Werk Bewust met Nano

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Werk Bewust met Nano"

Damian Jonker
7 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 Werk Bewust met Nano Fleur van Broekhuizen Josje Salentijn Landelijk Arbo Congres 2012, Reehorst, Ede

2 Nanomaterialen en -producten Waar praten we over? Definitie nano Een nanomateriaal is een stof waarvan : Europese Commissie (18 Oktober 2011) > 50% van alle deeltjes liggen tussen 1 100nm Of: 1 50% van alle deeltjes liggen tussen 1 100nm in speciale situaties Hoe ziet nano er uit?

3 Nano in Huis Ruit en kozijn Zelfreinigende dakpan Brandvertraagde isolatie Zonne-cellen Zelfreinigen d oppervlak Nietreflecterend glass Isolatiematerialen Slimme ruit warmte en licht transport Keramisch muur-folie Vuilwerend tapijt Antivingerafdruk en biocide coating Betonstructuur en cement Brandstofcel Brandvertraagde coating voor deuren kabels

4 Nano in de Autoschadeherstel

5 Nano in het Ziekenhuis

6 Nano in Consumentenproducten

7 Waarom zorg? Oppervlak versus Reactiviteit Hoe kleiner het deeltje, des te groter is zijn oppervlak ten opzichte van zijn massa Total surface area 6 cm 2 Total surface area (in 1x1x1 mm) 60 cm 2 Total surface area (in 1x1x1 nm) 6x10 6 cm 2 Oberdorster et al. 2005

8 Waarom zorg? Grootte, depositie en transport Nanoparticles Micron-sized particles

9 Waarom zorg? Gezondheidsgevaren Typische gevaren van nanodeeltjes Onsteking (Oxidative stress) Afsterven van cellen (Cytotoxicity) Hart- en vaatziekten Mutagene of reprotoxische eigenschappen Asbest achtige effecten voor lange rigide CNTs Titanium dioxide (TiO 2 ) Possible carcinogen (NIOSH 2011); particle effect TGG 10h/40h voorgesteld = 0.3 mg m -3 Silicium dioxide (SiO 2 ) little studied Crystalijn: silicosis Amorf: minder schadelijk maar mogelijk allergeen Silver (Ag) little studied relatief onschadelijk maar bactericide WG Kreyling, S Hirn & C Schleh (2010)

10 Nano op de Werkplek Wanneer loop je een risico? Wat is er geregeld? Wat kan je doen?

11 Werkvoorbeeld: Spuiten van nanolak NP/cm 3 Background NP/cm NP/cm 3 Work related exposure NP/cm 3

12 Activiteiten met laag risico op blootstelling aan nano Verplaatsen Opslaan Afgesloten proces

13 Activiteiten met risico op blootstelling aan nano in een matrix Schuren Spuiten Mixen

14 Activiteiten met risico op blootstelling aan pure nano Storten poeder Hanteren Prepareren/ productie Schoonmaak en onderhoud

15 Wetgeving en beleid Arbeidsomstandighedenwet Blootstelling aan nanodeeltjes maakt onderdeel uit van de arbowet en de RI&E REACH De verordening kent (nog) geen aparte regels voor nanoproducten. Hier wordt wel aan gewerkt Er wordt gekeken naar chemische verbinding en het product moet veilig zijn voor de down-stream-users SER-advies Voorzorgsprincipe hanteren Code of Conduct Gedragsregels

16 Het voorzorgsprincipe op de werkplek De 7 bouwstenen van het voorzorgsprincipe 1. Geen gegevens geen blootstelling 2. Rapporteren van de hoeveelheid en type nanomateriaal in product (traceability) 3. Registratie van werknemers die mogelijk zijn blootgesteld 4. Transparante communicatie over bekende en onbekende risico s 5. Afleiden van grenswaarden 6. Ontwikkelen van een early warning systeem 7. Pre-marketing approval voor alle toepassingen van nanomaterialen als centraal element voor wet- en regelgeving

