Informatieuitwisseling 2014/2015. Argumentatie: een AI-perspectief. Henry Prakken 14 Januari 2015

Transcriptie

1 Informatieuitwisseling 2014/2015 Argumentatie: een AI-perspectief Henry Prakken 14 Januari 2015

2 Wat is argumentatie? Een standpunt ondersteunen met gronden om twijfel aan dat standpunt weg te nemen Logica Vaak om iemand anders te overtuigen Dialectica (spelregels voor debat) Retorica (overtuigend spreken)

3 Dit college en het voorgaande Van Eemeren et al.: Logica gaat over trekken van conclusies uit premissen Is formeel Abstraheert van context, personen en natuurlijke taal Argumentatietheorie gaat over innemen en verdedigen van standpunten Is informeel Houdt rekening met context, personen en natuurlijke taal Doel van dit college: relativeren van dit onderscheid Logica modelleert ook zachtere redeneervormen Logica vergelijkt ook argument en tegenargument (AI modelleert context en deelnemers van argumentatie) (AI modelleert retorica)

4 De structuur van argumenten

5 De structuur van argumenten: basiselementen Argumenten hebben: Premissen (gronden) Een conclusie Een redeneerstap van de premissen naar de conclusie Conclusie Dus Premisse 1.. Premisse n

6 nevenschikkend samengesteld onderschikkend samengesteld Argumentatiestructuren Conclusie Conclusie 2 Premisse 1 Premisse 2 meervoudig samengesteld Conclusie 1 Conclusie Premisse Premisse 1 Premisse 2

7 Een meervoudig samengesteld argument is in feite alternatieve argumenten Het is onmogelijk dat u mijn moeder vorige week in Norwich in de dierentuin hebt ontmoet In Norwich is helemaal geen dierentuin Mijn moeder is nooit in Engeland geweest Mijn moeder is al twee jaar dood

8 Een meervoudig samengesteld argument is in feite alternatieve argumenten Het is onmogelijk dat u mijn moeder vorige week in Norwich in de dierentuin hebt ontmoet Het is onmogelijk dat u mijn moeder vorige week in Norwich in de dierentuin hebt ontmoet Het is onmogelijk dat u mijn moeder vorige week in Norwich in de dierentuin hebt ontmoet In Norwich is helemaal geen dierentuin Mijn moeder is nooit in Engeland geweest Mijn moeder is al twee jaar dood

9 Twee typen nevenschikking Cumulatief (alle premissen nodig voor conclusie) V is schuldig aan doodslag V heeft iemand gedood Er was sprake van opzet Geaggregeerd (hoe meer gronden hoe beter) V s DNA matcht DNA gevonden op plaats delict V was op plaats delict Een getuige zag V op plaats delict

10 Deductieve en weerlegbare redeneerstappen De verdachte was in het Vondelpark Het Vondelpark ligt in Amsterdam Dus de verdachte was in Amsterdam Twee getuigen zagen de verdachte in het Vondelpark Twee getuigen die hetzelfde verklaren spreken doorgaans de waarheid Dus de verdachte was in het Vondelpark

11 Deductieve en weerlegbare redeneerstappen Ongeldig? De verdachte was in het Vondelpark Het Vondelpark ligt in Amsterdam Dus de verdachte was in Amsterdam Twee getuigen zagen de verdachte in het Vondelpark Twee getuigen die hetzelfde verklaren spreken doorgaans de waarheid Dus vermoedelijk was de verdachte in het Vondelpark

12 Deductieve en weerlegbare redeneerstappen Verzwegen premissen? De verdachte was in het Vondelpark Het Vondelpark ligt in Amsterdam Dus de verdachte was in Amsterdam Twee getuigen zagen de verdachte in het Vondelpark Twee getuigen die hetzelfde verklaren spreken doorgaans de waarheid Dus vermoedelijk was de verdachte in het Vondelpark

