Rabobank Industrie Update

Transcriptie

1 Rabobank Industrie Update Januari 2016 De maandelijkse Rabobank Industrie Update geeft een selectie van ontwikkelingen en nieuwsberichten in de industrie van de afgelopen maand 1. De onderwerpen zijn voorzien van Rabobank commentaar en gegroepeerd naar vier trends die wij zien in de Nederlandse industrie: Noodzaak tot innovatie, Duurzaamheid als gegeven, Continue internationale (markt)dynamiek, en Resource onzekerheid 2. Het laatste deel betreft macro economische ontwikkelingen en kerncijfers voor de Nederlandse industrie. De Rabobank Industrie Update en andere Rabobank publicaties zijn ook te vinden op de Rabobank Kennis app (ios en Android devices). Er zijn grote verschillen tussen landen en industrieën; 75% van de nieuwe robots zal geïnstalleerd worden in computerindustrie, elektrische apparaten, transport equipment en machinebouw. Canada, VS, UK, Japan en Zuid-Korea lopen voorop. Productiviteit stijgt en arbeidskosten dalen substantieel; in Zuid-Korea kunnen arbeidskosten bijvoorbeeld met 33% dalen. De internationale concurrentiepositie landen verandert; landen die robotisering omarmen, zien de concurrentiepositie verbeteren t.o.v. landen die achterblijven zoals Oostenrijk, Brazilië, Rusland en Spanje. Noodzaak tot innovatie BCG publiceert rapport 'the robotics revolution' Eind 2015 publiceerde The Boston Consulting Group een interessant rapport over de volgende golf van robotisering in de industrie. Afgelopen tijd is veel gesproken over robots die een entree zouden maken in de dienstensector; BCG stelt dat robotisering juist tot een grote stap voorwaarts leidt in industriële sectoren. BCG onderzocht voor het rapport 21 verschillende industriële sectoren en 25 landen. De komende tien jaar zullen de prijzen van robots (inclusief software) dalen met circa 20% en tevens stijgt de productiviteit van robotsystemen met 5% per jaar. Daarnaast kunnen robots voor steeds meer toepassingen worden ingezet doordat beeldsensoren, grijpsystemen en IT zich snel ontwikkelen. BCG komt tot een aantal conclusies waaronder de volgende: het gebruik van robots neemt fors toe. Het percentage taken dat door robots wordt uitgevoerd groeit van 10% naar 25% in Commentaar Rabobank: Robotisering en automatisering is een belangrijk onderdeel van Smart Industry. Vaak beschouwen we de invloed van robotisering op microniveau. Het rapport van BCG onderzoekt juist de invloed op industriële sectoren en zelfs landen. Dan is goed te zien, dat lang niet alle industriële sectoren zich lenen voor robotisering (zoals bijvoorbeeld de textielindustrie) terwijl andere sectoren juist veel voordeel hiervan kunnen ondervinden. In de internationale vergelijking wordt Nederland door BCG ingedeeld in de laagste categorie; blijkbaar is de snelheid waarmee wij robots inzetten in onze industrie lager dan in andere landen. Reden te meer om de ontwikkelingen goed in de gaten te houden. 1 Zie pagina 3 voor de gebruikte bronnen. 2 Zie pagina 4 voor een korte toelichting op de vier trends. Page 1 of 5

2 Welke omgeving is nodig voor succesvolle innovatie? Ruimtevolk en PBL (Planbureau voor de leefomgeving) hebben een verkenning uitgevoerd naar de kernelementen van succesvolle innovatiemilieus. Uit deze verkenning blijkt onder andere dat in zo n innovatiemilieu er sprake is van volop lokale dynamiek, die gevoed moet worden door internationale verbindingen. Mensen die in een omgeving met een local buzz opereren blijken zeer productief. Ook vindt er tussen sectoren een snellere kruisbestuiving plaats. Aardig in dit kader is dat WeWork, aanbieder van flexkantoren voor met name jonge ondernemers, een ontwikkeling ziet waarin ook werknemers van grote bedrijven in deze flexkantoren gaan werken en daarmee het innovatielab van het