Interbestuurlijk Toezicht. Provincie Noord-Brabant

Transcriptie

1 Beleidsplan Interbestuurlijk Toezicht door Provincie Noord-Brabant Bureau Interbestuurlijke Betrekkingen en Toezicht Provincie Noord-Brabant Februari 2013

2 Inhoud Inleiding... 3 H1: De provincie als interbestuurlijk toezichthouder... 5 H2: De toezichtgebieden... 8 H3: Het toezichtproces en de toezichtorganisatie H4: De toezichtinstrumenten 20 H5: Toezichtbeleid H6: Samenhang met het interbestuurlijk toezicht

3 Inleiding In de Agenda van Brabant hebben Provinciale Staten (PS) aangegeven dat de rol toezichthouder/kwaliteitsbewaker één van de kernrollen van de provincie is. Het provinciaal toezicht kent twee verschijningsvormen: eerstelijnstoezicht (het toezicht dat de provincie houdt op bedrijven/vergunninghouders) en interbestuurlijk toezicht (het toezicht dat de provincie houdt op gemeenten, gemeenschappelijke regelingen en waterschappen). Het voor u liggende beleidsplan heeft volledig betrekking op de tweede vorm van toezicht: het interbestuurlijk toezicht. Het interbestuurlijk toezicht door de provincie Noord-Brabant kent twee toezichthouders, het college van Gedeputeerde Staten (GS) en de Commissaris van de Koningin (CdK) als apart (Rijks)orgaan. Het toezicht door het college van GS is het onderwerp van dit beleidsplan, en zal hieronder verder worden uitgewerkt. Het is dan ook GS die dit beleidskader (en het daarop gebaseerde uitvoeringsprogramma) vaststelt. In het vernieuwde interbestuurlijk toezicht is een belangrijke rol weggelegd voor het horizontaal toezicht, van raad respectievelijk provinciale staten op het college. Het is, mede in dat licht, dan ook vanzelfsprekend dat dit beleidskader ter kennisneming wordt gezonden aan de statencommissie Economische Zaken en Bestuur. Het toezicht door de CdK vindt zijn oorsprong in de Waterwet en de Wet Veiligheidsregio s. In beide gevallen is de CdK bevoegd om aanwijzingen te geven wanneer het waterschap respectievelijk de veiligheidsregio zijn taken niet naar behoren uitvoert. In het geval van de waterschappen betreft het feitelijk een bevoegdheid van GS die echter door de CdK kan worden uitgeoefend indien onverwijlde spoed dit verlangt, en dan alleen in geval van calamiteiten. Naast de bevoegdheid tot het geven van een aanwijzing kan in het uiterste geval zelfs voorzien worden in besluitvorming (in de plaats treden). Bij het toezicht op de veiligheidsregio s heeft de bevoegdheid tot het geven van aanwijzingen zowel betrekking op het geval van calamiteiten als op de reguliere taakuitoefening. Wat dit laatste betreft geldt dat wanneer uit het toezicht van de Inspectie Veiligheid & Justitie blijkt dat de taakuitvoering in een veiligheidsregio tekortschiet, de CdK als rijksorgaan het bestuur van de veiligheidsregio een aanwijzing kan geven. Voor wat betreft zijn rijkstaken heeft de CdK (generieke) bevoegdheden in het toezicht op besluiten door burgemeesters en kan/moet hij, in specifieke gevallen, besluiten van PS voordragen voor vernietiging door de Kroon. Deze vormen van interbestuurlijk toezicht worden in dit beleidsplan buiten beschouwing gelaten. Met de inwerkingtreding van de Wet revitalisering generiek toezicht (Wrgt) is een aantal zaken op het gebied van interbestuurlijk toezicht gewijzigd. Er is een aantal toezichtgebieden (omgevingsrecht en monumenten) van het Rijk naar de provincie overgekomen en de toezichtinstrumenten zijn voor een aantal toezichtgebieden gewijzigd (van specifieke naar generieke instrumenten). Deze wijzigingen vormden de aanleiding om de wijze van uitvoering van het interbestuurlijk toezicht te vernieuwen. Zo zal worden getracht het toezicht in overeenstemming te brengen met de uitgangspunten die de Agenda van Brabant en het daaropvolgende bestuursakkoord daar aan stellen. Ook wordt de toezichtorganisatie opnieuw in kaart gebracht, wordt het toezicht op een meer uniforme wijze uitgevoerd en worden de toezichtprocessen opnieuw beschreven. Bij de uitvoering van het interbestuurlijk toezicht moeten keuzes worden gemaakt. Het is nu eenmaal niet mogelijk, laat staan wenselijk, om op alle aandachtsgebieden 100% toezicht uit te voeren. In dit 3

4 beleidsplan worden de keuzes die zijn gemaakt inzichtelijk gemaakt en onderbouwd. Op basis van een uniform toezichtproces op hoofdlijnen wordt per aandachtsgebied aangegeven welke vormen van basistoezicht worden uitgeoefend, hoe dit basistoezicht wordt omgezet in een risico-afweging, welke vormen van aanvullend toezicht er zijn en op welke wijze een interventie wordt ingezet wanneer blijkt dat de uitvoering door de toezichtgenieter niet voldoet aan de (wettelijke) eisen. Op basis van dit, meerjarige, beleidsplan wordt vervolgens een vertaling gemaakt naar de uit te voeren toezichttaken in een jaarlijks uitvoeringsprogramma. Leeswijzer Dit beleidsplan, dat een looptijd van drie jaar heeft om aan te sluiten bij de bestuursperiode van het huidige college van GS, bestaat uit zes hoofdstukken. In het eerste hoofdstuk zal een algemeen verhaal worden verteld over de provincie als interbestuurlijk toezichthouder. Wat is interbestuurlijk toezicht, waarom voert de provincie dat toezicht uit en welke ontwikkelingen zijn er in het interbestuurlijk toezicht? Hoofdstuk 2 gaat in op de acht toezichtgebieden waar de provincie Noord-Brabant haar interbestuurlijk toezicht op wil richten. In dit hoofdstuk wordt voor ieder aandachtsgebied kort aangegeven wat het doel van het toezicht is, waarom houden we juist hierop interbestuurlijk toezicht. In hoofdstuk 3 wordt de toezichtorganisatie beschreven, zowel kwantitatief als kwalitatief. In dit hoofdstuk wordt tevens ingegaan op de (verdere) ontwikkeling van de toezichthouders zodat zij met voldoende gezag en kennis hun taken kunnen uitoefenen. Hoofdstuk 4 gaat in op de toezichtinstrumenten, zowel de generieke als de specifieke. In dit hoofdstuk worden ook de interventieladders uitgewerkt. In hoofdstuk 5 wordt het toezichtproces per aandachtsgebied beschreven. Aan de hand van een standaardproces op hoofdlijnen wordt ingegaan op de onderwerpen basistoezicht, risico-afweging, extra toezicht en interventie. Dit hoofdstuk dient tevens als de basis voor de later op te stellen werkprocessen. Hoofdstuk 6 biedt tenslotte een doorkijk in de afstemming, zowel intern als extern. In dit hoofdstuk komen zaken aan de orde als afstemming tussen de aandachtsgebieden, afstemming met de Rijkstoezichthouders en informatie delen met de rest van de organisatie. 4