13 Deductieve en weerlegbare redeneerstappen Verzwegen premissen? De verdachte was in het Vondelpark Het Vondelpark ligt in Amsterdam Dus de verdachte was in Amsterdam Twee getuigen zagen de verdachte in het Vondelpark Twee getuigen die hetzelfde verklaren spreken doorgaans de waarheid De situatie met de twee getuigen is zoals die doorgaans is Dus vermoedelijk was de verdachte in het Vondelpark

14 Twee soorten deugdelijke redeneerstappen Deductief: Waarheid van de premissen garandeert de waarheid van de conclusie Als je de premissen aanvaardt, moet je zonder meer ook de conclusie aanvaarden Weerlegbaar ( presumptief, defeasible ) Waarheid van de premissen maakt de vermoedelijk waar Als je de premissen aanvaardt, moet je ook de conclusie aanvaarden, behoudens bewijs van het tegendeel

15 Traditionele en moderne classificatie van argumenten Traditioneel: argumenten zijn deductief, inductief of abductief. Betere classificatie: argumenten zijn deductief of weerlegbaar (presumptief, defeasible) Inductie en abductie zijn twee soorten presumptieve argumenten Maar er zijn meer soorten: analogie, (on)gewenste gevolgen,

16 Argumentatieschema s en kritische vragen

17 Veel argumentatieschema s zijn presumptief Premise 1 Premise n Dus (vermoedelijk / ceteris paribus) conclusie Daarom ook kritische vragen Checklist voor uitzonderingen

18 Redeneren met generalisaties ( defeasible modus ponens ) P Als P dan normaliter Q Dus (vermoedelijk), Q Vlucht Betrokken Als vlucht dan normaliter betrokken Mensen die van plaats delict wegvluchten zijn doorgaans betrokken bij het delict Kritische vragen: is er sprake van een uitzonderingsgeval? Zijn generalisaties voor een onverenigbare conclusie toepasbaar?

19 Conflict tussen generalisaties Henry woont in Utrecht Henry woont in Hilversum Mensen wonen doorgaans waar ze werken Henry werkt in Utrecht Mensen wonen doorgaans waar hun partner woont Henry s partner woont in Hilversum

20 Hoe worden generalisaties gerechtvaardigd? Wetenschappelijk onderzoek Deskundigen Commonsense Individuele opvattingen Heel betrouwbaar Heel onbetrouwbaar

21 Inductie van generalisaties Vrijwel alle geobserveerde P s waren Q s Dus (vermoedelijk), Als P dan normaliter Q Een ballpen afgeschoten met dit type kruisboog veroorzaakt normaliter dit type oogletsel In 16 van 17 gevallen veroorzaakte een ballpen afgeschoten met dit type kruisboog dit type oogletsel Kritische vragen: Was de steekproef groot genoeg was de selectie van testgevallen wel willekeurig?

22 Deskundigenbewijs E is expert omtrent P E zegt dat P Dus (vermoedelijk), P Kritische vragen: Is E bevooroordeeld? Spreken andere experts E tegen?

23 Generalisaties onderbouwen en gebruiken S s oogletsel werd vermoedelijk veroorzaakt door een val Dit type oogletsel wordt doorgaans veroorzaakt door een val S heeft dit type oogletsel E zegt dat dit type oogletsel doorgaans veroorzaakt wordt door een val E is expert omtrent dit type letsel

24 Causale verklaring (Abductie) H veroorzaakt O O is waargenomen Dus (vermoedelijk), H Kritische vragen: Kan O door iets anders veroorzaakt zijn? Veroorzaakt H ook iets waarvan we weten dat het niet waar is?

25 (On)gewenste gevolgen P veroorzaakt Q Q is (on)gewenst Dus (c.p.) P is (on)gewenst Kritische vragen: Kan Q door iets anders veroorzaakt worden? Veroorzaakt P ook iets dat (on)gewenst is?

