/CNCD Paul Magnette, Ontwikkelingssamenwerking in tijden van bezuinigingen, De Morgen,

Transcriptie

1 CONCEPTNOTA VOORBIJ HET PRINCIPE: NAAR EEN ARCHITECTUUR VOOR BELEIDSCOHERENTIE VOOR ONTWIKKELING IN BELGIË TER VOORBEREIDING VOOR DE STATEN GENERAAL VAN DE BELGISCHE ONTWIKKELINGSSAMENWERKING, 8 MEI /CNCD Ontwikkelingssamenwerking is een bevoegdheid die niet losgekoppeld kan worden van de andere beleidsdomeinen. Integendeel, ons beleid inzake onder andere economie, landbouw, buitenlandse handel, migratie, milieu, duurzame ontwikkeling of energie maakt of breekt ontwikkelingskansen. In al die terreinen moet er een soort ontwikkelingsreflex ingebouwd worden Paul Magnette, Ontwikkelingssamenwerking in tijden van bezuinigingen, De Morgen, Opzet van deze tekst Reeds verschillende jaren hameren de Belgische NGO s op het belang van beleidscoherentie voor ontwikkeling is tevreden dat minister Magnette van bij zijn aantreden heeft aangegeven dat beleidscoherentie voor ontwikkeling een speerpunt is van zijn beleid. Dinsdag 8 mei zit de minister hierover aan tafel met gehele sector tijdens de Staten Generaal voor Ontwikkelingssamenwerking wil graag snel een politieke vertaling van dat engagement. Tijdens een workshop op 26 april ll. ontmoetten de Belgische NGO s elkaar en bepaalden een aantal duidelijke aanbevelingen voor de minister. 2. Wat verstaan wij onder beleidscoherentie voor ontwikkeling? Met welke doelstellingen moet het beleid coherent zijn? Een coherent beleid heeft maar zin zolang de finaliteit de juiste is. De Belgische NGO s benaderen het concept vanuit een duidelijke mensenrechtenbenadering. Voor en CNCD betekent beleidscoherentie voor ontwikkeling dat elke beleidsbeslissing (op vlak van handel en investeringen, landbouw, klimaat, veiligheid, migratie, etc.) bijdraagt aan de verwezenlijking van het recht op duurzame ontwikkeling. Een coherent beleid voor ontwikkeling is dus gericht op duurzame, menselijke ontwikkeling als basisrecht voor iedereen waarbij een waardig leven voor individu en de groep gegarandeerd is binnen een open, democratische en vreedzame samenleving. 3. Wat is het belang voor NGO s? Beleidscoherentie voor ontwikkeling is een uitgesproken politieke kwestie. Een coherent beleid gericht op duurzame menselijke ontwikkeling moet een duidelijke prioriteit zijn van alle regeringsverantwoordelijken en departementen. Slechts 13% van de huidige financiële 1

