Het meten en beoordelen van contrasten

Transcriptie

1 Het meten en beoordelen van contrasten S. Danschutter Labo Duurzame Ontwikkeling WTCB 09/03/2010

2 Meten en beoordelen van contrast Het belang van contrasten Specifiek voor personen met een visuele beperking In functie van de situatie Terminologie Beoordelen van contrasten Referenties Conclusies Meten van contrasten Methodes Toestellen en locatie Conclusies

3 Het belang van contrasten GOED Belang van contrasten bij het uitvoeren van bepaalde taken/activiteiten: Voorbeeld: sanitaire voorzieningen SLECHT

4 Het belang van contrasten GOED Belang voor de oriëntatie en circulatie in het gebouw Voorbeeld: contrast tussen binnendeur en omlijsting en de muur/ aanduiding van een verdieping SLECHT

5 Het belang van contrasten Belang voor de oriëntatie en circulatie in het gebouw Aan te bevelen reflectiecoëfficiënten voor vloeren, wanden, plafonds volgens NBN EN : Oppervlak Reflectiecoëfficiënt Plafond 0,6 0,9 Wanden 0,3 0,8 Werkoppervlak 0,2 0,6 Vloer 0,1 0,5 BS 8300 Design of building and their approaches to meet the needs of disabled people: The Light Reflection Value (LRV) of a wall should be 30 points different from that of the ceiling and of the floor. To avoid giving the wrong impression about the size of a room, skirting should have the same LRV as the wall so that the junction between the skirting and the floor marks the extent of the room

6 Het belang van contrasten Belang voor het lokaliseren van bepaalde voorzieningen Voorbeelden: schakelaars, handgrepen, liftknoppen,...

7 Terminologie Spectrale ooggevoeligheid: Alle fotometrische grootheden houden rekening met de spectrale ooggevoeligheid: Lichtstroom, lichtsterkte, luminantie, verlichtingssterkte,... Licht elektromagnetische golven 380 tot 760 nm = zichtbaar spectrum Maximale ooggevoeligheid voor 555 nm Licht heeft een belangrijke invloed op het waarnemen van contrasten Bron: UCL

8 Terminologie Kleurweergave- index: De kleurweergave- index van een lichtbron is het vermogen van die lichtbron om de verschillende kleuren van het zichtbaar spectrum van het verlichte voorwerp weer te geven Het wordt gekenmerkt door de index IRC of Ra, een getal zonder eenheid, variërend van 0 tot 100 Een lichtbron met IRC > 80 geeft aanleiding tot redelijke kleurweergave Een lichtbron met IRC >90 geeft aanleiding tot goede kleurweergave Voor het waarnemen van contrasten is het belangrijk dat kleuren correct worden weergegeven

9 Terminologie

10 Terminologie Luminantie [cd/m²]: De luminantie van een oppervlak is de verhouding tussen de lichtsterkte van dat oppervlak in de waarnemingsrichting en de schijnbare oppervlakte van dat oppervlak in de beschouwde richting (luminance L) Zoals het begrip lichtsterkte is het een vectorgrootheid die rekening houdt met de waarnemingsrichting Eén van de fundamentele fotometrische grootheden omdat het deze en deze alleen is, waarvoor ons oog gevoelig is. De verhouding L 1 /L 2 kan worden gebruikt om het contrast tussen 2 oppervlakken te beoordelen Zie meten van contrast

11 Terminologie Reflectie [-,points, %]: De reflectiecoëfficiënt (r) van een oppervlak: Verhouding tussen de totale door dit oppervlak teruggekaatste lichtstroom en de totale invallende lichtstroom Light Reflection Value/ LRV (BS 8493): Proportion of visible light reflected by a surface, weighted for the sensitivity to light of the human eye This is equivalent to CIE Tristimulus Y 10 when viewed under illuminant D 65 and when measured with the appropriate specimen and measurement geometry De reflectiecoëfficiënt = Light Reflection Value

12 Terminologie Reflectie speculair: Het invallend licht en het uitgezonden licht maken dezelfde hoek ten opzichte van de normaal loodrecht op het beschouwde oppervlak Reflectie diffuus: Het weerkaatste licht wordt in alle richtingen met dezelfde intensiteit uitgezonden Reflectie - tussenvormen

