e d i t i e 2, d ecemb e r traumapost

Transcriptie

1 e d i t i e 2, d ecemb e r traumapost

2 Tekst: Michel van Dijk Foto: Hans van den Bogaard Lessen van TK 1951 Triage: wat is het eigenlijk precies en welke methode is de beste? Het laatste woord is er nog niet over gesproken, zo bleek op de thema-avond traumatologie voor ambulance- en SEH-medewerkers die dit voorjaar plaatshad. Het thema van de drukbezochte bijeenkomst, hoogenergetische ongevallen, leverde een levendige discussie op. Het is doodstil in Collegezaal 5 als onder- van Winkelhagen is dat de hulpverlening zoeker en chirurg in opleiding Jasper goed is verlopen, al is zijn werk nog niet Winkelhagen op een groot scherm afgerond. Dit voorjaar is de medische simulatie-beelden vertoont van vlucht onderzoeksgroep Vlucht TK 1951 in het TK 1951 van Turkish Airlines, die op 25 leven geroepen die zijn onderzoek zal februari om uur crashte en in drie voortzetten om daaruit mogelijk lessen brokstukken uiteenviel op de Polderbaan voor de toekomst te trekken. van Schiphol. Direct daarna komt de hulpverlening pijlsnel op gang om de Anesthesioloog Edward Pasman plaatst inzittenden te evacueren en de slachtoffers de hulpverlening rond vlucht TK 1951 te behandelen. in een breder perspectief tijdens zijn presentatie over de triage van slachtoffers Maar hoe doe je dat? En gaat dat bij grootschalige ongevallen en rampen. altijd goed? Winkelhagen deed daar Pasman geeft een historisch overzicht onderzoek naar. Hij analyseerde hoe van de meest gebruikte triagemethoden de hulpverlening ter plekke en in de en trekt daaruit enkele opmerkelijke omliggende ziekenhuizen is verlopen, conclusies. hoe de slachtoffers zijn verdeeld over de ziekenhuizen, welke letsels vooral Zo bestaat er in de wetenschappelijke voorkwamen en welke behandelingen er literatuur nog steeds geen eenduidige zijn uitgevoerd. De voorlopige conclusie definitie over wat triage precies is en ontbreekt er ook een evidence-based onderbouwing van wat nu de beste methoden zijn voor de triage in het veld of in de ziekenhuizen. Bovenal is de boodschap van Pasman: triage is moeilijk. We hebben hiervoor de beste mensen nodig, omdat je in soms luttele seconden en in vaak moeilijke omstandigheden de juiste beslissingen moet nemen. "Nog steeds eist het verkeer jaarlijks de meeste slachtoffers in Europa" Autogordel Hoogleraar Voertuigveiligheid prof.dr. J. Jac Wismans doet al jaren onderzoek naar de gevolgen van botsingen en ongelukken in het verkeer voor het menselijk lichaam. Nog steeds eist het verkeer jaarlijks de meeste slachtoffers in Europa, vertelt hij. Elk jaar vallen er veertigduizend dodelijke verkeersslachtoffers. Dat staat gelijk aan elke dag een vliegtuigcrash met meer dan honderd doden. En dat aantal vormt nog maar het topje van de ijsberg. Want de vuistregel is dat er op elke dode tien ernstig gewonden en honderd lichtgewonden te betreuren zijn. Een gedetailleerde ongevalanalyse is nodig om het hoe en waarom van verkeersongelukken beter te begrijpen, stelt Wismans. Een dergelijke analyse levert bovendien een belangrijke bijdrage aan het ontwerpen van veiliger voertuigen en een betere wetgeving op het gebied van verkeersveiligheid. Autogordel en airbag zijn de meest bekende resultaten van zulke ongevalanalyses, maar bij autogordel en