2 transfers tussen Noord en Zuid gebeuren onder de vorm van ontwikkelingssamenwerking. 1 Ontwikkelingssamenwerking speelt dus een belangrijke, maar relatief beperkte rol in ontwikkeling. Een coherent beleid voor ontwikkeling op alle beleidsterreinen zal dus een veel grotere impact op ontwikkeling hebben. Beleidscoherentie voor ontwikkeling staat reeds geruime tijd hoog op de agenda van de Belgische NGO s voor ontwikkelingssamenwerking. Zowel als CNCD formuleerden de afgelopen jaren verschillende aanbevelingen voor een versterking van beleidscoherentie voor ontwikkeling. In zijn jaarrapport van 2008 vroeg een duidelijk politiek engagement en politieke durf van de gehele Belgische regering, een duidelijke coördinerende rol van de minister bevoegd voor ontwikkelingssamenwerking, een grondig debat over de nodige institutionele mechanismen om beleidscoherentie voor ontwikkeling te kunnen garanderen en een verplichte rapportage over de inspanningen op het vlak van beleidscoherentie in het parlement. Voor de Belgische NGO s valt beleidscoherentie voor ontwikkeling niet te herleiden tot een administratieve aangelegenheid waarbij een bureaucratische structuur wordt gecreëerd die van bovenaf en post-factum de coherentie evalueert. Beleidscoherentie voor ontwikkeling kan pas bereikt worden wanneer ontwikkelingsdoelstellingen centraal staan in het beleidsproces op alle terreinen. 4. Hoe wordt de Belgische beleidscoherentie voor ontwikkeling geëvalueerd? Sinds 2000 voert de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) Peer Reviews van de leden uit. Daarbij wordt gekeken naar gemaakte inspanningen op vlak van beleidscoherentie voor ontwikkeling met een focus op institutionele innovatieprocessen en uitwisseling. 2 De meest recente peer review van België uit 2010 wijst op het ontbreken van een ondubbelzinnig politiek engagement m.b.t. beleidscoherentie voor ontwikkeling. Het rapport vraagt België een expliciet beleidstandpunt aan te nemen that confirms the commitment of all ministeries to policy coherence for development and outlines how it will seek to ensure that all its policies support its development objectives 3 en werk te maken van institutionele kaders en instrumenten om dat beleid te implementeren en op te volgen. Voorts moet België meer gebruik maken van de bestaande analytische capaciteit van NGO s en universiteiten om de impact van bepaalde beleidsbeslissingen op ontwikkeling te evalueren is tevreden dat minister Magnette van bij zijn aantreden heeft aangegeven dat beleidscoherentie voor ontwikkeling een speerpunt is van zijn beleid. In verschillende verklaringen pleitte de minister voor een ontwikkelingsreflex in het Belgische beleid in zake economie, landbouw, buitenlandse handel, migratie, milieu, duurzame ontwikkeling, energie, etc. 4 Vooralsnog is echter nog niet duidelijk hoe de minister die ontwikkelingsreflex in de praktijk ziet en welk mechanisme spijkerharde garanties voor een meer coherent beleid voor ontwikkeling oplevert. 1 Algemene Beleidsnota Overheidsbedrijven, Wetenschapsbeleid, Ontwikkelingssamenwerking en Grootstedenbeleid, Belgische Kamers van Volksvertegenwoordigers, Doc /021, 2011/12/23, p DAC-OESO, DAC Peer Review of Belgium, 2010, 4 Paul Magnette, Ontwikkelingssamenwerking in tijden van bezuinigingen, De Morgen,

3 5. Concrete voorstellen en aanbevelingen voor een institutioneel mechanisme voor beleidscoherentie voor ontwikkeling Volgens de OESO heeft een coherent beleid voor ontwikkeling 3 belangrijke dimensies of bouwstenen 5 : 1. Een duidelijk politiek engagement 2. Coördinatiemechanismen gericht op een coherent beleid 3. Systemen voor monitoring, analyse en rapportage In deze tekst stellen we een aantal prioritaire werven voor om een meer coherent beleid voor ontwikkeling te garanderen. In deze fase van het debat geven we enkel een aantal principes weer voor een coherentie-mechanisme zonder in te gaan op de technische details die verder moeten uitgewerkt worden binnen specifieke werkgroepen. In elk van deze werven zien we twee voorwaarden die vervuld moeten zijn om daadwerkelijk tot een meer coherent beleid te komen. In eerste instantie is het cruciaal dat het besluitvormingsproces in die verschillende terreinen transparant wordt, niet alleen wat betreft Belgische, nationale bevoegdheden maar ook wat betreft de standpunten die België inneemt op Europees en internationaal niveau. Een onbekend beleid, kan nooit coherent zijn met ontwikkeling. Ten tweede is de betrokkenheid en consultatie van het middenveld in een architectuur voor beleidscoherentie voor ontwikkeling een sine qua non. 5.1 Een blijvend engagement op hoog niveau Het algemeen beleid kan slechts coherent zijn met de duurzame menselijke ontwikkeling, wanneer het voorwerp vormt van een permanent politiek engagement op voldoende hoog niveau. Een eerste belangrijke rol ligt dan ook bij de eerste minister als bewaker van een regeerakkoord waarin beleidscoherentie voor ontwikkeling als cross-cutting issue is opgenomen voor alle beleidsterreinen. Voor de Belgische NGO s moet dat engagement een permanent karakter krijgen. Daarom pleiten en CNCD voor een wettelijke verankering van het concept beleidscoherentie voor ontwikkeling, bij voorkeur in een nieuwe coherentiewet. Deze wet moet o.a. toelaten de internationale engagementen op vlak van beleidscoherentie voor ontwikkeling te vertalen, vooral door het Verdrag van Lissabon op Europees niveau (via een instemmingswet bv.). De wet moet bovendien een erkenning en engagement door de verschillende regeringen (federaal, regionaal en communautair) van een transversaal beleidsprincipe vastleggen: Verzekeren dat alle Belgische beleidsbeslissingen bijdragen aan de verwezenlijkingen van het fundamenteel recht op duurzame ontwikkeling. Een interministeriële conferentie, voorgezeten door de eerste minister, kan een garantie zijn voor een permanent karakter van het politieke engagement voor beleidcoherentie voor ontwikkeling. De interministeriële conferentie wordt minstens jaarlijks georganiseerd en is verantwoordelijk voor een interministerieel werkplan dat de prioriteiten vastlegt, de vorderingen (of gebrek daaraan) vastlegt en bijstuurt. Het secretariaat van die conferentie valt 5 OECD, Building Blocks for Policy Coherence for Development,

