Evaluatie ExIT Feijenoord. Shantie Jagmohansingh

Transcriptie

1 Evaluatie ExIT Feijenoord Shantie Jagmohansingh

2 Rapportage Evaluatie ExIT Feijenoord Juli 2008 Shantie Jagmohansingh

3 2008 dienst Sociale Zaken en Werkgelegenheid [SoZaWe], Sociaal-wetenschappelijke Afdeling, Rotterdam Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke wijze dan ook zonder voorafgaande toestemming van de uitgever

4 Inhoudsopgave Dankwoord 7 Samenvatting 9 Conclusies 13 Aanbevelingen 15 1 Achtergronden Inleiding Doelstelling van het onderzoek Onderzoeksperiode Onderzoeksgroep Probleemstelling Gegevensbronnen Methodologische verantwoording Organisatieverandering 23 2 Werkwijze van ExIT Inleiding Doelgroep van ExIT Teamsamenstelling Selecteren van klanten Opstellen en uitvoeren van een trajectplan Omgang met persoonlijke belemmeringen voor uitstroom Het bemiddelen naar werk Re-integratietrajecten Nazorg Aansturing Caseload ExIT Theorie versus praktijk Deelconclusie 45 3 Bereik van ExIT Inleiding Kenmerken van deelnemers op basis van de bestandsanalyse Uitkeringsduur Karakterisering van de problemen van deelnemers ExIT - verkenning Karakterisering van de problemen van deelnemers ExIT - verdieping Deelconclusie 57

5 4 Resultaten van ExIT Inleiding Uitstroomresultaten ExIT in vergelijking met Charlois Herinstroom De impact van ExIT Resultaten na Klantbeleving Deelconclusie 66 5 Kosten-batenanalyse ExIT Kosten van ExIT Financiële baten van ExIT Deelconclusie 69 Bijlage 1 Tabellen bij vergelijking ExIT en Charlois 71 Bijlage 2 Formulier quickscan ExIT 75 Figuren en Tabellen Tabel 1: Geslacht 48 Figuur 1: Leeftijd ExIT Tabel 2: Vergelijking leeftijd 49 Tabel 3: Opleiding 49 Tabel 4: Etniciteit volgens cbs-indeling (cos) 50 Tabel 5: Gezinssituatie Tabel 6: Uitkeringsduur ExIT Tabel 7: Gemiddelde uitkeringsduur ExIT en SoZaWe 52 Tabel 8: Aantal belemmeringen ExIT en SoZaWe Tabel 9: Belemmeringen ExIT en SoZaWe Tabel 10: Dossieronderzoek: aantal belemmeringen ExIT Tabel 11: Dossieronderzoek: soort belemmeringen ExIT Tabel 12: Uitstroom uit de uitkering ExIT en Charlois september Tabel 13: Uitstroom ExIT en Charlois september uitgesplitst 60 Tabel 14: Vrijstelling van de sollicitatieplicht Charlois en ExIT 61 Tabel 15: Uitstroom volgens ExIT 61 Tabel 16: Herinstroom ExIT en Charlois september Tabel 17: Uitstroom ExIT klanten na Tabel 18: Kostenoverzicht ExIT mei 2005 t/m dec

6 Bijlage 1: Leeftijd Charlois en ExIT 71 Gezinssamenstelling Charlois en ExIT 71 Geslacht Charlois en ExIT 71 Opleiding Charlois en ExIT 72 Autochtoon/Allochtoon Charlois en ExIT 72 Etniciteit Charlois en ExIT 73 Uitkeringsduur in jaren Charlois en ExIT 73 Aantal beperkingen Charlois en ExIT 74

7

8 Dankwoord Aan de totstandkoming van dit onderzoeksverslag hebben diverse mensen een onmisbare bijdrage geleverd. Allereerst worden de projectleider en de medewerkers van team ExIT bedankt voor het ter beschikking stellen van hun kostbare tijd ten behoeve van interviews, groepsgesprekken, leveren van databestanden, opzoeken van dossiers en het beantwoorden van vele vragen. Ten tweede gaat dank uit naar de (ex-)klanten van ExIT / SoZaWe die medewerking hebben verleend aan interviews. Ten behoeve van het onderzoek is een begeleidingscommissie samengesteld. Hierin hadden zitting Nico van de Vrie (directeur uitvoering WWB), Marjolein Köhle (manager van Werkplein Dwarsdijk), Marjo Andriessen (projectleider ExIT) en Jeff de Waal Malefijt (team ExIT). Zij worden bedankt voor het leveren van kritisch commentaar tijdens het onderzoeksproces. Voorts hebben diverse directe collega s aan het onderzoek meegewerkt. Een woord van dank gaat uit naar Paul van de Aa (onderzoeker Sociaal-wetenschappelijke afdeling) die tijdens dit onderzoek heeft gefungeerd als begeleider en voortdurend bereid was nuttige adviezen en kritische kanttekeningen te leveren. Verder worden Hans Berger (datamanipulatie en databewerking), Rob Weggeman (dossieronderzoek) en Audrey Kinski (lay-out van de rapportage) van de Sociaal-wetenschappelijke afdeling bedankt voor hun bijdrage. Shantie Jagmohansingh Juli

9

10 Samenvatting Inleiding De directie van SoZaWe gemeente Rotterdam heeft aan de SWA verzocht het project ExIT te evalueren. Het onderzoek is in september 2007 van start gegaan en is eind mei 2008 afgerond. ExIT staat voor Extra Intensieve Trajectbegeleiding en beoogt een substantiële bevordering van de uitstroom van (langdurig) werklozen door middel van uitstroom naar werk. Dit doel wordt nagestreefd door middel van het wegwerken van belemmeringen. ExIT is in mei 2005 van start gegaan op district Feijenoord. De belangrijkste doelstelling van dit onderzoek bestaat uit het in kaart brengen van de resultaten van ExIT. Naast deze beschrijving is het uiteen zetten van de werkwijze van ExIT een belangrijke doelstelling van deze evaluatie, vooral met het oog op de aangekondigde uitrol van de methodiek binnen SoZaWe. Het jaar 2006 is gehanteerd als onderzoeksperiode voor dit onderzoek. Deze periode biedt de grootste kans op een representatief beeld van de resultaten van ExIT. De onderzoeksgroep bestaat uit alle klanten die in 2006 in begeleiding zijn geweest bij ExIT. September 2007 is de peildatum bij het vaststellen van de resultaten. De centrale onderzoeksvraag van de evaluatie luidt als volgt: Wat zijn de resultaten van het project ExIT in het licht van de beleidsmatige doelstelling; het bevorderen van de uitstroom van langdurig werklozen, door middel van het opheffen van belemmeringen? Doelgroep ExIT richt zich op WWB-klanten die te maken hebben met problemen en belemmeringen. Met intensieve begeleiding op maat moet het voor deze ExIT-klanten mogelijk zijn om binnen twee tot drie jaar weer toe te treden tot de arbeidsmarkt. ExIT-klanten hebben dus te maken met belemmeringen, maar beschikken hiernaast over een bepaalde mate aan uitstroompotentieel. Verder ziet het profiel van een ExIT-klant er grofweg als volgt uit: Klanten hebben vaak al eerder een traject gevolgd, maar zijn toen om diverse redenen niet uitgestroomd; Klanten zijn niet ouder dan 45 jaar (met enkele uitzonderingen); Klanten beheersen de Nederlandse taal minimaal op niveau 2; Klanten hebben te maken met belemmeringen die de toegang tot de arbeidsmarkt bemoeilijken; Klanten hebben te maken met psychische problemen. 9