3 postkortpostkortpostkortpostkortpostkortpostkortpostkortpostkort airbag alleen zal het niet blijven. Wismans voorspelt dat we de komende jaren nieuwe technieken kunnen verwachten die het verkeer veiliger maken. Er zullen steeds intelligentere vervoerssystemen op de markt komen waardoor bijvoorbeeld auto s steeds veiliger worden. De auto van de toekomst beschikt over steeds ingenieuzere beveiligingsinstrumenten en heeft ook datarecorders aan boord. Daardoor zullen er minder ongelukken gebeuren en ook minder slachtoffers vallen. Dat lukt niet van vandaag op morgen, maar het gaat wel gebeuren. Adrenaline Een paneldiscussie met de zaal, onder leiding van traumachirurg dr. Kees Jan Ponsen, vormt het sluitstuk van de themaavond. Er wordt vooral teruggekeken op de vlucht TK 1951, de rol van de ambulanceen SEH-medewerkers bij de hulpverlening en de procedures die daarbij zijn gevolgd. Tijdens de discussie krijgen de aanwezigen meerdere stellingen voorgelegd. Zoals Gewondenspreiding in opgeschaalde situaties: hoe meer ziekenhuizen hoe beter. Het merendeel is het niet met deze stelling eens. Een ziekenhuis dat twee keer zoveel opschaalt als nodig is voor de opvang van de slachtoffers moet daarvoor afdelingen sluiten voor andere patiënten, licht een hulpverlener toe. Het neemt daarmee risico s voor de patiëntenzorg. Veel discussie is er over het gebruik van de slachtofferregistratiekaart. Ook de vraag welke patiënten allemaal in het ziekenhuis gezien zouden moeten worden, maakt veel tongen los. We moeten alle slachtoffers behandelen als potentieel ernstig gewonde patiënten, meent een van de verpleegkundigen die de hulpverlening coördineerde bij het ongeval met de TK Alleen zo voorkomen we dat we letsel over het hoofd zien. Slachtoffers van een ramp vormen doorgaans geen betrouwbare bron van informatie. Hulpverleners kunnen de ernst van het letsel daardoor onderschatten. Om dat te voorkomen moeten we alle slachtoffers presenteren in de ziekenhuizen. Ook omdat iedereen die een dergelijk ongeval heeft meegemaakt recht heeft op de best denkbare triage en behandeling. En met die conclusie is iedereen het van harte eens. Kees Jan Ponsen gepromoveerd AMC-traumachirurg Kees Jan Ponsen is gepromoveerd. Hij onderzocht de mechaniek van eigenschappen voor fixatiesystemen bij een bekkenbreuk. Bij patiënten die bij een ongeval een bekkenbreuk hebben opgelopen, moet vaak het bekken gefixeerd worden. Onderzoek van Ponsen wees uit dat de mechanische eigenschappen van de beschikbare systemen voor externe fixatie niet optimaal zijn. Aanpassing van het materiaal (bijvoorbeeld een grotere diameter van de gebruikte pennen) vergroot de stijfheid. Ponsen stelt dat het toevoegen van één of twee (interne) platen op de symphysis pubis (de verbinding tussen de twee schaambenen) de werking van een externe fixateur significant verbetert. Voor de overleving van patiënten is het vooral van belang om eventuele interne bloedingen - waarmee het bekkenletsel vaak gepaard gaat - te stoppen. Primeur met nieuwe trauma-opvang Huisartsenpost bij AMC Patiënten uit Amsterdam Zuidoost, Duivendrecht en Diemen die s avonds of in het weekend met spoed een huisarts nodig hebben, kunnen sinds deze zomer terecht bij de nieuwe Huisartsenpost in het AMC. De nieuwe locatie bevindt zich direct naast de Spoedeisende Hulp. Bij deze Huisartsenpost komt ook een servicepunt van de apotheek van het AMC. In het AMC loopt sinds enkele maanden een pilot-studie waarbij van ernstig gewonde patiënten een total body - CT-scan wordt gemaakt zónder voorafgaande conventionele röntgendiagnostiek (thoraxfoto, bekkenfoto, echo etc.). Na een snelle beoordeling door het traumateam wordt bepaald of de patiënt in aanmerking komt voor de studie. Daarna wordt direct een scan van hoofd tot en met bekken ( total body -CT-scan) gemaakt. Hiermee hoopt het AMC juist bij zeer ernstig gewonde patiënten, die vroeger niet voor een CT-scan in aanmerking kwamen, belangrijke tijdwinst te boeken door sneller levensbedreigende letsels te ontdekken. Het AMC is het eerste ziekenhuis in Nederland dat deze werkwijze onderzoekt. Deze pilotstudie is een voorbereiding op een multicentergerandomiseerde studie waarin de conventionele opvang volgens de ATLS -richtlijnen (eerst gewone röntgenfoto s en echo, daarna alleen zo nodig een CT-scan) wordt vergeleken met het total body -CT-scanprotocol.

