PSYCHOSOCIALE BEGELEIDING
|
|
- Fedde Bakker
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 PSYCHOSOCIALE BEGELEIDING Inleiding: Het is moeilijk om in 2 uren tijd een ervaring van enkele jaren weer te geven. Ik heb u enkele naslagwerken opgegeven eerder dan u een saaie tekst te moeten serveren. Sowieso denk ik dat na de vele lessen psychologie en psychiatrie die ik zelf reeds heb mogen genieten tijdens mijn opleiding, eigenlijk uw eigen training en dagdagelijkse ervaring veel meer zullen doorwegen. De bedoeling is dan ook om u slechts een indruk te geven omtrent deze problematiek en u enkele details meer in het licht te zetten. De rest is aan u zelve: het zal vallen en opstaan zijn. Psychosociale begeleiding Pagina 1
2 PSYCHOSOCIALE BEGELEIDING... 1 Inleiding: 1 I. EERSTE CONTACT:... 3 Details: 3 II. HET GESPREK: De gesprekpartners: 4 2. Gesprekstechnieken: 4 3. De waarheid: 4 III. INHOUD VAN HET GESPREK: Wat wordt aan de patiënt gezegd: 6 2. Wie vertelt het aan de patiënt: 6 3. Hoe wordt het aan de patiënt gezegd: 6 4. Wat wordt aan de patiënt gezegd over de behandeling: 7 5. Einde van het gesprek: 7 IV. REACTIES VAN DE PATIËNT: Ongeloof / ontkenning, nadien emotionele reactie: 8 2. Evolutie naar acceptatie / berusting: 8 3. Andere gevoelens: 8 V. Gesprekken naar het einde toe:... 9 Psychosociale begeleiding Pagina 2
3 I. EERSTE CONTACT: Dit is waarschijnlijk het belangrijkste element. Het is het moment waar je elkaar gaat inschatten en waarderen. Goethe zei ooit: als je het eerste knoopsgat overslaat dan krijg je je jas nooit meer goed dicht. Details: tijdstip afspraak nakomen. opstaan en begroeten met handdruk. rustige omgeving, niet gestoord worden. een glimlach, herhaaldelijk oogcontact, een schouderklopje bij het buitengaan, zijn vaak een aanmoediging. Psychosociale begeleiding Pagina 3
4 II. HET GESPREK: 1. De gesprekpartners: Patiënt zelf: zorgen voor voldoende privacy; zittend, eventueel op het bed. Verpleegkundigen of andere mensen van het team: het is belangrijk dat er 1 coördinator is met daar rond een team gebouwd dat aanvullend werkt. Patiënten hebben soms de neiging de arts te ontzien en hun bijkomstige zorgen of problemen slechts kenbaar geeft t.o.v. een verpleegkundige. Daarenboven kan deze laatste instaan bij het opvangen van emoties ontstaan na het gesprek. Ze kan eventueel nog vragen beantwoorden of zaken duidelijk maken die niet zo goed werden verstaan. Tevens laten wij de mogelijkheid open van verdere ondersteuning, psychologisch, sociaal, verpleegkundig. De directe naasten: deze zijn meestal doch niet altijd, meer objectief en iets minder emotioneel betrokken. Ze kunnen vaak de informatie beter opnemen. Een juiste inschatting van de stabiliteit van de partner is wel belangrijk. Bijkomend voordeel voor een relatie tussen 2 partners als beiden evenredig zijn ingelicht. Het is daarenboven moeilijk voor de patiënt zelve om dergelijke moeilijke onderwerpen nadien nogmaals zelf te moeten overbrengen aan zijn partner. 2. Gesprekstechnieken: Goede dossierkennis, zowel medisch als psychosociaal. Het juiste moment kiezen: voldoende privacy (niet tijdens het bezoekuur), eventueel als de partner aanwezig is, desnoods s avonds of in het weekend. Voldoende tijd nemen, zowel om zelf te spreken als om te luisteren. Een zittend gesprek is vaak een teken dat men gekomen is om onder andere te luisteren. Dialoog waarbij toch de arts leidinggevend blijft zijn. Op deze manier is hij zeker dat alle elementen aan bod zijn geweest en op deze manier kan hij soms de verwarrende emoties van de patiënt ordenen zodat hij het gemakkelijker heeft om ze te verwerken. Dit impliceert dat men ook luistert, hetgeen geduld vergt en discipline. Dit geeft hem tevens de gelegenheid om na te gaan of patiënt wel degelijk begrepen heeft wat hem werd uitgelegd. De belangrijkste elementen: herhalen; pauzeren om de boodschap te laten doordringen en te verwerken. 3. De waarheid: Voorbeeld: patiënte met maagkanker ; uitgelegd als een maagzweer; s anderendaags bracht ze aardbeien omdat ze zo gelukkig was want ze dacht dat ze kanker had. De aardbeien hebben bitter gesmaakt. Psychosociale begeleiding Pagina 4
5 Vroeg of laat zal men altijd een verwerkingstermijn doormaken die door droefheid of zwarte gevoelens worden gekenmerkt. De vraag is of dat door het opschuiven van deze periode, door de mededeling uit te stellen, een voordeel eerder dan een nadeel betekent van het eerder vertellen. Een arts-patiënt relatie kan natuurlijk verstoord worden door een vroege en eerlijke mededeling doch het risico is veel groter wanneer de waarheid op een andere manier uitkomt en meestal komt de waarheid toch uit. Men riskeert dan ook dat patiënt u nooit meer zal vertrouwen. Bovendien: Bij borstkanker wordt altijd de waarheid gezegd omdat men niet anders kan, men voelt immers het bolletje. Waarom dan ook niet bij andere kankers die niet zichtbaar of voelbaar zijn. Ze zijn immers even levensbedreigend. Men kan moeilijk iets als goed en goedaardig afschilderen om dan verder te moeten uitwijken over uitgebreide chirurgie, bestraling, chemotherapie, Maatschappelijke of financiële aspecten: zelfstandige, jonger individu met kinderwens, testamentvoorzieningen. Het is veel gemakkelijker de waarheid te vertellen uiteindelijk, omdat leugens men altijd moet onthouden. Indien men achteraf betrapt wordt of zich verspreekt zal het veel moeilijker zijn om nog het vertrouwen te krijgen. De meeste patiënten willen het uiteraard zelf weten wat hun lot uiteindelijk is. Uitzonderingen: 1. Hoge leeftijd. 2. Niet beschikken over het volledig mentaal of intellectueel vermogen. 3. Psychiatrisch labiel of voorgeschiedenis. Psychosociale begeleiding Pagina 5