5 H1: De provincie als interbestuurlijk toezichthouder Eén van de uitgangspunten van de Wrgt is dat de provincie wordt gezien als de eerste en enige toezichthouder op de uitvoering van medebewindstaken door gemeenten. Slechts in die gevallen waar de provincie geen bevoegdheid of kennis heeft over een bepaald onderwerp wordt van deze regel afgeweken en vindt interbestuurlijk toezicht door het Rijk plaats. De wijze waarop de provincie Noord-Brabant haar rol als interbestuurlijk toezichthouder wil uitvoeren vindt zijn oorsprong in twee documenten: de wet revitalisering generiek toezicht (en dan met name de memorie van toelichting) en de Agenda van Brabant. Wat is interbestuurlijk toezicht? Toezicht is het verzamelen van informatie over de vraag of een handeling of zaak voldoet aan de daaraan gestelde eisen, het vormen van een oordeel hierover en het eventueel naar aanleiding daarvan zonodig interveniëren. Interbestuurlijk toezicht wordt gedefinieerd als het geheel van processen dat plaatsvindt in het kader van de rechtsbetrekkingen tussen het Rijk, de provincies, de gemeenten, gemeenschappelijke regelingen en de waterschappen die gaan over de beoordeling van de taakbehartiging van de lagere door de hogere overheden. Het betreft hier dus niet alleen taken die voortvloeien uit Rijkswetgeving, maar ook taken die voortvloeien uit provinciale regelgeving (zoals verordeningen). Het generieke interbestuurlijke toezichtinstrumentarium richt zich op: - de naleving van regelgeving in medebewind (met als toezichtinstrumenten indeplaatsstelling bij taakverwaarlozing, en schorsing en vernietiging); - de uitvoering van autonome taken (schorsing en vernietiging bij strijd met het recht en/of het algemeen belang). Interbestuurlijk toezicht moet worden onderscheiden van nalevingstoezicht en van uitvoeringstoezicht. Nalevingstoezicht ziet toe op de naleving door bedrijven en instellingen van kwaliteitseisen in wet- en regelgeving met het oog op een publiek belang. Voorbeelden zijn veiligheid, goed onderwijs en goede zorg (inspectietoezicht). Ook ziet nalevingstoezicht toe op het gedrag van individuele bedrijven ten opzichte van elkaar (markttoezicht). Uitvoeringstoezicht betreft het toezicht individuele zelfstandige (semi)overheidsorganisaties, zoals zelfstandige bestuursorganen (ZBO s) en rechtspersonen met een wettelijke taak (RWT s). De Wet revitalisering generiek toezicht Op 1 oktober 2012 is de Wet revitalisering generiek toezicht van kracht geworden. Deze wet is het resultaat van een aantal ontwikkelingen die tot doel hadden het interbestuurlijk toezicht te vernieuwen. De principes van de Wrgt zijn nabijheid, enkelvoudigheid, samenwerking, selectiviteit en proportionaliteit. Nabijheid: toezicht in beginsel alleen door de naasthoger gelegen bestuurslaag. Enkelvoudigheid: slechts één bestuurslaag houdt toezicht. Samenwerking: in situaties waarin toch sprake is van meer dan één toezichthouder,moet er samenwerking zijn tussen die toezichthouders. Selectiviteit en terughoudendheid: de lasten van interbestuurlijk toezicht worden verminderd door 5

6 het toezicht selectief uit te oefenen middels risicoanalyses. Voorop staat het vertrouwensbeginsel, waardoor het toezicht terughoudend kan worden toegepast. Proportionaliteit: de toezichthouder zet het lichtst mogelijke instrument in bij toepassing van toezicht, ook als het gaat om informatieverzameling. Vooraf wordt duidelijk onder welke omstandigheden en onder welke voorwaarden het toezichthoudende bestuursorgaan van zijn bevoegdheden gebruik maakt. In beleidskaders kan dit nader worden uitgewerkt. Het belangrijkste uitgangspunt van de Wrgt is (onderling) vertrouwen. De provincies houden toezicht op de gemeenten, het Rijk houdt toezicht op de provincies. In de Provinciewet en de Gemeentewet zijn daartoe (herijkte en gerevitaliseerde) toezichtinstrumenten opgenomen. Deze worden toegepast als er strijd is met het algemeen belang of met het recht, en/of als een decentrale overheid een medebewindstaak niet of niet naar behoren uitvoert. In principe is het specifieke toezicht afgeschaft. Daar zijn echter twee uitzonderingen op. Ten eerste is dat de zogenoemde uitvoeringsvervlechting: situaties waarbij een hogere bestuurslaag een eigen wettelijke operationele verantwoordelijkheid heeft en daarbij volledig is aangewezen op een decentrale uitvoeringsorganisatie (bijvoorbeeld Veiligheidsregio s). De tweede uitzondering is het specifieke toezicht op de waterschappen: dit blijft onveranderd en blijft een taak van de provincies. Overigens is het financieel toezicht bij de herziening van het interbestuurlijke toezichtstelsel, expliciet buiten beschouwing gelaten. In het voorliggende beleidsplan, dat inzicht geeft in de wijze waarop de provincie Noord-Brabant haar taak als interbestuurlijk toezichthouder op alle terreinen uitvoert, worden zowel het toezicht op waterschappen als het financieel toezicht wel meegenomen. Provincies houden toezicht op gemeenten. Het gaat daarbij om de kerntaken in het ruimtelijk-fysieke domein: milieu, bouwen, constructieve veiligheid, ruimtelijke ordening, huisvesting en monumenten. Het provinciale toezicht richt zich louter op de uitvoering van wettelijke taken door gemeenten. Het is dus noch een permanente monitor, noch een instrument om de kwaliteit van de taakuitvoering door een gemeente te verbeteren. Het Rijk behoudt het toezicht op gemeenten voor die terreinen waar de provincies geen taak en expertise hebben. Dat geldt bijvoorbeeld voor onderwijswetten en voor het sociale domein. De Agenda van Brabant In de Agenda van Brabant is de rol van toezichthouder/kwaliteitsbewaker opgenomen als één van de kernrollen van de provincie. Deze rol betreft zowel het eerstelijnstoezicht (het toezicht van de provincie op bedrijven in het kader van vergunningverlening, toezicht en handhaving) als het tweedelijns of interbestuurlijk toezicht. De Agenda van Brabant geeft de belangrijkste uitgangspunten voor de beide vormen van toezicht. De gemeentelijke bestuurslaag moet een volwassen, zelfredzame bestuurslaag zijn. Zij is zelf verantwoordelijk voor een bestuurskrachtige en financieel gezonde gemeentelijke huishouding. We schrappen het merendeel van de specifieke toezichtinstrumenten en herzien (revitaliseren) generieke instrumenten. Een aantal specifieke instrumenten blijft behouden, zoals het financieel toezicht en het toezicht op de waterschappen. Dubbel toezicht wordt (zo veel mogelijk) afgeschaft. Op beperkte schaal pakken we een rol in kwaliteitsbevordering. Voor de daadwerkelijke invulling van het interbestuurlijk toezicht gelden de volgende uitgangspunten: 6

