3.14 Mededinging in de advocatuur: anders dan anders?
|
|
- Dries Gerritsen
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 boek advocatenstandaard :58 Pagina Mededinging in de advocatuur: anders dan anders? Mr. F.J. Leeflang * Inleiding Mededingingsrecht was zo n tien jaar geleden nog relatief onbekend in de advocatuur. Slechts een handjevol advocaten was gespecialiseerd in het Europese kartelrecht en bediende de Nederlandse markt bij voorkeur vanuit Brussel. Daar zetelt immers de Europese Commissie, de handhaver van het Europese Verdrag, dus daar werd het mededingingsrecht beoefend. Wel waren deze advocaten ingeschreven bij de balie ergens in Nederland, maar zij voerden (tijdelijk) de praktijk vanuit België. Hanteerden zij dezelfde professionele standaard en kernwaarden als hun beroepsgenoten die de praktijk in Nederland beoefenen, of waren zij toch anders? Misschien een beetje wel, al was het maar omdat zij met het begrip mededinging (zij het vanuit een juridisch perspectief) reeds bekend waren voordat hun beroepsgenoten in Nederland door hadden dat ook zij als vrije beroepsbeoefenaars enerzijds aan het mededingingsrecht onderworpen zijn en anderzijds met onderlinge mededinging te maken hebben. Immers, ook advocaten moeten concurreren op de markt en zij worden daarbij uit hoofde van het mededingingsrecht niet anders beoordeeld dan een onderneming. Dit illustreert meteen het dubbele karakter van het mededingingsrecht. Enerzijds is het gewoon een specialisme, net zoals bank- en effectenrecht, waarin een advocaat zich kan specialiseren. Elk advocatenkantoor dat zich richt op het bijstaan van ondernemingen, heeft inmiddels dan ook een mededingingsrechtspecialist in huis. Anderzijds is het mededingingsrecht bepalend geworden voor de wijze waarop de advocaat de advocatuur mag beoefenen, de Orderegels mag uitvaardigen en onder meer de vaste kerntaken worden ingevuld. 1 Inmiddels is het mededingingsrecht tot de vaste kern van specialismen in de Nederlandse advocatuur gaan behoren. Het handjevol specialisten heeft zich inmiddels verveelvoudigd en met de inwerkingtreding van de Mededingingswet in 1998 is Brussel als standplaats verlaten (op een enkele diehard na). Maar nog steeds zijn mededingingsrechtadvocaten een beetje anders en beoefenen ze de praktijk ook een beetje * Sinds 2002 als partner van de sectie EG & Mededingingsrecht verbonden aan het kantoor Boekel De Nerée te Amsterdam. 1 Vergelijk ook de discussie die ontstaan is naar aanleiding van het rapport van de Commissie Advocatuur waarin gepleit wordt voor de oprichting van een Regelgevende Raad, terwijl de Orde van mening is dat het mededingingsrechtelijk toezicht op de beroepsregels op goede gronden in handen van de NMa is en daar behoort te blijven. 181
2 boek advocatenstandaard :58 Pagina hoe ziet de professionele standaard voor de advocatuur eruit? anders dan andere advocaten. Daarmee wordt de kwaliteit van de beroepsuitoefening overigens geen geweld aangedaan. Sterker nog: de kwaliteit stelt juist specifieke eisen aan de specialist in het mededingingsrecht. In deze bijdrage zet ik uiteen waar de verschillen zitten. Daarbij komen drie terreinen in beeld. In de eerste plaats ga ik in op de vereiste kennis die een mededingingsrechtadvocaat moet bezitten. Ten tweede komen aan bod de kerntaken van de mededingingrechtsadvocaat en de wijze waarop hij daarbij invulling moet geven aan de kernwaarden zoals die door de Commissie Van Wijmen zijn geformuleerd. Als derde terrein bespreek ik de advocatuurlijke vaardigheden die de specialist in het mededingingsrecht moet meebrengen. Na bespreking van het mededingingsrecht als specialisme, ga ik in op een ander aspect van het mededingingsrecht in de advocatuur: de invloed van het mededingingsrecht op de vakbekwaamheidseisen van de hele beroepsgroep. Maar allereerst: om te kunnen begrijpen waarom de professionele standaard in het mededingingsrecht anders lijkt te zijn, is het nodig iets meer uit te weiden over het mededingingsrecht. De kern van het mededingingsrecht De kern is de Mededingingswet (Mw) die uit drie pijlers bestaat, te weten (i) het kartelverbod; (ii) het verbod op misbruik economische machtspositie en (iii) het concentratietoezicht. 2 De wet is van toepassing op ondernemingen en daarnaast op overheden voor zover deze economische activiteiten verrichten. De toezichthouder is de Nederlandse Mededingingsautoriteit (NMa), die de bevoegdheid heeft een inbreuk vast te stellen en aan ondernemingen daarvoor administratieve boeten op te leggen. Inmiddels mag de NMa ook boeten van maximaal gaan opleggen aan leidinggevenden aan een kartel. 3 Daarnaast is de burgerlijke rechter bevoegd om de Mw toe te passen en een schadevergoeding vanwege overtreding van de Mw toe te wijzen. De wet wordt dus zowel administratief als civielrechtelijk gehandhaafd. Kennis Naast kennis van de Mw is kennis van de Algemene wet bestuursrecht (Awb) en het Wetboek van burgerlijke rechtsvordering dus een absoluut vereiste. Het mededingingsrecht is voorts economisch georiënteerd, hetgeen betekent dat de materiële beoordeling steeds (meer) een economische is. De Mededingingswet zal gericht zijn op het tegengaan van de ongewenste economische effecten van concurrentiebeperkingen. In het voorstel van wet is het criterium voor het van toepassing zijn van de verbodsbepalingen 2 Het Europese Mededingingsrecht kent in het Europese Verdrag dezelfde pijlers (de Mededingingswet is daar immers op gebaseerd) en in een aparte Verordening het Europese concentratietoezicht. Voor deze bijdrage wordt het Europese mededingingsrecht echter buiten beschouwing gelaten. 3 Wijziging van de Mededingingsweg per 1 oktober
3 boek advocatenstandaard :58 Pagina mededinging in de advocatuur: anders dan anders? Leeflang dan ook niet de juridische vorm van de concurrentiebeperking, maar de inhoud daarvan. 4 Bij de materiële beoordeling van de overeenkomst of gedraging of toetsing van de voorgenomen concentratie, gaat het dus om de economische effecten. Er is eigenlijk geen juridisch toetsingskader. Bij de materiële beoordeling doen de volgende vragen zich voor: welke effecten heeft een bepaalde afspraak op de markt, is het effect merkbaar, wat zijn de concurrentieposities op de markt, zijn er toetredingsbarrières, hoe zit het met de fore closure effecten, zijn er alternatieve afzetkanalen, is er sprake van een verticale integratie, welke markten worden beïnvloed, zijn deze upstream of downstream, hoe zit het de consumer welfare, zijn het uitbuitings- of uitsluitingseffecten als gevolg van misbruikelijk gedrag van een dominante onderneming, is het een concentratie, is er gezamenlijke zeggenschap of alleenzeggenschap, is er sprake van unilaterale effecten of moeten we het collectief zien, hoe valt de overlap uit, zijn er remedies mogelijk, en ga zo maar door. Een doorgewinterde mededingingsrechtadvocaat zal zich over deze stortvloed aan vragen niet verbazen en weet ze ook nog in het juiste hokje te plaatsen. Een civilist pur sang zal je glazig aan kijken en zakt de moed in de schoenen als een (economische) self assessment is aangewezen om de wettelijke uitzondering op het kartelverbod 5 in werking te doen treden. Om over de vaststelling van de merkbaarheid (een norm die niet eens in de wettekst is opgenomen) nog maar te zwijgen. Hoe leg je deze begrippen en dit toetsingskader nu uit aan een onderneming of aan een beroepsgenoot zonder een gezonde dosis economische kennis en het vermogen om die economische begrippen (correct) binnen het recht te plaatsen? Beide zijn absoluut noodzakelijk en plaatsen de mededingingsrechtadvocaat buiten de klassieke advocatuur. Immers, het gaat niet alleen om toepassing van het recht, maar het gaat misschien nog wel veel meer om de toetsing van marktwerking en het begrijpen hoe markten opereren. Voor de materiële beoordeling van het recht is een mededingingsrechtadvocaat dus aangewezen op andere kennis dan alleen de juridische. Voor het begrip mededingingsbeperking bestaat bijvoorbeeld geen vaste definitie; het is een gevoel dat je moet ontwikkelen en alleen op basis van jarenlange ervaring kunt fijnslijpen. Uiteraard bestaan er allerlei (dure) economische onderzoeksbureaus die de advocaat bij die economische analyses kunnen ondersteunen, maar uiteindelijk zal de advocaat het bij NMa of rechter (begrijpelijk) over het voetlicht moeten kunnen brengen. 4 Citaat uit de Memorie van Toelichting op de Mededingingswet, Kamerstukken II 1995/96, , nr.3,p.9. 5 Artikel 6, lid 3 Mw. 183
