Road Map Smart City Den Haag. Samen naar een Slimme Stad

Transcriptie

1 Road Map Smart City Den Haag Samen naar een Slimme Stad

2 Management samenvatting De noodzaak van Smart City Den Haag: Economisch belang om mee te gaan in digitalisering en verbeteren innovatie klimaat: ICT en technologie zijn van strategisch belang, ook voor werkgelegenheid; Meer doen met minder vereist slimmer omgaan met middelen; We kunnen meer met High Tech & Telecom, hier zijn nog barrières te doorbreken. Wat is het doel van Smart City Den Haag? Betrokken partijen willen in de periode een extra impuls geven aan concurrentiepositie, kwaliteit van leven en duurzaamheid van Den Haag, door in samenwerking met vertegenwoordigers van Triple Helix in en om de stad, pilots en projecten vorm te geven, met innovatieve inzet van technologie. De projecten zijn gericht op een slimmere benutting van bestaande infrastructuur, mensen en middelen. Realiseren van werkgelegenheid is een belangrijke spin off van het project; de projecten zelf genereren werk én dragen bij aan aantrekkelijkheid van de stad, voor consumenten, bedrijven en kenniswerkers. Doelstellingen Smart City Den Haag: 6 smart projecten in 2014 Realisatie van Roadmap in de periode Beter klimaat voor innovatie: o Duidelijk aanspreekpunt en korte lijnen binnen gemeente o Verbinding vraag en aanbod, samenwerking Triple Helix rond relevante thema s o Cross-sectoraal leervermogen vergroot o Benodigde digitale infrastructuur aanwezig Strategische inzet van technologie, ICT en Open Data o Bijdrage aan visie en beleidsvorming op inzet van ICT en Open data op verschillende domeinen, in overleg met het veld Den Haag op de kaart als Smart City Doelen per Thema 2018: <<doelen specificeren met veld/vraagpartijen en beleidseigenaren>> Veiligheid: Den Haag loopt (wereldwijd) voorop bij de inzet van ICT en Open Data voor veiligheid Den Haag is de Silicon Valley op gebied van Veiligheid. Quality of Life: Vestigingsklimaat voor ondernemers en burgers is optimaal door beschikbare digitale infrastructuur en inzet van open data en apps ter verhoging vna leefbaarheid. Gemeente Den Haag heeft de beste digitale publieke dienstverlening van Nederland. Energie: 20% energie reductie door slimmer sturen op gebruik, en faciliteren van decentrale opwekking. Twee energieneutrale wijken. Onderwijs: Human Capital van Den Haag is digitaal vaardig; leerroutes en aansluiting onderwijs arbeidsmarkt in ICT en telecomsector, en Security. Mobiliteit: Geen files meer: Optimale verkeers-routering en optimaal gebruik OV dmv inzet van sensoren, open data, informatieschermen en apps. Zorg: Zorgkosten omlaag en kwaliteit omhoog, door slimmer (Multi channel) voorlichten, informeren en dienst verlenen, burger regie geven,

3 mantelzorger actiever inzetten, personalized medicine en samenwerking 1 e en 2 e lijn. Publieke ruimte: Slimmere, beter gefaciliteerde (public wifi) publieke ruimte, integratie van functies. Nieuwe winkelconcepten, zoals smart shopping, houdt winkelend publiek betrokken en draagt bij aan bruisend winkel en cultuurcentrum. Infrastructuur: Infrastructuur optimaal voor realisatie toepassingen: 80% FTTH, 30% cross sectorale Open Data, er komen meer gebouwen en plekken met snel en publiek toegankelijk internet. Wat is Smart? Smart is: slim sturen op mensen en middelen gericht op betere leefbaarheid, duurzaamheid, concurrentiepositie met inzet van technologie zelfredzaamheid / participatie van burger vergroten Afnemer betrekken en in co-creatie realiseren: burger, bedrijven, kennisinstellingen, andere overheden Wat levert het op? Den Haag aantrekkelijker voor bedrijven, bezoekers en bewoners Meer veerkracht door vergroot innovatief vermogen Meer werkgelegenheid Verbeterde leefbaarheid Duurzamere stad: Besparing van kosten en energie Hoe pakken we het aan? Organiseren van doorzettingsmacht voor kansrijke innovatieve projecten, onder meer door korte lijnen binnen gemeente; Betrekken diensten bij formuleren agenda en doelen per thema; Verbinden van vraag en aanbod, faciliteren samenwerking in Triple Helix; Betrekken burger bij projecten / organiseren Living Lab ; Leren van andere steden en inkopen van proven concepts; Aantrekken / organiseren van budget (EU, Rijk, Gemeente); Een infrastructuur over sectoren heen: o Ontsluiting van open data en stuurinformatie o Een Backbone (ICT infrastructuur) waarop oplossingen kunnen draaien Zichtbaar maken van resultaten en daarmee verbetering van reputatie en aantrekkelijkheid Den Haag als innovatieve stad. Op welke thema s en projecten willen we investeren? Onderscheiden op Veiligheid (the Hague Cyber Resilient) en Quality of Life: hierop innoveren. Projecten Veiligheid en Quality of Life kunnen ook onder de noemer van een van de andere thema s worden gerealiseerd (bv publieke ruimte of mobiliteit), daarom staan zij horizontaal in het schema. Overige thema s (Energie, Onderwijs, Mobiliteit, Zorg, Publieke ruimte) ook op orde brengen, maar hierin kan Den Haag een meer volgende positie in nemen, dwz zo veel mogelijk hergebruiken van proven concepts uit andere steden. Binnen deze thema s wel voor Den Haag onderscheidende innovatieve projecten uitlichten (bv warmte netten). Projecten selecteren op basis van (zie volledige criteria in document):