11 Werkwijze Om ExIT-klanten binnen twee tot drie jaar aan het werk te helpen, werkt het multidisciplinaire team volgens een eigen ontwikkelde methodiek. Het team bestaat uit een projectleider, enkele klantmanagers, een kwaliteitsmedewerker, een maatschappelijk werkster, een acquisiteur, een psycholoog en een sociaal psychiatrisch verpleegkundige. De laatste twee zijn afkomstig vanuit Bavo Europoort. De werkwijze begint met het selecteren van klanten. Deze selectie verloopt als volgt: Stap 1: de maatschappelijk werkster bepaalt door het bestuderen van dossiers welke klanten geschikt zijn voor de caseload van ExIT; Stap 2: de klantmanagers ontvangen de geselecteerde dossiers en bestuderen deze nogmaals; Stap 3: de potentiële ExIT-klant wordt uitgenodigd voor een eerste gesprek en aan de hand hiervan wordt de quickscan (formulier waarbij bepaalde kenmerken van de klant, zoals lichamelijke beperkingen en psychische klachten in kaart worden gebracht) ingevuld en een sociaal huisbezoek afgelegd; Stap 4: de potentiële ExIT-klant wordt besproken in de casuïstiekbespreking, waarbij alle medewerkers uit het team input leveren. De afronding van de selectiestap kan tot verschillende uitkomsten leiden: - Het team is het er over eens dat de WWB-klant geschikt is voor ExIT en de klant wordt opgenomen in de caseload; - Het team is van mening dat de klant te weinig beperkingen heeft voor de intensieve begeleidingsmethodiek van ExIT en deze wordt terug verwezen naar een reguliere klantmanager; - Het team is overeen gekomen dat de klant te maken heeft met te veel beperkingen. De afstand tot de arbeidsmarkt is te groot om binnen twee tot drie jaar uit te stromen naar de arbeidsmarkt. Hierdoor is de klant ongeschikt voor de caseload van ExIT. Na de diagnosefase wordt de klant met een plan gericht doorverwezen naar bijvoorbeeld de reguliere hulpverlening. Meestal wordt een klant met veel beperkingen voor een bepaalde tijd vrijgesteld van de arbeidsverplichting om in die tijd te werken aan de problemen. Na de selectiefase wordt een diagnose van de situatie van de nieuwe ExIT-klant gesteld. Hierna schrijven de klantmanagers een trajectplan. In het trajectplan zetten zij uiteen hoe de begeleiding van een klant eruit ziet, welke medewerkers erbij betrokken zijn en welk tijdspad eraan verbonden zit. Hierna wordt het traject in gang gezet. Volgens ExIT dienen belemmeringen van klanten eerst te worden opgelost voordat uitstroom naar de arbeidsmarkt door middel van intensieve begeleiding mogelijk is. De stapsgewijze werkwijze na het in gang zetten van het trajectplan is voor iedere ExIT-klant verschillend. Bij het wegwerken van belemmeringen spelen de volgende medewerkers een belangrijke rol: - De maatschappelijk werkster begeleidt ExIT-klanten met schulden naar de schuldhulpverlening. Ook staat zij klanten bij die te maken hebben met maatschappelijke problematiek, zoals huisvesting, opvoedingsproblemen, rouwverwerking, kinderopvang, etc. 10

12 - De psycholoog en de sociaal psychiatrisch verpleegkundige spelen een belangrijke rol bij het duidelijk in kaart brengen van de mogelijkheden en belemmeringen van een ExIT-klant (diagnosestelling) en bij de behandeling van psychische klachten. Bij de behandeling van psychische klachten werken zij altijd vanuit de invalshoek van arbeidshulpverlening. Dat betekent dat de behandelgesprekken plaatsvinden vanuit de insteek van werk en dagbesteding. De diagnosestelling is vaak na 3-4 gesprekken afgerond. Hierna is het aantal behandelgesprekken verschillend, maar de richtlijn is maximaal 8 gesprekken. Deze richtlijn is ontstaan om aan te geven dat ExIT geen intensieve behandeltrajecten opstart die enkele maanden in beslag nemen. Als blijkt dat een klant langdurige hulpverlening nodig heeft, wordt deze met de gestelde diagnose en een gericht hulpverleningsplan doorverwezen naar reguliere instanties. ExIT laat geen interne en externe hulpverleningstrajecten naast elkaar lopen. Na het wegwerken van belemmeringen wordt gewerkt aan het uiteindelijke doel: uitstroom naar werk. Hierbij speelt de acquisiteur een belangrijke rol. Hij onderhoudt contacten met werkgevers en praat met klantmanagers en de klant zelf. Hierbij geldt het motto dat ExIT klanten louter een opstap naar de arbeidsmarkt biedt. Er worden geen carrières uitgestippeld. Dat moeten deelnemers na uitstroom zelf doen. Het netwerk aan werkgevers in Rotterdam is belangrijk bij het werk van de acquisiteur. Dit netwerk zorgt voor kennis van lopende vacatures, mogelijkheden voor het regelen van stages en manieren om te bemiddelen voor ExIT-klanten. Na uitstroom hebben ExIT-klanten recht op nazorg. Bereik ExIT heeft in 2006 de doelgroep bereikt die werd beoogd; WWB-klanten die te maken hebben met belemmeringen en tegelijkertijd beschikken over een zekere mate aan uitstroompotentieel. Er is op basis van GWS gekeken naar de volgende persoonskenmerken van de ExIT-klantengroep uit 2006: geslacht, leeftijd, etniciteit, opleiding en gezinssituatie. Op basis van deze kenmerken heeft ExIT een klantengroep bereikt die in vergelijking met de gemiddelde SoZaWe-klanten gunstiger scoort met betrekking tot uitstroomkansen. Uit de dossieranalyse blijkt dat dit uitstroompotentieel samengaat met meervoudige problematiek, waarbij psychische en lichamelijke belemmeringen en schulden het vaakst voorkomen. Hiermee is duidelijk dat ExIT de juiste doelgroep heeft bereikt. Een klant die louter beschikt over gunstige uitstroomkenmerken, komt niet in aanmerking voor ExIT. Pas als een klant met belemmeringen over een bepaalde mate aan uitstroomperspectief beschikt, is deze geschikt voor de caseload van ExIT. Resultaten De uitstroomresultaten van ExIT zijn vergeleken met een selectie van klanten uit district Charlois in dezelfde periode. Er is gekozen voor een vergelijking met district Charlois, omdat de populatie hiervan redelijk overeenkomt met district Feijenoord. Het gaat hierbij dus om een vergelijking van een specifiek project met geselecteerde klanten en een eigen methodiek (ExIT) afgezet tegen een selectie klanten uit Charlois waarbij gewerkt is volgens de reguliere werkwijze van klantmanagers. ExIT heeft een hoog uitstroompercentage bereikt onder haar deelnemers uit 2006: 60%. Van dit uitstroompercentage is 40% uitgestroomd naar werk. Charlois heeft in dezelfde periode een uitstroompercentage van 30% bereikt, waarvan 13% is uitgestroomd naar werk. Ook is voor beide 11