4 boek advocatenstandaard :58 Pagina hoe ziet de professionele standaard voor de advocatuur eruit? Kerntaken en kernwaarden Dan de kerntaken van de mededingingsrechtadvocaat. Hoe wordt de rechtspositie van de cliënt gewaarborgd en hoe worden de vaste kernwaarden nageleefd? Opgemerkt zij dat de kerntaken mede worden gekleurd doordat het mededingingsrecht alleen van toepassing is op ondernemingen. De rechtzoekende is in feite altijd de onderneming en nooit een particuliere persoon. Dit wordt in de toekomst wellicht anders indien na de wetswijziging een leidinggevende aan een kartel persoonlijk beboet kan worden. Die leidinggevende kan zich dan naast de rechtspersoon ook tot een mededingingsrechtadvocaat wenden. De belangen zouden dan uiteen kunnen gaan lopen, terwijl de belangen van de rechtspersoon en de bestuurders vooralsnog in het mededingingsrecht nog steeds met elkaar stroken. Ten aanzien van de kernwaarde partijdigheid geldt dat deze in het mededingingsrecht niet zo anders zal worden beleefd dan in andere rechtsgebieden. Een mededingingsrechtadvocaat dient zich niet te laten leiden door andere belangen (zoals bijvoorbeeld het belang van de NMa bij opsporing van kartels of de economie bij een goede marktwerking), maar primair door het belang van de onderneming die wordt verdacht van deelname aan een kartel. Een passend voorbeeld hiervan is de bouwfraude. Hoewel juist de mededingingsrechtadvocaat weet dat vooroverleg bij aanbestedingen zoals destijds in de bouw volop gebeurde zeer schadelijk is voor een goede marktwerking, stond het belang van de onderneming in de bouwfraude voorop en niet het belang van de NMa of een goede marktwerking. De onafhankelijkheid van de mededingingsrechtadvocaat dient buiten kijf te staan. Er dient afstand tot de onderneming in acht te worden genomen en de advocaat dient een eigen koers te varen. Hoe kan een mededingingsrechtadvocaat anders goed adviseren over compliance binnen een bepaalde onderneming? Het is van groot belang dat bij de advisering van ondernemingen over de kartelinbreuken de advocaat niet naar het belang van de onderneming toe gaat adviseren en de onafhankelijkheid wordt bewaard. Immers, het vormen van een kartel wordt vaak geacht een geldelijk voordeel op te kunnen leveren. Indien ondernemingen besluiten om gezamenlijk de prijzen te verhogen, behoeft men op dat vlak minder te concurreren. Afspraken tussen concurrenten hebben tot gevolg dat de productiviteit achteruitgaat en de prikkel om te zoeken naar nieuwe en betere producten en diensten afneemt. Daarmee is de markt niet gediend, maar een kartel kan er wel beter van worden. Dat betekent dus dat een onderneming er een belang bij kan hebben dat een advocaat een bepaalde kant op adviseert, al is het alleen maar om intern de directie aldus te overtuigen. Daar moet een mededingingsrechtadvocaat ver van blijven. Eerder heb ik al vastgesteld dat het aantal specialisten in het mededingingsrecht aanzienlijk is toegenomen. Opvallend is echter dat een aantal van die specialisten de vereiste deskundigheid ontbeert. Dan gaat het met name over de specifieke economische kennis en het Fingerspitzengefühl dat noodzakelijk is om vast te kunnen stellen of iets 184
5 boek advocatenstandaard :58 Pagina mededinging in de advocatuur: anders dan anders? Leeflang een beperking van de mededinging oplevert, of op welke wijze markten opereren. Een aantal advocaten dat zich specialist in dit gebied noemt, oefent de praktijk uit zonder die vereiste kennis. Dat is kwalijk, met name omdat het mededingingsrecht nog een rechtsgebied in ontwikkeling is. Dat betekent dat bij de civiele rechter (nog wel eens) sprake is van een achterstand in kennis op dit gebied. Niet voor niets is er recent besloten om een expertgroep van rechters in het leven te roepen, die zich specifiek op het mededingingsrecht richt. Vanuit de doctrine bestaat kritiek op de civiele rechter en openlijk wordt er getwijfeld of de civiele rechter wel in staat is het mededingingsrecht en dan met name die economische analyses goed toe te passen. 6 Indien een advocaat, die de noodzakelijke kennis (en wellicht ook vaardigheden) voor het mededingingsrecht niet bezit, een gecompliceerde mededingingsrechtzaak behandelt, is de onderneming daar niet mee gediend. Overigens geldt dat ook voor de onderneming met wie het conflict is ontstaan. Niets is zo lastig als het procederen tegen een advocaat die de deskundigheid niet bezit (maar ik kan mij voorstellen dat dit eigenlijk wel geldt voor alle rechtsgebieden). Bovendien neemt het aantal kort gedingen waarin een beroep op het mededingingsrecht wordt gedaan, steeds meer toe. Dit zijn echter geen eenvoudige zittingen. Zittingen die de gehele dag in beslag nemen, waarbij de advocaat de rechter stap voor stap aan de hand neemt, zijn geen uitzondering. Regelmatig bedankt een rechter na afloop van een zitting de advocaten voor het college mededingingsrecht en de hoogstaande uiteenzetting. Juist dat maakt dat naar mijn idee eigenlijk alleen zeer gespecialiseerde advocaten zich in het mededingingsrecht moeten begeven. Ook vergt het bijzondere karakter van het mededingingsrecht ten aanzien van de kernwaarde vertrouwelijkheid een wat andere aanpak. Immers, de vraag op welke wijze de aandeelhoudersstructuur van een bepaalde vennootschap het best kan worden ingericht, of hoe een distributieovereenkomst moet worden opgezegd, is iets heel anders dan het verzoek om te adviseren over een geheim kartel. Wat te denken van een bestuurder van een beursgenoteerde vennootschap die te biecht gaat bij een mededingingsrechtadvocaat over geheime afspraken waarbij hij namens de onderneming betrokken is? Bijeenkomsten onder codenamen, afspraken in afgelegen hotels, gewiste bestanden, documenten die op zolder of bij schoonmoeder thuis bewaard worden: het doet zich allemaal voor. De bestuurder van een onderneming moet in alle vertrouwelijkheid dit soort kwesties kunnen bespreken. Hoe kan een advocaat anders tijdens een inval de risico s juist inschatten en vaststellen dat het van groot belang is om onmiddellijk een clementieverzoek in te dienen? Met name nu de NMa ook bestuurlijke boeten aan natuurlijke personen kan opleggen, is het van groot belang dat die vertrouwelijkheid tussen advocaat en cliënt bestaat. 6 Overigens ben ik het daar niet mee eens, maar deze kritiek wordt regelmatig geuit. 185
6 boek advocatenstandaard :58 Pagina hoe ziet de professionele standaard voor de advocatuur eruit? Het verschoningsrecht speelt in dat opzicht net zo n belangrijke rol als in het strafrecht. Immers, het kan heel wel zijn dat een bestuurder van een onderneming de inhoud van een doos met geheime informatie komt toelichten, waardoor het bewijs van een kartel bij de advocaat bekend is. In dit verband merk ik op dat ook een advocaat zich dient te realiseren dat deze ook zelf onder het mededingingsrecht valt en geconfronteerd kan worden met een inval van de NMa. Zo bestaat het voorbeeld van de Bredase notarissen 7, waarbij een inval plaatsvond in een notariskantoor in Breda vanwege het feit dat er onderlinge marktverdelingsafspraken zouden zijn gemaakt. De advocatuur staat hoog op de prioriteitenlijst van de NMa 8 en het is niet ondenkbaar dat er ooit (nog) een inval plaatsvindt bij de advocatuur zelf. En hoe om te gaan met integriteit? Een mededingingsrechtadvocaat dient zeer integer te zijn. Het komt namelijk wel eens voor dat een onderneming vraagt om de bewijsstukken van een bepaald kartel te bewaren op het kantoor van de advocaat. Het gaat dan bijvoorbeeld om aantekeningen over prijsverhogingen die zijn gemaakt tijdens een overleg met de concurrent en dus niet om de juridische adviezen van een advocaat die onder legal privilege vallen. Immers, indien een autoriteit een inval doet, heeft de NMa de bevoegdheid alle gegevens (ook digitale