4 Foto: Hans Verstegen, Flevoziekenhuis Esther Rector, hoofd SEH, in de nieuwe traumakamer Rampenopvang ziekenhuizen verbeterd In opdracht van het ministerie van VWS hebben ziekenhuizen in Nederland de afgelopen drie jaar hard gewerkt aan het verbeteren van hun rampenopvang. De resultaten staan in het Flevoziekenhuis opent traumakamer Het Flevoziekenhuis heeft een nieuwe traumakamer in gebruik genomen. Deze ruimte biedt - met behulp van hoogwaardige apparatuur - acute opvang aan patiënten die door een ongeval letsel hebben opgelopen. In de nieuwe traumakamer kunnen de kostbare minuten. In juni werd al de nieuwe traumachirurg en zijn team alle noodzakelijke interventiekamer geopend. Met de ingebruik- onderzoeken van hart, longen en bloeds- name van de traumakamer is de opvang van omloop direct uitvoeren. Alle apparatuur is traumapatiënten in het Flevoziekenhuis nu namelijk in de nieuwe traumakamer aanwezig. compleet. De traumakamer maakt onderdeel Patiënten hoeven voor een röntgenfoto niet uit van de Spoedeisende hulp van het meer verplaatst te worden naar een aparte Flevoziekenhuis. De Spoedeisende hulp vormt röntgenkamer in het ziekenhuis, wat in de samen met de Huisartsenpost van Zorggroep oude situatie wel het geval was. De ruimte met Almere de Spoedpost Almere. Met de opening de CT-scanner ligt nu naast de traumakamer. van de Spoedpost, eind vorig jaar, heeft Dat scheelt in levensbedreigende situaties Almere voortaan één loket voor acute zorg. boekje Goede voorbeelden, (Leer)ervaringen met opleiden, trainen, oefenen en borgen. ZonMw, dat het verbetertraject namens genomen om het registreren en volgen het ministerie begeleidde, licht in het van binnengebrachte slachtoffers te boekje negentien projecten uit die kunnen verbeteren. Daarnaast ontwikkelde men dienen als goed voorbeeld. Ziekenhuizen manieren om medisch specialisten, met die deelnemen in TraumaNet AMC name chirurgen en anesthesiologen, meer scoren goed in deze serie. Zo werden te betrekken bij oefeningen. in de regio Noord-Holland Noord, waartoe het Westfriesgasthuis in Hoorn behoort, de drie afzonderlijke ZiROP s (Ziekenhuisrampenopvangplannen) op elkaar afgestemd en is er één regionaal ZiROP opgesteld. Afstemming in de samenwerking met onder meer de GHOR en Meldkamer Ambulancezorg is in dit regionale ZiROP verwerkt. De MC Groep locatie Lelystad, het Flevoziekenhuis in Almere en het AMC in Amsterdam verbeterden een aantal aspecten van hun ZiROP s. Zo werden maatregelen

5 Tekst: Fija Nijenhuis Foto: Hans van den Bogaard Van opbouw naar uitbouw TraumaNet AMC bestaat bijna twee jaar. Medisch hoofd Carel Goslings - onlangs benoemd tot hoogleraar Traumatologie - blikt terug en kijkt vooruit. Teamplaying, samenwerken, vaak zijn het holle frasen. Mooisprekerij. Zo niet in de traumazorg. De kwaliteit van een specialisme waarbij zoveel verschillende hulpverleners betrokken zijn, staat of valt met de mate van samenwerking. Carel Goslings, die samen met Fia Pontzen het management vormt van TraumaNet AMC, hamert dan ook zonder ophouden op het belang daarvan. Om meer dan één reden: Als je elkaar weet te vinden in de dagelijkse situatie, dan lukt dat ook makkelijk in een rampsituatie. Bovendien: samenwerken is gewoon leuker. "We willen de gegevens meer uitwerken. Wanneer komen de patiënten, wat voor letsel hebben ze precies, hoelang blijven ze, dat soort informatie willen we ook opslaan" Alweer twee jaar bestaat TraumaNet AMC. Sinds het AMC op 1 januari 2008 zelfstandig traumacentrum werd, is er stevig aan de weg getimmerd om een solide netwerk op en uit te bouwen. Negen ziekenhuizen in de regio ten oosten en noordoosten van Amsterdam zijn inmiddels partner in TraumaNet AMC: het Flevoziekenhuis in Almere, MC Groep in Lelystad, de Tergooiziekenhuizen in Blaricum en Hilversum, het Waterlandziekenhuis