13 groepen gekeken naar het percentage herinstroom. Deze percentages lagen voor ExIT en Charlois dicht bij elkaar, respectievelijk 18% en 19%. Om te bekijken of het aanzienlijk betere resultaat van ExIT in vergelijking met Charlois wel of niet te verklaren is omdat de klantengroep van beide groepen verschillend zijn, is een logistische regressie uitgevoerd. Hieruit bleek dat deelname aan ExIT de kans op uitstroom naar werk significant vergroot. Verder is gekeken naar de meest recente resultaten van ExIT. Voor de periode januari 2007 tot maart 2008 heeft ExIT een uitstroompercentage van 50% behaald. Hiervan is 34% uitgestroomd naar werk. Dit percentage is iets lager in vergelijking met de eerder gepresenteerde resultaten, maar het percentage uitstroom naar werk ten opzichte van het totaal aantal uitstromers is gelijk gebleven (68% tegenover 67%). Hieruit concluderen we dat ExIT de hoge uitstroomresultaten ook na 2006 heeft weten vast te houden. Financiële kosten en baten ExIT is in mei 2005 begonnen met een toegekend bedrag van door de directie. Dit bedrag werd in die tijd toegekend aan innovatieve projecten gericht op volumereductie en was bedoeld voor de periode mei 2005 tot eind Dit toegekende bedrag werd grotendeels besteed aan de salariskosten van de projectleider, de maatschappelijk werkster en de acquisiteur. De salariskosten van de klantmanagers vormde geen aparte kostenpost voor ExIT, omdat deze al waren opgenomen in de begroting van district Feijenoord. De salariskosten van de psycholoog en de sociaal psychiatrische verpleegkundige werden in 2006 voor een groot deel vergoed door de AWBZ, als gevolg van een contract met Bavo Europoort. De gemiddelde prijs van een afgerond ExIT-traject in 2006 bedraagt Dit is lager dan de gemiddelde prijs van een afgerond re-integratietraject in Rotterdam en landelijk gezien; dit bedraagt gemiddeld Ook is geprobeerd een schatting te maken van de financiële baten van ExIT. Financiële baten van ExIT bestaan uit besparingen op uitkeringen. In 2006 bedroeg een uitkering gemiddeld Van de 227 klanten die in 2006 in begeleiding zijn geweest bij ExIT zijn er 111 succesvol uitgestroomd. Per klant is bekeken hoeveel maanden zij zijn uitgestroomd, tot peildatum september Vervolgens is uitgerekend dat er voor aan uitkeringen is bespaard. Het verschil tussen de kosten en de baten bedraagt ExIT heeft dus een positief financieel resultaat geboekt. Deze financiële kosten en baten zijn berekend voor het project ExIT op district Feijenoord in het jaar In dit jaar werd een deel van de kosten vergoed door AWBZ. Bij de uitrol van de werkwijze naar een ander district of Werkplein kunnen de kosten en baten anders uitvallen. 12

14 Conclusies De evaluatie heeft aangetoond dat het project ExIT goede uitstroomresultaten heeft behaald. ExIT heeft in het onderzoeksjaar 2006 en de periode daarna een significante bijdrage geleverd aan de uitstroom van werklozen. De doelgroep die door ExIT werd beoogd (WWB-klanten met belemmeringen die tegelijkertijd beschikken over enige mate aan uitstroompotentieel), is in het onderzoeksjaar 2006 daadwerkelijk bereikt. Ook als we kijken naar andere gebieden waaraan resultaat kan worden afgemeten, zoals de klantbeleving van ExIT en de financiële kosten-analyse, kunnen de uitkomsten als positief worden bestempeld. ExIT heeft aan de uitstroom van WWB-klanten gewerkt volgens een eigen ontwikkelde methodiek uitgevoerd door een multidisciplinair team. Het aanpakken van belemmeringen is volgens ExIT belangrijk om uitstroom naar werk te bewerkstelligen. Om in kaart te krijgen hoe ExIT belemmeringen van klanten aanpakt met het doel uitstroom naar werk, is de werkwijze uitgebreid beschreven. Ook zijn diverse casussen uit de praktijk beschreven en is met medewerkers en klanten gesproken over de werkwijze van ExIT. Op basis van dit materiaal is duidelijk dat ExIT in 2006 in haar werkwijze ruime aandacht heeft besteed aan de belemmeringen van klanten. Dat deze werkwijze er daadwerkelijk toe heeft geleid dat belemmeringen van klanten zijn weggewerkt en dat zij als gevolg daarvan zijn uitgestroomd naar de arbeidsmarkt, is aannemelijk, maar kan op basis van het beschikbare onderzoeksmateriaal niet met zekerheid worden onderbouwd. Om hier duidelijkheid over te krijgen is extra onderzoek noodzakelijk, waarbij het traject van een groot aantal uitstromers in kaart moet worden gebracht. Per geval moet dan bekeken worden of ExIT verantwoordelijk is geweest voor het wegwerken van belemmeringen, en of dit wegwerken van belemmeringen daadwerkelijk heeft geleid tot uitstroom naar werk. Naast het behalen van de officiële doelstelling uitstroom naar werk van ExIT-klanten, heeft ExIT extra opbrengsten voortgebracht voor niet-exit klanten. Deze opbrengsten kwamen tot stand als gevolg van diagnosestellingen. Iedere potentiële ExIT-klant ondergaat een selectieprocedure en wordt door het ExIT-team besproken in de casuïstiekbespreking. Hieruit blijkt welke WWB-klanten geschikt zijn voor ExIT en welke niet. De WWB-klanten die geschikt worden bevonden komen terecht in de caseload van ExIT. Maar ook de WWB-klanten die niet geschikt zijn voor de caseloald van ExIT hebben profijt bij een diagnosestelling, omdat op deze manier duidelijker is wat de mogelijkheden en beperkingen van een klant zijn. Klanten worden als gevolg van de diagnose gerichter doorverwezen, naar wat voor hen het beste of hoogst haalbare is. Voor een ruim deel van de WWB-klanten is uitstroom naar de arbeidsmarkt haalbaar, maar dit geldt niet voor iedereen. Een deel van de klanten wordt na een diagnosestelling bijvoorbeeld doorverwezen naar de reguliere hulpverlening, omdat zij kampen met ernstige psychische klachten. Dit levert geen resultaat op als het gaat om uitstroom naar werk, maar na de hulpverlening is het aannemelijk dat de kans op uitstroom groter is dan voor de hulpverlening. Voor andere WWB-klanten is vrijwilligerswerk het hoogst haalbare blijkens de diagnosestelling. Dit laatste betekent geen resultaat in de vorm van besparing op een uitkering, maar wel op maatschappelijk gebied. Mensen doen weer mee in de samenleving. Een heldere diagnosestelling levert dus in zoverre resultaat op, dat het helderheid verschaft over de mogelijkheden en beperkingen van een klant. Hiermee is het waarschijnlijk dat de 13