bestanden) in te zien. Wat is er dan veiliger dan het kantoor van je advocaat? Dat kan natuurlijk niet. Dat een advocaat adviseert over compliance en een onderneming uitlegt welke rechten de onderneming heeft tijdens een inval, is vanzelfsprekend toegestaan. Een advocaat mag echter niet de grens overschrijden en adviseren op welke wijze de afspraken tussen twee concurrenten kunnen worden vastgelegd zonder dat een autoriteit daar achter komt. Een advocaat dient zich in deze volstrekt neutraal op te stellen en zijn integriteit te bewaken. De mate van publieke verantwoordelijkheid die een mededingingsrechtadvocaat in acht heeft te nemen, wordt hoofdzakelijk bepaald door het feit dat het mededingingsrecht ziet op gedragingen van ondernemingen. De goede rechtsbedeling komt niet snel in gevaar omdat ondernemingen wellicht sneller de hulp van een (goede) mededingingsrechtadvocaat inroepen dan een particulier. Niettemin heeft ook de mededingingsrechtadvocaat wel een taak om bij te dragen aan de handhaving van de rechtsorde, en dus handhaving van het mededingingsrecht. De publieke verantwoordelijkheid van een mededingingsrechtadvocaat lijkt mij echter minder ver te gaan dan die van een strafrechtadvocaat. Advocatuurlijke vaardigheden Het mededingingsrecht vereist ook specifieke advocatuurlijke vaardigheden. Als adviseur dient een mededingingsrechtadvocaat te beschikken over een pragmatische 7 Besluit NMa van 26 november 1998, zaak 952, afspraken tussen notarissen te Breda. 8 Vergelijk ook de aandacht van de NMa voor de vrije beroepen en de discussie over no cure no pay. 186
7 boek advocatenstandaard :58 Pagina mededinging in de advocatuur: anders dan anders? Leeflang aanpak en de competentie om doelgericht te kunnen adviseren. De mededingingsrechtadvocaat moet geen wetenschappelijke aanpak hanteren. Ellenlange adviezen, procederen om jurisprudentie te maken of uitgebreide procedures leiden vaak niet tot het gewenste resultaat. Wat wil de onderneming bereiken? Dat betekent resultaatgericht adviseren en pragmatisch handelen. Want wat doe je als advocaat als je door een onderneming bij een inval van de NMa wordt geroepen? Wat zeg je dan tegen de NMa, die zich allerlei bevoegdheden toe-eigent en hoe ga je om met de cliënt die kennelijk toch enige informatie verborgen houdt in zijn bureaulade? Dan helpt het recht je niet, maar moet je pragmatisch en doelgericht handelen. Als procesvertegenwoordiger dient een mededingingsrechtadvocaat onder meer ingewikkelde economische analyses op heldere en toegankelijke wijze te kunnen uitleggen. Juist nu het rechtsgebied nog in ontwikkeling is en de civiele rechter niet altijd voldoende kennis heeft van het mededingingsrecht of een economische achtergrond ontbeert, is die vaardigheid noodzakelijk. Ooit heb ik in de bundel Wat maakt een goed jurist? over de academische vorming en het recht mijn ontwikkeling tot academicus beschreven. De vraag daarbij was welke competenties juristen tot goede juristen maken. Ook in die bundel beschreef ik dat vanuit het perspectief van een mededingingsrechtadvocaat. Daarin schreef ik het volgende: Een echte blauwdruk voor een goede jurist valt natuurlijk niet te geven. Een scherp analytisch inzicht stelt je echter wel in staat om met het recht en de materie te spelen. Combineer dat met uitmuntende juridische kennis, een economische achtergrond, creativiteit, een heldere pen en een pragmatische aanpak en je bent een heel eind op weg. 9 Indien een mededingingsrechtadvocaat als zelfstandige ondernemer werkzaam is, of binnen een advocatenkantoor als compagnon (of tegenwoordig als aandeelhouder van een nv), kan dat het kantoor alleen maar ten goede komen. Immers, de mededingingsrechtadvocaat begrijpt uit zijn professie hoe markten opereren, hoe ondernemingen zich op een markt kunnen positioneren en wat concurrentie is. Kortom, waarin moet je als ondernemer excelleren en hoe kun je op doeltreffende wijze de concurrentie aangaan? Dat zijn aspecten die niet elke advocaat beheerst. Die commerciële vaardigheden leert een mededingingsrechtadvocaat spelenderwijze simpelweg vanwege het feit dat een mededingingsrechtadvocaat zich steeds moet verdiepen in nieuwe markten, nieuwe producten, nieuwe concurrentieposities en het mededingingsproces tussen ondernemingen. Die vaardigheden zijn zeer eigen aan mededingingsrechtadvocaten. 9 Citaat uit de bijdrage De goede advocaat van mr. F.J. Leeflang, verschenen in de bundel Wat maakt een goed jurist over de academische vorming en het recht, p. 93, Den Haag: Boom Juridische uitgevers, ISBN I,
8 boek advocatenstandaard :58 Pagina hoe ziet de professionele standaard voor de advocatuur eruit? Vakbekwaamheid en marktwerking Het mededingingsrecht speelt nog een andere rol voor zover het de vakbekwaamheid van de advocaat aangaat. In dit verband wordt gewezen op de aanbevelingen van de Commissie Advocatuur over de kernwaarden in diens rapport. De kernwaarden van de advocatuur, te weten onafhankelijkheid, partijdigheid, integriteit, vertrouwelijkheid, deskundigheid en publieke verantwoordelijkheid voor de goede rechtsbedeling, dienen als toetsingskader in de Advocatenwet te worden vastgelegd voor de beroepsuitoefening, de beroepsregulering, de toelating tot het beroep en de bevordering van de goede marktwerking waar nodig en mogelijk. 10 Kennelijk worden de kernwaarden door de Commissie als essentieel beschouwd voor de toelating tot het beroep en de bevordering van de goede marktwerking. Tevens wordt gewezen op hoofdstuk 3 van het rapport. De Commissie beveelt aan de verplichte procesvertegenwoordiging en het procesdomein (tezamen: procesmonopolie) te behouden ondanks de mogelijke nadelen voor de concurrentie op de markt en het mogelijk drukkende effect op de prijsstelling van de advocatuur. Geheel anders wordt geredeneerd in een artikel van Baarsma en Felsö. 11 Vanuit een puur economisch perspectief redeneren zij dat het procesmonopolie en de hoge toetredingsbarrières die door de Orde zijn ingesteld, er juist toe leiden dat de markt voor juridische bijstand wordt verstoord als gevolg van deze twee elkaar versterkende factoren. Om een efficiënte rechtspraak te waarborgen en om onmondige klanten te beschermen, geldt voor de civiele procedures bij de rechtbank (zijnde niet bij de sector kanton) verplichte vertegenwoordiging. Van oudsher hebben advocaten een monopolie op dit domein. De toelatingseisen voor de advocatuur (zoals de verplichte beroepsopleiding en de eisen bij het toelaten van advocaten in loondienst van niet-advocaten) en de verplichte education permanente zijn mede bedoeld om te garanderen dat advocaten over de specifieke kennis en vaardigheden beschikken die nodig zijn voor het voeren van procedures. Deze eisen, die de beroepsgroep aan zichzelf stelt, staan in combinatie met het wettelijk procesmonopolie een meer gediversifieerd aanbod van procesvertegenwoordiging in de weg, waardoor concurrentie op de markt voor juridische bijstand vooralsnog geen drukkend effect heeft op de prijsstelling van (procederende) advocaten. 10 Citaat uit het rapport van de Commissie Advocatuur Een maatschappelijke orde,p Citaat uit Een economische blik op het procesmonopolie van de advocatuur van B. Baarsma en F. Felsö in ESB , p