6 III. INHOUD VAN HET GESPREK: 1. Wat wordt aan de patiënt gezegd: Hiervoor zijn geen vaste regels. Best wordt informatie gegeven op maat, afgestemd op de individuele patiënt. Men moet zijn patiënt weliswaar de direct noodzakelijke inlichtingen geven zonder zich te verstrengelen in details. De waarheid kan op verschillende manieren worden gezegd, op verschillende wijzen worden gekleurd. Bijvoorbeeld 1: uitleg omtrent staging: uitleggen als op zoek gaan naar uitzaaiingen of anderzijds nazien of alle andere organen in orde zijn en tevens een uitgangsfoto naar de toekomst te hebben. Voorbeeld 2: grootte van het gezwel: dit is van minder belang, andere factoren zijn belangrijker ; het is ongeveer het gemiddelde dat we aantreffen ; het is vrij groot maar dat zien we vaak gezien ze weinig klachten geven. Uiteraard kan men positieve bevindingen (info houden van de patiënt) natuurlijk gebruiken om zijn moraal te bevorderen in positieve zin. Prognose, statistische getallen of percentages dient men best te mijden. Het best is een open einde te laten om nadien niet op zijn uitspraak te moeten terugkomen. 2. Wie vertelt het aan de patiënt: Veelal heeft een patiënt te maken met meerdere artsen of paramedici waarbij het gevaar op tegenstrijdige informatie groot is. Het is dan ook best dat 1 arts de coördinator blijft bij de diagnostiek en behandeling. Wat de paramedische informatie betreft kan elk specialist op zijn territorium zijn functie uitoefenen. Patiëntenbesprekingen zijn dan natuurlijk belangrijk om zich op elkaar af te stemmen en om herevaluaties te doen van de evolutie van de patiënt. 3. Hoe wordt het aan de patiënt gezegd: Het is best na een kleine inleiding de slechte boodschap reeds over te dragen. Het geeft u de gelegenheid om de rest van het gesprek in te gaan over vragen en emoties. Ook hier is het opnieuw belangrijk om de waarheid te spreken evenals het op een vriendelijke wijze kenbaar te maken. Hulpmiddelen hierbij zijn: De mededeling met gevoel brengen. Psychosociale begeleiding Pagina 6
7 Medeleven in het uitdrukken van zijn bezorgdheid is beter dan een koude professionele afstandelijkheid. Goed woordkeuze, eventueel eufemismen. Vertragen van het tempo van de mededeling zodat de boodschap beter kan doordringen. Het is als het besturen van een olietanker, voorzichtig manoeuvreren. Achterhalen hoe de boodschap is overgekomen. Er is immers altijd een fase van ontkenning en ongeloof aanwezig. Zolang men deze fase nog niet gepasseerd is bestaat het risico dat hij niet zal openstaan voor de rest van het gesprek. Soms kan het noodzakelijk zijn om een tweede gesprek te hebben nadien om hierover verder in te gaan. De emotionele schok veroorzaakt door het horen van de diagnose wordt ook gemilderd door nadien aan te geven op welke manier we de ziekte gaan aanpakken. Op deze manier kan men hoop scheppen. 4. Wat wordt aan de patiënt gezegd over de behandeling: Curatieve therapie: artsen willen nu éénmaal altijd graag goed nieuws brengen, doch moet men ervoor zorg dragen dat men steeds een open einde laat en met nooit 100% zekerheid geeft over genezing. De teleurstelling en eventueel wantrouwen zal nadien dermate groter zijn bij falen van de therapie. Palliatieve therapie: hierbij is het belangrijk aan te geven dat de behandeling geen genezing kan bieden. Zonder in te gaan op details of percentages of prognoses is het belangrijk te benadrukken dat men de ziekte wenst te stabiliseren en op zijn minst klachten voorkomen. Het is belangrijk de patiënt te betrekken in zijn keuze gezien dit hem het gevoel geeft van actief mee te kunnen doen. Het is beter het gevecht actief aan te gaan in plaats van passief. Vele mensen verpersoonlijken dan de ziekte als de vijand die men moet bevechten. 5. Einde van het gesprek: Korte samenvatting. Beleidsplan. Volgende afspraak. Gelegenheid voor een vervolggesprek omtrent praktische vragen (vragenlijstje opstellen), eventueel met bijkomende naasten. Inlichten van de huisarts. Patiënt krijgt het gevoel dat een heel team zich met zijn probleem bezighoudt en gaat zich meer gesterkt voelen in zijn strijd. Psychosociale begeleiding Pagina 7
8 IV. REACTIES VAN DE PATIËNT: 1. Ongeloof / ontkenning, nadien emotionele reactie: Ontkenning is een mechanisme van zelfbescherming en schept hoop. Het is een antidotum voor angst. 2. Evolutie naar acceptatie e / berusting: 3. Andere gevoelens: a. Angst: Ffysisch: klachten, nevenwerkingen van therapie. Psychisch Sterven Familie, vrienden b. Humor en cynisme: De beste houding van de arts hiertegenover is een neutrale houding. c. Boosheid: Deze kan gericht zijn (tegen de arts omwille van een laattijdige diagnose, tegen het falen van een onderzoek; ) of ongericht zijn. De beste houding is hier opnieuw een neutrale houding. d. Verdriet: Nota: het is belangrijk bij deze gevoelens een informatiestop in te bouwen om ze eerst te laten verwerken. Dit kan gebeuren door een pauze in te lassen en later eventueel in een volgend proces. Psychosociale begeleiding Pagina 8