4 o Aantoonbare bijdrage aan werkgelegenheid, bedrijvigheid, leefbaarheid of meerwaarde voor de burger door oplossing van maatschappelijke problemen; o Haalbaarheid van het project: hoe verhouden kosten en inspanningen zich tot de baten. o Voorlopige Longlist is hieronder opgenomen Infrastructuur is een basis voorziening, de backbone waar wellicht grootste focus op moet zijn. Het belang van goede infrastructuur is: Dit thema bestaat uit: o Kennis: faciliteren van innovatie door het delen van kennis o Open data: actief bevorderen van beschikbaarheid, toegankelijkheid en beleid o Mobile: 2G, 3G, 4G, Public Wifi o Vast: FTTH,. Longlist projecten: Dit zijn de projecten waar op dit moment bij gemeente en founding fathers de meeste energie voor is en die het meest kansrijk worden ingeschat. In 2014 worden 6 projecten gekozen die direct worden opgepakt en een roadmap vastgesteld. Afhankelijk van de uitwerking van de gezamenlijke financiering en Governance zal de rol van de gemeente bij de keuze van projecten meer of minder sturend zijn. Voor de gemeente ligt de focus op het betrokken krijgen van bewoners en ook zakelijke ICT afnemers/ vraagpartijen bij Smart City projecten en het in beeld krijgen van hun wensen, behoeften en ideeën. 1. Smart Meter: Geheel Den Haag aan de slimme meter op een wijze waar de klant wat aan heeft. Positionering aanbieding slimme meter binnen de context van Smart City Den Haag 2. Open Energielab Vogelwijk energie(k) : Faciliteren Vogelwijk Energie(k): verbinden met een (grootschalig) energie project 3. Nieuwe Energie coöperaties: Faciliteren Groene Regentes (en vergelijkbare initatieven), verbinden met (grootschalig) energie project. 4. Warmteambitie in relatie tot de gasvervanging in Den Haag: Uitnutten andere opties dan traditionele vervanging gasnetten bijvoorbeeld in de wijk Laak (zoals bij Energierijk Den Haag) 5. Smart lighting: slim gestuurde energiezuinige lantaarnpalen. Optie: andere functies (wifi, energie, camerafunctie) integreren in camera. 6. Smart shopping: Ontwikkelen van nieuwe winkelconcepten; apps en internet inzetten om winkelbeleving in de (binnen)stad te ondersteunen en detailhandel in (binnen)stad te ondersteunen. 7. Evenementveiligheid: slimme state of the art ict oplossingen maken Den Haag veilig voor (grote) evenementen. 8. BART (Burger Alert Real Time): innovatieproces in proeftuin omgeving met als doel het creëren van een veiliger leefomgeving door versterking van de heterdaadkracht en vermindering van het aantal High Impact Crimes (HIC),. Dit doen we door versterken burgerparticipatie, organiserend vermogen van gemeente en NP en ontwikkelen technisch platform. 9. Open data: 30% open data cross sectoraal- bestaande gegevens bronnen ontsluiten en evt koppelen, met als doel stimuleren van ontwikkeling nieuwe toepassingen, ook door derden: 10. Onderwijs en arbeidsmarkt: Leerroutes Telecom en Security; verbetering afstemming onderwijs en arbeidsmarkt met als doel meer ICT vaardig personeel voor Haagse bedrijven. 11. Smart City CockPit: inzicht in kengetallen van de stad over bv CO2 uitstoot, energieverbruik /inwoner etc 12. Telecom Research en Innovatie campus: De plek waar Telecom innovatie wordt samengebracht en versterkt. 13. Smart Buildings: Energiezuinige gebouwen door slimme sturing 14. Den Haag Bereikbaar: Dynamisch klantgericht verkeersmanagement door inzet van sensoren, open data, apps en informatieborden 15. Verbeteren stadsdistributie?