9 boek advocatenstandaard :58 Pagina mededinging in de advocatuur: anders dan anders? Leeflang Opvallend is dat Baarsma en Felsö ook de toelatingseisen als mededingingsbeperkend beschouwen. Deze zijn zoals ook de auteurs overwegen bedoeld om te garanderen dat advocaten over de specifieke kennis en vaardigheden beschikken om procedures te kunnen voeren. Het zijn nou juist die kennis en die vaardigheden die, naast de kernwaarden, de vereisten vormen voor de vakbekwaamheid van een advocaat en door de Commissie van belang voor een goede marktwerking. In de visie van de auteurs leiden het procesmonopolie en die toelatingseisen er echter toe dat er geen concurrentie op de markt voor de juridische bijstand is en daarnaast het prijsdrukkend effect op de tarieven volstrekt afwezig is. En dan wijs ik nog op de volgende passage uit het betreffende artikel over de gevolgen van de door Orde ingestelde toetredingsbarrières: Het gevolg van het ingrijpen is dat de prijzen hoger liggen dan in een situatie zonder wettelijk monopolie en dat er nauwelijks prikkels zijn om te innoveren. Zo is het aantal ict-toepassingen in de procespraktijk laag, wordt nauwelijks standaardisatie toegepast en is het taalgebruik zeer ouderwets. Verder is de productiviteit in termen van het aantal burgerlijke rechtszaken per advocaat vrijwel gelijk gebleven: in 1963 was het aantal afgehandelde burgerlijke rechtszaken per advocaat 58 en in 2004 lag dit aantal op 59. Kortom, advocaten zijn te duur, innoveren niet, gebruiken nauwelijks ict-toepassingen en blijven hangen in ouderwets taalgebruik. En wat wellicht nog veel erger is: we zijn in het geheel niet productief. Kennelijk staat dit alles een goede marktwerking in de weg. Deze visie staat (gelukkig) haaks op de aanbevelingen van de Commissie 12 ten aanzien van de handhaving van het procesmonopolie en het streven naar een wettelijke verankering van de kernwaarden in de advocatuur (ondanks de negatieve economische effecten en mogelijk drukkende prijsstelling). Mededingingsrechtadvocaten begrijpen dit soort tegenstellingen. Vanuit een puur economisch perspectief zou afschaffing zeer gewenst (kunnen) zijn en leiden tot een toename van marktwerking en een drukkend effect op de tarieven. Economisch onderzoek wijst dat uit. Uitgaande van de vereiste vakbekwaamheid van een advocaat is afschaffing juist niet gewenst. Mededingingsoverwegingen moeten echter niet altijd een overheersende rol spelen. Zo oordeelde het Hof van Justitie EG in de Wouterszaak 13 dat de Samenwerkingsverordening van de Orde niet in strijd was met het Europese mededingingsrecht, aangezien de Orde zich redelijkerwijs op het standpunt mocht stellen dat deze regeling, niettegenstaande de daaruit voortvloeiende mededingingsbeperkende gevolgen, noodzakelijk was voor de goede uitoefening van het 12 Overigens was het enige lid van de Commissie dat niet voor behoud van het procesmonopolie van de advocatuur was, het commissielid prof. dr. R.J. van den Berg, hoogleraar Rechtseconomie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. 13 Hof van Justitie EG, zaak C-309/99, Wouters, Jur. 2002, I
10 boek advocatenstandaard :58 Pagina hoe ziet de professionele standaard voor de advocatuur eruit? beroep van advocaat. Zie hier de botsing tussen het mededingingsrecht en de deontologische regels die noodzakelijk zijn voor de goede uitoefening van het beroep van advocaat. Het mededingingsrecht dient dan een ondergeschikte rol te spelen. Illustratief is dat economische analyses aantonen dat de vakbekwaamheidvereisten voor advocaten (met name ten aanzien van de juridische kennis en de advocatuurlijke vaardigheden) zich niet altijd verdragen met het mededingingsrecht. Echter, het zijn nu juist díe regels die noodzakelijk zijn voor de goede uitoefening van het beroep van advocaat. Ik durf daaraan toe te voegen dat ook de kerntaken van de advocaat in de rechtsstaat en de kernwaarden die in dat opzicht zijn geformuleerd, te weten onafhankelijkheid, partijdigheid, integriteit, vertrouwelijkheid, deskundigheid en publieke verantwoordelijkheid voor de goede rechtsbedeling, absoluut noodzakelijk zijn voor de goede uitoefening van het beroep van advocaat. Binnen die kernwaarden zou echter wel de vrijheid moeten blijven bestaan voor de verschillende specialisten om daaraan een eigen invulling te geven. Bij de handhaving van een nieuwe verordening op de vakbekwaamheid wordt hopelijk dan ook aandacht geschonken aan het specifieke rechtsgebied waarin de betreffende advocaat werkzaam is en hoe de kernwaarden daarin tot uiting komen. De vakbekwaamheid van een advocaat wordt immers gevormd door het recht waarbinnen hij of zij actief is. Indien die vrijheid wordt gegund, loopt het waarschijnlijk ook wel los met de marktwerking in de advocatuur. Conclusie Aan de mededingingsrechtadvocaat worden specifieke eisen gesteld wat betreft kennis, invulling van kernwaarden en advocatuurlijke vaardigheden. Naast kennis van het rechtsgebied is een fikse dosis economische kennis een basisvereiste. Bij de invulling van de kernwaarden ligt voor de mededingingsrechtadvocaat een zwaar accent op deze deskundigheid. De onafhankelijkheid, de vertrouwelijkheid en de integriteit vergen eveneens bijzondere aandacht in het licht van het feit dat het mededingingsrecht uitgaat van een verbodsstelsel met de mogelijkheid van (persoonlijke) beboeting. Bij de advocatuurlijke vaardigheden staan een pragmatische aanpak en het vermogen om helder te communiceren voorop. De vakbekwaamheidsvereisten voor advocaten lijken soms op gespannen voet te staan met de regels van een vrije marktwerking, maar zijn een absoluut vereiste voor de kwaliteit van het beroep. Als alle advocaten dus niet alleen mededingingsrechtadvocaten zich aan die kernwaarden houden en deze ook conform een mogelijke nieuwe verordening op de vakbekwaamheid van de advocaat gehandhaafd gaan worden, zal dat de marktwerking binnen de advocatuur juist ten goede komen. De Commissie Advocatuur heeft dat wellicht nog niet zo slecht gezien. 190
STRIKT VERTROUWELIJK EN GEPRIVILEGIEERD HANDLEIDING HOE TE HANDELEN BIJ EEN INVAL VAN DE AUTORITEIT CONSUMENT EN MARKT (ACM) OF DE EUROPESE COMMISSIE
HANDLEIDING HOE TE HANDELEN BIJ EEN INVAL VAN DE AUTORITEIT CONSUMENT EN MARKT (ACM) OF DE EUROPESE COMMISSIE Opgesteld door: Ploum Lodder Princen Michel Jacobs: 010-440 6435 06 2248 1779 m.jacobs@ploum.nl
Nadere informatieBESLUIT. Besluit van de Raad van Bestuur van de Nederlandse Mededingingsautoriteit.
Nederlandse Mededingingsautoriteit BESLUIT Besluit van de Raad van Bestuur van de Nederlandse Mededingingsautoriteit. Nummer 6486/62 Betreft zaak: Easyjet v. N.V. Luchthaven Schiphol 1. Inleiding 1. Op
Nadere informatieMededingingsrecht in de kunstgrasbranche
Mededingingsrecht in de kunstgrasbranche De rol van de concurrentiespelregels bij samenwerking bij een aanbesteding Mr. Claudia Bruins, Nationaal Sportvelden Congres 2012 Inleiding Waarom bestaat er mededingingsrecht?
Nadere informatieAntwoorden op de vragen van lid Crone en lid Van Dam (beiden PvdA) over de overname van Orange door T-Mobile
Aan De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA s-gravenhage Datum Uw kenmerk Ons kenmerk Bijlage(n) 26 oktober 2007 EP/MW / 7124192 Onderwerp Antwoorden op de vragen van
Nadere informatieSpeech Gerbrandy-debat
Speech Gerbrandy-debat Goedemiddag allemaal, Woorden doen ertoe. Vandaag en toen. De woorden van premier Gerbrandy hebben een belangrijke rol gespeeld in de Nederlandse geschiedenis. Via de radio sprak
Nadere informatie2. Bij besluit van de d-g NMa van 5 september 2001 (hierna: het bestreden besluit) is de klacht afgewezen.
BESLUIT Nummer 2600/ 41 Betreft zaak: Ralet vs CZ en VGZ Besluit van de directeur-generaal van de Nederlandse Mededingingsautoriteit tot ongegrondverklaring van het bezwaar gericht tegen zijn besluit van
Nadere informatieDe Landsverordening inzake Concurrentie. De regels uit de Landsverordening inzake concurrentie uitgelegd
De Landsverordening inzake Concurrentie De regels uit de Landsverordening inzake concurrentie uitgelegd Waar gaat deze brochure over? In deze brochure kunt u lezen over de Landsverordening inzake concurrentie
Nadere informatieMisbruik van een economische machtspositie
Mededingingswet Misbruik van een economische machtspositie Nederlandse Mededingingsautoriteit Mededingingswet Misbruik van een economische machtspositie De Mededingingswet stelt regels ten aanzien van:
Nadere informatieRICHTSNOEREN AANWIJZING AANMERKELIJKE MACHT OP DE MARKT
RICHTSNOEREN AANWIJZING AANMERKELIJKE MACHT OP DE MARKT I Inleiding 1. Het college van de Onafhankelijke Post en Telecommunicatie Autoriteit (hierna: het college) publiceert hierbij richtsnoeren die aangeven
Nadere informatieBESLUIT. Openbaar. Nederlandse Mededingingsautoriteit
Nederlandse Mededingingsautoriteit BESLUIT Nummer: 3758-32 Betreft zaak: Tariefstructuur Arbodiensten Besluit van de directeur-generaal van de Nederlandse Mededingingsautoriteit tot nietontvankelijkheidsverklaring
Nadere informatieBESLUIT. 2. Bij brief van 21 oktober 2002 heeft P. Abegg tegen dit besluit bezwaar gemaakt.