9 V. Gesprekken naar het einde toe: Met moet net zo goed als de term kanker ook de term dood leren gebruiken. Immers wat niet wordt uitgesproken kan in angst of fantasieën een eigen leven gaan leiden en veel erger overkomen dan het in werkelijkheid is. Door bovendien deze termen te gebruiken geeft men de indruk dat men erboven staat, dat men ervaring heeft en dat men een goede raadgever kan zijn. Wel moet men goed beseffen dat gebruik van deze 2 woorden voor de eerste keer in een gesprek enkel toelaatbaar zijn wanneer de arts ook voldoende tijd heeft om er dieper op in te gaan en alle vragen te beantwoorden. Het is steeds moeilijk om het juiste tijdstip te kiezen om de patiënt te vertellen wanneer hij dood gaat. Enerzijds verkiest hij een wisselende gemoedstoestand en anderzijds is het niet altijd duidelijk hoeveel tijd een patiënt nu nog precies heeft. Het is belangrijk opnieuw zijn medeleven te tonen eerder dan medelijden. Patiënt krijgt op deze manier ook het gevoel dat men hem ten allen tijde zal bijstaan. Wanneer men éénmaal over de ernst van de ziekte heeft gesproken dient men hier niet steeds op terug te komen. Net zomin als we in de zon kunnen blijven kijken kunnen we de dood niet steeds onder ogen zien. De communicatie van de arts met de patiënt hoeft niet enkel langs verbale weg te lopen. Ook afstappen van routinevisiten kunnen de patiënt aangenaam verrassen. Sowieso is het sterven van iemand die zijn dood heeft geaccepteerd een ontroerend gebeuren dikwijls door rijkdom en warme emoties omgeven. Tenslotte moet men er zich ervan onthouden in de terminale fase eerder door zich te richten tot de familie dan tot de patiënt. Psychosociale begeleiding Pagina 9
PSYCHOSOCIALE BEGELEIDING IN DE ONCOLOGIE
PSYCHOSOCIALE BEGELEIDING IN DE ONCOLOGIE Inleiding: Het is moeilijk om in 2 uren tijd een ervaring van enkele jaren weer te geven. Ik heb u enkele naslagwerken opgegeven eerder dan u een saaie tekst te
Nadere informatieSlecht nieuws goed communiceren
Slecht nieuws goed communiceren M A N U K E I R S E F A C U L T E I T G E N E E S K U N D E, K U L E U V E N Waarheid is een van de meest krachtige medicamenten waarover men beschikt, maar men moet nog
Nadere informatieIeder zijn waarheid. Dirk Hendrickx. oncologie (digestieve) palliatief support team. Coda Hospice Wuustwezel
Ieder zijn waarheid Dirk Hendrickx psycholoog AZ Klina Brasschaat oncologie (digestieve) palliatief support team Coda Hospice Wuustwezel Uitgangspunt: omgang met sterfelijkheid (Yalom, 2008) Er zijn mensen
Nadere informatie28/11/2010. Belgische kankerregistratie nieuwe diagnoses. Vera Callebaut Psychologe/psychotherapeute UZA. 156 per dag.
Belgische kankerregistratie 2005 Vera Callebaut Psychologe/psychotherapeute UZA 57.185 nieuwe diagnoses 156 per dag Slecht nieuws bij diagnose recidief progressie behandeling heeft geen effect meer behandeling
Nadere informatiePartner ondersteuning 1
Partnerondersteuning 1 Je partner heeft borstkanker, wat nu? Informatie voor je partner Kanker heb je niet alleen. Ook jij als partner wordt mee betrokken in de strijd. Het bericht is voor jou net zo n
Nadere informatieGezinsinterventie Gezinsgesprekken voor gezinnen waarbij de ouder psychische problemen heeft
Gezinsinterventie Gezinsgesprekken voor gezinnen waarbij de ouder psychische problemen heeft Inhoudsopgave Klik op het onderwerp om verder te lezen. Zorgen en vragen 1 Gezinsinterventie 2 Tien praktische
Nadere informatieDokter, ik heb kanker..
Dokter, ik heb kanker.. huisartsen-duodagen noordwest utrecht november 2006 Anette Pet Klinisch psycholoog-psychotherapeut Hoofd Patiëntenzorg Welmet Hudig Theoloog Therapeut Het Helen Dowling Instituut
Nadere informatieMeer weten over RADIOTHERAPIE
Meer weten over RADIOTHERAPIE Deze brochure probeert u een beter inzicht te geven in de verschillende stappen van uw bestralingsbehandeling. Als u hier geen antwoord vindt op een vraag, aarzel dan niet
Nadere informatiePsychosociale hulp voor patiënten met kanker
Psychosociale hulp voor patiënten met kanker Beter voor elkaar Psychosociale hulp voor patiënten met kanker Inhoud Inleiding 2 Oncologieverpleegkundigen 3 Stomaverpleegkundigen 4 Geestelijke verzorging
Nadere informatiehttp://toelatingsexamen.110mb.com
Arts-patiëntgesprek Dit onderdeel bestaat uit meerkeuzevragen met 4 antwoordmogelijkheden, waarvan je er meestal al meteen 2 kan elimineren omdat ze te extreem zijn. Je moet eigenlijk op je gevoel afgaan
Nadere informatieOngeneeslijk ziek. Samen uw zorg tijdig plannen
Ongeneeslijk ziek Samen uw zorg tijdig plannen Inhoudsopgave 1. Inleiding...3 1.1 Een naaste die met u meedenkt...3 1.2 Gespreksonderwerpen...3 2. Belangrijke vragen...3 2.1 Lichamelijke veranderingen...3
Nadere informatieInformatiebrief GRAFITI-studie
Informatiebrief GRAFITI-studie Titel van het onderzoek GRAFITI-studie: onderzoek naar de groei van agressieve fibromatose. Geachte heer/mevrouw, Wij vragen u vriendelijk om mee te doen aan een medisch-wetenschappelijk
Nadere informatieCommunicatie. Els Ronsse. april 2008
Communicatie Els Ronsse april 2008 Communicatie =? Boodschappen Heen en weer Coderen loopt bij mensen met autisme vaak fout Maar communicatie is meer. Relatiegericht Aandacht vragen Bevestiging geven Aanmoedigen
Nadere informatieEEN CHONDROSARCOOM WAT BETEKENT HET?