in Purmerend, Westfriesgasthuis in Hoorn en het Onze Lieve Vrouwe Gasthuis, Sint Lucas Andreas Ziekenhuis, BovenIJ ziekenhuis en AMC in Amsterdam. Betrokkenen van deze ziekenhuizen hebben in de afgelopen paar jaar heel wat werk verzet, zegt Carel Goslings. Gelukkig hoefde na 1 januari 2008 niet alles van de grond te worden opgebouwd; veel zaken waren al eerder in gang gezet. We zijn op 1 januari 2008 formeel begonnen, maar daarvoor liep al een aantal projecten. Er was een regionaal traumaoverleg, we hadden gezamenlijke protocollen en in het AMC waren we al bezig met traumaregistratie. Die zaken zijn nu allemaal verder uitgebouwd. In ruim een jaar tijd is de registratie in het netwerk echt goed op poten gekomen. Alle ziekenhuizen leggen de gegevens vast van patiënten die spoedeisende zorg nodig hebben: dat levert veel informatie op, waaruit we rapportages kunnen halen. Kwaliteitscontrole Toch heeft Goslings nog wensen: We willen de gegevens meer uitwerken. Wanneer komen de patiënten, wat voor letsel hebben ze precies, hoelang blijven ze, dat soort informatie willen we ook opslaan. De rapportagemogelijkheden worden daardoor groter en we kunnen de hulpverlening dan verder verbeteren. Daarnaast is er een kwaliteitscontrole opgezet. Immers, hoe beter en completer de geregistreerde gegevens, hoe bruikbaarder ze zijn voor rapportage. Recent is TraumaNet AMC begonnen met de visitatie van de traumazorg in partnerziekenhuizen. Een traumachirurg uit het netwerk, iemand van traumachirurgie van buiten en een SEH-verpleegkundige

6 bekijken op de werkplek de gang van een vliegramp of een ontploffing. OTO verlopen. Die liggen vooral op het gebied in het AMC niet. Maar traumatologie zaken. De bevindingen worden terugge- heet dit praktische traject, dat staat voor van organisatie en service. Daar gaan we wordt steeds meer een speerpunt. koppeld in het regionaal traumaoverleg, opleiden, trainen en oefenen. We oefenen de komende tijd mee aan de slag. De laatste tijd is er veel aandacht voor vertelt Goslings. Dit al langer bestaande bijvoorbeeld op papier en in het echt, Meer geduld is nodig bij het voornemen om acute zorg in Nederland. Daarom neemt overleg is een fundamenteel onderdeel van met Lotusslachtoffers. TraumaNet AMC binnen het netwerk meer wetenschappelijk die belangstelling ook in het AMC toe. TraumaNet AMC. We bespreken er ook coördineert samen met de prehospitale onderzoek doen. Het kost veel tijd en de traumaregistratie en vanuit het overleg partners het OTO-traject in de regio. moeite om dat op te zetten. Daarnaast Voordat er weer een leerstoel kwam, was wordt geregeld dat collega s nuttige willen we de kenniscentrumfunctie van de traumazorg al sterk in ontwikkeling, congressen bezoeken. Spreiding TraumaNet AMC verder uitbouwen. meent Goslings. De traumacentra Er is hard gewerkt aan de Ziekenhuis Rampen Opvangplannen (ZiROP), een opdracht van het ministerie van VWS aan alle ziekenhuizen in Nederland om hun rampenopvangplannen te optimaliseren. "Traumatologie wordt steeds meer een speerpunt" Alles bij elkaar staat het netwerk er goed voor, zegt Goslings. Hij heeft de indruk dat de partners tevreden zijn over de gang van zaken. De onderlinge communicatie loopt goed: overleg, informatievoorziening en consultatie gaat allemaal via Dat werkt prima, vindt Goslings. Men weet elkaar te vinden. De consultatiemogelijkheid via de site is zeer nuttig. De expertise binnen het netwerk is groot, collega s moeten die "De expertise binnen het netwerk is groot, collega s moeten die vooral benutten" Het is nuttig om voor moeilijke letsels, bijvoorbeeld een weinig voorkomende complexe breuk of een gecompliceerd verloop, een kenniscentrum te hebben. Collega s hoeven dan niet iedere keer het zijn ontstaan toen men zag dat de hulpverlening bij auto-ongelukken en rampen