26 Verfijning: waarden P veroorzaakt Q Q bevordert (doet afbreuk aan) waarde W Dus P is (on)gewenst Kritische vragen: Kan Q door iets anders veroorzaakt worden? Veroorzaakt P ook iets anders dat andere waarden bevordert of er afbreuk aan doet?

27 Voorbeeld (conflicterende waarden) Opslaan van DNA van alle burgers is gewenst Opslaan van DNA van alle burgers is ongewenst Opslaan van DNA van alle burgers leidt tot oplossing van meer misdrijven Oplossen van meer misdrijven bevordert de veiligheid Opslaan van DNA van alle burgers leidt tot meer openbaring van persoonsgegevns Meer openbaring van persoonsgegevens doet afbreuk aan de privacy

28 Voorbeeld (alternatieven) Opslaan van DNA van alle burgers is gewenst Meer politie is gewenst Opslaan van DNA van alle burgers leidt tot oplossing van meer misdrijven Oplossen van meer misdrijven bevordert de veiligheid Meer politie leidt tot oplossen van meer misdrijven Oplossen van meer misdrijven bevordert de veiligheid

29 Evalueren van argumenten

30 Evalueren van argumenten Instantieert het een argumentieschema? Zijn alle tegenargumenten weerlegd? Zijn de premissen acceptabel? Als presumptief: zijn aanvallen op redeneerstap of conclusie weerlegd? Argumentatieschema s helpen bij het bepalen van zwakke plekken in argumentatie.

31 Drie typen tegenargumenten Argumenten hebben: Premissen Een conclusie Een redeneerstap Dus argumenten kunnen aangevallen worden op: hun premissen hun conclusie Behalve bij deductieve redeneerstappen Hun redeneerstap Behalve bij deductieve redeneerstappen

32 Roken veroorzaakt geen kanker E1 zegt dat roken de kans op kanker niet verhoogt E1 is oncoloog

33 Roken veroorzaakt geen kanker Roken veroorzaakt kanker E1 zegt dat roken de kans op kanker niet verhoogt E1 is oncoloog E2 zegt dat roken de kans op kanker verhoogt E2 is oncoloog Aanval op conclusie

34 Roken veroorzaakt geen kanker Roken veroorzaakt kanker E1 zegt dat roken de kans op kanker niet verhoogt E1 is oncoloog E2 zegt dat roken de kans op kanker verhoogt E2 is oncoloog Aanval op premisse E1 zegt alleen dat er geen bewijs is dat roken de kans op kanker verhoogt

35 Roken veroorzaakt geen kanker Roken veroorzaakt kanker E1 zegt dat roken de kans op kanker niet verhoogt E1 is oncoloog E2 zegt dat roken de kans op kanker verhoogt E2 is oncoloog Fragment 1 getuigenver hoor E1 zegt alleen dat er geen bewijs is dat roken de kans op kanker verhoogt wordt vaak aanval op tussenconclusie Fragment 2 getuigenverhoor

36 Roken veroorzaakt geen kanker Roken veroorzaakt kanker E1 zegt dat roken de kans op kanker niet verhoogt E1 is oncoloog E2 zegt dat roken de kans op kanker verhoogt E2 is oncoloog E1 is bevooroordeeld Aanval op een redeneerstap Experts zijn vaak bevooroordeeld ten gunste van wie hen betaalt E1 wordt betaald door Marlboro

37 Roken veroorzaakt geen kanker Roken veroorzaakt kanker E1 zegt dat roken de kans op kanker niet verhoogt E1 is oncoloog E2 zegt dat roken de kans op kanker verhoogt E2 is oncoloog E2 is geen oncoloog Indirecte verdediging E2 heeft alleen geneeskunde gestudeerd Wie alleen geneeskunde heeft gestudeerd is nog geen oncoloog