EEN CHONDROSARCOOM WAT BETEKENT HET? Oncologie/0137 Deze informatiebrochure is bestemd voor personen met een chondrosarcoom en alle anderen die hier heel dichtbij betrokken zijn zoals familie, vrienden,
Nadere informatiem a n u k e i r s e E m e r i t u s h o o g l e r a a r F a c u l t e i t g e n e e s k u n d e K U L e u v e n
Kanker in je leven een emotionele aardbeving m a n u k e i r s e E m e r i t u s h o o g l e r a a r F a c u l t e i t g e n e e s k u n d e K U L e u v e n Kanker: een emotionele aardbeving Je gewone
Nadere informatiePsychosociale problemen bij kanker
Psychosociale problemen bij kanker mogelijkheden voor begeleiding in het azm Psychosociale problemen bij kanker Inleiding 3 Reacties 3 Begeleiding 3 Wanneer hulp inschakelen 4 Vroegtijdige herkenning 4
Nadere informatieCultuur sensitief counselen over hiv ( testen) bij Subsaharaanse Afrikaanse migranten (SAM)
Cultuur sensitief counselen over hiv ( testen) bij Subsaharaanse Afrikaanse migranten (SAM) Dr Kristien Wouters, Dr Christiana Nöstlinger Instituut voor Tropische Geneeskunde / Helpcenter ITG Avondseminarie
Nadere informatieOndersteunende zorg voor mensen met kanker
Ondersteunende zorg voor mensen met kanker Máxima Oncologisch Centrum (MOC) Inleiding Als u van uw behandelend arts te horen krijgt dat u kanker heeft, krijgen u en uw naasten veel informatie en emoties
Nadere informatieWAARGENOMEN HINDERNISSEN EN FACILITATOREN VOOR HUISARTS-PATIËNT COMMUNICATIE IN
WAARGENOMEN HINDERNISSEN EN FACILITATOREN VOOR HUISARTS-PATIËNT COMMUNICATIE IN PALLIATIEVE ZORG: EEN SYSTEMATISCHE OVERZICHTSSTUDIE Slort, W., Schweitzer, B.P.M., Blankenstein, A. H., Abarshi, E. A.,
Nadere informatieKinderen op bezoek op de intensive care
Kinderen op bezoek op de intensive care Handreiking voor ouders mca.nl Inhoudsopgave Hoe vertel ik mijn kind(eren) dat zijn/hun vader, moeder of ander familielid ernstig ziek op de IC ligt? 1 Hoe bereid
Nadere informatiePsychosociale aspecten bij longkankerpatiënten. Christine De Coninck Palliatief Support Team UZ Gent 1 december 2007
Psychosociale aspecten bij longkankerpatiënten Christine De Coninck Palliatief Support Team UZ Gent 1 december 2007 Overzicht Inleiding Prevalentie psychosociale problemen Specifieke aspecten bij longkanker
Nadere informatieEEN DIERBARE VERLIEZEN
EEN DIERBARE VERLIEZEN 994 Inleiding Deze folder is bedoeld voor nabestaanden. U leest hierin over de gevoelens die u kunt ervaren en hoe u in deze moeilijke tijd goed voor uzelf kunt zorgen. U heeft kort
Nadere informatieInleiding. Autisme & Communicatie in de sport
Sanne Gielen Inleiding Starten met een nieuwe sport is voor iedereen spannend; Hoe zal de training eruit zien? Zal de coach aardig zijn? Heb ik een klik met mijn teamgenoten? Kán ik het eigenlijk wel?
Nadere informatiePartner ondersteuning 1
Partnerondersteuning 1 Je partner heeft borstkanker, wat nu? Informatie voor je partner Kanker heb je niet alleen. Ook jij als partner wordt mee betrokken in de strijd. Het bericht is voor jou net zo n
Nadere informatieSlecht nieuws goed communiceren. Dr. Piet Vercauter OLV-Ziekenhuis Aalst-Ninove-Asse 22/04/2016
Slecht nieuws goed communiceren Dr. Piet Vercauter OLV-Ziekenhuis Aalst-Ninove-Asse Piet.vercauter@olvz-aalst.be 22/04/2016 Communicatie in de oncologie Slecht nieuws meedelen is een proces Structuur van
Nadere informatieIn gesprek gaan met ouders in verband met een vermoeden van kindermishandeling
In gesprek gaan met ouders in verband met een vermoeden van kindermishandeling 1. Aandachtspunten voor een gesprek met ouders i.v.m. een vermoeden van kindermishandeling: Als je je zorgen maakt over een
Nadere informatieOver ALS spreken. Inhoud. Wat is ALS? 1. Waardoor wordt ALS veroorzaakt? 1. Wat doet ALS met een patiënt? 1. Hoe kan je jouw vriend(in) bijstaan?