5 16. E-skills: E-skills opnemen in lesprogramma s alle VO scholen 17. Een of meerdere E-health projecten: (bv decentralisaties laten landen => multichannel strategie vormgeven voor informatie en dienstverlening burgers, of domotica/mensen langer thuis kunnen verzorgen). 18. ICT infrastructuur: modernisering netwerken, ICT infrastructuur, zo breedbandig en open mogelijk, WIFI, small cells, FTTH etc Organisatie Programma organisatie korte termijn : o Stuurgroep op directieniveau ( Dir DSO, Dir DSB, Dir OCW, Dir SZW, CIO)=>1x per 2mdn; o Klankbordgroep van Founding Partners (KPN, Stedin, Siemens en Haagse Hogeschool),. o Klankbordgroepen per thema met vraagpartijen en burgers o Aanjager en projectbureau die vraag inventariseert, vraag en aanbod koppelt, besluitvorming, samenwerking en realisatie projecten faciliteert, ingebed in projectteam ICT in de stad / projectleider ICT Infrastructuur en projectleider Open Data o Projecten o Op termijn: onafhankelijke stichting? Economic Board? Financiering o Samenwerking op basis van gesloten beursen, bijdragen in mensen en middelen. Iedere founding Partner committeert om minstens 1 project te trekken in 2014 en bij te dragen aan langere termijn agenda daarna. o Daarnaast ca 200 k/jaar nodig voor 1 e 2 jaar voor programma bureau dat aanjaagt en faciliteert. Dit bureau wordt gefinancierd door de gemeente en founding partners. Het bureau levert op in 2014: o Tenminste 6 Smart City Projecten ism Founding Partners o Smart City Den Haag op de kaart en ingebed in de gemeente organisatie o Gedragen roadmap o Programmaplan voor vervolg o Internetplatform dat projecten zichtbaar maakt en platform is voor ondernemers, burgers en kennisinstellingen: o om kennis te nemen van wat Smart City Den Haag doet o zich indien gewenst met initiatieven te melden o Samenwerking te faciliteren en kennis te delen. o Gemeente investeert daarnaast zelf in projecten die een duidelijk maatschappelijk nut hebben of binnen verantwoordelijkheid van gemeente vallen (bv in geval van decentralisatie in de zorg), of die een goede start nodig hebben (gemeente als launching customer). Vervolgstappen: Betrekken vraagpartijen, verder uitwerken doelen per thema, en selecteren projecten obv bijdrage aan bedrijvigheid, werkgelegenheid en/of quality of living in de stad en draagvlak/realisatiecapaciteit; Op basis daarvan verder uitwerken agenda (korte en lange termijn) en inrichting programma; Werken aan politiek en bestuurlijk draagvlak: beïnvloeden bestuursadviseurs tbv akkoord gemeenteraad, gesprek met gemeentesecretaris, uitwerken investeringsagenda Consolideren samenwerking Founding partners door samenwerkingsovereenkomst; Start met quick win projecten.

6 19 Go nogo moment Proces Besluitvorming in college akkoord Scan Focus Act! Roadmap Draagvlak& communicatie Wat is er nodig? Verkennen nut & noodzaak Visie ontwikkelen Thema s benoemen Stakeholders betrekken Projecten inventariseren Draagvlak creëren Gesprekken Founding partners en wethouders Wat gaan we doen? Thema s & projecten selecteren Projecten uitwerken met Triple Helix Verbinden met beleidsdoelen Investeringsagenda uitwerken Governance inrichten Realiseren Plannen van aanpak uitwerken Randvoorwaarden inrichten Versnelling door borging in college akkoord Sep-Jan Jan -Maart Maart e.v.