17 Europese initiativen Frankrijk Belgie Denemarken Italie Status Verplicht Verplicht Verplicht Verplicht Scope MNM, Mixture, Article with intended release MNM, Mixture, Article with intended release Products releasing MNMs MNM, Mixture, Articles Karakterizatie 11 Phys/Chem parameters 11 Phys/Chem parameters Idem? 11 Phys/Chem parameters Hoeveelheid >100mg/subst?? >100mg/subst Data voor MNM uses, annual quantities (open info) Identity national professionnal downstream users (confidential) Data voor article / use category, volume produced, content of nano Traceerbaarheid yes, commercial name substance and product (confidential) yes no (only importers and producers) / See FR/BE Datum ingang ste aanmeldingen ? yes /

18 VIBs en Nano Europese Richtlijn voor opstellen van VIBs Versie 1.1 December 2011 (aangepast op nano) VIB Sectie 3: Compositie/informatie ingredienten:..chemical identity of the ingredient(s) of the substance or mixture, including impurities... Appropriate and available safety information on surface chemistry shall be indicated (i.e. due to having dimensions in the nano-range) VIB Sectie 9.1. Informatie over fysische en chemische eigenschappen Subsectie a, Vorm:. granulometry [describe]: size and size distribution, shape, porosity, pour density, aggregation/agglomeration state, morphology, surface area (m2/mass), surface charge/zeta potential and crystalline phase When supplied as nanomaterial, this may be indicated in this subsection, e.g. as physical state: solid (nanomaterial)

19 Cosmetica Wetgeving REGULATION (EC) No 1223/2009 OF THE EUROPEAN PARLIAMENT AND OF THE COUNCIL of 30 November 2009 on cosmetic products Art 12 Sampling and Analysis Notification to the Commission of the presence of substances in the form of nanomaterials Art 16 Nanomaterials..shall be notified to the Commission..six months prior to being placed on the market Chemical identification, size of particles, physical and chemical properties, quantity in product/year at the market, toxicological profile, safety data, exposure conditions By 11 January 2014, the Commission shall make available a catalogue of all nanomaterials used in cosmetic products placed on the market (regularly updated) Annual status report to EP/Council about nano in cosmetics Art 19 Labeling All ingredients present in the form of nanomaterials shall be clearly indicated in the list of ingredients. The names of such ingredients shall be followed by the word nano in brackets.

20 Risico-analyse Blootstellingscenario s door producent Tools voor risico-analyse Handleiding veilig werken met Nano (FNV / VNO-NCW / CNV) Stoffenmanager-Nano (TNO) OELs, DNELs of Tijdelijke Nano Referentie Waarden (NRVs)

21 Nano Referentie Waarden (NRVs) for nanomaterials Geadviseerd door de Sociaal Economische Raad (SER:2012) Klasse Omschrijving Dichtheid NRV (8-hr TGG) Voorbeelden 1 Rigid, biopersistent nanofibers for which effects similar to those of asbestos are not excluded fibres/cm 3 (= 10,000 fibres/m³) SWCNT or MWCNT or metal oxide fibres for which asbestos-like effects are not excluded 2 Biopersistent granular nanomaterial in the range of 1 and 100 nm > 6,000 kg/m³ 20,000 particles/cm³ Ag, Au, CeO 2, CoO, Fe, Fe x O y, La, Pb, Sb 2 O 5, SnO 2, 3 Biopersistent granular and fibre form nanomaterials in the range of 1 and 100 nm < 6,000 kg/m³ 40,000 particles/cm³ Al 2 O 3, SiO 2, TiN, TiO 2, ZnO, nanoclay Carbon Black, C 60, dendrimers, polystyrene Nanofibers for which asbestos-like effects are excluded 4 Non-biopersistent granular nanomaterial in the range of 1 and 100 nm - Applicable OEL e.g.fats, siloxanes, NaCl