Inhoud Over ALS spreken Wat is ALS? 1 Waardoor wordt ALS veroorzaakt? 1 Wat doet ALS met een patiënt? 1 Hoe kan je jouw vriend(in) bijstaan? 2 voor vrienden Wanneer de vader of moeder van je vriend(in)
Nadere informatieAccuraat communiceren
Accuraat communiceren Erna Pluym Senior Trainer Consultant/ Business Development Manager erna.pluym@acerta.be 0472 92 11 66 Communicatie, waarom zo belangrijk? Communicatie, waarom zo belangrijk? Had ik
Nadere informatieGeheugenkliniek: Behandeling
Als zorgverlener willen we graag helpen; tegemoet komen en adviezen aanreiken. We wensen de patiënt en zijn omgeving dan ook met dit document te informeren over de mogelijke behandelingen die plaatsvinden
Nadere informatieAfdeling Heelkunde, locatie AZU. Voorstadium van borstkanker (Carcinoma in situ)
Afdeling Heelkunde, locatie AZU Voorstadium van borstkanker (Carcinoma in situ) Inleiding Na een aantal onderzoeken blijkt dat u een voorstadium van borstkanker heeft. Het medische woord hiervoor is carcinoma
Nadere informatieOBSERVATIEFOCUS Oordeel observator
OBSERVATIEFOCUS Oordeel observator. Structuur gesprek 6. Specifieke modellen. Non-verbale. Informeren. Emoties hanteren. Verbale Geef een globaal oordeel over elke dimensie op een -puntenschaal waarbij
Nadere informatieSlachtoffers van mensenhandel en geestelijke gezondheidszorg
Slachtoffers van mensenhandel en geestelijke gezondheidszorg Informatie voor cliënten Cliënten en geestelijke gezondheidszorg Slachtoffers van mensenhandel hebben vaak nare dingen meegemaakt. Ze zijn geschokt
Nadere informatieOefenvragen Management Assistent A - Communicatie
Oefenvragen Management Assistent A - Communicatie 1. De meeste mensen zijn primair: A. visueel ingesteld. B. kinesthetisch ingesteld. C. socialistisch ingesteld. D. auditief ingesteld. 2. Wat is het belangrijkste
Nadere informatieZORG VOOR EEN MENSWAARDIG LEVENSEINDE
ZORG VOOR EEN MENSWAARDIG LEVENSEINDE 1. INLEIDING De beslissing nemen om te verhuizen naar een WZC is niet vanzelfsprekend. Vele zaken worden afgewogen vooraleer de beslissing valt. Dit ook voor wat het
Nadere informatieeen dierbare verliezen
een dierbare verliezen een dierbare verliezen U heeft kort geleden iemand verloren. Dat kan heel verwarrend zijn. Vaak is het moeilijk te accepteren dat iemand er niet meer is. Soms is het verdriet of
Nadere informatieNoodzakelijke elementen mbt de aanpak
DraagZorgvoorUwZorg Zorg voor Uw Talent Het juiste gesprek Bert Laurier, Peter Beeusaert & Hilde Billen Consultants SD Worx Leadership & Strategy Noodzakelijke elementen mbt de aanpak Verzuimbeleid X Leiderschap
Nadere informatieNVAB-richtlijn blijkt effectief
NVAB-richtlijn blijkt effectief Nieuwenhuijsen onderzocht de kwaliteit van de sociaal-medische begeleiding door bedrijfsartsen van werknemers die verzuimen vanwege overspannenheid, burn-out, depressies
Nadere informatieChemotherapie. De gespecialiseerd verpleegkundige
Chemotherapie De chirurg heeft met u overlegd welke behandeling u krijgt in verband met borstkanker. Een mogelijke behandeling is chemotherapie. Aangezien het nog enige tijd kan duren voordat u een gesprek
Nadere informatieDocentenhandleiding KIES VAARDIG! klas 1/2 VMBO-TL/HAVO/VWO
Docentenhandleiding KIES VAARDIG! klas 1/2 VMBO-TL/HAVO/VWO INHOUDSOPGAVE Inleiding 3 Lesdoelen 4 Overzicht werkvormen 5 Uitleg werkvormen 1. Beeld bij kiezen 6 2. Grote en kleine keuzes 6 3. Gevolgen
Nadere informatieMijn familie, mijn vrienden en vriendinnen en ik!
We leven in een maatschappij met een overweldigende aanwezigheid van moderne technologische apparaten, waardoor afstanden tussen mensen vervagen en een tweede, online wereld ontstaat. De inderen van nu
Nadere informatieVragenlijst voor patiënt en mantelzorger
Vragenlijst voor patiënt en mantelzorger 1. Waar verblijft u momenteel? 2. Waar zou u momenteel willen verblijven? 3. Wie van de volgende mensen heeft vorige week aan u hulp, verzorging of een behandeling
Nadere informatieGedragscode. Gewoon goed doen
Gedragscode Gewoon goed doen 2 Inhoudsopgave pagina 1. Missie, ambitie en kernwaarden 4 2. Gewoon goed doen 5 3. Waarom een gedragscode? 6 4. Omgaan met de patiënt/klant: respectvol en gastvrij 7 5. Professioneel
Nadere informatiePSYCHOSOCIALE ZORG VOOR PATIËNTEN MET KANKER
PSYCHOSOCIALE ZORG VOOR PATIËNTEN MET KANKER 536 Inleiding Als u van uw behandelend specialist te horen krijgt dat u kanker heeft, krijgen u en uw naasten veel informatie en emoties te verwerken. Door
Nadere informatieReader Gespreksvoering
Reader Gespreksvoering Achtergrondinformatie Soorten vragen Actief Luisteren Slecht nieuws Gesprek Fasen in het gesprek Soorten Vragen In een gesprek kun je verschillende soorten vragen stellen. Al je
Nadere informatieKeten Palliatieve Zorg
Keten Palliatieve Zorg Wat is palliatieve zorg? Palliatieve zorg begint wanneer iemand te horen heeft gekregen dat hij/zij ongeneeslijk ziek is en behandeling niet meer mogelijk is. Dat is een harde boodschap
Nadere informatieKinderen op bezoek op de Intensive Care
Kinderen op bezoek op de Intensive Care Informatie voor ouders/verzorgers Als een ouder of een familielid op de Intensive Care is opgenomen, kan dit voor kinderen veel vragen oproepen. Kinderen hebben
Nadere informatiePsychosociale problemen bij kanker
INTERNE GENEESKUNDE Psychosociale problemen bij kanker Mogelijkheden voor begeleiding in het Laurentius ziekenhuis Deze brochure is bedoeld voor mensen waarbij de diagnose kanker is gesteld en voor hun
Nadere informatieOnderzoek naar de nazorg bij dikke darmkanker door de huisarts of de chirurg en het gebruik van een persoonlijke interactieve website (I CARE studie).