niet goed geregeld was. Dat was tien jaar geleden. Bijna alle umc s hebben inmiddels een hoogleraar traumatologie. Spoedeisende zorg staat op de agenda, besluit hij. Een prima klimaat om deze vorm van hulpverlening nog verder te verbeteren. Want de patiënt is uiteindelijk degene om wie alles draait. Niet alleen ziekenhuizen, maar ook vooral benutten. Het draait er allemaal wiel opnieuw uit te vinden. Veel werk aan huisartsen, GGD en ambulancediensten om dat de patiënt de beste zorg krijgt. de winkel dus. Goslings staat er echter zijn erbij betrokken. Het afgelopen jaar Een multidisciplinaire hulpverlening voegt niet alleen voor, hij heeft samen met is het ZiROP-project in de regio goed alleen maar kwaliteit toe. organisatorisch manager Fia Pontzen de van de grond gekomen. Behalve de leiding van TraumaNet AMC. Goslings uitwerking van rampenplannen wordt er Goslings heeft nog wel een verlanglijstje. zelf heeft er een aantal nieuwe taken bij daadwerkelijk geoefend, vertelt Goslings. De zorgketen kan verder gestroomlijnd gekregen sinds hij in april benoemd werd Ook hiervoor is door het ministerie een worden. De spreiding van patiënten kan tot hoogleraar Traumatologie in het AMC. landelijk traject in het leven geroepen waarschijnlijk nog beter. Ook zijn er nog Een daarvan is het geven onderwijs. dat zorginstellingen voorbereidt wat aanpassingen nodig om het proces Het is prachtig om als universitair medisch op de opvang van slachtoffers van van bellen naar 112 tot de thuiskomst van centrum weer een leerstoel traumatologie grootschalige flitsrampen, bijvoorbeeld de patiënt zo soepel mogelijk te laten te hebben. Sinds 1985 hadden we die

7 postkortpostkortpostkortpostkortpostkortpostkortpostkortpostkort TraumaNetAMC.nl Meer weten over TraumaNet AMC? Op staat informatie over de organisatie en haar activiteiten. Er is onder andere een korte film te zien waarin de rol van TraumaNet AMC binnen het traumazorgnetwerk naar voren komt. Verder publiceert de site nieuwsberichten over traumazorg. Daarnaast is er een besloten gedeelte voor de diverse partners van TraumaNet AMC. Met dit gedeelte wordt een virtueel kennisnetwerk opgebouwd dat bestaat uit publicaties, vergaderstukken en forummogelijkheden. Voor het melden van nieuws voor de site kan contact opgenomen worden met de webmaster: Mariska Klooster, RAV voert digitaal ritformulier in De Regionale Ambulancevoorziening (RAV) Gooi en Vechtstreek voert op 1 december het digitale ritformulier in. Dit betekent dat alle informatie die tijdens het ambulancevervoer van een patiënt wordt verzameld, in de computer wordt opgeslagen. Met één druk op de knop gaan de gegevens richting de Spoedeisende Hulp waar de ambulance naartoe rijdt. Wie is Fieke Oostvogel? In deze rubriek stellen medewerkers van TraumaNet AMC zich voor. Sinds maart 2008 werk ik bij TraumaNet AMC als projectleider traumaregistratie en wetenschappelijk onderzoeker. Veel van mijn tijd gaat op aan het maken van analyses, het bewerken van data en de rapportage aan contactpersonen van de ziekenhuizen die deelnemen in TraumaNet AMC. We werken aan het steeds verder verbeteren van de kwaliteit van de geregistreerde gegevens. Dat doen we onder meer door steeksproefgewijs controles uit te voeren. Ik ben afgestudeerd in de biomedische wetenschappen: daarbij houd je je bezig met de onderzoekskant van de geneeskunde. Ik heb ook nog een jaar wiskunde gedaan. Voordat ik bij TraumaNet AMC kwam, werkte ik als consultant in de zorg. Ik wilde graag zelf iets betekenen voor de zorg en ben dus blij dat ik nu direct samenwerk met professionals in dat vak. Ik vind m n werk leuk, doordat ik professionals kan helpen bij het krijgen van inzicht in hun traumapatiënten. Ons team bij TraumaNet AMC is een club van acht mensen. Belangrijk is dat je op elkaar kunt bouwen. Dat kunnen we. Op