15 kans op een succesvol vervolgtraject wordt vergroot. Hoeveel niet-exit klanten profijt hebben gehad bij een diagnosestelling door ExIT is door de SWA niet onderzocht. Dit werd namelijk niet bijgehouden door het ExIT-team. Er wordt op dit moment door ExIT wel gewerkt aan een nieuw systeem om ook deze gegevens te registreren. De volgende elementen uit de methodiek van ExIT zijn volgens SWA van toegevoegde waarde voor de begeleiding van WWB-klanten met belemmeringen: 1. Diagnosestelling aan het begin van het traject gevolgd door een trajectplan op maat; 2. Beschikbaarheid van hulpverleners die gericht worden ingezet bij de aanpak van belemmeringen; 3. Gerichte toeleiding naar de arbeidsmarkt door de acquisiteur. Andere belangrijke elementen uit de methodiek: Multidisciplinair team waarbij iedere medewerker zijn/haar eigen expertise inbrengt; Lagere caseload in vergelijking met reguliere klantmanagers waardoor tijd beschikbaar is voor de intensieve begeleiding; Niet alleen ExIT maar ook de rest van district kan gebruik maken van de beschikbaarheid van de hulpverleners; Aanwezigheid van een netwerk aan huisartsen, hulpverlenende instanties en werkgevers in Rotterdam. 14

16 Aanbevelingen Sinds kort is bekend gemaakt dat de methodiek van ExIT breder verspreid wordt binnen de organisatie van de SoZaWe. Het is bij deze uitrol belangrijk om te beseffen dat er twee varianten zijn van uitrol. De eerste variant betreft de pure toepassing van de methodiek gericht op ExITklanten, waarbij met een interdisciplinair team een diagnose wordt gesteld en vervolgens gericht gewerkt aan een trajectplan. De tweede variant betreft de aanwezige deskundigheid in het team beschikbaar stellen voor de rest van het district/werkplein. Hierbij gaat het voornamelijk om het geven van adviezen of stellen van diagnoses. ExIT Feijenoord hanteert een combinatie van deze twee varianten. Door de evaluatie is aangetoond, dat de inzet van hulpverleners en de intensieve begeleiding door een multidisciplinair team bevorderend is bij de begeleiding van klanten met beperkingen. Op dit moment komen klanten met beperkingen terecht in domein Werk. Door de recentheid van de organisatieveranderingen bestaat nog geen duidelijk beeld over de wijze waarop klantmanagers binnen dit domein omgaan met deze groep klanten. Hoe een precieze uitrol van de ExIT-methodiek binnen domein Werk eruit moet zien, weten we dus nog niet. Op basis van de evaluatie kunnen we wel enkele mogelijkheden schetsten waarop de uitrol van de methodiek vorm kan krijgen in de praktijk: Binnen elk Werkplein binnen domein Werk een klein kenniscentrum opstellen waar gewerkt wordt volgens de ExIT-methode. Klantmanagers buiten dit centrum wijzen gericht klanten naar dit centrum door. Het kenniscentrum heeft een eigen caseload, maar het domein Werk kan een beroep doen op de expertise van dit ExIT-team, bijvoorbeeld als zij klanten hebben waarbij niet duidelijk is wat er aan de hand is (diagnosestelling), of als ze hulp nodig hebben bij het opstellen van een (trajectplan); ExIT positioneren als re-integratietraject binnen het Werkplein, waar klantmanagers klanten voor kunnen aanleveren. Voor dit re-integratietraject worden alleen klanten met belemmeringen geselecteerd die met intensieve begeleiding binnen twee jaar kunnen uitstromen naar werk. ExIT kan bij deze mogelijkheid ook als re-integratietraject gefinancierd worden. Het voordeel hiervan is dat hiermee het verschil met de rest van de organisatie duidelijk wordt neergezet. Bij bovenstaande mogelijkheden wordt de ExIT-methodiek als geheel uitgerold. Het is ook mogelijk om uitsluitend bepaalde elementen van de methodiek uit te rollen: Binnen het domein Werk, specifiek de teams Werk en Re-integratie, uitsluitend gebruik maken van de beschikbaarheid van hulpverleners en de acquisiteur. De hulpverleners en de acquisiteur hebben bij deze mogelijkheid een adviserende rol. De hulpverleners hebben een eigen caseload waarbij diagnoses worden gesteld en hulp wordt verleend aan klanten. Mocht een klant langdurige psychische hulpverlening nodig hebben, dan kunnen zij zorg dragen voor doorverwijzing naar de reguliere hulpverlening. In dit rapport zijn de resultaten van ExIT in 2006 op het gebied van uitstroom naar werk beschreven. Deze resultaten waren positief, ook in vergelijking met de reguliere werkwijze op een ander district. Of soortgelijke resultaten worden behaald bij een uitrol van slechts enkele elementen 15

17 van de methodiek heeft SWA niet onderzocht. Door de medewerkers van ExIT is wel benadrukt dat een uitrol van de gehele methodiek de beste resultaten oplevert. Welke vorm de mogelijke uitrol van de methodiek van ExIT ook zal aannemen, vast staat dat er tijd in de ontwikkeling ervan geïnvesteerd moet worden. Ieder nieuw ExIT-team zal gezamenlijk een eigen variant van de methodiek moeten uitvinden, die weliswaar gebaseerd is op de methodiek beschreven in dit rapport, maar aangepast op de behoeften en wensen van de klanten uit het betreffende Werkplein. Toch is het voor ieder Werkplein raadzaam om een aantal aanbevelingen in acht te nemen bij een uitrol van de ExIT-methodiek. De volgende aanbevelingen zijn gebaseerd op de ervaringen van ExIT-medewerkers in district Feijenoord. Organisatie: Integreer de klantmanagers en hulpverleners in 1 team en zet ze ook fysiek bij elkaar. Korte lijnen zijn belangrijk bij de ExIT-manier van werken. Medewerkers: In het team van ExIT worden verschillende disciplines samengebracht. ExIT kijkt vanuit verschillende invalshoeken naar klanten. Het is voor medewerkers belangrijk een balans te vinden tussen het trouw blijven aan de eigen discipline en tegelijkertijd in staat zijn om de zaak vanuit een bredere blik te bezien. Het is belangrijk om elkaars zienswijze en cultuur te leren kennen en te beseffen dat alle disciplines gelijkwaardig zijn (de hulpverleners staan niet boven de klantmanagers, of andersom). Andere belangrijke kenmerken waar medewerkers aan moeten voldoen: Samenwerking in het team is belangrijk gezien de hoge mate aan intern overleg (in de casuïstiekbesprekingen, maar ook tussen het werk door). Intercollegiaal overleg is echt onderdeel van het werk. Het is dus belangrijk dat medewerkers geen soloplayers zijn; Bij het integreren van hulpverleners van Bavo Europoort in het team ExIT bij SoZaWe is het goed om er rekening mee te houden, dat deze terecht komen in een voor hen onbekende wereld. Ook voor de klantmanagers is het werken met hulpverleners in het begin onwennig. Bekendheid en communicatie over ExIT binnen de organisatie: In de beginfase kampte ExIT Feijenoord met een slechte status op het district. De oorzaak hiervan was grote onbekendheid van ExIT onder de medewerkers. Bij een uitrol van de ExIT-methodiek moet worden geïnvesteerd in communicatie naar de rest van het Werkplein over wat ExIT precies is en hoe het werkt. Dit is niet alleen belangrijk voor de status van ExIT, het is ook nuttig voor de werking van de methodiek, als ervoor wordt gekozen dat ook klantmanagers buiten ExIT gebruik kunnen maken van de hulpverleners en de acquisiteur. Dit was voor veel klantmanagers op district Feijenoord in het begin onbekend. Slechts enkelen maakten toen gebruik van deze diensten. Later heeft zich dit wel ontwikkeld, maar het leert wel dat goede voorlichting onder de medewerkers belangrijk is. Opbouw netwerk De hulpverleners van ExIT Feijenoord hebben in de loop van de tijd een heel netwerk aan huisartsen en hulpverlenende instanties opgebouwd. Ook de acquisiteur beschikt over een groot netwerk aan werkgevers in Rotterdam. Hiernaast heeft de maatschappelijk werkster een netwerk 16