Onderzoek naar de nazorg bij dikke darmkanker door de huisarts of de chirurg en het gebruik van een persoonlijke interactieve website (I CARE studie). Verbetert de zorg na de behandeling van dikke darmkanker
Nadere informatieDerks & Derks B.V. Derks & Derks Interviewkalender Interviewtips met humor belicht. Tel. 033-472 80 87 www.derksenderks.nl. adviseurs in human talent
2012 Derks & Derks Interviewkalender Interviewtips met humor belicht. Derks & Derks Interviewkalender Weet wat je wil meten Voor een goed interview is een scherp functiebeeld noodzakelijk. Zorg ervoor
Nadere informatieHelemaal in paniek na diagnose kanker
Mens pagina 38 24 mei 2018 Helemaal in paniek na diagnose kanker Beeld istock tekst Aline de Bruin beeld istock U heeft kanker. Na het horen van deze diagnose volgt er voor kankerpatiënten vaak een medische
Nadere informatiePalliatieve zorg in het ZGT
30 oktober 2014 Mw. Dr. I.M. Oving Internist-Oncoloog Palliatieve zorg in het ZGT Op het juiste moment en de juiste plaats Namens het palliatief consult team Palliatieve zorg, op het juiste moment en de
Nadere informatieMentaliseren Bevorderende Therapie (MBT) voor cliënten met een borderline persoonlijkheidsstoornis
Mentaliseren Bevorderende Therapie (MBT) voor cliënten met een borderline persoonlijkheidsstoornis Informatie voor cliënten en hun verwijzers Mentaliseren Bevorderende Therapie voor cliënten met een borderline
Nadere informatieKinderen op bezoek intensive care Handreiking voor ouders.
Kinderen op bezoek intensive care Handreiking voor ouders www.nwz.nl Hoe vertel ik mijn kind(eren) dat zijn/hun vader, moeder of ander familielid ernstig ziek op de IC ligt? 3 Hoe bereid ik mijn kind voor
Nadere informatierapport ARBEIDSVERZUIM DOOR VRUCHTBAARHEIDSBEHANDELINGEN
Presentatie Freya bij overhandiging o rapport ARBEIDSVERZUIM DOOR VRUCHTBAARHEIDSBEHANDELINGEN Den Haag, 19 maart 2009 De praktijk aan het woord Wat is de aanleiding. a anleiding. Ongeveer een jaar geleden
Nadere informatiePATIËNTEN INFORMATIE. Psychosociale zorg. voor mensen met kanker
PATIËNTEN INFORMATIE Psychosociale zorg voor mensen met kanker 2 PATIËNTENINFORMATIE Door middel van deze informatiefolder wil het Maasstad Ziekenhuis u informeren over psychosociale zorg voor mensen met
Nadere informatieVoorlichtingsgesprek. chemo- en/of doelgerichte therapie. Dagbehandeling Oncologie
00 Voorlichtingsgesprek chemo- en/of doelgerichte therapie Dagbehandeling Oncologie De arts heeft met u gesproken over een behandeling met chemotherapie en/of doelgerichte therapie. Vóór het starten van
Nadere informatieOmgaan met kanker. Moeheid
Omgaan met kanker Moeheid Vermoeidheid is een veelvoorkomende bijwerking van kanker of de behandeling ervan. Ruim 60% van alle mensen zegt last van vermoeidheid te hebben, zelfs dagelijks. De vermoeidheid
Nadere informatiewaardering Zwolle Jonge mantelzorgers (jonger dan 18 jaar) zijn in de onderzoeken van de gemeente niet meegenomen,
Zwolle Rapportage Mantelzorg in beeld Resultaten uit onderzoeken onder mantelzorgers 2012 en 2014 De gemeente Zwolle wil de positie van de mantelzorger versterken en hun taak verlichten. Met de komst van
Nadere informatieWELKOM MARKERING VAN DE PALLIATIEVE FASE WORKSHOP COMMUNICATIE MET PATIËNT EN INFORMELE ZORG. door Nelly Troost
WELKOM MARKERING VAN DE PALLIATIEVE FASE WORKSHOP COMMUNICATIE MET PATIËNT EN INFORMELE ZORG door Nelly Troost GEGEVENS UIT DE CASUS Systeem dhr. Jansen 74 jaar MW. JANSEN 75 jaar Medisch/Zorgverlening
Nadere informatieHet slecht nieuws gesprek : een oncologische visie. Wesley Teurfs Medisch oncoloog ZNA Stuivenberg/Sint-Erasmus/Middelheim 04/06/2016
Het slecht nieuws gesprek : een oncologische visie Wesley Teurfs Medisch oncoloog ZNA Stuivenberg/Sint-Erasmus/Middelheim 04/06/2016 Het slecht nieuws gesprek 1. Inleiding 2. Doelstellingen 3. 10 stappen
Nadere informatie1.1. Het creëren van een veilige en vertrouwde omgeving
Pedagogisch Beleidsplan 1.1. Het creëren van een veilige en vertrouwde omgeving Een veilige en vertrouwde omgeving is de basis van waaruit een kind zich kan gaan ontwikkelen. Het is dus belangrijk dat
Nadere informatieOogcontact is zeer goed. Eens knikken ook. Men moet de klant laten merken dat men voor hem beschikbaar is.