Nederlandse Mededingingsautoriteit BESLUIT Nummer 2960/ 24 Betreft zaak: Abegg - CZ Besluit van de directeur-generaal van de Nederlandse Mededingingsautoriteit tot ongegrondverklaring van het tegen zijn
Nadere informatieBESLUIT. 2. Bij brief van 20 augustus 2002 heeft de d-g NMa meegedeeld dat de klacht geen aanleiding geeft voor een nader onderzoek.
Nederlandse Mededingingsautoriteit BESLUIT Nummer 3067/15 Betreft zaak: Lourdes bedevaart. Besluit van de directeur-generaal van de Nederlandse Mededingingsautoriteit tot nietontvankelijk verklaring van
Nadere informatieBesluit van de Autoriteit Consument en Markt tot het niet opleggen van een last onder dwangsom aan de Nederlandse Orde van Advocaten.
Openbaar Besluit Ons kenmerk Zaaknummer ACM/UIT/361981 ACM/03/019857 Den Haag, 4 december 2017 Besluit van de Autoriteit Consument en Markt tot het niet opleggen van een last onder dwangsom aan de Nederlandse
Nadere informatieBESLUIT. Besluit van de Raad van Bestuur van de Nederlandse Mededingingsautoriteit als bedoeld in artikel van de Mededingingswet.
Nederlandse Mededingingsautoriteit BESLUIT Besluit van de Raad van Bestuur van de Nederlandse Mededingingsautoriteit als bedoeld in artikel van de Mededingingswet. Nummer 4445-51 Betreft zaak: 4445/ Aannemingsbedrijf
Nadere informatieUitspraak 201405096/1/A2
Uitspraak 201405096/1/A2 Datum van uitspraak: Tegen: Proceduresoort: Rechtsgebied: 201405096/1/A2. Datum uitspraak: 21 januari 2015 AFDELING BESTUURSRECHTSPRAAK woensdag 21 januari 2015 Uitspraak op het
Nadere informatieNederlandse Mededingingsautoriteit
Nederlandse Mededingingsautoriteit BESLUIT Nummer 3938_348/86 Betreft zaak: B&U-sector / Bosch Besluit van de Raad van Bestuur van de Nederlandse Mededingingsautoriteit op de bezwaren gericht tegen het
Nadere informatieKnipperlichten. Mededingingsrecht. Milena Varga 20 februari 2014
2014 Knipperlichten Mededingingsrecht Milena Varga 20 februari 2014 Minervastraat 5 1930 ZAVENTEM T +32 (0)2 275 00 75 F +32 (0)2 275 00 70 www.contrast -law.be Overzicht I. Basisbegrippen II. Knipperlichten
Nadere informatieLijst van veelvuldig gebruikte afkortingen. Lijst van verkort aangehaalde literatuur. Voorwoord bij de derde druk
Inhoud Lijst van veelvuldig gebruikte afkortingen Lijst van verkort aangehaalde literatuur Voorwoord bij de derde druk XI XIII XV Hoofdstuk 1. Inleiding, geschiedenis, algemene kenschets van de advocaat,
Nadere informatieDe zorgmakelaar: begeleiding van onderhandelingen tussen fysiotherapeuten en zorgverzekeraars
De zorgmakelaar: begeleiding van onderhandelingen tussen fysiotherapeuten en zorgverzekeraars Marktwerking Als gevolg van de door de overheid gewenste marktwerking in de zorg is de regierol van de zorgverzekeraars
Nadere informatie2. Waarom komen de NMa en de NZa met een gezamenlijk document voor zorggroepen?
Q&A s zorggroepen Algemeen 1. Wat is een zorggroep? De NMa en de NZa achten een zorggroep aanwezig als een partij een afzonderlijke rechtsvorm heeft gecreëerd om een coördinerende rol te spelen op het
Nadere informatieBESLUIT. Nederlandse Mededingingsautoriteit
Nederlandse Mededingingsautoriteit BESLUIT Nummer 1627 / 55 Betreft zaak: Drost vs Nederlandse Orde van Advocaten Besluit van de Raad van Bestuur van de Nederlandse Mededingingsautoriteit op het bezwaar
Nadere informatieDe Minister van Veiligheid en Justitie. Postbus 20301 2500 EH Den Haag. Advies wetsvoorstel toevoegen gegevens aan procesdossier minderjarige
POSTADRES Postbus 93374, 2509 AJ Den Haag BEZOEKADRES Juliana van Stolberglaan 4-10 TEL 070-88 88 500 FAX 070-88 88 501 INTERNET www.cbpweb.nl www.mijnprivacy.nl AAN De Minister van Veiligheid en Justitie
Nadere informatieVO Algemene voorwaarden rechtsbijstandverzekering
VO 18-05 Algemene voorwaarden rechtsbijstandverzekering Algemene voorwaarden rechtsbijstand Deze algemene voorwaarden en de bijzondere voorwaarden hierna gelden alleen als deze op uw polisblad staan. De
Nadere informatieZaak T-228/97. Irish Sugar plc tegen Commissie van de Europese Gemeenschappen
Zaak T-228/97 Irish Sugar plc tegen Commissie van de Europese Gemeenschappen Artikel 86 EG-Verdrag (thans artikel 82 EG) Machtspositie en collectieve machtspositie Misbruik Geldboete" Arrest van het Gerecht
Nadere informatieOpenbaar. Besluit. 1 Inleiding. 2 Inhoud van het handhavingsverzoek. Besluit op handhavingsverzoek Legal Dutch
Besluit Besluit op handhavingsverzoek Legal Dutch Ons kenmerk : ACM/UIT/505535 Zaaknummer : ACM/17/012061 Datum : 14 december 2018 1 Inleiding 1. Op 25 september 2017 ontving de Autoriteit Consument en
Nadere informatieNMa werkwijze analoog & digitaal rechercheren: een bestendige regeling gevonden? mr. drs. B.M.M. Reuder, advocaat Houthoff Buruma
NMa werkwijze analoog & digitaal rechercheren: een bestendige regeling gevonden? mr. drs. B.M.M. Reuder, advocaat Houthoff Buruma Analoog en digitaal onderzoek: vogelvlucht Analoog Zoeken in bepaalde kamers
Nadere informatieBESLUIT. 6. Op 14 oktober 2004 heeft ten kantore van de NMa een hoorzitting plaatsgevonden. Hierop hebben Move en Stemra zich laten vertegenwoordigen.
Nederlandse Mededingingsautoriteit BESLUIT Nummer 3720-31 Betreft zaak: Mosselman-Stemra Besluit van de directeur-generaal van de Nederlandse Mededingingsautoriteit op het bezwaar gericht tegen zijn besluit
Nadere informatieBESLUIT. Zaaknummer 1587/30 ATG vs St. OOMT Betreft zaak: ATG vs. SOOMT. I. Inleiding
BESLUIT Besluit van de directeur-generaal van de Nederlandse mededingingsautoriteit tot afwijzing van een aanvraag tot het nemen van een besluit op grond van artikel 56, eerste lid, van de Mededingingswet.
Nadere informatieInhoud LIJST VAN VEELGEBRUIKTE AFKORTINGEN 15 VOORWOORD 21 HOOFDSTUK 1 HOOFDSTUK 2. Geheimhoudingsplicht en verschoningsrecht DRUKKLAAR.
5 Inhoud LIJST VAN VEELGEBRUIKTE AFKORTINGEN 15 VOORWOORD 21 HOOFDSTUK 1 Inleiding 25 1.1 Het beginsel van vertrouwelijkheid tussen advocaat en cliënt 25 1.2 Recente maatschappelijke ontwikkelingen 26
Nadere informatieINHOUDSOPGAVE HOOFDSTUK II. HORIZONTALE OVEREENKOMSTEN RELATIES MET CONCURRENTEN JULES STUYCK...47
INHOUDSOPGAVE VOORWOORD... v HOOFDSTUK I. MEDEDINGINGSREGELS VOOR ONDERNEMINGEN NAAR EUROPEES EN BELGISCH RECHT. ACHTERGROND EN RECHTSVERGELIJKEND OVERZICHT ANNE-MARIE VAN DEN BOSSCHE... 1 1. Inleiding...