4 onder verantwoordelijkheid van de minister die ontwikkelingssamenwerking in portefeuille heeft. 5.2 Welke toolbox voor een coherent beleid voor ontwikkeling? Voor een coherent beleid voor ontwikkeling zijn doeltreffende middelen en instrumenten nodig om beleidsmaatregelen te coördineren en incoherenties op te sporen en aan te pakken. Beleidscoherentie voor ontwikkeling is geen afzonderlijke activiteit, maar een onderdeel van het dagelijkse proces van beleidsvorming. Effectieve tools zijn dan ook gericht op het mainstreamen van beleidscoherentie voor ontwikkeling. Buitenlandse voorbeelden kunnen daarbij ter inspiratie dienen, maar er bestaat geen blauwdruk voor beleidscoherentie voor ontwikkeling. De specifieke aanpak van die landen kan niet zomaar overgeplant worden naar de Belgische context. Hierbij geven we een overzicht van de bestaande coördinatiemechanismen op Belgisch niveau die de bedoeling hebben beleidscoherentie voor ontwikkeling te bevorderen. Vandaag zijn deze coördinatiemechanismen zeer sterk gericht op het versterken van synergiëen tussen de zogenaamde 3D + Law and Order (diplomatie, defensie, ontwikkeling, veiligheid en politie): Coormulti: coördinatie van multilaterale zaken binnen FOD Buitenlandse Zaken, Handel en OS DGE: coördinatie van Europese stellingnamen in FOD Buitenlandse Zaken Interdepartementele Werkgroep voor Centraal Afrika Interdepartementele Werkgroep m.b.t. Resolutie 1325 van de VN Veiligheidsraad Coördinatie rond burgerlijk en militair engagement in Afghanistan en DRC. Coördinatiecomité Internationaal Milieubeleid met vertegenwoordigers van buitenlandse zaken, OS en milieuadministratie van federaal en gewestelijk niveau. Informele platformen Voor en CNCD is het belangrijk de beleidscoördinatie een duidelijke ontwikkelingsfinaliteit te geven. Daartoe zien we volgende instrumenten: 1. Een Eenheid Coherentie binnen DGD, onder verantwoordelijkheid van de minister die ontwikkelingssamenwerking in portefeuille heeft, met volgend mandaat: - secretariaat van de interministeriële conferentie en realisering van jaarlijks werkplan voor beleidscoherentie voor ontwikkeling - waakt over de uitvoering van het interministeriële werkplan binnen de verschillende bestaande coördinatiemechanismen waar een coherentietest verplicht is - een duidelijke aanwezigheid in andere beleidseenheden dan ontwikkelingssamenwerking met impact op ontwikkelingslanden - organiseert geregelde consultatie met het maatschappelijk middenveld in functie van de opvolging van het jaarlijks werkplan. 2. Coherentietesten in de interdepartementele coördinatie De interdepartementele coördinatievergaderingen, die de vertegenwoordigers van de federale administratie met de gewesten en gemeenschappen groeperen, bestaan reeds voor 4