18 bestaande uit kinderopvang en schuldhulpverlening. Bij uitrol van de methodiek moet men er rekening mee houden dat deze netwerken nog moeten worden opgebouwd. Toekomst Verder wordt toekomstig (evaluatie)onderzoek door de SWA aanbevolen. Bij toekomstig onderzoek is het mogelijk om de effecten van ExIT op langere termijn te onderzoeken. Stromen ExIT-klanten daadwerkelijk duurzaam uit of stromen zij na bepaalde tijd toch weer terug in de uitkering? Worden belemmeringen door de intensieve begeleiding daadwerkelijk weggewerkt of beheersbaar gemaakt, of krijgen ExIT-klanten op de lange duur toch weer te maken met de belemmeringen? 17

19

20 1 Achtergronden De directie van SoZaWe gemeente Rotterdam heeft aan de SWA verzocht het project ExIT in district Feijenoord te evalueren. Het evaluatieonderzoek is in september 2007 van start gegaan. In de eerste fase van het onderzoek stonden de resultaten van ExIT centraal. Ook is gekeken hoe de resultaten van ExIT eruit zien in vergelijking met de resultaten van een ander district. De eerste fase is afgerond in december 2007, waarna gestart is met de tweede fase van de evaluatie. In de tweede fase van het onderzoek is de methodiek van ExIT in kaart gebracht. Ook is een kostenbatenanalyse van het project uitgevoerd. De tweede fase van de evaluatie is in mei 2008 afgrond. In deze rapportage zijn de resultaten van beide fasen opgenomen. Hiermee vormt dit rapport de eindevaluatie van ExIT. 1.1 Inleiding Een aantal jaren geleden werd districtsmanagers de mogelijkheid geboden om ideeën voor nieuwe projecten in te dienen met het oog op volumereductie. De directie zou vervolgens bekijken in hoeverre de ideeën gehonoreerd konden worden. Een van de projecten die gehonoreerd werd is ExIT. EXIT staat voor Extra Intensieve Trajectbegeleiding en beoogt het bevorderen van de uitstroom van (langdurig) werklozen, door middel van het opheffen van belemmeringen. Het project is in mei 2005 officieel van start gegaan. Het belangrijkste doel van het project ExIT is, zoals gezegd, een substantiële daling van het volume van de WWB door middel van uitstroom naar werk. ExIT is gericht op een selectie van WWB-klanten uit district Feijenoord. Deelgemeente Feijenoord bestaat uit een zeer heterogene bevolking, waarvan een aanzienlijk deel van niet-nederlandse afkomst is. Als Feijenoord wordt vergeleken met andere deelgemeenten, valt op dat het opleidingsniveau van de bewoners lager is en de werkloosheid hoger 1. Uit ervaringen van klantmanagers in dit district, blijkt dat cliënten vaak te kampen hebben met meervoudige problematiek (denk aan financiële, psychische en psychiatrische problemen en sociaal isolement) 2. Door de geselecteerde WWB-klanten intensief te begeleiden beoogt ExIT in staat te zijn deze klanten te laten uitstromen. Om dit te bereiken werkt ExIT met een multidisciplinair team. Het ExITteam bestaat uit een projectleider, klantmanagers, een kwaliteitsmedewerker, een acquisiteur, een maatschappelijk werkster, een psycholoog en een sociaal psychiatrisch verpleegkundige vanuit Bavo Europoort. Het team stelt gezamenlijk voor iedere ExIT-klant een trajectplan op. In dit trajectplan wordt bepaald hoe de begeleiding van de klanten eruit zal zien, wie erbij betrokken zijn en welk tijdspad eraan verbonden is. De acquisiteur speelt een belangrijke rol bij het vinden van 1 2 COS (2007). Feijenoord in beeld Rotterdam Deze gegevens zijn afkomstig uit diverse beleidsstukken en nota s van ExIT 19

21 mogelijke banen voor ExIT-klanten. ExIT heeft haar eigen klantmanagers. Er wordt niet gewerkt met reguliere klantmanagers 3. De reguliere klantmanagers uit district Feijenoord mogen wel een beroep doen op de expertise van ExIT, als zij niet goed weten wat zij met een WWB-klant moeten doen. Het doel van ExIT is dat klanten binnen twee tot maximaal drie jaar uitstromen. Als eerder blijkt dat klanten te veel belemmeringen hebben om binnen deze periode uit te stromen gaan zij terug naar het reguliere district. 1.2 Doelstelling van het onderzoek De belangrijkste doelstelling van dit onderzoek bestaat uit het beschrijven van de resultaten van ExIT. Ook zullen de resultaten van dit project zo goed als mogelijk worden vergeleken met de resultaten van de reguliere werkwijze van klantmanagers voor vergelijkbare groepen klanten. Voor de directie is het namelijk belangrijk om antwoord te krijgen op de vraag of ExIT een meerwaarde heeft ten opzichte van de reguliere werkwijze van klantmanagers. Verder zal de werkwijze van ExIT in kaart worden gebracht. Vanuit het oogpunt van de directie is het belangrijk om een beeld te krijgen van de mogelijkheden om de werkwijze van ExIT in te bedden in de organisatie van SoZaWe. 1.3 Onderzoeksperiode Het jaar 2006 wordt gehanteerd als onderzoeksperiode voor dit onderzoek. Dit kan als volgt worden gemotiveerd; in de beginfase had ExIT te maken met enige aanloopproblemen, waaronder een nog niet ontwikkelde methodiek. Deze problemen werden aan het eind van 2005 grotendeels opgelost. Het aannemen van 2006 als onderzoeksperiode, biedt naar ons idee de meeste kans op een representatief beeld van de resultaten en ontwikkelingen van ExIT. Voorts zullen kort de resultaten van het jaar 2007 en de eerste maanden van 2008 worden gepresenteerd, om aan te geven hoe de resultaten van ExIT zich in de loop der jaren hebben ontwikkeld. 1.4 Onderzoeksgroep De onderzoeksgroep bestaat uit alle klanten die in 2006 in begeleiding zijn geweest bij ExIT. September 2007 is de peildatum voor het vaststellen van de resultaten. Omdat het in dit onderzoek niet alleen belangrijk is om de resultaten van ExIT te beschrijven, maar ook om de bevindingen in een vergelijkend kader te plaatsen, zetten we uiteen waar de referentiegroepen uit bestaan. In dit rapport wordt twee keer een vergelijking gemaakt: In hoofdstuk drie beschrijven we de bereikte klantengroep van ExIT op basis van algemene kenmerken, zoals geslacht, leeftijd, etniciteit, etc. Om te bekijken hoe de kenmerken van ExIT Met reguliere klantmanagers worden klantmanagers buiten team ExIT bedoeld.