Nadere informatieRegeling toezicht verwerking persoonsgegevens door gerechten en het parket bij de Hoge Raad 1
Regeling toezicht verwerking persoonsgegevens door gerechten en het parket bij de Hoge Raad 1 Gelet op artikel 55 lid 3 Verordening EU 2016/679 en artikel 45 lid 2 van de Richtlijn EU 2016/680, gehoord
Nadere informatieBESLUIT. 4. Artikel 56 Mededingingswet (hierna: Mw) luidde tot 1 juli 2009, voor zover van belang, als volgt:
Nederlandse Mededingingsautoriteit BESLUIT Nummer 6494_1/309; 6836_1/220 Betreft zaak: Limburgse bouwzaken 1 en 2 / de heer [A] Besluit van de Raad van Bestuur van de Nederlandse Mededingingsautoriteit
Nadere informatie7 tips voor het selecteren van een advocaat voor uw arbeidsconflict UW ADVOCAAT ZOEKEN VIA DE ADVOCATENMAKELAAR
UW ADVOCAAT ZOEKEN VIA DE ADVOCATENMAKELAAR 7 tips voor het selecteren van een advocaat voor uw arbeidsconflict 7 tips voor het selecteren van een advocaat voor uw arbeidsconflict Een arbeidsconflict is
Nadere informatieVERSCHONINGSRECHT COHEN-ADVOCAAT
VERSCHONINGSRECHT COHEN-ADVOCAAT MR. M.M. (MAÏTE) OTTES, 28 MAART 2013 INHOUD Algemene beginselen Uitspraken HvJ EG, Akzo Nobel/Commissie, C-550/07 P Rechtbank Groningen, LJN: BV7149 Hoge Raad, LJN: BY6101
Nadere informatie2. Onderhandelen met behulp van een zorgmakelaar in de praktijk
Wijziging van paragraaf 3.4.2. van de Richtsnoeren voor de zorgsector met betrekking tot het onderhandelen van de zorgaanbieder met behulp van een zorgmakelaar 1. Considerans 1. In de op 14 oktober 2002
Nadere informatieZIJN ZORGINSTELLINGEN AANBESTEDINGSPLICHTIG?
ZIJN ZORGINSTELLINGEN AANBESTEDINGSPLICHTIG? Door mr. A.A. (Ali) Rassa Over de vraag of zorginstellingen aanbestedingsplichtig zijn heeft lange tijd onduidelijkheid bestaan. Gelet op de huidige stand van
Nadere informatieNederlandse Mededingingsautoriteit
Nederlandse Mededingingsautoriteit Nummer 4468-52 Betreft zaak: 4468/ Joost Visser Aannemingsbedrijf B.V. en Visser en Kuyper Beheer B.V. Besluit van de Raad van Bestuur van de Nederlandse Mededingingsautoriteit
Nadere informatieBesluit van de directeur-generaal van de Nederlandse mededingingsautoriteit als bedoeld in artikel 37, eerste lid, van de Mededingingswet.
BESLUIT Besluit van de directeur-generaal van de Nederlandse mededingingsautoriteit als bedoeld in artikel 37, eerste lid, van de Mededingingswet. Zaaknummer 1139/CSS-CCN I. MELDING 1. Op 10 november 1998
Nadere informatieBESLUIT. Besluit van de directeur-generaal van de Nederlandse Mededingingsautoriteit als bedoeld in artikel 79, eerste lid, van de Mededingingswet.
Nederlandse Mededingingsautoriteit BESLUIT Nummer 3698-22 Betreft zaak: natuurlijke persoon Besluit van de directeur-generaal van de Nederlandse Mededingingsautoriteit als bedoeld in artikel 79, eerste
Nadere informatieTrack Record EU en mededinging
EU en mededinging EU en mededinging Kennedy Van der Laan s EU- en mededingingsrechtadvocaten adviseren cliënten over de mededingingsrechtelijke aspecten in brede zin van het ondernemen. Wij vertegenwoordigen
Nadere informatieCollege van procureurs-generaal
Openbaar Ministerie College van procureurs-generaal Voorzitter Postadres: Postbus 20305, 2500 EH Den Haag, Staatsecretaris van Justitie Mw N. Albayrak Bezoekadres: Prins Clauslaan 16 2595 AJ Den Haag Telefoon
Nadere informatieDe rechten van grootouders
Mr E.L.M. Louwen advocaat familierecht/mediator Bierman advocaten, Tiel De rechten van grootouders Wet Al jaren vragen grootouders aan de rechter om een omgangsregeling met hun kleinkinderen. Al jaren
Nadere informatieOpinie inzake Voorzieningenrechter Rechtbank Utrecht 17 augustus 2007, LJN: BB1867 (Sint Antonius Ziekenhuis)
Opinie inzake Voorzieningenrechter Rechtbank Utrecht 17 augustus 2007, LJN: BB1867 (Sint Antonius Ziekenhuis) mr. J.C. (Kees) van de Water, KW Legal, juli 2008 Aan de orde in onderhavige zaak is (mede)
Nadere informatieHoofdstuk 3.0 Wat is een democratische rechtsstaat?
Scheiding der machten De rechters zijn gescheiden www.rechtvoorjou.nl Hoofdstuk 3.0 Wat is een democratische rechtsstaat? Maak de volgende oefeningen met behulp van de informatie op de website*. Naam Leerling:...Klas:...
Nadere informatieNulmeting 2.0 Tim Tegelaar Projectleider techniek 14-01-2013. Simpel 1 2 3 nu Lastig 2 3 4 eind van de opleiding Complex 3 4 5
Nulmeting competenties: Voor mijn opleiding AD Projectleider techniek heb ik aan het begin van het schooljaar een nulmeting gedaan voor de negen competenties waar aan je moet voldoen als projectleider
Nadere informatieBESLUIT. 2. Bij brief van 17 december 2001 is TDN verzocht informatie te geven naar aanleiding van de klacht.
Nederlandse Mededingingsautoriteit BESLUIT Nummer: 2751/ 27 Besluit van de directeur-generaal van de Nederlandse Mededingingsautoriteit tot ongegrondverklaring van het bezwaar tegen zijn besluit van 7
Nadere informatieInleiding. Op de volgende pagina s leest u aan welke eisen uw afspraken over duurzaam produceren en leveren moeten voldoen.
Inleiding Als bedrijf moet u eerlijk concurreren. U mag geen afspraken maken met andere bedrijven als dat nadelig is voor klanten. Daarvoor hebben we in Nederland een kartelverbod. ACM ziet erop toe dat
Nadere informatie10 Tips bij een reorganisatie
Marianne Eisma advocaat legal 10 Tips bij In het Arbeidsrecht gaat het erom het juiste proces te volgen om het uiteindelijke doel te bereiken. U moet daarvoor de tijd nemen, te snelle en niet goed voorbereide
Nadere informatieGevoegde zaken C-18 0/98 C-184/98. P. Pavlov e.a. tegen Stichting Pensioenfonds Medische Specialisten
Gevoegde zaken C-18 0/98 C-184/98 P. Pavlov e.a. tegen Stichting Pensioenfonds Medische Specialisten (verzoek van het Kantongerecht te Nijmegen om een prejudiciële beslissing) Verplichte deelneming in
Nadere informatieInterdepartementale Commissie Europees Recht (ICER)
Bijlage 1 Interdepartementale Commissie Europees Recht (ICER) Aan: Alle Ministers Datum: Doorkiesnummer: 070-370 6093 Onderwerp: Checklist Regelgeving en EG-mededingingsrecht 1. Aanleiding Door de Universiteit
Nadere informatieBESLUIT. Openbaar. Nederlandse Mededingingsautoriteit
Nederlandse Mededingingsautoriteit BESLUIT Nummer 2844-23 Betreft zaak: Huub Kemper Makelaardij/Esto Besluit van de directeur-generaal van de Nederlandse Mededingingsautoriteit tot ongegrondverklaring
Nadere informatie7 tips voor het selecteren van uw advocaat huurrecht / vastgoedrecht
UW ADVOCAAT ZOEKEN VIA DE ADVOCATENMAKELAAR 7 tips voor het selecteren van uw advocaat huurrecht / vastgoedrecht 7 tips voor het selecteren van uw advocaat huurrecht/vastgoedrecht Bij het huren van een
Nadere informatieInternetconsultatie Wet implementatie verordening en richtlijn marktmisbruik 10 augustus 2015
Ministerie van Financiën Korte Voorhout 7 Postbus 20201 2500 EE Den Haag Internetconsultatie Wet implementatie verordening en richtlijn marktmisbruik 10 augustus 2015 Reactie van: VERENIGING VAN EFFECTENBEZITTERS
Nadere informatieBESLUIT. 3. Op 25 maart 2002 heeft Politheek tegen het bestreden besluit een bezwaarschrift ingediend.