7 De provincie gaat in beginsel uit van sober toezicht (op afstand). We laten de verantwoordelijkheid zo veel mogelijk waar deze behoort te liggen. De provincie houdt waar mogelijk toezicht op de systemen en processen, strategieën en procedures die de kwaliteit van uitvoering structureel borgen (systeemtoezicht). In beperkte bezoeken controleren we of het systeem werkt in de praktijk. De provincie voert risicoanalyses uit. We gebruiken de resultaten daarvan om de mate van toezicht te bepalen (gedifferentieerd toezicht). De provincie beperkt de bestuurlijke last door de informatievraag zo efficiënt mogelijk vorm te geven. We communiceren vooraf hoe we toezicht houden, volgens welke criteria, en volgens welke procedure we interveniëren. We koppelen onze bevindingen terug. De provincie intervenieert waar nodig voortvarend met het generieke instrument schorsen en vernietigen. Dat doen we als er sprake is van strijd met het algemeen belang of met het recht. Het generieke instrument in de plaats treden passen we toe als er sprake is van niet of gebrekkig uitvoeren van wettelijke taken. Interventies lopen stapsgewijs op in zwaarte. Waar mogelijk draagt de provincie hierbij fundamentele verbeterpunten aan die uitzicht bieden op een structurele verbetering ( voldoende ), zonder daarbij op de stoel van een gemeente te gaan zitten. De kern is het toezicht sober (op afstand) in te richten door te richten op systemen en risico s, met respect voor de eigen verantwoordelijkheid van gemeenten en waterschappen en gebruik makend hun eigen controlerend organen. Bij het aantreden van het huidige college van GS, zijn de uitgangspunten van de Agenda van Brabant vertaald naar het bestuursakkoord Tien voor Brabant. Horizontaal toezicht Het uitgangspunt van zowel de Wrgt als de Agenda van Brabant is dat lokale overheden zelf verantwoordelijk zijn voor de uitvoering van hun (wettelijke) (medebewinds)taken. Daarbij geldt nadrukkelijk dat het toezicht op de uitvoering van die taken primair berust bij het eigen (horizontale) toezichtorgaan: de gemeenteraad (algemeen bestuur). Om deze taak naar behoren te kunnen uitvoeren, heeft de gemeenteraad diverse instrumenten tot zijn beschikking. De belangrijkste daarvan is de verantwoording van het college aan de raad, zowel in de reguliere planning en controlcyclus als op verzoek van de raad. In zowel de Wrgt als de Agenda van Brabant is opgenomen dat het (basis) interbestuurlijk toezicht altijd volgt op het horizontaal toezicht en zo veel mogelijk gebruik maakt van de informatie die reeds beschikbaar is vanuit de horizontale verantwoording. Daarnaast geldt dat, bij de beoordeling van de wijze waarop de gemeente zijn wettelijke taak uitvoert, ook de werking van het horizontale toezicht nadrukkelijk wordt betrokken ( heeft het interne systeem gewerkt? ). Aan het horizontaal toezicht, als onderdeel van het dualisme, wordt dus een grote rol toegekend. Gebleken is dat juist deze controlerende taak van de raad op veel plekken verder kan worden ontwikkeld. Aangezien ook de provincie als interbestuurlijk toezichthouder groot belang heeft bij een raad die zijn controlerende taak naar behoren uitvoert, is met de Vereniging van Brabantse Gemeenten (VBG) afgesproken dat de provincie en de VBG samen zullen optrekken bij het verder ontwikkelen van deze taak. 7

8 H2: De toezichtgebieden Bij de bepaling van de gebieden waarop interbestuurlijk toezicht wordt uitgeoefend, is een afweging gemaakt op grond van de vraag is er sprake van direct gevaar voor leefbaarheid van mens of dier, of is er sprake van een risico op het blijvend verloren gaan van cultuurgoed?. Op grond van deze afweging zijn acht aandachtsgebieden gedefinieerd waarop de provincie Noord-Brabant actief interbestuurlijk toezicht houdt. Het gaat daarbij om de volgende aandachtsgebieden: Archief en informatiebeheer Externe Veiligheid Financiën van lagere overheden Huisvesting van statushouders Monumentenzorg Omgevingsrecht Ruimtelijke Ontwikkeling Waterschappen (financieel, beleid en organisatie) Per aandachtsgebied is het interbestuurlijk toezicht gericht op een doel. 2.1 Archief en informatiebeheer Het doel van het toezicht op archief en informatiebeheer is om bij gemeenten, waterschappen en gemeenschappelijke regelingen te komen tot een betrouwbare informatievoorziening. Toegankelijke en betrouwbare overheidsinformatie is essentieel voor goed bestuur. Hierbij is het op orde zijn van de digitale en papieren informatiehuishouding en archivering een voorwaarde om alle andere overheidstaken goed uit te kunnen voeren. Wanneer de overheidsarchieven niet volledig en betrouwbaar zijn, dan belemmert dat een goede bedrijfsvoering en verantwoording naar de samenleving. 2.2 Externe Veiligheid Het interbestuurlijk toezicht op externe veiligheid richt zich op twee sporen: 1. Op de uitvoering van de wettelijke medebewindtaken van vergunningverlening, toezicht en handhaving (hierna: VTH-taken) van de gemeenten en waterschappen. 2. Het toezicht op de Ruimtelijke Ontwikkeling om de provinciale belangen als opgenomen in de Structuurvisie Ruimtelijke Ordening veilig te stellen in gemeentelijk ruimtelijke plannen. Het toezicht op externe veiligheid dient in balans met en afgestemd te zijn met de regierol die de provincie heeft in het kader van het programma Brabant Veiliger , welke uitvoering geeft aan een decentralisatie-uitkering via het provinciefonds tot eind In het programma Brabant Veiliger wordt in samenspraak en samenwerking met betrokken gemeenten gewerkt naar een situatie waarin wordt voldaan aan kwaliteitscriteria die in het programma Brabant Veiliger zijn opgenomen. Deze kwaliteitscriteria zijn terug te vinden op Daarnaast heeft de provincie de taak van interbestuurlijk toezicht op de uitvoering door gemeenten van de wettelijke kwaliteitscriteria handhaving in de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) met bijbehorende uitvoeringsregelgeving. Het thema externe veiligheid maakt onderdeel daarvan uit. Deze taak komt aan de orde bij het onderdeel omgevingsrecht. 8