22 Control Banding: Handleiding Veilig werken met Nano Waarschijnlijkheid van blootstelling aan MNMs Omschrijving van de gevarenklasse per MNM Blootstellingcategorie I: Vrijkomen van nanodeeltjes is geminimaliseerd door het gebruik in een 100% gesloten systeem Blootstellingcategorie II: Vrijkomen van nanodeeltjes (1-100 nm) gebonden in grotere vaste of vloeibare deeltjes tot 100 µm tijdens werkhandeling is mogelijk Blootstellingcategorie III: Vrijkomen van primaire nanodeeltjes (1-100 nm) tijdens werkhandeling is mogelijk Risico = Gevaar x Kans op blootstelling Gevarenklasse 1 Vezelvormige, rigide onoplosbare MNMs waarvoor asbestachtige effecten niet zijn uitgesloten. Gevarenklassen 2a en 2b Synthetische, persistente MNMs waarvoor asbestachtige effecten zijn uitgesloten Gevarenklasse 3 Niet persistente bolvormige MNMs of (water)oplosbare MNMs A A C A B C B C C

23 Arbeidshygienische Strategy Ook wanneer je werkt met nanomaterialen en producten 1. Bronaanpak Eliminatie emissie Substitutie schadelijke stof 2. Algemeen organisatorische maatregelen Ventilatie Bron omsluiten/ afschermen bron 3. Individuele maatregelen Reductie blootgestelde werknemers werkroulatie Minimaliseren blootstelling tijd 4. Persoonlijke beschermingsmaatregelen Adembescherming, handschoenen, etc. Hierarchisch systeem Redelijkheidsprincipe Lagere niveau s maatregelen enkel met goede reden: Technisch Organizatorisch Economisch

24 Persoonlijke bescherming bij werken met nanomaterialen Toevoegen van ingredienten met normale PBMs Toevoegen van nano-tio 2 met speciale PBMs

25 Achtergrond concentraties Verschillende voorbeelden van werkplekken met nanodeeltjes in de lucht Ultrafijne deeltjes/cm 3 (UFP <100nm) Lassen Luchthaven Bakkerij Plasma snijden Solderen Metaal fijnmalen Silicone smelten Kantoor Rookruimte Stofzuigermotor Sterk vervuilde buitenlucht Schone stadslucht Berglucht

26 Nano versus andere nano-bronnen PGNPs Nanodeeltjes die gevormd worden tijdens verwarming, verbrading, electronische apparatuur, als natuurlijke fractie in bulk-product = Proces gegenereerde NPs PGNPs Kunnen vergelijkbaar schadelijk zijn als engineered Nanomaterialen (Diesel exhaust, PAKs, Copper oxides,.)

Storten poedervorming silicafume 6 zakken nano-sio 2 voor UHPC beton 80.000 3 70.000 60.000 1 2 5 amount of particles per cm 3 50.000 40.000 30.000 4 6 20.000 10.

27 Storten poedervorming silicafume 6 zakken nano-sio 2 voor UHPC beton amount of particles per cm :35:11 9:40:10 9:45:24 9:49:59 9:54:26 9:58:26 10:03:09 10:07:19 10:12:02 10:16:28 Time (h:m:s) personal sampling [part/cm3] near field [part/cm3] Kortdurende piekblootstelling aan NP N/NRV (8h-TGG) = 9,7 N/NRV (15min-TGG) = 3,5 Control Banding Tool: RL2: Gebruik afzuigkappen of puntafzuiging

28 Formuleren van een nano-verf Additief poeder groot TiO 2 Nano-TiO 2 CaCO 3 TGG 8h / NRV = 0.07 Blootstelling treedt ook op bij normale poeders Grote variatie in blootstelling door specifieke werkhandeling: Dag 1 nano-tio2 max. = ~ particles cm -3 Dag 2 nano-tio2 max. = ~ particles cm -3

29 Nanowijzer.nl

Vergelijkbare documenten

Wat weet je als je nano meet?

Wat weet je als je nano meet? Ervaringen uit twee projecten Ralf Cornelissen IVAM UvA B.V. Universiteit van Amsterdam Contactgroep Gezondheid en Chemie 23 november 2010, Aristo Utrecht Inhoud presentatie