Nederlandse mededingingsautoriteit BESLUIT Nummer 2855-26 Betreft zaak: Politheek Explorer Besluit van de directeur-generaal van de Nederlandse Mededingingsautoriteit tot ongegrondverklaring van het bezwaar
Nadere informatieEerste Kamer der Staten-Generaal
Eerste Kamer der Staten-Generaal 1 Vergaderjaar 2008 2009 31 385 Wijziging van de Advocatenwet en de Wet op het notarisambt in verband met het verruimen van de mogelijkheden tot het spoedshalve tuchtrechtelijk
Nadere informatieBESLUIT. Besluit van de Raad van Bestuur van de Nederlandse Mededingingsautoriteit als bedoeld in artikel 62 van de Mededingingswet
Nederlandse Mededingingsautoriteit BESLUIT Nummer 5698/242 Betreft zaak: Groen Maastricht (Aanvulling) Besluit van de Raad van Bestuur van de Nederlandse Mededingingsautoriteit als bedoeld in artikel 62
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2010 2011 32 576 Wijziging van de Advocatenwet, de Wet op de rechterlijke organisatie en enige andere wetten ter versterking van de cassatierechtspraak (versterking
Nadere informatieZaak T-5/02. Tetra Laval BV tegen Commissie van de Europese Gemeenschappen
Zaak T-5/02 Tetra Laval BV tegen Commissie van de Europese Gemeenschappen Mededinging Verordening (EEG) nr. 4064/89 Beschikking waarbij concentratie onverenigbaar met gemeenschappelijke markt wordt verklaard
Nadere informatieInleiding. Geen one size fits all
Kabinetsreactie op advies nr. 27 van de Commissie van Advies inzake Volkenrechtelijke Vraagstukken (CAVV) inzake aansprakelijkheid van internationale organisaties Inleiding In december 2015 heeft het kabinet
Nadere informatieKamer van Toezicht over de Notarissen en Kandidaat-notarissen te Rotterdam
28/07 ECLI:NL:TNOKROT:2008:YC0459 KAMER VAN TOEZICHT Beslissing in de zaak onder nummer van: 28/07 Kamer van Toezicht over de Notarissen en Kandidaat-notarissen te Rotterdam Reg.nr. 28/07 Beslissing op
Nadere informatieVDB advocaten NOTARISSEN. zo zien wij het. Over de organisatie
VDB advocaten NOTARISSEN. zo zien wij het. Over de organisatie Hoe SCHERP mag advies zijn? VDB Advocaten Notarissen. Zo zien wij het. Onze juridische adviezen geven scherp aan wat de grenzen van het speelveld
Nadere informatieGEDRAGSCODE. Nederlands Register Gerechtelijk Deskundigen
GEDRAGSCODE Nederlands Register Gerechtelijk Deskundigen Het College gerechtelijk deskundigen, met inachtneming van artikel 51k, eerste lid van de Wet deskundige in strafzaken (Stb. 2009, 33; hierna de
Nadere informatieOpinie inzake HvJ EG 21 februari 2008, zaak C-412/04 (Commissie-Italië)
Opinie inzake HvJ EG 21 februari 2008, zaak C-412/04 (Commissie-Italië) De artikelen 43 EG en 49 EG leggen overigens geen algemene verplichting tot gelijke behandeling op, maar een verbod van discriminatie
Nadere informatieREGLEMENT 3.683.BD/BJZ PROTOCOL PROCESBESLUIT EN VERTEGENWOORDIGING IN RECHTE
3.683.BD/BJZ PROTOCOL PROCESBESLUIT EN VERTEGENWOORDIGING IN RECHTE Vastgesteld bij collegebesluit van 19 juni 2007, nr. 6a. Datum bekendmaking: 27 juni 2007. Datum inwerkingtreding: 28 juni 2007. Gemeenteblad
Nadere informatieAdvies concept-wetsvoorstel uniform experiment gesloten coffeeshopketen
De minister van Justitie en Veiligheid Prof. mr. F.B.J. Grapperhaus Postbus 20301 2500 EH Den Haag Afdeling Strategie bezoekadres Kneuterdijk 1 2514 EM Den Haag correspondentieadres Postbus 90613 2509
Nadere informatiePLECHTIGE ZITTING HOF VAN BEROEP ANTWERPEN 03/09/2012 EEDAFLEGGING ADVOCATEN-STAGIAIRS TOESPRAAK EERSTE VOORZITTER M. ROZIE VAN MASTER TOT MEESTER
PLECHTIGE ZITTING HOF VAN BEROEP ANTWERPEN 03/09/2012 EEDAFLEGGING ADVOCATEN-STAGIAIRS TOESPRAAK EERSTE VOORZITTER M. ROZIE VAN MASTER TOT MEESTER Enkele maanden geleden behaalde u het diploma van Master
Nadere informatieFranjeloze kwaliteit Gespecialiseerd kantoor Internationale netwerken
Werken bij Lexence Wanneer je aan het begin staat van je carrière wil je graag weten welk kantoor het beste bij je ambitie- en ontwikkelingsniveau past. Ieder kantoor is anders. Bij de meeste kantoren
Nadere informatieDE RECHTERS ZIJN GESCHEIDEN
DE RECHTERS ZIJN GESCHEIDEN www.rechtvoorjou.nl Hoofdstuk 3.0 Wat is een democratische rechtsstaat? Maak de volgende oefeningen met behulp van de informatie op de website. Naam Leerling: Klas:. 3.0 a.
Nadere informatieRAAD VAN TOEZICHT VERZEKERINGEN
RAAD VAN TOEZICHT VERZEKERINGEN U I T S P R A A K Nr. i n d e k l a c h t nr. 2004.2196 (047.04) ingediend door: hierna te noemen 'klager', tegen: hierna te noemen 'verzekeraar'. De Raad van Toezicht Verzekeringen
Nadere informatieSCHATTEN VAN ADVOCATEN
SCHATTEN VAN ADVOCATEN PRAKTIJKOPLEIDINGEN VOOR DE ADVOCATUUR Vaardigheden in de praktijk Coachen in de praktijk Leidinggeven in de praktijk Teamwork in de praktijk SCHATTEN VAN ADVOCATEN Wij zijn er van
Nadere informatie1. Inleiding en procedure
Advies in zaaknr. 3938-570 Minerva Beheer Oss B.V. Subcommissie van de Adviescommissie bezwaarschriften Mededingingswet bestaande uit: mr R.E. Bakker (voorzitter), prof dr E.E.C. van Damme en mr H.H.B.
Nadere informatieHof van Cassatie van België
6 OKTOBER 2006 C.05.0394.N/1 Hof van Cassatie van België Arrest Nr. C.05.0394.N V.M.G., eiser, vertegenwoordigd door mr. Guy Popelier, advocaat bij de balie te Brussel, kantoor houdende te 1040 Brussel,
Nadere informatieMasterclass 'Praktisch Mededingingsrecht'
Masterclass 'Praktisch Mededingingsrecht' 31 mei 2016 Edwin Schotanus advocaat Introductie sancties Europese Cic ACM jaar 2014 2015 2014 2015 boete 1.689,50 364,5 2,17 15,2 # zaken 10 5 1 5 # onderneming
Nadere informatieECLI:NL:RBROT:1999:AA3765
ECLI:NL:RBROT:1999:AA3765 Instantie Rechtbank Rotterdam Datum uitspraak 01-04-1999 Datum publicatie 10-11-2004 Zaaknummer VMEDED 99/366-Sl Rechtsgebieden Bestuursrecht Bijzondere kenmerken Voorlopige voorziening
Nadere informatieAdvies inzake het concept wetsvoorstel tot Wijziging van de Algemene wet bestuursrecht en enkele andere wetten
Advies inzake het concept wetsvoorstel tot Wijziging van de Algemene wet bestuursrecht en enkele andere wetten In verband met het nieuwe omgevingsrecht en het nieuwe nadeelcompensatierecht Dit document
Nadere informatieECLI:NL:RVS:2014:3998
ECLI:NL:RVS:2014:3998 Instantie Raad van State Datum uitspraak 05-11-2014 Datum publicatie 05-11-2014 Zaaknummer Formele relaties Rechtsgebieden Bijzondere kenmerken Inhoudsindicatie 201403900/1/A3 Eerste
Nadere informatieen notarissen & Droogleever Pels Rijeken Fortu ij n advocaten Stuurgroep Governance Havenschap Moerdijk t.a.v. de voorzitter, de heer L.W.L.