9 2.3 Financiën van lagere overheden Het doel van het financieel toezicht op gemeenten is het bevorderen van een gezonde financiële positie van gemeenten. Financieel toezicht is er mede op gericht, dat gemeenten geen beroep hoeven te doen op middelen van de collectiviteit van de gemeenten (via artikel 12 van de Financiële-verhoudingswet). 2.4 Huisvesting van statushouders Het doel van het toezicht op de huisvesting van statushouders is er zeker van te zijn dat gemeenten voldoen aan het gestelde in art. 60b van de huisvestingswet, namelijk het beschikbaar stellen van voldoende huisvesting voor statushouders. Statushouders zijn asielzoekers die een verblijfsvergunning hebben gekregen. 2.5 Monumentenzorg Het toezicht op de monumentenzorg kan in algemene zin worden geduid als het verzamelen van informatie over de vraag of een monumentenzorg handeling of zaak op gemeentelijk niveau voldoet aan de daaraan gestelde wettelijke eisen, het vormen van een oordeel hierover en het naar aanleiding daarvan zonodig interveniëren. Het betreft in essentie de beoordeling van de taakbehartiging van gemeenten op het gebied van de monumentenzorg op de deelterreinen archeologie, cultuurhistorie en monumenten. Met andere woorden op het gebied van het onroerend erfgoed. Daarnaast heeft de provincie de taak van interbestuurlijk toezicht op de uitvoering door gemeenten van de wettelijke kwaliteitscriteria handhaving in de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) met bijbehorende uitvoeringsregelgeving. De Monumentenwet 1988 maakt onderdeel daarvan uit. Deze taak komt aan de orde bij het onderdeel omgevingsrecht. Het uiteindelijke resultaat van het interbestuurlijk toezicht op monumentenzorg dient te zijn dat gemeenten op verantwoorde wijze omgaan met hun onroerend erfgoed. 2.6 Omgevingsrecht Het interbestuurlijk toezicht op het omgevingsrecht richt zich in hoofdzaak op de uitvoering van de wettelijke medebewindtaken van vergunningverlening, toezicht en handhaving (hierna: VTH-taken) van de gemeenten en waterschappen. Daarnaast richt het toezicht zich ook op het gebied van ruimtelijke ontwikkeling zoals het opstellen en actueel houden van bestemmingsplannen. Het interbestuurlijk toezicht richt zich niet op de regionale uitvoeringsdiensten (RUD s). Deze RUD s zijn immers geen bevoegd gezag voor vergunningverlening, toezicht en handhaving. Gemeenten blijven zelf verantwoordelijk voor de naleving van de betreffende medebewindstaken. Het doel van het interbestuurlijk toezicht is het zicht houden op de kwaliteit van de decentrale taakuitvoering door gemeenten en waterschappen en het beoordelen daarvan voor die gevallen waarin zich risico's of knelpunten voordoen. Dat gebeurt door het verzamelen en registreren van informatie over de vraag of een handeling of zaak voldoet aan de daaraan gestelde wettelijke eisen, het vormen van een oordeel hierover en het zonodig naar aanleiding daarvan interveniëren. 2.7 Ruimtelijke Ontwikkeling Het toezicht op de Ruimtelijke Ontwikkeling heeft als doel de provinciale belangen als opgenomen in de Structuurvisie Ruimtelijke Ordening veilig te stellen in gemeentelijk ruimtelijke plannen. De provincie heeft de hoofdlijnen van het provinciaal ruimtelijk beleid tot 2025 vastgelegd in de Structuurvisie Ruimtelijke Ordening. De te beschermen provinciale ruimtelijke belangen zijn vastgelegd in de Verordening ruimte Deze verordening is op 11 mei 2012 door Provinciale 9

10 Staten vastgesteld en op 1 juni 2012 in werking getreden en vormt het provinciaal toetsingskader voor gemeentelijk ruimtelijke plannen. Daarnaast heeft de provincie de taak van interbestuurlijk toezicht op de uitvoering door gemeenten van de wettelijke kwaliteitscriteria handhaving in de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) met bijbehorende uitvoeringsregelgeving. De Wet ruimtelijke ordening maakt onderdeel daarvan uit. Deze taak komt aan de orde bij het onderdeel omgevingsrecht. 2.8 Waterschappen De provincie is, naast de toezichthouder op gemeenten en gemeenschappelijke regelingen, ook de toezichthouder op de waterschappen. Het toezicht op het waterschap als functioneel bestuur ligt van oudsher bij de provincies omdat zij primair verantwoordelijk zijn voor de inrichting van het waterschapsbestel. De waterschappen worden ingesteld door Provinciale Staten bij verordening (reglement) waarbij de provincie het beheersgebied begrensd en aangeeft wat de taken van het betreffende waterschap zijn. Het reglement bevat eveneens regels voor de inrichting en samenstelling van het waterschapsbestuur. Een bijzonder kenmerk van het toezicht op de waterschappen is dat het mede tot doel heeft de functionele bestuurslaag in te passen in het algemeen bestuur. Het toezicht op de waterschappen kent een drietal sporen: beleidstoezicht, financieel toezicht en institutioneel toezicht (het toezicht op de organisatie). Het beleidsgerichte toezicht heeft tot doel samenhang en doelmatigheid van het regionaal waterbeheer te bewaken. Het beleidsgerichte toezicht ligt bij de provincie vanwege onze rol van kadersteller en regisseur over het integraal gebiedsgericht beleid. De provincie bewaakt dat de uitvoering door het waterschap voldoet aan de normen vanuit wet en regelgeving, en de kaderstelling vanuit het Provinciaal Waterplan. Het financieel toezicht op de waterschappen heeft als doel te bewaken dat het waterschap financieel gezond blijft en dat er wordt voldaan aan de wettelijke vereisten aan de financiën en de belastingverordening voor de kostentoedeling (wettelijk opgedragen toezichtstaken Waterschapswet en FIDO). Het institioneel toezicht heeft als doel te bewaken dat het waterschap als instelling functioneert volgens de regels voor haar organisatie op grond van de Waterschapswet en het provinciale reglement. Daarnaast heeft de provincie de taak van interbestuurlijk toezicht op de uitvoering door waterschappen van de wettelijke kwaliteitscriteria handhaving in de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) met bijbehorende uitvoeringsregelgeving. Deze taak komt aan de orde bij het onderdeel omgevingsrecht. Ook heeft de provincie het toezicht op de kwaliteit van het archief en informatiebeheer. Deze taak komt aan de orde bij het onderdeel archief en informatiebeheer. 10