22 klanten eruit zien in vergelijking met gemiddelde SoZaWe-klanten, wordt per algemeen kenmerk een vergelijking gemaakt met het hele SoZaWe-bestand. In hoofdstuk vier vindt de resultaatvergelijking plaats. Om de beschreven resultaten te vergelijken met de resultaten van reguliere klantmanagers, worden de uitstroomresultaten van ExIT vergeleken met een doorsnede van de klanten uit district Charlois in dezelfde periode. De populatie klanten uit Charlois komt redelijk overeen met die van Feijenoord. Daarom is gekozen voor dit district als vergelijkingsgroep. 1.5 Probleemstelling De centrale onderzoeksvragen met bijbehorende deelvragen kunnen als volgt worden geformuleerd. Wat zijn de resultaten van het project ExIT in het licht van de beleidsmatige doelstelling; het bevorderen van de uitstroom van langdurig werklozen, door middel van het opheffen van belemmeringen? 1. Hoeveel deelnemers zijn in het jaar 2006 in begeleiding geweest bij het project ExIT en wat zijn de kenmerken van deze deelnemers? Met kenmerken wordt bedoeld: - Demografische persoonlijke kenmerken en uitkeringsgegevens; - Persoonlijke problematiek met welke belemmeringen hebben deelnemers te maken bij aanvang van deelname; - Maatschappelijke participatie; - Activeringswensen- en mogelijkheden; - Resultaten van eerdere zorg- en/of activeringstrajecten. 2. Welke concrete resultaten hebben de deelnemers in september 2007 behaald, als wordt gekeken naar: - Uitstroom uit de uitkering door het vinden van betaald werk; - Herinstroom in de uitkering. 3. Hoe verhouden de uitstroomresultaten van ExIT zich tot de uitstroomresultaten van de reguliere werkwijze van klantmanagers met vergelijkbare groepen klanten? 4. Op welke manier is de methodiek van ExIT georganiseerd en uitgevoerd, met specifieke aandacht voor: - invulling van de teamsamenstelling van ExIT (hierbij komt o.a. de betrokkenheid van psychologen, maatschappelijk werkers en acquisiteurs aan bod); - onderlinge taakverdeling van ExIT-medewerkers; - manier van selectie en assessment voor deelname aan ExIT door de medewerkers; - stapsgewijze werkwijze en gehanteerde instrumenten gericht op het wegwerken van belemmeringen en bevorderen van uitstroom van de deelnemers; - organisatorische voorwaarden zoals caseload, frequentie klantcontact, etc. - manier waarop nazorg is georganiseerd; - aansturing van medewerkers. 5. Welke rol hebben de werkzaamheden van ExIT volgens klanten en medewerkers gespeeld in het bereiken van de behaalde resultaten? 21

23 6. Hoe verhouden de kosten per uitgestroomde deelnemer van ExIT zich tot de gemiddelde kosten van andersoortige trajecten? 1.6 Gegevensbronnen Voor de beantwoording van de eerste drie deelvragen is gebruik gemaakt van meerdere gegevensbronnen. Om een eerste indruk te krijgen van de algemene kenmerken van de onderzoeksgroep (denk hierbij aan leeftijd, geslacht, etniciteit, opleiding, etc.) is gebruik gemaakt van GWS. Ook voor de hoeveelheid beperkingen van de WWB-klanten uit de onderzoeksgroep is in eerste instantie gekeken naar GWS. Omdat de medewerkers van ExIT hebben aangegeven dat zij niet alles kunnen registreren in GWS op het gebied van beperkingen, is ervoor gekozen om naast GWS gebruik te maken van ExIT-dossiers. Ook zijn enkele medewerkers van ExIT geïnterviewd om op deze manier een zo compleet mogelijk beeld te krijgen van de doelgroep. Voor de meest punten is het inderdaad gelukt om de kenmerken van de ExIT-deelnemers in 2006 te beschrijven. Voor twee kenmerken, namelijk maatschappelijke participatie en activeringswensen en mogelijkheden, is dit echter niet gelukt. Bij het opstellen van het onderzoeksvoorstel (zie bijlage I) werd ervan uitgegaan dat dergelijke gegevens te vinden zouden zijn in de SoZaWe-dossiers. Dit bleek echter niet het geval. De gepresenteerde casusbeschrijvingen en interviews in dit rapport werpen wel enig licht op de maatschappelijke participatie en activeringswensen en mogelijkheden van ExIT-klanten. Samengevat is voor de eerste fase van het onderzoek gebruik gemaakt van de volgende gegevensbronnen: - GWS; - ExIT-dossiers/SoZaWe-dossiers; - Interviews. Voor de beantwoording van de laatste drie deelvragen is hoofdzakelijk gebruik gemaakt van kwalitatieve gegevens afkomstig uit groepsgesprekken en interviews met ExIT-medewerkers. Ook zijn enkele gesprekken gevoerd met ExIT-klanten. Om het kostenplaatje van ExIT in beeld te krijgen is gesproken met de projectleider van team ExIT. Hiernaast is gebruik gemaakt van beschikbare financiële overzichten. Samengevat is voor de tweede fase van het onderzoek gebruik gemaakt van de volgende gegevensbronnen: - Groepsgesprekken en interviews met medewerkers team ExIT; - Interviews met enkele klanten uit de caseload van ExIT; - Financiële overzichten. 1.7 Methodologische verantwoording Met de medewerkers zijn in totaal vier groepsgesprekken gevoerd. Deze gesprekken duurden een dagdeel en hierbij kwam de methodiek van ExIT uitgebreid aan de orde. Ook zijn diverse casussen 22