5 alle beleidsdomeinen. Beleidscoherentie voor ontwikkeling dient op de agenda van al deze coördinatievergaderingen te staan. Voor elk beleidsterrein moet daarom een protocol worden opgesteld dat duidelijk vaststelt waar en wanneer dergelijke test wordt uitgevoerd, wie daarvoor verantwoordelijk is, etc. Het middenveld wordt geconsulteerd bij de opmaak van dergelijke protocollen en krijgt inzage in de concrete resultaten en CNCD pleiten voor transparante en geformaliseerde coördinatiemechanismen waarbij een duidelijke coherentietoets wordt gekoppeld aan de te nemen beslissingen, alsook bij de begrotingsopmaak. De brede maatschappelijke impact van die coördinatieoefening is te groot om informeel, achter gesloten deuren te gebeuren zonder enige vorm van consultatie en democratische controle. Consultatie van verschillende stakeholders en democratische controle door het parlement, vanaf de voorbereidende fase van te nemen beslissingen, moeten wettelijk verankerd worden. 5.3 Monitoring, analyse en rapportage Beleidscoherentie voor ontwikkeling heeft pas zin wanneer het ook gepaard gaat met investeringen in onderzoek, monitoring en evaluatie. België heeft geen systeem geïnstalleerd voor het verzamelen en analyseren van de impact van specifieke beleidsterreinen op ontwikkeling, noch voor de rapportage aan het parlement en het publiek. Het engagement in de akkoorden met minister Michel in 2009 bleef een lege doos en binnen de administratie is niemand gemandateerd om coherentieissues op te volgen. 6 Enkel de NGO-koepels deden inspanningen om het Belgische internationale beleid van beleidscoherentie voor ontwikkeling te evalueren. 7 Voor en CNCD is het van essentieel belang dat analyse en monitoring reeds voorafgaand aan de besluitvorming gebeurt doorheen de ganse overheidsadministratie ( whole of administration -approach) en als een consultatief proces wordt opgevat. Analyse en monitoring moeten deel uitmaken van een beleidscyclus en zowel voorafgaand, tijdens als na concrete beleidsmaatregelen gebeuren. Om die opvolging te verzekeren, zien we volgende maatregelen: 1. Opvolging in het parlement Het parlement onderzoekt en volgt de realisering van het jaarlijks coherentiewerkplan op : daartoe organiseert het jaarlijks een openbaar debat en presenteert het jaarlijks rapport van de bijzondere commissaris voor coherentie. 2. Bijzondere Commissaris De bijzondere commissaris heeft een onafhankelijk statuut van de politiek. De commissaris is verantwoordelijk voor de opmaak van een jaarlijks vooruitgangsrapport op vlak van beleidscoherentie voor ontwikkeling, voorgesteld en voorwerp van een parlementair debat. 6 DAC-OESO, DAC Peer Review of Belgium, 2010, , Jaarrapport 2008,

6 De Commissaris bewaakt bovenstaand proces, evalueert en doet aanbevelingen. De commissaris kan klachten ontvangen van betrokken partijen in het proces. 6. Conclusie Beleidscoherentie gericht op duurzame menselijke ontwikkeling botst op sterke belangen waarvan die ontwikkeling vaak geen deel uitmaakt en is daarom zeer moeilijk te bereiken. Coherentie is daarom dan ook een uitgesproken politieke aangelegenheid die niet mag herleid worden tot een administratieve activiteit. Beleidscoherentie voor ontwikkeling moet dus in eerste instantie een duidelijk engagement zijn van de gehele regering, op alle niveaus. Een aantal effectieve institutionele mechanismen en instrumenten kunnen daarnaast wel bijdragen tot een coherent beleid voor ontwikkeling. Voor de Belgische NGO s is het daarom van fundamenteel belang dat coördinatie en afstemming tussen beleid transparant en formeel gebeurt zodat duidelijk wordt welke beslissingen door wie worden genomen. Institutionele mechanismen en instrumenten moeten gericht zijn op het versterken van democratische controle en consultatie binnen de besluitvorming /CNCD Mei