11 H3: Het toezichtproces en de toezichtorganisatie 3.1 Het toezichtproces Het interbestuurlijk toezicht door de provincie Noord-Brabant wordt zo veel mogelijk op dezelfde wijze en volgens dezelfde uitgangspunten ingevuld. Uiteraard zijn er verschillen in de inhoud van het toezicht en in de wijze waarop uiteindelijk richting gemeenten wordt geïntervenieerd. Deze verschillen vinden hun oorsprong in het inhoudelijke verschillen per aandachtsgebied. Het uniforme toezichtsproces zit er als volgt uit: Basistoezicht Risico-inschatting Risicovol? ja Extra toezicht Conform regels? nee Interventie Specifiek Instrument Toepassen specifiek instrument Schorsen/ vernietigen Voordragen voor schorsing/ vernietiging Er vindt een vorm van basistoezicht plaats. Dit is het toezicht dat terughoudend wordt ingevuld, gebruik makend van de horizontale toezichtinformatie. Op grond van het basistoezicht wordt een risico-inschatting gemaakt, gericht op de vraag of aanvullend toezicht noodzakelijk is. In het aanvullende toezicht wordt geconstateerd of een gemeente wel of niet conform de (wettelijke) regels en kader werkt, of dat een interventie noodzakelijk is. De interventie vindt plaats volgens 3 mogelijke sporen. In een aantal gevallen (RO en FT) beschikt de provincie over specifieke instrumenten (aanwijzing of preventief toezicht). Als er sprake is van een besluit in strijd met wet of algemeen belang, dan kan dit besluit worden voorgedragen voor schorsing/vernietiging. Wanneer er sprake is van taakverwaarlozing wordt een indeplaatsstellingsprocedure opgestart. Indeplaatsstellen Constateren Valideren Actief toezicht Vooraankondiging Laatste kans Indeplaatsstelling Voor alle toezichtgebieden vindt een vorm van basistoezicht plaats. Dit toezicht wordt ingevuld volgens de eisen van de Agenda van Brabant en de uitgangspunten van de Wet revitalisering generiek toezicht (zie eerder). Op grond van het basistoezicht wordt een afweging gemaakt of een aanvullende vorm van toezicht nodig wordt geacht. Deze afweging is gebaseerd op een risico-inschatting. Gemeenten waarvoor de inschatting laag tot geen risico geldt, ondergaan geen verder toezicht dan het basistoezicht. Indien er wel sprake is van een risico in de taakuitvoering van gemeenten (een risico dat de taak niet conform de wettelijke eisen wordt uitgevoerd), wordt, mede afhankelijk van het mogelijke gevolg, het toezicht uitgebreid. Dit is het zogenaamde extra toezicht. Dit toezicht, dat bijvoorbeeld de vorm kan hebben van een reality check is gericht op de vraag of de taak naar behoren (conform wet) wordt 11

12 uitgevoerd, of dat er sprake moet zijn van een interventie. Gemeenten die hun taak naar behoren uitvoeren, ondergaan niet meer dan het extra toezicht. Indien uit het extra toezicht blijkt dat een gemeente zijn taak niet naar behoren uitvoert, dan volgt interventie. Deze interventie kan plaatsvinden volgens drie sporen: op basis van een specifiek instrument, op grond van het beleidskader schorsen en vernietigen of op basis van het beleidskader indeplaatsstelling bij taakverwaarlozing. In de laatste twee gevallen vindt de interventie plaats op basis van een interventieladder. Nadrukkelijk wordt gesteld dat het interbestuurlijk toezicht in eerste instantie uitgaat van de horizontale verantwoording (en de daarbij horende informatiestromen) binnen gemeenten, maar dat toezicht (indachtig de aanbevelingen van de commissie Eilander/Mans) meer moet zijn dan het toetsen van een papieren werkelijkheid. In zowel het beleidsplan als het uitvoeringsprogramma zijn dan ook reality checks opgenomen, waarbij (soms steekproefsgewijs, vaak op basis van een risicoafweging) de praktijk wordt getoetst. Bovenstaand proces betreft een uniform toezichtproces op hoofdlijnen. Op basis van bovenstaand proces wordt, per toezichtgebied, een proces op een meer gedetailleerd niveau beschreven. Deze werkprocessen worden in het voorjaar van 2013 opgesteld en vormen de basis voor de aansturing van de toezichtorganisatie Advies en ondersteuning In de Agenda van Brabant is aan de rol van toezichthouder tevens die van kwaliteitsbewaker gekoppeld. De rol wordt, volgens diezelfde Agenda van Brabant, ingevuld in een aantal specifieke gevallen: De betreffende gemeente verkeert in een uitzonderlijke situatie en verzoekt zelf om ondersteuning. Provinciale belangen of de realisatie van provinciale opgaven worden geschaad door het functioneren van een gemeente. De uitvoering van wettelijke gemeentelijke taken komt in gevaar. De dienstverlening aan burgers, bedrijven en maatschappelijke instellingen komt onder het verantwoorde kwaliteitsniveau. De gemeente kan geen adequate positie meer innemen in de regio (RRO s, reconstructiecommissies,gga, zorgregio s etc.). Daarnaast stelt de Agenda van Brabant duidelijk eisen aan de invulling van deze ondersteunende rol: De ondersteuning draagt bij aan het duurzaam wegnemen van knelpunten. Ze heeft een tijdelijk karakter en is gekoppeld aan (contractueel vastgelegde) heldere resultaatverplichtingen ( voor wat hoort wat ). Naast deze ondersteunende rol in specifieke gevallen, bestaat bij GS ook de wens om, ter voorkoming van escalaties in het toezichttraject, vooraf zaken goed te regelen. Hierbij wordt gedacht aan een (beperkte) adviserende rol, vanuit het toezicht. Dit advies kan de vorm hebben van kennisoverdracht (voorlichting), het in contact brengen van partijen (oliemannetje) of het doorverwijzen naar (al dan niet commerciële) derden. Op basis van de aanwezige specifieke kennis, ligt het voor de hand dat zowel in de ondersteunende als in de adviserende functie een rol ligt weggelegd voor de toezichthouders. Zij dienen daarbij in het oog 12

13 te houden dat de invulling van het advies of de ondersteuning niet in strijd is met hun noodzakelijke onafhankelijke oordeelsvorming als toezichthouder. De afweging die dit vergt zal in de periode van dit beleidsplan verder worden uitgewerkt, waarbij ook zal worden gelet op de capaciteitsvraag die deze discussie oproept (leidt inzet in advies vooraf tot minder benodigde inzet in het toezicht achteraf?). Het betreft hier overigens geen nieuwe discussie, over de afweging tussen toezicht en advies is al de nodige literatuur verschenen. 3.2 De toezichtorganisatie Het interbestuurlijk toezicht door de provincie kan worden gesplitst in twee onderdelen: wettelijk toezicht en beleidstoezicht. Het wettelijke toezicht heeft betrekking op de uitvoering van medebewindstaken waarbij de uitvoeringsnormen zijn opgenomen in (Rijks)wet- en regelgeving. Het beleidstoezicht richt zich op de vraag of provinciale belangen (opgenomen in verordeningen) voldoende worden behartigd door gemeenten, gemeenschappelijke regelingen en waterschappen. Het interbestuurlijk toezicht binnen de provincie Noord-Brabant wordt op een aantal plaatsen uitgevoerd. Het merendeel van het pure wettelijk toezicht vindt plaats bij het bureau Interbestuurlijke Betrekkingen en Toezicht (IBT). Het betreft hier de onderdelen archiefzorg en beheer, financiën lagere overheden, huisvesting statushouders en omgevingsrecht. Voor een deel van het wettelijke toezicht (monumentenzorg en institutioneel toezicht op waterschappen) is meer (beleids)inhoudelijke kennis gewenst, dit toezicht wordt uitgevoerd door medewerkers van beleidsbureau s.vaak betreft dit toezicht dat een beperkt onderdeel is van een bestaande functie, zodat het niet opportuun is om de betreffende medewerker voor dat gedeelte bij IBT onder te brengen. Voor het interbestuurlijk toezicht op externe veiligheid zijn productieafspraken gemaakt tussen het beleidsbureau en IBT. Hier voert IBT (omgevingsrecht) het toezicht uit, en wordt inhoudelijke kennis ingeschakeld vanuit het beleidsbureau. Het pure beleidstoezicht wordt uitgevoerd door een tweetal beleidsbureau s, te weten het bureau Toezicht Ruimtelijke Ontwikkeling (TRO) voor wat betreft het toezicht op de Ruimtelijke Ontwikkeling en het bureau Grondwater (GW) voor het beleidstoezicht op de waterschappen. Zij richten zich met dit toezicht op de vraag of provinciale belangen (opgenomen in de verordeningen) voldoende worden behartigd en richten zich niet op het wettelijk toezicht. Voor het toezicht op de waterschappen betekent dit dat het (wettelijke) toezicht op de financiën is ondergebracht bij bureau IBT en dat het (wettelijke) institutioneel toezicht en het beleidstoezicht zijn ondergebracht bij bureau GW. Kwantitatieve organisatie en ontwikkeling Voor de periode van dit beleidsplan ziet de benodigde toezichtorganisatie er als volgt uit: Toezichtgebied Coörd. Tzh. Senior Tzh. Toezichthouder Ondersteuning/Ov. Archief en informatiebeheer 1 (1,0) 2 (2,0) 1 (0,5) Financiën LO (incl. financieel ws) 1 (1,0) 2 (2,0) 5 (4,5) 1 (0,5) Huisvesting Statushouders 1 (1,0) 1 2 (0,5) Omgevingsrecht 1 (1,0) 3 (2,0) 1 (0,8) 1 De coördinerend toezichthouder huisvesting statushouders doet voor 0,8 fte andere werkzaamheden op het gebied van interbestuurlijk toezicht. 13