43. VERKOOPSTECHNIEKEN 43.1.Verloop van een verkoop ----------------------------------- 1.Begroeting van de klant Oogcontact is zeer goed. Eens knikken ook. Men moet de klant laten merken dat men voor
Nadere informatieVroegtijdige zorgplanning
Vroegtijdige zorgplanning Manu Keirse Hoogleraar, Faculteit der Geneeskunde KU Leuven Ondervoorzitter Federatie Palliatieve Zorg Vlaanderen Het levenseinde voorzien 74 % sterven in zorgvoorzieningen 1/3
Nadere informatieBasisscholing Palliatieve Zorg voor artsen 2 november 2006 Nationaal Congres Palliatieve Zorg Sasja Mulder Onderwijs in palliatieve zorg in de medische specialisten opleiding 2001 2003 COPZ project ontwikkeling
Nadere informatiePsychosociale begeleiding
Borstkliniek Voorkempen Psychosociale begeleiding Borstkliniek Voorkempen Sofie Eelen psychologe AZ St Jozef Malle 9-12-2008 1 Diagnose van kanker Schokkende gebeurtenis Roept verschillende gevoelens en
Nadere informatieKlachtencommissie Huisartsenzorg Midden-Nederland. Uitspraak
Klachtencommissie Huisartsenzorg Midden-Nederland Uitspraak KERN: Klager verwijt de aangeklaagde huisarts dat deze hem preventief onderzoek naar darmkanker heeft geweigerd, dit ondanks zijn leeftijd en
Nadere informatieHoop doet leven, al is het maar voor even. Corine Nierop- van Baalen 15 april 2013 Amersfoort
Hoop doet leven, al is het maar voor even Corine Nierop- van Baalen canierop@diaconessenhuis.nl 15 april 2013 Amersfoort Inhoud Betekenis hoop palliatieve patiënten met kanker Moeilijkheden die hulpverleners
Nadere informatieDelier. Informatie voor familie en betrokkenen
Delier Informatie voor familie en betrokkenen Inleiding Op onze verpleegafdeling is een familielid, vriend(in) of kennis van u opgenomen. Tijdens uw bezoek aan de patiënt heeft u waarschijnlijk gemerkt
Nadere informatieOnderwerp: Acute verwardheid of delier
Onderwerp: 1 Informatie over acute verwardheid of delier Voor wie is deze folder bedoeld? Deze folder is bedoeld voor patiënten die worden opgenomen in het Ikazia Ziekenhuis. Zoals de verpleegkundige aan
Nadere informatieHandreiking slecht-nieuwsgesprek
V i a B e e l d K o p t e k s t 2 2 Handreiking slecht-nieuwsgesprek Hoe werkt het in de praktijk? Handreiking slecht-nieuwsgesprek Handreiking slecht-nieuwsgesprek 10 stappen om gesprek te structureren
Nadere informatieOndersteuning bij de diagnose kanker (de lastmeter)
Ondersteuning bij de diagnose kanker (de lastmeter) De diagnose kanker kan grote impact op u en uw naaste(n) hebben. De ziekte en de behandeling kunnen niet alleen lichamelijke klachten met zich meebrengen,
Nadere informatiePDS B e l a n g e n v e r e n
r a b l D e PDS B e l a n g e n v e r e n r m S y n d r o a o m i g e i n g k k i r P PDS in relatie tot anderen 2 PDS in relatie tot anderen Bij het Prikkelbare Darm Syndroom (PDS) is één van de symptomen
Nadere informatieAngststoornissen. Verzekeringsgeneeskundig protocol
Angststoornissen Verzekeringsgeneeskundig protocol Epidemiologie I De jaarprevalentie voor psychische stoornissen onder de beroepsbevolking in Nederland wordt geschat op: 1. 5-10% 2. 10-15% 15% 3. 15-20%
Nadere informatieVermoeidheid bij een neurologische aandoening
Vermoeidheid bij een neurologische aandoening Vermoeidheid is een algemeen verschijnsel bij verschillende neurologische aandoeningen. Vermoeidheid komt bijvoorbeeld veel voor na een beroerte, bij multiple
Nadere informatieAls genezing niet meer mogelijk is
Algemeen Als genezing niet meer mogelijk is www.catharinaziekenhuis.nl Patiëntenvoorlichting: patienten.voorlichting@catharinaziekenhuis.nl ALG043 / Als genezing niet meer mogelijk is / 06-10-2015 2 Als
Nadere informatieKanker. Inleiding. 1. Wat is kanker eigenlijk? 2. Verschillende soorten kanker
Kanker Inleiding Mijn spreekbeurt gaat over kanker patiënten. Ik hou mijn spreekbeurt hier over omdat er veel kinderen zijn die niet precies weten wat kanker nou eigenlijk is en omdat kanker heel veel
Nadere informatie1. Voorbeelden voor de aanpak van een goed gesprek rond zelfzorggeneesmiddelen 2. 2. Feedbackformulier structuur van het gesprek.5
COMMUNICATIETRAINING ZELFZORGADVIEZEN INHOUDSTAFEL 1. Voorbeelden voor de aanpak van een goed gesprek rond zelfzorggeneesmiddelen 2 2. Feedbackformulier structuur van het gesprek.5 3. Feedbackformulier
Nadere informatieEen kind helpen. na een misdrijf of verkeersongeluk. Slachtofferhulp 0900-0101. (lokaal tarief) na een misdrijf of een verkeersongeluk
Een kind helpen na een misdrijf of verkeersongeluk Slachtofferhulp H E L P T na een misdrijf of een verkeersongeluk 0900-0101 (lokaal tarief) Een misdrijf of een verkeersongeluk kan een diepe indruk bij
Nadere informatieZelfmanagement bij mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden door verstandelijke beperkingen
Zelfmanagement bij mensen met beperkte gezondheidsvaardigheden door verstandelijke beperkingen Een speciale uitdaging voor het huisartsenteam en het steunnetwerk Dr. Jany Rademakers, NIVEL Drs. Jeanny
Nadere informatieIn gesprek over chemotherapie
Catharina Kanker Instituut In gesprek over chemotherapie Bekijk de video over chemotherapie op www.catharinaziekenhuis.nl/folder-chemotherapie www.catharinaziekenhuis.nl Inhoud Verloop voorlichtingsgesprek...