grote bedrijf verlaten. Een belangrijke reden is dat bedrijven dichter op nieuwe ontwikkelingen zitten ('local buzz') en dat ze high potentials een meer aantrekkelijke werkomgeving kunnen bieden waarin ondernemerschap meer centraal staat. Duurzaamheid als vast gegeven Duurzaamheidsafspraken: Klimaatakkoord en Circular Strategy Eind vorig jaar is in Parijs de klimaattop gehouden (COP21). Hierin zijn voor gezamenlijke doelstellingen geformuleerd voor de beperking van de opwarming van de aarde: maximaal 2 graden ten opzichte van het pre-industrieel niveau, maar met een streefwaarde van 1,5 graden. Daarnaast is er binnen een succesvol ecosysteem sprake van veel samenwerking met en tussen innovatieve en snelgroeiende startups, ondernemende medewerkers en grotere bedrijven. De ondernemers zijn daarin de leaders. De feeders zoals overheden, financiers en kennisinstellingen zorgen voor optimale randvoorwaarden. Een slimme samenwerking inclusief fysieke contactmomenten maakt volgens PBL de verbinding met de kansen die er liggen. Commentaar Rabobank: Het belang van innovatie is groot. Nederlandse bedrijven onderscheiden zich overall door wereldwijd unieke proposities, vaak tot stand gekomen door jarenlange focus op productontwikkeling en procesautomatisering. Dit resulteert in een globale top 3 positie als het gaat om productiviteit. Sterk innovatieve ecosystemen zoals bijvoorbeeld Kennispark Twente, Chemelot Campus en Robovalley Delft dragen hieraan bij. Hoewel er uiteraard ook buiten deze clusters volop geïnnoveerd wordt door het MKB, is het ons inziens van belang ook voor de Nederlandse MKB-bedrijven- om betrokken te zijn bij deze clusters. Enerzijds om de local buzz makkelijker te combineren met internationale contacten en inzichten. Anderzijds gaat de ontwikkeling van technologie zo snel, dat een ecosysteem concreet helpt om kennis van nieuwe technologieën slimmer te benutten binnen bestaande bedrijven. Naast COP21 is in december 2015 ook The circular economy strategy van de EU ( Closing the loop ) gepresenteerd door vicevoorzitter Frans Timmermans. Ook hierin zijn concrete doelen benoemd voor de EU ten aanzien van de circulaire economie in 2030, zoals 65% recycling van huidhoudelijk afval en 75% recycling van verpakkingsmateriaal. Commentaar Rabobank Het is positief dat er afspraken zijn gemaakt om de impact van ons menselijk handelen op de aarde te beperken. Het is voor het eerst dat alle landen in de wereld de geformuleerde doelstellingen ondertekenen (COP21) en dat er dus consensus is dat ons handelen een negatieve invloed heeft op de aarde en meer specifiek het klimaat. De wijze waarop de doelstellingen moeten worden gerealiseerd, is echter niet duidelijk. De huidige en voorgenomen toekomstige maatregelen van de landen zijn in ieder geval ontoereikend. Page 2 of 5

3 Voor industriële bedrijven leidt het nastreven van de doelstellingen hoe dan ook tot extra investeringen en kosten; bijvoorbeeld ten aanzien van het gebruik van hernieuwbare energie, installaties voor water- en luchtzuivering en energiezuinige processen. Tegelijkerijd zien we in duurzaamheid ook duidelijke kansen voor bedrijven om nieuwe klanten te bedienen en producten te ontwikkelen. Het is juist aan de industrie om middels technologische innovaties tot oplossingen te komen. Onderstaand een aantal recente voorbeelden dat laat zien dat het bedrijfsleven inzet op duurzame innovaties: - Stora Enso heeft in Stockholm een Innovation Centre for biomaterials geoopend in Stokholm. Hier zullen uiteindelijke 100 mensen komen te werken op het gebied van de ontwikkeling, marketing en business development van biomaterialen. - Drie waterschappen en partners in de industrie hebben aangetoond dat met bacteriën uit rioolwater PHA te maken is. PHA (polyhydroxyalkanaat) is