14 Subtotaal bij Bureau IBT 4 (4,0) 6 (6,0) 5 (4,5) 3 (2,3) Externe Veiligheid 1 (0,1) Monumentenzorg 3 (0,5) Waterschappen (beleid en institutioneel) 1 (0,82) Ruimtelijke Ontwikkeling TOTAAL INTERBESTUURLIJK TOEZICHT 14,2 fte 32,42 fte Het getal tussen haakjes betreft het aantal fte dat met deze werkzaamheden is belast, het eerste getal, zonder haakjes, is het aantal personen. Op basis van hun specifieke kennis, wordt voor 0,4 fte het archiefcontrol van de provincie uitgevoerd door de senior toezichthouders archief en informatiebeheer. Tot 1 januari 2016 is er voor dit toezichtgebied sprake van 3,5 fte formatieruimte, daarna van 3,1 fte. Voor de uitvoering van het interbestuurlijk toezicht op Externe Veiligheid wordt 0,1 fte aan inhoudelijke kennis ingehuurd bij het beleidsbureau. Het toezicht wordt uitgevoerd en gecoördineerd door het cluster toezicht omgevingsrecht. Er zijn diverse bewegingen in Brabant op het gebied van gemeentelijke herindeling. Om de discussie en het herindelingsproces op lokaal niveau te faciliteren kan de gemeente de financiële gevolgen van een herindeling vooraf laten onderzoeken. Dit is een herindelingsscan. Zo'n scan wordt uitgevoerd door de betrokken provincie (cluster Financieel Toezicht) in samenwerking met het ministerie van BZK, op verzoek van alle gemeenten die betrokken zijn bij de herindeling. Bij een herindeling brengt de provincie een zienswijze bij het herindelingsadvies uit aan de minister van BZK. Het financieel perspectief van de nieuw te vormen gemeente blijkt uit de herindelingsscan en is een onderdeel van de zienswijze. Het uitbrengen van de zienswijze is een taak van de cluster Bestuurlijke Organisatie. Binnen de beschikbare formatie is beperkte capaciteit voor herindelingsscans. Wanneer er meerdere aanvragen komen voor een herindelingsscan zal mogelijk extra capaciteit beschikbaar gesteld moeten worden. Het monumententoezicht wordt uitgevoerd door drie functionarissen, elk voor een eigen vakgebied. Voor de uitvoering van deze taak is 0,5 fte ingeschat door het Rijk bij de overkomst van deze toezichttaak vanuit de Erfgoedinspectie. Aangezien het interbestuurlijk toezicht plaatsvindt op meerdere plekken binnen de provincie, dient afstemming plaats te vinden binnen de verschillende beleidsvelden, hoe dat wordt vormgegeven, kan worden teruggelezen in hoofdstuk 6 van dit toezichtbeleidsplan en het uitvoeringsprogramma. Momenteel is de afstemmingstaak ondergebracht binnen de functie van projectleider Interbestuurlijk Toezicht. Het ligt in de lijn der verwachting dat deze taak na verloop van tijd zal worden ondergebracht bij de primus inter pares van de coördinerend toezichthouders. In een aantal gevallen zal inhoudelijke kennis moeten worden ingehuurd op specifieke, inhoudelijke terreinen. Dit betreft kennis die tot 1 april 2013 aanwezig is binnen het provinciaal apparaat en die na die datum zal overgaan naar de nieuw te vormen RUD s. In de opdrachtgeversafspraken tussen RUD en provincie zal aandacht worden besteed aan deze capaciteitsvraag. Op dit moment is nog niet in te schatten hoe groot die vraag zal zijn. 14

15 De twee bureau s die zich (als kerntaak) met het interbestuurlijk toezicht bezig houden, IBT en TRO, hebben beide een krimptaakstelling voor 1 januari Voor het bureau IBT geldt dat dit bureau in personele capaciteit terug moet van 30,82 naar 23,23 fte. Het betreft hier niet alleen de capaciteit die nodig is voor de uitvoering van het interbestuurlijk toezicht, maar ook de andere onderdelen van het bureau (bestuurlijke organisatie, secretariaatsvoering provinciale overleggen en relatiemanagement). De exacte gevolgen van deze taakstelling voor de toezichtorganisatie zijn op dit moment nog onduidelijk. Wel geldt dat een oplossing moet zien te worden gevonden voor de toezichttaken waarvoor op dit moment nog geen enkele financiële dekking is, het toezicht op het omgevingsrecht (zie later). Het bureau TRO heeft eveneens een krimptaakstelling, dit bureau moet terug van 15,74 naar 14,2 fte. Kwalitatieve ontwikkeling van de toezichtorganisatie Per 1 april 2013 zal de organisatie van de provincie worden gewijzigd. Het bestaande directiemodel zal worden vervangen door een sectorenmodel (zie afbeelding). Het huidige bureau IBT (interbestuurlijk toezicht, bestuurlijke organisatie en relatiemanagement) zal worden ondergebracht in een stafafdeling Bestuurlijke Organisatie & Toezicht. Voor het interbestuurlijk toezicht heeft deze structuurwijziging weinig gevolgen. Wel zal nadrukkelijker afstemming moeten worden gezocht met de beleidsafdelingen, zeker waar deze ook een rol in het interbestuurlijk toezicht spelen. Naast de structuurwijziging zal tegelijkertijd ook een cultuurwijziging worden ingezet. Kernwoorden bij deze wijziging zijn eigenaarschap, resultaatgerichtheid en elkaar aanspreken. In de toezichtorganisatie die tijdens de looptijd van dit beleidsplan wordt opgebouwd, zullen deze thema s uiteraard ook de benodigde aandacht krijgen. In bovenstaand overzicht van de benodigde formatie is een onderscheid gemaakt in drie functieniveau s: coördinator, senior toezichthouder en toezichthouder. Het betreft hier specifieke functies die in het functiehuis van de provincie Noord-Brabant zijn gekoppeld aan een organieke functie. Door het hanteren van drie functieniveau s wordt een onderscheid aangebracht in de zwaarte 15

