Luc van der Woude Hoogleraar bewegen, revalidatie en functieherstel Rijksuniversiteit Groningen

Transcriptie

1 Luc van der Woude Hoogleraar bewegen, revalidatie en functieherstel Rijksuniversiteit Groningen Met enige trots leidt hij de bezoeker rond in het lab van het Centrum voor Bewegingswetenschappen van het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG) aan de Rijksuniversiteit Groningen (RUG). Het is niet zo groot als het lab in Amsterdam, zegt hij. Maar de van allerlei meetapparatuur voorziene rolstoel, stelt Luc van der Woude (1954) in staat hier het onderzoek voort te zetten waardoor hij ook aan de Vrije Universiteit (VU) van Amsterdam al was gegrepen: hoe kunnen mensen met een blijvende handicap zo goed mogelijk bewegen, zodat ze hun gezondheid zoveel mogelijk in stand houden en ook maatschappelijk blijven participeren? En vanuit sportief oogpunt is de vraag: hoe komen mensen in een rolstoel of handbike tot de meest optimale prestaties? 147

2 Hoe is het vakgebied waarbinnen u werkzaam bent te omschrijven? Het vakgebied is dat van de bewegingswetenschappen, zegt Luc van der Woude. We hebben hier in Groningen een Centrum voor Bewegingswetenschappen met een vijfjarige bachelor-masteropleiding dat als afdeling is ondergebracht bij het UMCG. Mijn opdracht ligt op het terrein van bewegen, revalidatie en functieherstel. Het gaat om mensen met een blijvende gezondheidsproblematiek en de centrale vraag in mijn onderzoekswerk is, hoe je hen weer zo goed mogelijk kunt laten bewegen ook sportief bewegen. Van der Woude heeft zich veel beziggehouden met de gevolgen van een dwarslaesie en de consequenties die dat heeft voor het maatschappelijk functioneren. Het verbeteren van de techniek van de rolstoel en van het voortbewegen in die rolstoel, nemen daarbij een belangrijke plaats in. We kiezen daarbij nadrukkelijk niet voor de elektrische rolstoel, maar voor onderzoek naar bewegingsgedrag, vaak in samenhang met een met de hand voortgedreven rolstoel. Waarbij het zo is dat de alledaagse hoepelrolstoel veel energie vergt en in feite inefficiënt is. Die beweging willen we zoveel mogelijk doorgronden en optimaliseren, zegt hij. Hoe is dit gebied als onderwerp voor wetenschappelijk onderzoek ontstaan en hoe heeft het zich in de afgelopen jaren ontwikkeld binnen uw universiteit? Van der Woude promoveerde ruim twintig jaar geleden al op een onderzoek naar de ergonomische aspecten van de handbewogen rolstoel. Landelijk is er in de afgelopen tien jaar een golf van grote en kleine onderzoeksprojecten gekomen rond de vraag hoe mensen zo snel en zo goed mogelijk kunnen herstellen binnen de revalidatie en hoe therapieën ingrijpen op het beweeggedrag van mensen. Hoe verloopt het functieherstel zo optimaal mogelijk uiteraard binnen de grenzen van de blijvende beperking van hun handicap, zodat ze maatschappelijk kunnen participeren? Het belangrijkste thema in het onderzoek op het snijvlak van de bewegings- en revalidatiewetenschappen is momenteel, ook wereldwijd, het langetermijnperspectief, zegt Van der Woude. Dan gaat het om gezondheid, ouder worden met een beperking en de gevolgen van een (fysiek) actieve leefstijl. Veel mensen die zijn aangewezen op een rolstoel krijgen last van overgewicht, decubitus, osteoporose, hart- en vaatziekten. De longfunctie gaat achteruit. Van der Woude noemt Floor Hettinga, die bij Jos de Koning in Amsterdam promoveerde op een onderzoek naar pacing: het zo goed mogelijk verdelen van de energie in de tijd om de prestatie bijvoorbeeld in een wielerwedstrijd te optimaliseren. Hettinga verhuisde ook naar Groningen en brengt de ervaringen in de sport nu over naar de revalidatie, maar in het geval van handbikers ook weer naar de sport. 148 Sport en haar professoren - Sportwetenschap in ontwikkeling