Nadere informatieLuisteren: muziek (B1 nr. 1)
OPDRACHTEN LUISTEREN: MUZIEK www.nt2taalmenu.nl nt2taalmenu is een website voor mensen die Nederlands willen leren én voor docenten NT2. Iedereen die Nederlands wil leren, kan gratis online oefenen. U
Nadere informatieVerbindingsactietraining
Verbindingsactietraining Vaardigheden Open vragen stellen Luisteren Samenvatten Doorvragen Herformuleren Lichaamstaal laten zien Afkoelen Stappen Werkafspraken Vertellen Voelen Willen Samen Oplossen Afspraken
Nadere informatieMaaike Haalboom. Wilt u ons werk steunen? Word Vriend van Het Behouden Huys: www.behoudenhuys.nl/steun of scan de QR-code.
Maaike Haalboom Toen bij mijn man longkanker werd geconstateerd heb ik begeleiding gezocht bij Het Behouden Huys. In eerste instantie leek het goed te komen met mijn man en hebben we de behandelingen samen
Nadere informatieWat als ik niet meer beter word?
Wat als ik niet meer beter word? Als u te horen heeft gekregen dat u niet meer kunt genezen, is dat een harde boodschap. Deze boodschap roept veel vragen op, zoals: Deze folder is bedoeld voor mensen die
Nadere informatieVoel jij wat ik bedoel? www.psysense.be 17/5/2008
Voel jij wat ik bedoel? www.psysense.be 17/5/2008 Gevoel en emoties / definitie Emoties: in biologische zin: affectieve reacties. Prikkeling van dit systeem geeft aanleiding tot allerlei lichamelijke reacties.
Nadere informatieCommunicatie. ontvanger. zender. boodschap. kanaal. feedback
FEEDBACK GEVEN EN ONTVANGEN Communicatie coderen decoderen zender boodschap kanaal ontvanger feedback - interpretatiekader Communicatie LSD Techniek - Luisteren - Samenvatten - Doorvragen LSD Techniek
Nadere informatieWorkshop communicatie
Workshop communicatie Feedback is collegiale ondersteuning of toch niet? Wat wil de beroepsvereniging betekenen voor Verzorgenden en Verpleegkundigen? Wij willen onze beroepsgroepen in staat stellen hun
Nadere informatieSamen bouwen aan vertrouwen tussen patiënt, naasten en hulpverleners
Samen bouwen aan vertrouwen tussen patiënt, naasten en hulpverleners Introductie Nadenken en met anderen spreken over als je niet meer beter kunt worden is niet makkelijk. Over je levenseinde spreken kan
Nadere informatieRecent onderzoek in Vlaanderen en Nederland: wat zijn de noden van (ex-)kankerpatiënten en hun naasten na de behandeling?
Recent onderzoek in Vlaanderen en Nederland: wat zijn de noden van (ex-)kankerpatiënten en hun naasten na de behandeling? Hans Neefs Kennis en beleid, Vlaamse Liga tegen Kanker Vragen 1.Welke noden en
Nadere informatieInhoud. Aan jou de keuze 7. Niet alleen maar een boek 187. Auteurs 191. Dankwoord 197
Inhoud Aan jou de keuze 7 D/2012/45/239 - isbn 978 94 014 0183 8 - nur 248 Tweede druk Vormgeving omslag en binnenwerk: Nanja Toebak, s-hertogenbosch Illustraties omslag en binnenwerk: Marcel Jurriëns,
Nadere informatieVragenlijst Eerstelijns Psychologische Zorg
Vragenlijst Eerstelijns Psychologische Zorg UW EIGEN GEGEVENS Uw achternaam Uw voornaam Voorvoegsel Voorletter(s) Bent u: Man Vrouw Roepnaam Adres (straat + huisnummer) Postcode Woonplaats Geboortedatum
Nadere informatieCambriana online hulpprogramma
Dit is deel 1 van het online hulpprogramma van Cambriana. Verwerking van een scheiding 'Breaking up is hard to do' Neil Sedaka Een scheiding is een van de pijnlijkste ervaringen die je kunt meemaken in
Nadere informatieWat als ik niet meer beter word...
Wat als ik niet meer beter word... 1 Deze folder is bedoeld voor mensen die ongeneeslijk ziek zijn en voor hen die betrokken zijn bij een ziek familielid of een andere zieke naaste waarvan het levenseinde
Nadere informatiePalliatief Consult Team
Palliatief Consult Team Voor wie is deze folder bedoeld Deze folder is bedoeld voor patiënten en hun naasten voor wie het Palliatief Consult Team (PCT) in consult is gevraagd door de behandelend arts.
Nadere informatieFasen-theorie volgens Kübler-Ross
Fasen-theorie volgens Kübler-Ross 1 Fasen-theorie De fasen-theorie van bestaat uit vijf kernwoorden. Dit zijn: ontkenning, woede, marchanderen, depressie en aanvaarding. In schemavorm: Fase 1: Ontkenning
Nadere informatieLeven tot het einde PALLIATIEVE ZORG. Vzw CASSIERS Woon- en zorgcentrum. 7 e Geniestraat Houthulst
Leven tot het einde PALLIATIEVE ZORG Vzw CASSIERS Woon- en zorgcentrum 7 e Geniestraat 3 8650 Houthulst Laat dankbare herinneringen verder leven in momenten van verdriet zoals vogels zingen in de regen.
Nadere informatieMarjolein Luijendijk-Gombert Energetisch Counselor & Coach- Practitioner
Overeenkomst - Vermiste dieren - "Pets" Naam van het dier:... Familienaam:... Geboortedatum:... Soort dier:... Ras:... Adres:... Postcode:... Woonplaats:... Tel. prive:... Tel. werk:... Mobiel nummer:...
Nadere informatieminstens 80% van de respondenten akkoord + helemaal akkoord, minstens 80% van de respondenten niet akkoord + helemaal niet akkoord,
4.7. Itemlijst postenquête PST-leden In het onderstaande deel bespreken we de itemlijst die in de enquête voor de leden van het PST was opgenomen. De itemlijst werd samengesteld op basis van de definities
Nadere informatie