16 van de uit te voeren functie. Ook wordt op deze manier een carriéreperspectief geboden aan de toezichthouders. Van de coördinatoren zal één coördinator de functie van primus inter pares vervullen. Deze functionaris coördineert het interbestuurlijk toezicht binnen de afdeling en is verantwoordelijk voor de werkprocessen van het IBToezicht (inrichten, afstemmen en actueel houden) binnen het bureau én voorzover van toepassing binnen de provinciale organisatie. Hij/zij neemt deel aan het afstemmingsoverleg en stemt de resultaten van het toezicht af met de andere onderdelen van de afdeling/bureau en de rest van de provincie, is als 1 e plaatsvervanger van het bureauhoofd tevens aanspreekpunt voor management en bestuur op het gebied van interbestuurlijk toezicht. De toezichtorganisatie, en dan vooral het gedeelte dat is ondergebracht bij het bureau IBT, zal de komende jaren een organisatie in ontwikkeling zijn. Per aandachtsgebied zullen werkprocessen worden uitgewerkt, op basis van het uniforme proces op hoofdlijnen. Medewerkers krijgen de mogelijkheid om zich te ontwikkelen, zowel in hun vakgebied als in meer algemene vaardigheden (gesprekstechniek, auditvaardigheden, schrijfstijl, etc.). Om te komen tot een goede afstemming tussen de verschillende toezichtgebieden zullen deze opleidingen vooral plenair worden aangeboden, gecombineerd met andere teamactiviteiten. De organisatie zelf zal meer integraal gaan werken. Waar mogelijk zal gebruik worden gemaakt van vaardigheden die aanwezig zijn bij andere toezichtgebieden. Zo kan worden gedacht aan het inzetten van medewerkers met auditvaardigheden in meerdere toezichtgebieden, het inzetten van juridisch geschoolde medewerkers bij interventietrajecten buiten hun eigen toezichtgebied of de inzet van medewerkers met planning en control-kennis bij de P&C-instrumenten van de eigen organisatie. Op deze manier kunnen medewerkers zich breder oriënteren, ervaring buiten hun eigen toezichtgebied opdoen en, naast hun reguliere taken, staffuncties vervullen. Het integrale werken vertaalt zich ook in een constante afstemming tussen de verschillende toezichtgebieden. Deze afstemming richt zich enerzijds op de (werk)processen, anderzijds op het totaalbeeld van het functioneren van de Brabantse gemeenten. Dit totaalbeeld wordt vervolgens (zie hoofdstuk 6) gedeeld met de rest van de organisatie en het provinciebestuur. 3.3 Cyclisch toezicht Bovenstaand wordt de uitvoering van het toezichtproces beschreven. Deze uitvoering maakt onderdeel uit van een cyclisch proces dat loopt van beleidsplan tot beleidsplan. Dit proces wordt hieronder weergegeven. 16

17 Beleidsplan Uitvoeringsprogramma Evaluatie Uitvoering Monitoring Eenmaal per vier jaar wordt een beleidsplan opgesteld waarin de keuzes, doelen en middelen van het interbestuurlijk toezicht in meerjarenperspectief worden beschreven. Aan de hand van dit beleidsplan wordt de toezichtorganisatie ingericht, worden de toezichtprocessen beschreven tot op het niveau van de werkprocessen en worden de voor het toezicht benodigde middelen gereserveerd in de provinciale meerjarenbegroting. Het beleidsplan wordt vastgesteld door het college van GS en ter kennisneming aangeboden aan PS. Op basis van het beleidsplan wordt een jaarlijkse vertaling gemaakt naar het uitvoeringsprogramma. In dit programma staan de (SMART geformuleerde) toezichtactiviteiten voor het kalenderjaar genoemd, inclusief de te behalen doelen en de beschikbare en benodigde middelen. Het uitvoeringsprogramma dient als basis voor de middelenreservering in de begroting voor het komende kalenderjaar en is de basis voor de monitoring en verantwoording volgens de P&C-cyclus. Het is daarmee het jaarplan voor het interbestuurlijk toezicht. Ook het uitvoeringsprogramma wordt vastgesteld door GS en ter kennisneming gezonden aan PS. Gedurende het kalenderjaar worden de toezichtactiviteiten uitgevoerd volgens de planning die is opgenomen in het uitvoeringsprogramma. Als onderdeel van de (reguliere) P&C-cyclus worden de behaalde resultaten, de uitgevoerde inspanningen en de uitgegeven middelen afgezet tegen het programma en wordt gerapporteerd op de resultaten en de afwijkingen. Waar nodig vindt bijsturing plaats, in zeer uitzonderlijke gevallen kan de uitvoering leiden tot aanpassing van het uitvoeringsprogramma. Op basis van de behaalde en geplande resultaten in het najaar van het lopende kalenderjaar, gecombineerd met de meerjarige doelen uit het beleidsplan, wordt een nieuw uitvoeringsprogramma voor het komende kalenderjaar opgesteld. Na afloop van het kalenderjaar vindt een evaluatie plaats. Tijdens deze evaluatie (in de vorm van een jaarverslag ) worden de behaalde resultaten afgezet tegen de doelen (de te behalen resultaten) uit het uitvoeringsprogramma. Van afwijkingen wordt een verschillenanalyse gemaakt, die op zijn beurt weer wordt gebruikt als stuurinstrument in het lopende kalenderjaar. In bijzondere gevallen wordt op basis van de evaluatie het lopende uitvoeringsprogramma aangepast, in uitzonderlijke gevallen wordt het beleidsplan aangepast. De provincie stelt in 2013 een methodiek op met meetbare indicatoren om te bepalen of de gestelde doelen worden bereikt. Met behulp van een halfjaarlijkse voortgangsrapportage en een jaarlijks evaluatierapport met conclusies over het verleden en aanbevelingen naar de toekomst, monitort de 17

