kan dit op daders een afschrikwekkende werking hebben. Dit komt omdat de verwachting is dat in een buurt met een goede uitstraling vaak betere sociale controle aanwezig is waardoor men dus een groter risico loopt om opgepakt te worden tijdens gewelddadigheden (Bogaerts e.a., 2006). Ten aanzien van zowel de inrichting als de verzorging stelt Bervoets e.a. (2008) dat gebrekkige voorzieningen op straat, zoals onvoldoende of vervuilde openbare toiletten, de kans op uitgaansgeweld vergroten. Wanneer mensen na het stappen gebruik willen maken van een toilet wekt het irritaties wanneer deze in onvoldoende mate aanwezig zijn of wanneer zij vies zijn (Bervoets e.a., 2008). Deze irritaties kunnen leiden tot conflicten met andere personen op straat. Daarnaast dragen vervuilde toiletten natuurlijk niet bij aan een verzorgde uitstraling van een gebied (Bervoets e.a., 2008). Gebiedsbeveiliging De manier waarop een gebied beveiligd is speelt een belangrijke rol bij het al dan niet ontstaan van uitgaansgeweld. Hierbij geldt dat een gebrek aan toezicht in de publieke ruimte rondom uitgaansgelegenheden de kans op uitgaansgeweld doet toenemen (Bogaerts e.a., 2006). Volledigheidshalve dient voorafgaand aan de bespreking van de risicofactoren omtrent gebiedsbeveiliging opgemerkt te worden dat het verkleinen van deze risico s onderhevig is aan verplaatsingseffecten. Het aanscherpen van de beveiliging binnen een bepaald gebied kan ertoe leiden dat geweldplegers zullen uitwijken naar plaatsen waar minder of geen situationele maatregelen worden genomen. Dit is een negatief effect van het verbeteren van de beveiliging in een bepaald gebied (Bogaerts e.a., 2006). Cameratoezicht De meeste uitgaansgebieden worden beveiligd door middel van bewakingscamera s. Het ontbreken van cameratoezicht kan volgens Bervoets e.a. (2008) bijdragen aan het ontstaan van uitgaansgeweld. Wanneer cameratoezicht ontbreekt wanen personen zich onbespied en voelen zich daardoor vrijer in hun gedrag. Geweld kan onderdeel zijn van zulk gedrag. Wel streept onderzoek van Bervoets e.a. (2008) aan dat preventief cameratoezicht slechts onder bepaalde omstandigheden bijdraagt aan het tegengaan van uitgaansgeweld. Zo is het belangrijk dat voldaan wordt aan enkele 17

22 basisvoorwaarden, zoals een goede beeldkwaliteit, afstelling op het hele risicogebied, en het live uitlezen van de beelden om snel te kunnen reageren op incidenten (Bogaerts e.a., 2006). Pas wanneer het publiek weet dat dit gebeurt zullen zij zich ook daadwerkelijk wat aantrekken van cameratoezicht. De verwachte pakkans wordt namelijk vergroot. Daarbij helpt het wanneer bijvoorbeeld via borden in het uitgaansgebied gewezen wordt op de aanwezigheid van camera s. Deze bewustwording heeft een remmend effect op het ontstaan van geweld. Dit positieve effect kan op lange termijn wel weer wat weggenomen worden door gewenning van het publiek aan het cameratoezicht (Dekkers & Homburg, 2006). Nog een opmerking welke gemaakt moet worden ten aanzien van cameratoezicht is dat bepaalde personen zich onder bepaalde omstandigheden überhaupt niets aan zullen trekken van cameratoezicht. Hierbij moet gedacht worden aan mensen die onder invloed zijn van alcohol of drugs. Uiteindelijk zal cameratoezicht dan ook altijd ondersteund moeten worden door andere veiligheidsmaatregelen (Geelhoed, 2005). Tot slot wordt cameratoezicht bevorderd door goede straatverlichting. Mensen zien de camera s beter, hetgeen afschrikt, en het beeldmateriaal kan achteraf beter bekeken worden door de politie (Bervoets e.a., 2008). Politietoezicht Buiten cameratoezicht heeft een uniform en toegankelijk politietoezicht een dempend effect op het ontstaan van uitgaansgeweld (Bogaerts e.a., 2006). Wanneer politietoezicht ontbreekt dan vergroot dit het risico op uitgaansgeweld omdat personen zich niet beperkt voelen in hun gedrag. Politietoezicht zorgt er, door middel van preventief en repressief optreden, juist voor dat personen zich meer sociaal wenselijk gaan gedragen (Abraham, Van Hoek, Hulshof & Pach, 2007). De politie bewerkstelligt dit onder andere door duidelijk zichtbaar te zijn binnen een uitgaansgebied en daarbij te fouilleren en te verbaliseren (Hulshof & Sikkema, 2008). De effectiviteit van politietoezicht neemt toe wanneer dit in nauwe samenwerking gebeurt met de uitbaters van uitgaansgelegenheden in het desbetreffende gebied. Wanneer samenwerking ontbreekt neemt de kans op uitgaansgeweld toe (Duijvestijn, 2004). Het is gewenst dat de politie bij het door hen gevoerde beleid contact onderhoudt met de horecaondernemers en de portiers van de uitgaansgelegenheden binnen het gebied. Wanneer dit namelijk niet gebeurt dan vormen deze partijen geen gezamenlijk front tegen uitgaansgeweld en missen belangrijke gegevens over de sfeer en eventuele specifieke onruststokers binnen een gebied (Hulshof & Sikkema, 2008). Een dergelijke informatie-uitwisseling zou juist voor een efficiëntere aanpak van uitgaansgeweld kunnen zorgen. 18