7 Inhoud MANAGEMENT SAMENVATTING... 2 VOORWOORD... 9 Leeswijzer INLEIDING Waarom Smart City Den Haag? Wat is een Smart city? VISIE: WAT WILLEN WE MET SMART CITY DEN HAAG BEREIKEN? Visie in Focus Gemeente Den Haag <<afstemmen bestuursadviseurs gem DH>> AANPAK: HOE GAAN WE DEZE DOELEN REALISEREN? Actielijn 1 : Realisatie van 6 projecten in Actielijn 2 : Uitwerken Roadmap Actielijn 3: Het realiseren van optimaal ecosysteem voor innovatie Relatie met andere platforms Fasering HOE ORGANISEREN WE HET? Uitgangspunten Governance Communicatie WAT GAAT HET KOSTEN EN WIE DRAAGT BIJ? Financiering Projecten Wie draagt wat bij? Samenwerking: wat spreken we af? Aantrekken externe financiering PLANNING BIJLAGE A: ROADMAP Veiligheid Quality of Life Infrastructuur & Open Data Energie Onderwijs Mobiliteit Zorg Publieke Ruimte...36 Aanvullende ideeën:...37 BIJLAGE B: LONGLIST AAN PROJECTEN... 38

8 BIJLAGE C: MAPPING GEMEENTE EN FOUNDING PARTNERS BIJLAGE D: OVERZICHT STAKEHOLDERS TRIPLE HELIX BIJLAGE E: LITERATUUR... 43

9 Voorwoord We leven in een tijd van ongekende technologische ontwikkeling. Digitalisering dringt door tot in de haarvaten van onze samenleving. Business modellen veranderen, gedreven door digitale mogelijkheden. Slim gebruik van ICT, social media en data is in vrijwel iedere organisatie van strategisch belang geworden. Dit geld ook voor de stad als geheel, waarin complexe grootstedelijke vraagstukken antwoord nodig hebben, in een tijd dat meer met minder het devies is. Den Haag wil een hoge kwaliteit van leven bieden aan haar bewoners en bezoekers, een bruisende stad, die inspireert, bereikbaar en schoon is. Een stad met goede voorzieningen, betaalbare en goede zorg en 21 e eeuws onderwijs. Een stad die een aantrekkelijk vestigingsklimaat biedt voor internationale organisaties en bedrijven. Waar de overheid zich terugtrekt is het daarbij van belang marktpartijen, instellingen en burgers te betrekken bij het realiseren van deze doelen. Digitalisering leidt daarbij tot een veelheid aan nieuwe informatie, en daarmee nieuwe mogelijkheden om te begrijpen hoe systemen in de stad interacteren en slimmer te sturen op mensen en middelen. Onder de noemer Smart City Den Haag, wil de gemeente daarom werken aan een vitale voedingsbodem voor innovatie. Samen met Founding Partners Siemens, KPN, Stedin en Haagse Hogeschool wil zij een extra impuls geven aan concurrentiepositie, leefbaarheid en duurzaamheid van de stad, door in samenwerking met vertegenwoordigers van kennisinstellingen, bedrijfsleven, overheden en burgers in en om de stad, pilots en projecten vorm te geven, met innovatieve inzet van technologie. Dit zal het voor deze bedrijven makkelijker maken om te investeren in de stad. Daarnaast zal het leiden tot betere leefbaarheid en duurzaamheid en een positief effect hebben op bedrijvigheid en werkgelegenheid in de stad. Een betere leefbaarheid vergroot immers de aantrekkelijkheid voor (internationale) kenniswerkers en voor bedrijven om zich te vestigen. Een goed ICT-klimaat en beschikbaarheid van Open Data heeft daarnaast ook op zichzelf economische waarde 1. Het stimuleert innovatief vermogen en daarmee bedrijvigheid en werkgelegenheid. Tot slot is een goed ICT-klimaat de voedingsbodem voor de ICT gevoelige sectoren in de stad, zoals Veiligheid, Telecom,Zakelijke dienstverlening, Zorg en Overheid 2. In context van Smart City Den Haag wordt in samenwerking met vertegenwoordigers van de Triple Helix (kennisinstellingen, bedrijven en overheden) en burgers een roadmap opgesteld met projecten op diverse maatschappelijke domeinen, waarbij slimme toepassing van digitale middelen centraal staat. Deze projecten dragen bij aan de maatschappelijke doelstellingen waar de stad voor staat, en tegelijkertijd aan de ontwikkeling van de digitale infrastructuur en het innovatief vermogen van Den Haag. Smart city is een initiatief van Gemeente Den Haag en Founding Partners: KPN, Siemens, Stedin en Haagse Hogeschool, voor de stad relevante partijen uit bedrijfsleven, kennis- en uitvoeringsinstellingen. Voorliggende notitie is het resultaat van een zestal interviews,een tweetal werksessies met Founding Partners, een grote bijeenkomst met vertegenwoordigers van Triple Helix (zie bijlage C), bureauwerk en aanvullende gesprekken binnen de gemeente. Capgemini Consulting trad hierbij op als procesbegeleider en adviseur en is tevens auteur van bijgesloten notitie. 1 Zie; The Open Data Economy. Unlocking Economic Value by Opening Government and Public Data, Dinand Tinholt Capgemini Consulting, Zie ICT Klimaat in Den Haag en Haaglanden, Dr. E.J. de Vries, Haagse Hogeschool i.o. Studio Veiligheid, 2013