18 provincie of de gestelde doelen worden bereikt. De provincie monitort ook de uitvoering van de voorgenomen activiteiten in het uitvoeringsprogramma 2013 en doet daarvan verslag in de voortgangsrapportage en het evaluatierapport. Na afronding van een vierjaarlijkse cyclus van uitvoeringsplan-uitvoering-monitoring-evaluatie wordt een nieuw beleidsplan opgesteld, rekening houdend met de resultaten die tijdens de cyclus zijn behaald. Dit nieuwe beleidsplan vormt vervolgens weer de basis van een nieuwe vierjaarlijkse cyclus. Bij de vierjaarlijkse cyclus wordt aansluiting gezocht bij de bestuursperiode van het college van GS. Dit vormt de reden van de afwijkende (kortere) looptijd van dit eerste beleidsplan en de daarbij horende cyclus. 3.4 Middelen Voor de uitvoering van het interbestuurlijk toezicht zijn, vanuit een aantal bronnen, middelen beschikbaar. De aanwending van deze middelen gebeurt vooral voor de invulling van fte s die zorgdragen voor de uitvoering van het interbestuurlijk toezicht volgens de formatie die hierboven is beschreven. Een klein deel van de voor interbestuurlijk toezicht beschikbare middelen wordt aangewend voor andere zaken dan strikt personele kosten. De meest in het oog springende post in dit verband vormen de kosten voor het project vernieuwing interbestuurlijk toezicht. Voor de uitvoering van de meeste toezichttaken wordt geld beschikbaar gesteld in het regulier p- budget van de provincie. Dit budget wordt gevoed vanuit de Algemene Uitkering uit het provinciefonds. De uitvoering van het interbestuurlijk toezicht op het omgevingsrecht, een taak die op 1 oktober 2012 naar de provincies is overgekomen, zou moeten worden gefinancierd vanuit een bijdrage van het ministerie van I&M. Tot 1 oktober 2012 werd deze taak namelijk uitgevoerd door de Inspectie Leefomgeving en Transport (de voormalige VROM-Inspectie). Al ruim voor het overdragen van deze toezichttaak naar de provincies is overleg gevoerd door het IPO met het ministerie over omvang van de met de taak meekomende middelen. Er blijkt sprake te zijn van een aanzienlijk verschil tussen de door het IPO (onderbouwde) ingediende claim en het aanbod vanuit het ministerie. In februari 2013 bleek het nog altijd niet mogelijk om ambtelijk of bestuurlijk tot overeenstemming te komen. Naar verwachting zal een uitkomst, die mogelijk geforceerd dient te worden door interventie van de minister-president, nog enige tijd op zich laten wachten. Voor een aantal provincies is dit aanleiding om het toezicht op het omgevingsrecht vooralsnog zeer dun in te vullen. De provincie Noord- Brabant heeft er vooralsnog voor gekozen om een adequate toezichtrol in te vullen op dit gebied, waarbij de financiering moet worden gevonden in het bestaande p-budget. Voor de uitvoering van het interbestuurlijk toezicht op de huisvesting van statushouders is tot nu toe een afzonderlijk budget beschikbaar gesteld vanuit het ministerie van BZK. Tot 1 oktober 2012 werd een deel van dit budget overgemaakt aan het SRE, aangezien daar het toezicht op de gemeenten die deel uitmaken van dit gebied plaatsvond. Per 1 oktober is de provincie ook voor de SRE-gemeenten de interbestuurlijk toezichthouder op dit onderwerp en wordt vanuit het BZK-budget het toezicht gefinancierd. Ook per 1 oktober 2012 is de provincie toezichthouder geworden op het gebied van de monumentenzorg. Deze taak lag tot die datum bij de Erfgoedinspectie, onderdeel van het ministerie van OC&W. Met de overdracht van de toezichttaken naar de provincies is door het ministerie aangegeven dat het hier slechts gaat om toezicht met een beperkte omvang en dat per provincie hooguit een halve fte aan dit toezicht zou dienen te worden besteed. Met deze redenatie is ingestemd 18

19 door het IPO, met als conclusie dat het daarom geen zin heeft om een discussie te starten over de overdracht van middelen. Er is daarom geen budget gekoppeld aan deze nieuwe toezichttaak, waardoor ook dit toezicht dus moet worden ingepast in de bestaande middelen. Onder de paragraaf toezichtorganisatie is een beeld geschetst van de omvang van de formatie die beschikbaar is (en wordt) voor het interbestuurlijk toezicht. Deze formatie betreft het personele budget. Naast deze personele middelen zijn voor het interbestuurlijk toezicht nauwelijks algemene middelen beschikbaar. Organisatiebreed is daarnaast een opleidingsbudget aanwezig, waar ook medewerkers uit het interbestuurlijk toezicht (onderbouwd) gebruik van kunnen maken. Bij de eerste begrotingswijziging van 2013 zal aan PS een voorstel worden gedaan om een budget beschikbaar te stellen voor de ontwikkeling van het interbestuurlijk toezicht en de toezichtorganisatie. 3.5 Toezichtinformatie Om het interbestuurlijk toezicht goed uit te kunnen voeren, is het essentieel om tijdig te kunnen beschikken over voldoende informatie. Voor het uit te voeren basistoezicht geldt dat deze toezichtinformatie voortkomt uit de reguliere verantwoording van het college aan de raad. Om de informatiepositie van de toezichthouder te waarborgen, worden vier sporen gevolgd. Een deel van de te ontvangen toezichtinformatie is opgenomen in wet- en regelgeving. Zo geldt voor het financieel toezicht op gemeenten de verplichte inzending van begroting en jaarrekening en dienen in het RO-veld vastgestelde (gewijzigde) bestemmingsplannen aan de provincie te worden ingezonden. Voor deze informatievraag hoeft niets aanvullends geregeld te worden. Met de inwerkingtreding van de Wrgt is ook het Besluit systematische toezichtinformatie van kracht geworden. In dit besluit worden beperkende voorwaarden gesteld aan de informatie die de toezichthouder mag opvragen. Jaarlijks terugkerende informatie of informatie van meerdere gemeenten mag alleen worden opgevraagd middels een verordening. In 2013 zal voor de provincie Noord-Brabant een dergelijke informatieverordening worden opgesteld. In deze verordening zal een informatievraag worden opgenomen voor zaken die onderdeel uitmaken van de reguliere verantwoordingscyclus binnen een gemeente of voor zaken die wettelijk zijn voorgeschreven, maar niet verplicht aan de provincie moeten worden ingezonden. Daarbij kan bijvoorbeeld worden gedacht aan de beleidsstukken die onderdeel uit maken van de VTH-cyclus in het omgevingsrecht zoals het beleidsplan of het uitvoeringsprogramma. Een bijzondere positie wordt ingenomen door waarstaatjegemeente.nl, een verantwoordingstoepassing die wordt ontwikkeld door het Kwaliteitsinstituut Nederlandse Gemeenten (KING). Het betreft hier een internetapplicatie waarin de horizontale verantwoording van het college aan de raad wordt ondersteund middels het invullen van een aantal kritische performance indicatoren (kpi s). Zowel de opzet van de applicatie als de hoeveelheid en diepgang van de kpi s is bepaald door KING in samenwerking met de gemeenten (de opdrachtgevers en financiers van de toepassing). De interbestuurlijk toezichthouder maakt slechts gebruik van de geboden informatie. In de op te stellen verordening wordt een bepaling opgenomen ter voorkoming dat gemeenten hun informatie dubbel moeten invullen: informatie die beschikbaar wordt gesteld via waarstaatjegemeente hoeft niet afzonderlijk aan de provincie te worden ingezonden. Tenslotte is in 2013 de verordening Water aangepast om ook de informatie die nodig is voor de uitvoering van het toezicht op de waterschappen te waarborgen. Bij dit toezicht zal gebruik worden gemaakt van het toezichtgesprek waarin de benodigde informatie zal worden ingewonnen. 19