een gezellige manier wordt er veel werk verzet.' Tot voor kort werden alle patiëntgegevens schriftelijk vastgelegd en later in de computer ingevoerd. Het gaat om medische gegevens als bloeddruk, polsslag en de eventuele toediening van medicatie of een infuus. De digitale vastlegging, met een zogenoemde tablet-pc (klein computerscherm met touch-screen) levert dus veel tijdwinst op, zegt ambulanceverpleegkundige Alfred van der Velde van de RAV die samen met zijn collega Dick Plate het digitale systeem een jaar lang uitprobeerde. Verslaglegging achteraf, waarvoor ambulance-verpleegkundigen ook verantwoordelijk zijn, is met de invoering van het nieuwe systeem niet langer nodig. Immers, op het moment zelf worden alle gegevens ingevoerd. Ook hoeven verpleegkundigen niet altijd meer het ziekenhuis te bellen om door te geven welke zorgverleners er klaar moeten staan als de patiënt arriveert. De essentiële gegevens kunnen al tijdens de rit worden doorgezonden. Via een regionale website, die vanuit TraumaNet AMC beschikbaar wordt gesteld aan de partnerziekenhuizen binnen het vervoersgebied van RAV Gooi en Vechtstreek, kunnen patiëntendata door het ziekenhuis gezien worden, aldus Fieke Oostvogel van TraumaNet AMC. De Spoedeisende Hulp kan de gegevens ontvangen voordat de patiënt arriveert en kan de nodige maatregelen treffen zoals het oproepen van een traumateam.

8 Tekst: Fieke Oostvogel, projectleider traumaregistratie Traumaregistratie: de stand van zaken Een van de taken van de traumacentra is het ondersteunen van de totstandkoming en continuering van de traumaregistratie in de ziekenhuizen uit de regio. Sinds het zelfstandig worden van TraumaNet AMC (januari 2008) is door zowel de ziekenhuizen uit de regio als door de datamanagers van TraumaNet AMC veel aandacht besteed aan de opstart van de registratie in de aangesloten ziekenhuizen en is bovendien gewerkt aan het per batch verzenden van traumagegevens naar de Landelijke traumaregistratie (LTR) database. Dit heeft tot resultaat dat binnen anderhalf jaar alle ziekenhuizen uit de regio van TraumaNet AMC registreren in de LTR: AMC, BovenIJ ziekenhuis, Flevoziekenhuis, MC Groep Lelystad, Onze Lieve Vrouwe Gasthuis, Sint Lucas Andreas ziekenhuis, Tergooiziekenhuizen en Westfriesgasthuis. In verband met de recente overstap van het Waterlandziekenhuis naar TraumaNet AMC worden de data van dit ziekenhuis met ingang van de tweede helft 2009 vanuit TraumaNet AMC toegevoegd aan de LTR. De geregistreerde gegevens worden periodiek door medewerkers traumaregistratie van TraumaNet AMC geanalyseerd en bovendien teruggekoppeld aan alle betrokkenen. Naast de inhoudelijke analyses is inmiddels een start gemaakt met het uitvoeren van kwaliteitscontroles, om de kwaliteit van de geregistreerde gegevens te kunnen borgen. In de volgende nieuwsbrief meer over de traumaregistratie. De Injury Severity Score (ISS) is een anatomisch scoresysteem voor het bepalen van een totale ernstscore voor traumapatiënten met meerdere letsels. De ISS is gebaseerd op de Abbreviated Injury Scale (AIS). Ieder letsel krijgt een AIS code toegekend en wordt hierbij ingedeeld in een van de 6 ISS lichaamsregio s: hoofd & nek, gezicht, thorax, abdomen, extremiteiten, uitwendige letsels & brandwonden. Voor het bepalen van de ISS wordt alleen naar de hoogste AIS score uit iedere regio gekeken. De score uit drie meest ernstig verwonde regio s worden gekwadrateerd en opgeteld om te komen tot de ISS. De ISS heeft een waarde tussen 1 (minimaal letsel) en 75 (fataal letsel) en correleert met sterfte, morbiditeit en opnameduur.

9 Colofon Editie 2, december Cover: OLVG in Amsterdam, foto: Edith Gerritsma Traumapost is een uitgave van TraumaNet AMC en bevat nieuws en informatie over de partners die deelnemen in dit netwerk. Eindredactie: Fija Nijenhuis. Zie ook