3 Langetermijnperspectief Het belangrijkste thema in het onderzoek op het snijvlak van de bewegings- en revalidatiewetenschappen is momenteel, ook wereldwijd, het langetermijnperspectief. Dan gaat het om gezondheid, ouder worden met een beperking en de gevolgen van een (fysiek) actieve leefstijl. Veel mensen die zijn aangewezen op een rolstoel krijgen last van overgewicht, decubitus, osteoporose, hart- en vaatziekten. De longfunctie gaat achteruit. Van der Woude: Het gaat om het uitstellen van vermoeidheid, het voorkomen dat je gebrek aan energie krijgt. Dat is van belang in de revalidatie én in de sport. Een goede verdeling biedt sporters met een beperking extra kansen. We hebben kunnen meten dat handbikers dat beter gaan doen naarmate ze meer ervaring hebben en beter getraind zijn. Waar Van der Woude zich in Groningen bezighoudt met het onderzoek naar revalidatie, is zijn collega Chris Visscher onder meer bezig met fysieke leerprocessen bij dove en blinde kinderen. Uit de samenwerking met het Sportmedisch Centrum van hetzelfde UMCG, is het Universitair Centrum voor Sport, Beweging en Gezondheid ontstaan. Revalidatie is hier altijd een belangrijk thema geweest, ook onder mijn voorganger Theo Mulder. Sport, bewegen en revalideren zijn echt in elkaar geklonken, vertelt Van der Woude. Mede door de financiering vanuit ZonMw, een organisatie voor gezondheidsonderzoek en zorginnovatie, was er sinds eind jaren negentig een flink programma. Momenteel hebben we contact met NOC*NSF om de samenwerking tussen wetenschap en de paralympische sporten verder vorm te geven. Samen met de revalidatiearts Rienk Dekker wordt er hard gewerkt aan het Noordelijk Expertisecentrum Sport en Handicap (NESH), dat het onderzoek, onderwijs en de behandeling en advisering rond sport, bewegen en handicap verder gaat uitbouwen. Daarin staat, naast de top- en breedtesport, de stimulering van een actieve leefstijl onder mensen met een beperking centraal. Wat is de aard en omvang van uw aanstelling en hoe is uw onderzoeksgroep samengesteld? Van der Woude is sinds 1 januari 2009 gewoon hoogleraar aan de Rijksuniversiteit Groningen. Hij zegt lang te hebben nagedacht over zijn vertrek uit Amsterdam, maar beklemtoont dat er veel samenwerking is met zijn oude faculteit Bewegingswetenschappen rond allerlei onderzoeksprojecten. Zoals we ook samenwerken met diverse revalidatieoorden. De groep rond revalidatie bestaat uit tien stafleden en wij begeleiden met elkaar 149

4 ruim twintig promovendi in het UMCG in Groningen en daarbuiten, ook in het buitenland. Op welke wijze en met welke motivatie bent u als wetenschapper zelf op dit terrein terechtgekomen? Van der Woude studeerde in de jaren zeventig van de vorige eeuw bewegingswetenschappen aan de VU in Amsterdam. Hij hield zich daar onder meer bezig met bewegingsproblemen en epilepsie en deed een onderzoeksstage in het revalidatiecentrum Heliomare. Zijn afstudeeropdrachten lagen op het terrein van motorisch herstel bij mensen met kniearthrose en de functionele vaardigheden van mensen met een CVA (Cerebro Vasculair Accident, ook wel beroerte genoemd, red.). Vanuit de wens om de ergonomie, pathologie en functionele anatomie bij elkaar te brengen, is het onderzoek naar de ergonomie van de handbewogen rolstoel ontstaan. Ik ben in 1989 gepromoveerd op een onderzoek naar rolstoelmobiliteit en langzamerhand is het onderzoek bij mensen met een dwarslaesie op gang gekomen. Dit heeft rond de eeuwwisseling geleid tot het landelijke onderzoeksprogramma Herstel van mobiliteit in de dwarslaesierevalidatie. In dit SCIONN (Spinal Cord Injury OnderzoeksNetwerk Nederland 150 Sport en haar professoren - Sportwetenschap in ontwikkeling

5 Sport en Kennis Deze preview is een gedeelte uit het boek: Sport en haar professoren Sportwetenschap in ontwikkeling Meer informatie Voor meer artikelen en andere uitgaven kunt u terecht op