New Babylon Bezuidenhoutseweg 57 2594 AC Den Haag Postbus 11756 2502 AT Den Haag telefoon (070) 515 30 00 www.pelsrijcken.nl Pels Rijeken & Droogleever Fortu ij n advocaten en notarissen Stuurgroep Governance
Nadere informatieWij Willem-Alexander, bij de gratie Gods, Koning der Nederlanden, Prins van Oranje-Nassau, enz. enz. enz.
wijziging van de Mededingingswet in verband met wijziging van de bepalingen over markt en overheid en wijzigingen in het concentratietoezicht, en wijziging van Boek 6 van het Burgerlijk Wetboek en de Overgangswet
Nadere informatieOnjuiste pensioenopgaven
Onjuiste pensioenopgaven Aansprakelijkheid voor pensioenfondsen en de rol van disclaimers Artikel Senior adviseur collectieve pensioenen mr. A.M.Z. Rondas (AZL) Onjuiste pensioenopgaven Aansprakelijkheid
Nadere informatieVoorbeeld gedragscode mededingingsrecht
Voorbeeld gedragscode mededingingsrecht Een schending van het mededingingsrecht kan ernstige gevolgen hebben, zoals boetes die kunnen oplopen tot 10% van de wereldwijde jaaromzet, individuele sancties
Nadere informatieBESLUIT Besluit van de directeur-generaal van de Nederlandse Mededingingsautoriteit als bedoeld in artikel 37, eerste lid van de Mededingingswet.
BESLUIT Besluit van de directeur-generaal van de Nederlandse Mededingingsautoriteit als bedoeld in artikel 37, eerste lid van de Mededingingswet. Nummer 3108/ 14 Betreft zaak: 3108/Gilde - RTD I. MELDING
Nadere informatieBESLUIT. Openbaar. Nederlandse Mededingingsautoriteit
Nederlandse Mededingingsautoriteit BESLUIT Nummer 2247 / 44 Betreft zaak: Griffioen/ De Boer Unigro Besluit van de directeur-generaal van de Nederlandse Mededingingsautoriteit tot ongegrondverklaring van
Nadere informatieSamenvatting. Kort overzicht. Kartels
Samenvatting Kort overzicht Dit proefschrift gaat over de economische theorie van kartels. Er is sprake van een kartel wanneer een aantal bedrijven, expliciet of stilzwijgend, afspreekt om de prijs te
Nadere informatieTerug naar de basiswaarden M A G A Z I N E. In financiële advisering past geen dubbele moraal. FFP-Verkiezingsdebat
J A A R G A N G 6 N U M M E R 2 J U N I 2 0 1 0 M A G A Z I N E In financiële advisering past geen dubbele moraal FFP-Verkiezingsdebat Integraal advies nader verankeren in gedragscode Terug naar de basiswaarden
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2003 2004 29 276 Wijziging van de Mededingingswet en van enige andere wetten in verband met de implementatie van EG-verordening 1/2003 Nr. 1 KONINKLIJKE
Nadere informatieBESLUIT. 4. Tegen het bestreden besluit heeft M.E. Steneker (hierna: bezwaarmaker) tijdig bezwaar aangetekend bij brief van 3 augustus 2006.
Nederlandse Mededingingsautoriteit BESLUIT Nummer 3938_277/44 Betreft zaak: B&U-sector / Bouwbedrijf Steneker Besluit van de Raad van Bestuur van de Nederlandse Mededingingsautoriteit op de bezwaren gericht
Nadere informatieUitkomsten onderzoek Controle en Vertrouwen. 7 mei 2012
Uitkomsten onderzoek Controle en Vertrouwen 7 mei 2012 Voorwoord Onderwerp: resultaten onderzoek Controle en Vertrouwen Geachte heer, mevrouw, Hartelijk dank voor uw medewerking aan het onderzoek naar
Nadere informatieMEMORIE VAN TOELICHTING ALGEMEEN
Aanpassing van de Advocatenwet, de Wet op de rechtsbijstand en de Wet tarieven in burgerlijke zaken in verband met de positie van de advocatuur in de rechtsorde MEMORIE VAN TOELICHTING ALGEMEEN 1. Inleiding
Nadere informatieMasterclass Toezicht op en in de financiële sector
Masterclass Toezicht op en in de financiële sector ALGEMEEN KADER STAATSRECHT PROFMR LODEWIJK ROGIER 19 MAART 2019 1 STAATSRECHT 2 RECHTSSTAAT 3 CONCORDANTIEBEGINSEL 4 BESTUURLIJKE HANDHAVING ALGEMEEN
Nadere informatieECLI:NL:RBBRE:2011:5319
ECLI:NL:RBBRE:2011:5319 Instantie Rechtbank Breda Datum uitspraak 06-12-2011 Datum publicatie 22-05-2017 Zaaknummer AWB- 11_1954 Formele relaties Hoger beroep: ECLI:NL:CRVB:2013:BZ2178, Bekrachtiging/bevestiging
Nadere informatieDatum 11 maart 2011 Betreft: Beperking van de aansprakelijkheid van de financiële toezichthouders
> Retouradres Postbus 20201 2500 EE Den Haag Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA 'S-GRAVENHAGE Korte Voorhout 7 2511 CW Den Haag Postbus 20201 2500 EE Den Haag www.minfin.nl
Nadere informatieZaaknummer 1436/ Baron Von Quast Juchter vs. Pels Rijcken & Droogleever Fortuijn
BESLUIT Besluit van de directeur-generaal van de Nederlandse mededingingsautoriteit tot afwijzing van een aanvraag tot het nemen van een besluit op grond van artikel 56, eerste lid, van de Mededingingswet.
Nadere informatieVERORDENING (EU) Nr. /.. VAN DE COMMISSIE. van XXX
EUROPESE COMMISSIE Brussel, XXX [ ](2014) XXX draft VERORDENING (EU) Nr. /.. VAN DE COMMISSIE van XXX tot wijziging van Verordening (EG) nr. 773/2004 van de Commissie van 7 april 2004 betreffende procedures
Nadere informatie4. Tegen het afwijzende besluit van 25 juli 2018 hebben LOBCM c.s. op 31 augustus 2018 proforma bezwaar gemaakt.
Openbaar Besluit Besluit op bezwaar als bedoeld in artikel 7:11 van de Algemene wet bestuursrecht tegen afwijzing handhavingsverzoek Wet Markt en Overheid inzake beschermingsbewind Groningen Ons kenmerk
Nadere informatiede Rechtspraak Raad voor de rechtspraak Ministerie van Veiligheid en Justitie mr. F. Teeven Postbus 20301 2500 ER DEN HAAG
Ministerie van Veiligheid en Justitie mr. F. Teeven Postbus 20301 2500 ER DEN HAAG Directie Strategie en Ontwikkeling bezoekadres Kneuterdijk 1 2514 EM Den Haag correspondentieadres Postbus 90613 2509
Nadere informatieDe toenemende invloed van het Handvest op het auteursrecht AIPPI. woensdag 11 maart 2015
De toenemende invloed van het Handvest op het auteursrecht AIPPI woensdag 11 maart 2015 1 Quaedvlieg 2006 Het lijkt geen goed idee dat iedere individuele rechter in ieder individueel geval een eigen afweging
Nadere informatieSamenvatting. Aanleiding voor het onderzoek
Samenvatting Aanleiding voor het onderzoek Het nationale bestuursrecht is van oudsher verbonden met het territorialiteitsbeginsel. Volgens dat beginsel is een autoriteit alleen bevoegd op het grondgebied
Nadere informatieEversheds Faasen. Grensoverschrijdende juridische dienstverlening vanuit een sterke thuismarkt
Eversheds Faasen Grensoverschrijdende juridische dienstverlening vanuit een sterke thuismarkt Wat verlangt u van Of u nu een sterke partner zoekt op uw eigen thuismarkt of als buitenlandse onderneming
Nadere informatieBESLUIT. Openbaar. Nederlandse Mededingingsautoriteit. I. Het verloop van de procedure
Nederlandse Mededingingsautoriteit BESLUIT Nummer 2260-108 Betreft zaak: Vereniging Vrije Vogel vs. KLM Besluit van de directeur-generaal van de Nederlandse Mededingingsautoriteit op het bezwaar van Vereniging
Nadere informatieEmbargo tot 18 okt. 2012, 12.30 uur
Embargo tot 18 okt. 2012, 12.30 uur Toespraak van de Nationaal rapporteur mensenhandel en seksueel geweld tegen kinderen mr. Corinne Dettmeijer-Vermeulen Ter gelegenheid van de aanbieding van het rapport
Nadere informatie