13 Terminologie

14 Terminologie Glans: Glans, in het Engels gloss genoemd is hinderlijk voor het waarnemen van contrasten: Afhankelijk van het gebruikte materiaal/oppervlak Afhankelijk van de vorm van het beschouwde object Afhankelijk van de positie van de waarnemer Afhankelijk van de positie van het lichtpunt Meten van glans: NBN EN ISO 2813 (1999): Verven en vernissen metingen van de glans (spiegelende reflectie) van niet-metallieke verflagen onder 20, 60 en 85

15 Terminologie Glans: 20 High gloss Semi-gloss 85 Low gloss 85 Glans R R proefstuk s tan daard (60 spec) x100 (60 spec) Bron: KAHO Sint-Lieven Laboratorium voor lichttechnologie

16 Terminologie Verblinding: Verblinding wordt veroorzaakt door een slechte verdeling van de luminantie in het gezichtsveld of door een te hoge luminantie in het algemeen Directe verblinding rechtstreeks veroorzaakt door een lichtbron Indirecte verblinding onrechtstreeks veroorzaakt door de weerkaatsing van een lichtbron op een oppervlak Verblinding door reflectie Verblinding door het sluiereffect Verblinding leidt tot een vermindering van het vermogen van het individu om voorwerpen te onderscheiden

17 Terminologie

18 Terminologie Contrast: Luminantiecontrast: Verhouding tussen de luminanties van twee gelijktijdig of achtereenvolgens waargenomen oppervlakken Kleurcontrast Juxtapositie, gelijktijdig of achtereenvolgens, van twee in de ruimte of in de tijd, verschillend gekleurde oppervlakken. Bij uitbreiding, overeenstemmende subjectieve beoordeling (contrastgewaarwording) Personen met een visuele beperking zijn vooral gevoelig voor luminantiecontrast en niet zozeer voor kleurcontrast

19 Beoordelen van contrasten - referenties Eerste conclusies: Uit de terminologie blijkt dat heel veel externe factoren een invloed hebben op het waarnemen van contrasten Het correct gebruik van kleuren is een belangrijk maar niet het enige criterium voor goed contrast Personen met een visuele beperking zijn vooral gevoelig voor een verschil in luminantie, eerder dan een verschil in kleur

20 Beoordelen van contrasten - referenties Beoordelen van kleurverschillen: PTV : geprefabriceerde architectonische en industriële elementen van sierbeton Kleurverschil: E ( L)² ( a)² ( b)² L*a*b kleurwaarden ontwikkeld in 1976 door CIE om de kleurweergave te verbeteren. L gaat van 0 (zwart) tot 100 (wit) - helderheid a gaat van -60 (groen) tot +60 (rood) b gaat van -60 (blauw) tot +60 (geel) Personen met een visuele beperking zijn vooral gevoelig voor luminantieverschillen en niet zozeer voor een verschil in tint of saturatie

21 Beoordelen van contrasten - referenties Buitenlandse referenties: BS 8300: Design of buildings and their approaches to meet the needs of disabled people code of practice Criteria vastgelegd via onderzoek bij slechtzienden University of Reading Research Group for Inclusive Environments Bron: RGIE Research Group for Inclusive Environments

22 Beoordelen van contrasten - referenties Buitenlandse referenties: BS 8300: Design of buildings and their approaches to meet the needs of disabled people code of practice Annex B: using light reflectance value (LRVs) to assess visual contrast The main feature of a surface, which appears to be strongly correlated with the ability of blind and partially sighted people to identify differences in colour, is the amount of light the surface reflects, or its light reflectance value (LRV).» LRV = 0 perfect zwart oppervlak» LRV = 100 perfect wit oppervlak LRV1 - LRV2 30% geeft goed contrast LRV1 - LRV2 20% geeft aanvaardbaar contrast* *Bijkomende voorwaarden: grote oppervlakken + minimale verlichtingssterkte van 200 lx op het beschouwde oppervlak

23 Beoordelen van contrasten - referenties Buitenlandse referenties: ADAAG Americans with Disabilities Act, Accessibility Guidelines Institut Nazareth & Louis Braille (LRV1 - LRV2)/LRV1 70% geeft goed contrast LRV1/LRV2 30% geeft goed contrast analoog L1/L2 1/3 geeft goed contrast