24 besproken. Naast deze gesprekken zijn medewerkers uit het ExIT-team afzonderlijk geïnterviewd over hun werkzaamheden. Als laatste heeft de onderzoeker van dit rapport enkele dagdelen meegelopen met het team, om op deze manier een helder beeld te krijgen van de methodiek in de praktijk. Naast de medewerkers is voor het onderzoek gesproken met ExIT-klanten uit de volgende drie groepen: 1. Klanten die zijn uitgestroomd (2x); 2. Klanten die nog in de caseload van ExIT zitten (2x); 3. Klanten die als gevolg van te veel belemmeringen zijn overgedragen aan het district (2x). De manier van interviewen verliep als volgt; op basis van bovenstaande groepsindeling zijn de klantmanagers van ExIT op zoek gegaan naar geschikte respondenten. Zij namen telefonisch contact op met geschikte klanten en vertelden in het kort over het interview. Hierna nam de onderzoeker contact op met de respondent en werd een concrete afspraak gemaakt. In de meeste gevallen vonden de interviews plaats op district Feijenoord in één van de gesloten spreekkamers. In twee gevallen is het interview telefonisch afgenomen, omdat de betreffende respondenten overdag werkten. In het algemeen verliepen de gesprekken met klanten soms wat moeizaam. Voor de meeste klanten gold dat zij niet zo goed wisten wanneer ExIT nu precies in beeld kwam, omdat zij al diverse klantmanagers hebben gezien in hun tijd bij SoZaWe. Pas als concrete namen van ExITmedewerkers werden genoemd, kwam het gesprek beter op gang. Ook als klanten te maken hadden met bepaalde (psychische) problemen, vonden ze dit vaak moeilijk om over te praten. 1.8 Organisatieverandering De rapportagefase van dit evaluatierapport liep vanaf december 2007 tot mei In maart 2008 heeft een grote organisatieverandering plaatsgevonden binnen SoZaWe. Hierbij is een scheiding tussen Werk en Inkomen ingevoerd. District Feijenoord is als gevolg hiervan veranderd in BVG Zuid-Oost en deze nieuwe term is vanaf april 2008 opnieuw gewijzigd in Werkplein Dwarsdijk. In dit rapport wordt nog de term district Feijenoord gehanteerd. Voor de organisatieverandering werden klantmanagers buiten team ExIT door ExIT-medewerkers aangeduid als reguliere klantmanagers. Al deze reguliere klantmanagers hadden toen immers dezelfde werkzaamheden. Vanaf maart 2008 zijn de klantmanagers ingedeeld in domein Werk of domein Inkomen. Wanneer in dit rapport de term regulier team of reguliere klantmanager wordt gehanteerd, wordt hiermee een team of klantmanager buiten ExIT bedoeld. 23

25

26 2 Werkwijze van ExIT 2.1 Inleiding In dit hoofdstuk beschrijven we de doelgroep en de werkwijze van ExIT. ExIT is in mei 2005 gestart zonder een vooraf uitgedachte werkwijze. De methodiek is geleidelijk en met de input van alle medewerkers uit het team ontwikkeld. Het voordeel hiervan is een grote betrokkenheid van de medewerkers. Wat heeft bijgedragen aan de ontwikkeling van de methodiek, is het feit dat enkele medewerkers uit het team afkomstig zijn uit Werkstad. Binnen Werkstad werd gewerkt op een manier die veel overeenkomsten vertoonde met de methodiek die ExIT voor ogen had. De medewerkers hebben geen aanvullende cursussen of opleidingen gevolgd voor hun functie in team ExIT. Wel is in teamverband incidenteel aan bijscholing gedaan. Er zijn bijvoorbeeld enkele congressen bezocht waarbij het omgaan met mensen met problemen werd behandeld. In dit hoofdstuk gaan we, voordat de werkwijze uitgebreid aan bod komt, in op de beoogde doelgroep van ExIT. Een helder beeld van de beoogde doelgroep en de werkwijze is noodzakelijk om de resultaten van ExIT, die in hoofdstuk vier aan de orde komen, goed te interpreteren. Waar mogelijk wordt de werkwijze van ExIT geïllustreerd door een casus uit de praktijk te presenteren. De informatie in dit hoofdstuk is afkomstig uit interviews met medewerkers en klanten. 2.2 Doelgroep van ExIT De opdracht van ExIT is enige tijd in beweging geweest. Op district Feijenoord was in de beginperiode van ExIT (mei 2005) een grote groep fase-1 klanten die al langer dan een half jaar in het bestand zat. Het was de bedoeling dat ExIT allereerst met deze klanten aan de slag zou gaan. Toen dit klantenbestand binnenkwam bij ExIT bleken er veel klanten tussen te zitten die al veel langer dan een half jaar in de WWB zaten, sommigen zelfs al jarenlang. Ook bleek een ruim deel van de klanten die een half jaar of net iets langer in fase 1 zaten, de hulp van ExIT niet daadwerkelijk nodig te hebben. In overleg werd vervolgens bepaald dat ExIT past bij een zwaardere groep klanten met een veel grotere afstand tot de arbeidsmarkt. De doelgroep is toen van fase-1 klanten veranderd in fase 3-4 klanten, die tussen de 3 en 23 jaar in de uitkering zit. Een groep die volgens de projectleider van ExIT te maken heeft met meervoudige problemen als gevolg van langdurige werkloosheid. Verder heeft Feijenoord volgens de projectleider een grote groep klanten die niet in Nederland geboren zijn. Hier zitten ook vluchtelingen bij, die traumatische ervaringen hebben opgedaan in het buitenland. Voorts heeft deze groep te maken met problemen als slechte taalbeheersing, geen relevante opleiding en werkervaring. De geselecteerde groep klanten van ExIT heeft volgens de projectleider niet de (structurele) aandacht ontvangen, die ze gezien hun problematiek wel nodig hebben. Deze mensen zijn vaak 25

27 wel op trajecten gezet, maar omdat de (meervoudige) problemen van klanten naast werkloosheid hierbij niet structureel zijn aangepakt, hebben deze trajecten geen positief resultaat geboekt. Ook kan het zo zijn dat klanten al zo lang in de bijstand zitten, dat ze om die reden niet meer worden aangemeld voor trajecten. Deze laatste groep heeft dan lange tijd geen aandacht gekregen en is dus eigenlijk verwaarloosd. En juist deze klanten moeten volgens de projectleider op meerdere punten actief worden begeleid en ondersteund. Als zij goed en actief worden begeleid, hebben zij volgens ExIT wel de potentie om binnen een bepaalde periode uit te stromen. In het begin was het de bedoeling dat ExIT-klanten binnen een jaar zouden uitstromen. In de loop van de tijd is dit twee tot maximaal drie jaar geworden. Volgens de projectleider heeft een aanzienlijk deel van de klanten te maken met een dusdanige psychische problematiek dat deze niet binnen een tijdsbestek van 1 jaar kunnen uitstromen. Zij concludeert voorzichtig dat hoe langer mensen in de uitkering zitten, hoe groter de psychische problemen kunnen worden. Verder hebben ExIT klanten volgens de projectleider veelvuldig te maken met belemmeringen zoals schuldenproblematiek, gebrek aan kinderopvang, verouderde of geen opleiding en voornamelijk geen tot weinig werkervaring. Ten slotte valt de projectleider op dat er veel mannen in het ExIT-bestand zitten, waarvan een groot deel te maken heeft met agressieproblemen, bijvoorbeeld door trauma s in het verleden. Hiervoor worden zij doorverwezen naar de eigen psychologen van het ExIT-team of Bavo Europoort voor het volgen van agressiebehandelingen. Dit is een voorbeeld van een dienst door ExIT die niet door reguliere klantmanagers wordt verleend. ExIT-klanten hebben volgens de medewerkers van ExIT dus te maken met problemen en belemmeringen, maar toch moet het mogelijk zijn om binnen twee tot drie jaar uit te stromen naar de arbeidsmarkt. Verder voldoen de klanten van ExIT grofweg aan het volgende profiel: Klanten ontvangen langer dan 3 jaar een WWB-uitkering; Klanten hebben (vaak) al eerder een traject gevolgd, maar zijn toen om diverse redenen niet uitgestroomd; Klanten zitten al zo lang in de bijstand, dat ze om die reden niet meer voor trajecten worden aangemeld; Klanten zijn niet ouder dan 45 jaar (met enkele uitzonderingen); Klanten beheersen de Nederlandse taal minimaal op niveau 2; Klanten hebben te maken met belemmeringen die de toegang tot de arbeidsmarkt bemoeilijken; Klanten hebben te maken met psychische/psychiatrische problemen. Klanten die aan dit profiel voldoen worden uit het totale klantenbestand van district Feijenoord overgedragen aan ExIT. Nu het profiel van de ExIT-klanten geschetst is, beschrijven we in de volgende paragrafen de werkwijze die ExIT hanteert om deze klanten daadwerkelijk binnen twee tot drie jaar aan het werk te helpen. 26