38 Roken veroorzaakt geen kanker Roken veroorzaakt kanker E1 zegt dat roken de kans op kanker niet verhoogt E1 is oncoloog E2 zegt dat roken de kans op kanker verhoogt E2 is oncoloog Fragment 1 getuigenver hoor E1 is bevooroordeeld E1 zegt alleen dat er geen bewijs is dat roken de kans op kanker verhoogt E2 is geen oncoloog Experts zijn vaak bevooroordeeld ten gunste van wie hen betaalt E1 wordt betaald door Marlboro Fragment 2 getuigenverhoor E2 heeft alleen geneeskunde gestudeerd Wie alleen geneeskunde heeft gestudeerd is nog geen oncoloog

39 A B C D E P.M. Dung, On the acceptability of arguments and its fundamental role in nonmonotonic reasoning, logic programming, and n person games. Artificial Intelligence, 77: , 1995.

40 1. Een argument is In mits al zijn defeaters Uit zijn 2. een argument is Uit mits het een defeater heeft die In is. Methode 1: minimaliseer In labelling Methode 2: maximaliseer In labelling A B C D E Een defeater van een argument A is een argument dat A aanvalt en niet zwakker is.

41 A Roken veroorzaakt geen kanker B Roken veroorzaakt kanker E1 zegt dat roken de kans op kanker niet verhoogt E1 is oncoloog E1 zegt dat roken de kans op kanker verhoogt E2 is oncoloog Fragment 1 getuigenver hoor E1 is bevooroordeeld E1 zegt alleen dat er geen bewijs is dat roken de kans op kanker verhoogt E2 is geen oncoloog E Experts zijn vaak bevooroordeeld ten gunste van wie hen betaalt C E2 wordt betaald door Marlboro Fragment 2 getuigenverhoor D E2 heeft alleen geneeskunde gestudeerd Wie alleen geneeskunde heeft gestudeerd is nog geen oncoloog

42 Evalueren van argumenten Instantieert het een argumentieschema? Zijn alle tegenargumenten weerlegd? Zijn de premissen acceptabel? Als presumptief: zijn aanvallen op redeneerstap of conclusie weerlegd? Argumentatieschema s helpen bij het bepalen van zwakke plekken in argumentatie. Dung s theorie helpt bij de uiteindelijke evaluatie

43 Drogredenen Autoriteit, Ad hominem, Bevestiging van de consequent, Vaak plausibel Ondeugdelijkheid blijkt uit tegenargumenten Contextafhankelijk!

44 Wat is argumentatie? Een standpunt ondersteunen met gronden om twijfel aan dat standpunt weg te nemen Logica Vaak om iemand anders te overtuigen Dialectica (spelregels voor debat) Retorica (overtuigend spreken)

45 Dialoogsystemen voor argumentatie Een communicatietaal Welgevormde uitingen Regels voor wanneer uitingen toegestaan zijn Protocol Regels voor beurtwisseling Terminatieregels Strategieën en heuristieken voor het spelen van het argumentatiespel Computationele retorica!

46 ICT voor ondersteuning van argumentatie Visualisatie van argumentatie Van anderen Van jezelf Ondersteuning van discussies Tussen kleine groepen (professionals) Op het web Discussiefora E-democracy

47 Rationale

48 Steven van Driel (2010): argumentatiestructuur van een deskundigenrapport

49

50 Project Making Sense of Evidence ( ) Waarheidsvinding in strafzaken is vaak moeilijk Doelstelling: ontwikkeling van software waarmee misdaadanalisten hun denken over een zaak kunnen visualiseren de visualisatie kunnen verbinden met het dossier het aldus gestructureerde dossier kunnen doorgeven aan anderen

51 Interface Avers

52 Analysis Wall (Dundee)

53 Argumentatieondersteuning op het Web Debategraph.org

54 Conclusies Tegenstelling logica argumentatietheorie is minder scherp dan ze lijkt: Trekken van conclusies uit premissen kan gemodelleerd worden als vergelijken van argumenten voor en tegen Context en deelnemers van discussies kunnen formeel en computationeel gemodelleerd worden En taaltechnologie wordt steeds beter