een grondstof die binnen een jaar afbreekt onder natuurlijke omstandigheden. De markt voor PHA groeit stevig door, met name in de tuinbouw. Zo wordt PHA gebruikt voor onder andere verpakkingen van consumentenproducten en landbouwplastic. - Orange Solar Specials produceert sindskort alseerste in Nederland flexibele en lichtgewicht zonnepanelen. De zonnepanelen zijn door hun flexibiliteit en lage gewicht geschikt voor integratie in gebouwen en woningen. Continue (internationale) marktdynamiek Investeringsverwachtingen 2016 De positieve investeringsverwachting in vrijwel alle branches van de industrie ligt in lijn met de stijging van de bezettingsgraad en de relatief hoge stand van het producentenvertrouwen. Uitschieters in groeiverwachting zijn de papier- en grafische industrie, basismetaal en metaalproductenindustrie en overige industrie (o.a. meubelindustrie); branches met een relatief laag investeringsniveau in de afgelopen jaren. De raffinaderijen en chemie met een grillig investeringspatroon over de jaren heen verwachten in % minder te investeren. Een groot deel van de investeringen zullen ook in 2016 vervangingsinvesteringen zijn. Uitbreiding als motief voor investering scoort hoog in de papier en grafische industrie en basismetaal- en metaalproductenindustrie. Dit is opmerkelijk gelet op het relatief lage prijsniveau in deze branches wat kan duiden op overcapaciteit. Verhoging van efficiency als investeringsmotief scoort hoog in de voedingsmiddelen- en transportmiddelenindustrie. Investeringsmotieven in % per subsector (bron: CBS) Voedings- en genotmiddelen Textiel-, kleding en leder Hout- en bouwmaterialen Papier- en grafisch Raffinaderijen en chemie Basismetaal en metaalproducten Elektrotechnisch en machine Transportmiddelen Overige industrie % 20% 40% 60% 80% 100% Vervanging Uitbreiding Verhoging efficiëncy Overig Contactgegevens Henri Cocu h.cocu@rn.rabobank.nl Sander Halsema sander.halsema@rabobank.com Arnold Hardonk arnold.hardonk@rabobank.com Corné Kranenburg c.kranenburg@rn.rabobank.nl Bronnen voor deze uitgave zijn: PBL, BCG, FD, Kunststof & Rubber, Food production daily, CBS Page 3 of 5

4 Toelichting vier trends in de industrie Vier trends in de Nederlandse industrie Rabobank onderscheidt vier trends die de Nederlandse industrie nu en in de toekomst gaan vormgeven. Bedrijven in de Nederlandse industrie zullen hierop acteren om hun marktpositie te behouden of verder uit te bouwen. Noodzaak tot innovatie Onderscheid op prijs voor Nederlandse industrie veelal onmogelijk Industrie is de innovatieve sector in de economie Oplossen Grand Societal Challenges maakt innovatie nodig Duurzaamheid een gegeven Opgelegd door overheid, afnemer en concurrent Efficiëntere productie, minder grondstoffen, duurzame producten, closing the loop Geen concurrentiefactor, maar vereiste Continue internationale dynamiek Azië (China) belangrijkste industriële macht: omvang en kennisontwikkeling Reshoring van industrie in Westerse landen: kosten, kwaliteit, logistiek Concurrentie tussen (internationale) kennisclusters en ketens Resource onzekerheid Prijsvolatiliteit grondstoffen en energie Schaarste aan grondstoffen (Rare Earth Metals) Problematisch tekort technisch personeel Drie ontwikkelingen in de mondiale economie Naast de bovengenoemde vier trends zien we drie ontwikkelingen waar alle sectoren en bedrijven mee te maken hebben of krijgen: sneller, complexer en meer onzeker. Grotendeels worden deze ontwikkelingen gedreven door ontwikkelingen in de ICT. In het afgelopen decennium was dit met name relevant in meer consumentgerichte sectoren, zoals retail en media. Voor de nabije toekomst zal dit echter ook de industrie steeds meer raken. De veranderingen leiden er toe dat meer wendbaarheid van organisaties wordt