28 2.3 Teamsamenstelling ExIT heeft een multidisciplinaire samenstelling. Het team bestaat uit een projectleider, enkele klantmanagers, een kwaliteitsmedewerker, een acquisiteur, een maatschappelijk werkster, een psycholoog en een sociaal psychiatrisch verpleegkundige vanuit Bavo Europoort. Hieronder wordt de inhoud van de functies beschreven. In de volgende paragrafen diepen we deze beschrijving verder uit, door de stappen uit het werkproces van ExIT weer te geven. De projectleider is verantwoordelijk voor de resultaten van ExIT en de aansturing van de medewerkers; De maatschappelijk werkster is verantwoordelijk voor de (eerste stap van de) selectie van deelnemers. Zij bepaalt aan de hand van het bestuderen van dossiers welke WWB-klanten van het district terecht komen in de caseload van ExIT. Hierna overlegt de maatschappelijk werkster met de projectleider/kwaliteitsmanager om te bepalen aan welke klantmanager een geselecteerde klant kan worden toegewezen. Verder begeleidt zij ExIT-klanten met schulden naar de schuldhulpverlening. De Kredietbank doet de feitelijke schuldhulpverlening, maar het aanmelden is volgens de maatschappelijk werkster een ingewikkeld werk waarbij veel klanten hulp nodig hebben. Voorts houdt de maatschappelijk werkster zich bezig met problematiek die normaal gesproken ook wordt opgepakt door het maatschappelijk werk in Feijenoord. Denk hierbij aan opvoedingsproblemen, huisvesting, rouwverwerking, kinderopvang en allerlei andere financiële problematiek naast schulden (bijvoorbeeld hulp bij budgetteren); De klantmanagers spelen een belangrijke coördinerende rol tijdens de hele looptijd van de begeleiding van ExIT-klanten. Belangrijke onderdelen hiervan zijn het voeren van de eerste gesprekken met een mogelijke ExIT-klant waarbij de quickscan, een door het team zelf ontwikkeld instrument, wordt ingevuld. Verder leggen de klantmanagers na de eerste gesprekken een sociaal huisbezoek af om meer over de deelnemer te weten te komen. Als het team besloten heeft dat een klant wordt opgenomen in de caseload van ExIT, schrijven de klantmanagers het uiteindelijke trajectplan. Naast deze werkzaamheden dragen klantmanagers zorg voor het inkomensbeheer van de klanten; De psycholoog en de sociaal-psychiatrisch verpleegkundige (werkzaam bij Bavo Europoort en verbonden aan ExIT) proberen de psychische belemmeringen van een ExIT-klant zo goed mogelijk in kaart te brengen. Zij stellen een diagnose vast en maken een trajectplan voor de hulpverlening. Als een klant langdurige hulpverlening nodig heeft, sturen zij de klant met een gericht plan door naar de reguliere hulpverlening. De psycholoog en de sociaalpsychiatrisch verpleegkundige geven beide arbeidshulpverlening; De acquisiteur speelt een belangrijke rol bij het vinden van mogelijke banen voor ExITklanten. De acquisiteur praat hiervoor veel met de klantmanagers, heeft contacten met werkgevers en spreekt geregeld rechtstreeks met klanten zelf. 27

29 2.4 Selecteren van klanten De selectieprocedure die het team hanteert voor het toevoegen van nieuwe WWB-klanten aan de caseload van ExIT kent verschillende stappen: Stap 1: de maatschappelijk werkster bepaalt door het bestuderen van dossiers welke klanten geschikt zijn voor de caseload van ExIT; Stap 2: de klantmanagers ontvangen de geselecteerde dossiers en bestuderen deze nogmaals; Stap 3: de potentiële ExIT-klant wordt uitgenodigd voor een eerste gesprek en aan de hand hiervan wordt de quickscan ingevuld en een sociaal huisbezoek afgelegd; Stap 4: de potentiële ExIT-klant wordt besproken in de casuïstiekbespreking, waarbij alle medewerkers uit het team input leveren. Stap 1 De inschatting of het mogelijk is klanten binnen twee tot drie jaar uit te laten stromen naar werk begint bij de maatschappelijk werkster van ExIT. Zij maakt deze inschatting op basis van het bestuderen van een selectie van SoZaWe-dossiers. Deze dossiers komen bij de maatschappelijk werkster binnen via verschillende wegen: - De maatschappelijk werkster bestudeert alle dossiers van de nieuw toegekende uitkeringen op het district met een B-status 4 ; - De maatschappelijk werkster bekijkt de dossiers van klanten die volgens reguliere klantmanagers geschikt zijn voor ExIT; - Reguliere klantmanagers hebben de mogelijkheid om vragen aan de hulpverleners van ExIT te stellen over WWB-klanten. WWB-Klanten kunnen via deze weg in de caseload van ExIT terecht komen; - Enkele medewerkers uit het ExIT-team begeleiden naast ExIT-klanten ook klanten die niet in de caseload van ExIT zitten (over deze gemengde caseload meer in paragraaf 2.11). Ook op deze manier worden geschikte klanten voor de caseload van ExIT gevonden; Per week krijgt de maatschappelijk werkster ongeveer 4 tot 5 dossiers binnen om te bestuderen. Bij de selectie van mogelijke deelnemers voor ExIT maakt de maatschappelijk werkster gebruik van een aantal criteria: - Leeftijdsgrens: niet ouder dan 45 jaar; - Taal: beheersing van de Nederlandse taal op minimaal NT 2 niveau 2; - Psychische/lichamelijke problemen en andere beperkingen die de uitstroom naar arbeid kunnen bemoeilijken: volgens de medewerkers worden klanten met weinig beperkingen niet opgenomen in de caseload. Ook is het niet de bedoeling dat klanten die een langdurig hulpverleningstraject moeten volgen, terecht komen in de caseload van ExIT. Het is de bedoeling dat ExIT-klanten binnen twee tot drie jaar uitstromen. Klanten met weinig beperkingen, of klanten die wegens chronische psychische problemen en beperkingen langdurige hulpverlening nodig hebben, worden in een regulier team geplaatst; - De beschikbare gegevens worden op een rij gezet: hoe oud is iemand? Hoe ziet de gezinssituatie eruit? Wat is er bekend over opleiding en werkervaring? Wat is er bekend 4 28 Voor de organisatieveranderingen vanaf 1 maart 2008 werd op district Feijenoord gewerkt met een screeningsformulier. Alle nieuwe WWB-klanten kregen op deze manier een A, B of C-status. Nieuwe WWBklanten die werden geïndiceerd als B-klant kwamen in aanmerking voor de caseload van ExIT.