24 Beoordelen van contrasten - conclusies Buitenlandse referenties samenvattende grafiek BS 8300 : goed contrast BS 8300 : aanvaardbaar contrast ADAAG : goed contrast Lichte kleuren (hoge LRV) is ADAAG strenger Donkere kleuren (lage LRV) is BS 8300 strenger Aan te bevelen kleurgebruik

25 Beoordelen van contrasten - conclusies Kleur RAL - kleurcode Theoretische Reflectiecoëfficiënt Gemeten Reflectiecoëfficiënt Wit Geel Beige Oranje Roze Groen Grijs Purper Blauw Bruin Rood Zwart Zwart Rood Bruin Blauw Purper Grijs Aan te bevelen kleurgebruik Groen Roze Oranje Beige Geel Wit

26 Beoordelen van contrasten - conclusies Goed contrast, zowel volgens de ADAAG als de BS 8300 aan te bevelen kleurgebruik Goed contrast volgens de ADAAG, aanvaardbaar contrast volgens de BS 8300 Goed contrast volgens de ADAAG, zwak contrast volgens de BS 8300 Goed contrast volgens de BS 8300, zwak contrast volgens de ADAAG Aanvaardbaar contrast volgens de BS 8300, zwak contrast volgens de ADAAG Zwak contrast, zowel volgens de ADAAG als de BS 8300 Geel/Blauw: goed contrast, zowel volgens de ADAAG als de BS 8300 Roze/Beige: aanvaardbaar contrast volgens de BS 8300, zwak contrast volgens de ADAAG Roze/Groen: zwak contrast, zowel volgens de ADAAG als de BS 8300

27 Meten van contrasten - methodes BS 8493 Aard van het oppervlak Toestel & locatie: Luminantiemeter Colorimeter of spectrofotometer Conclusies

28 Meten van contrasten - methodes BS 8493 (2008): Ligth Reflectance value (LRV) of a surface method of test Toepassingsdomein Expliciete vermelding dat de norm niet geschikt is voor meting in situ Beschrijving van meetapparatuur Voorbereiding van het proefstuk Omschrijving testprocedure Overzicht van verschillende kleuren en hun LRV

29 Meten van contrasten - methodes Aard van het oppervlak: Voor men kan starten met het uitvoeren van een meting moet het oppervlak aan bepaalde voorwaarden voldoen: Opaak, vlak en diffuus oppervlak (meeste bouwmaterialen) Geen glasoppervlakken Geen spiegelende oppervlakken Voorbeelden: geschilderde oppervlakken, tapijten (kortpolig), materialen (hout, beton,...). Textuur: vlak BS 8493: Texture < 2 mm Geen fosforescerende, fluorescerende, retroreflecterende of lichtgevende oppervlakken

30 Meten van contrasten - methodes Meting met een luminantiemeter: L1/L2 1/3: Meting in situ: Opaak oppervlak Perfect diffuus oppervlak (luminantie is richtingafhankelijk) Voorzichtig bij de beoordling van kleuren met lage LRV ( LRV LRV2 ) L % 1/ 3 LRV L 1 L 1 L 2 geen conclusie mogelijk 2

31 Meten van contrasten - methodes Colorimeter of spectrofotometer [LRV 1 -LRV 2 ]/LRV 1 70% [LRV 1 -LRV 2 ] 30% Meting van de LRV of reflectiecoëfficiënt = Y Totale hoeveelheid gereflecteerd licht Met ingebouwde lichtbron: A, C, D50, D65,... Externe lichtbronnen (die kunnen variëren) worden uitgesloten Meting conform BS 8493 enkel in labo-omstandigheden

32 Meten van contrasten - conclusies Conclusies: Meting LRV/reflectiecoëfficiënt heeft vooral tot doel vooraf te bepalen of 2 kleuren goed contrast opleveren In situ is meting mogelijk: Benaderend Geen garantie voor goed contrast De aard van het oppervlak is belangrijk: opaak, diffuus/speculair, textuur,... De aard van de verlichting is belangrijk: gelijkmatig, kleurweergave-index, verlichtingssterkte Door verschillende normatieve referenties naast elkaar te plaatsen is een onderbouwde keuze van kleur mogelijk

33 Dank voor uw aandacht Contactgegevens Tel: 02/