vereist. Dit zal resulteren in een noodzakelijke flexibilisering van business models. Indien bedrijven dit niet doen dan bestaat de kans dat concurrenten en nieuwkomers afkomstig uit andere sectoren bedrijven voorbijstreven. Kortere levensduur van bedrijven Kortere product life cycles Kortere time-tomarket opeenvolgende technologieën Complexer Cross sectorale concurrenten Symbiose van technologieën Opkomst van digital value networks Personalised products and services Complexer? Meer onzeker Meer onzeker Marktleiderschap en schaal geven geen garantie meer Geen brand Loyalty Big Data geeft ook meer variabelen Geopolitieke verschuivingen Page 4 of 5

5 Kerncijfers Producentenvertrouwen en orderpositie Zowel het Nederlandse producentenvertrouwen als de orderpositie kenden een beperkte daling in december. Hiermee blijven ze op een relatief hoog niveau staan (bron: CBS). De NEVI-PMI maakt ook melding van een kleine daling naar 53,4 in december (53,5 in november). Het aantal nieuwe orders steeg voor de 30e maand op rij, maar de stijging was gering. De stijging werd met name gestuwd door de exportorders, terwijl de binnenlandse vraag relatief zwak was. Producentenvertrouwen (LH) Orderpositie (RH) Bron: CBS; december 2015 laatst beschikbare data Groei industriële productie in Nederland, Duitsland, Eurozone en de VS (JoJ) 6% 4% 2% 0% -2% -4% -6% Nederland Duitsland VS Bron: Datastream; november 2015 laatst beschikbare data De figuur hiernaast geeft de JoJ groei van de industriële productie. In Nederland was deze - na enkele maanden op een lager niveau - weer rond de 2% groei in oktober en november. In de VS zien we dat de productie een continue dalende trend kent. En ook De Duitse industriële productie komt lager uit. De verwachtingen van analisten over 2016 is voor de Eurozone circa 2% productiegroei (JoJ) (bron: Consensus Forecasts). De industrie in de VS komt - volgens de verwachtingen - op hetzelfde uit. Dit betekent voor de VS wel een verlaging t.o.v. de afgelopen jaren. De internationale macro economische omgeving lijkt momenteel te verslechteren (zoals in China), maar ook de lage olieprijs zal een rol spelen voor olie exporterende regio s. Groei industriële productie per subsector van afgelopen 4 maanden (JoJ, 3M gemiddelde) 16% 12% 8% 4% 0% -4% -8% Manufacturing Chemical Rubber and plastics Steel & other metals Metal products High tech Machinery Transport equipment Textiles Paper Bron: CBS; Rabobank; productiegroei (JoJ) 3M gemiddelde laatste 4 maanden; november 2015 laatste data De figuur hiernaast geeft het 3-maandsgemiddelde van de productiegroei in de periode juli t/m oktober. Deze grafiek laat beter dan de vorige grafiek de trend zien. De breed gedragen dalende trend van vorige maanden lijkt (voorlopig) te zijn gekenterd. Nagenoeg alle van de geselecteerde subsectoren ondersteunen dit. Opvallend is dat de chemiesector sinds juli 20 voor het eerst weer positieve productiegroei laat zien. Een belangrijke reden voor de lagere productie van het afgelopen jaar in de chemie was het hoge aantal force majeures waardoor productie (gedeeltelijk) stil kwam te liggen in enkele chemiefabrieken. Deze publicatie is een uitgave van Rabobank International. De in deze publicatie gepresenteerde visie is gebaseerd op gegevens uit door ons betrouwbaar geachte bronnen die worden genoemd in de bronvermelding. Deze bronnen zijn op zorgvuldige wijze in onze analyse verwerkt. Rabobank International aanvaardt echter geen enkele aansprakelijkheid voor het geval dat de in deze publicatie neergelegde gegevens of prognoses onjuistheden bevatten noch voor eventuele (zet-)fouten en onvolledigheden. Het betreft algemene informatie die aan veranderingen onderhevig is. Aan de verstrekte informatie kunnen geen rechten worden ontleend. Page 5 of 5