10 Leeswijzer In Hoofdstuk 1, Inleiding wordt beschreven wat een Smart City is en waarom Den Haag Smart City wil zijn. In Hoofdstuk 2 Visie op Smart City Den Haag wordt beschreven wat Den Haag met Smart City Den Haag wil bereiken In Hoofdstuk 3 Aanpak wordt beschreven hoe we dat willen bereiken. In Hoofdstuk 4 Organisatie wordt beschreven hoe we dat organiseren In Hoofdstuk 5 Financiering wordt beschreven hoe we het financieren. In Hoofdstuk 6 Planning is de planning op hoofdlijnen opgenomen. In Bijlage A is de roadmap opgenomen met doelen en projecten per thema In Bijlage B is een longlist opgenomen met projecten, waar volgens gemeente en Founding Partners het meeste energie op zit In Bijlage C vindt u de stakeholdermap van actoren (gemeente en Founding Partners) In Bijlage D is de contactenlijst opgenomen met vertegenwoordigers uit de Triple Helix In Bijlage E is een literatuurlijst opgenomen met beleidsstukken, onderzoeksrapporten en overige literatuur.

11 1 Inleiding 1.1 Waarom Smart City Den Haag? Er is een economisch belang om mee te komen in technologische ontwikkelingen Den Haag ontwikkelt zich tot een metropool en wil daarbij een aantrekkelijke stad zijn voor multinationals, internationale organisaties, het MKB, kenniswerkers, toeristen en bezoekers. Digitalisering transformeert op dit moment in rap tempo bedrijfsleven en publieke sector. ICT is daarbij een enabler voor vernieuwing, en is van strategisch en economisch belang geworden. Beschikbaarheid van een ICT infrastructuur is daarbij een motor voor ontwikkeling van economische groei en werkgelegenheid. We moeten maatschappelijke doelen met minder middelen bereiken, hiervoor is techniek nodig Complexe vraagstukken in grootstedelijke context vragen daarbij om geïntegreerde oplossingen. We leven in een tijd dat meer met minder het devies is, op gebied van zorg, onderwijs en publieke diensten. Technologische ontwikkeling bieden daarbij enorme mogelijkheden. Door beschikbare data slim te combineren kunnen schaarse middelen (energie, mensen) efficiënter en effectiever worden ingezet. We kunnen meer met High Tech & Telecom, juist ook over sectoren heen Om digitalisering voor de stad te laten werken is er dringende behoefte aan het versterken van het realisatievermogen op het gebied van ICT en ICT-innovatie. Den Haag is een Telecom stad, met high-tech bedrijven zoals Siemens en Huawei en telecom bedrijven zoals KPN en een palet aan kleine innovatieve bedrijven. Lang niet altijd hebben zij de noodzakelijke verbinding met vraagpartijen of met co-leveranciers om te komen tot integrale en werkende oplossingen. Beperkende wetgeving en procedures staan innovatie vaak in de weg. Of er zijn spanningen tussen belangen, die op eigen kracht niet overbrugbaar blijken. Met Smart City Den Haag wil de gemeente het innovatief vermogen van de stad verbeteren. Zij wil een Urban Living Lab bieden voor partijen die innovatieve oplossingen willen uitproberen. Een gemeenschappelijke backbone, een publieke infrastructuur, vast en mobiel, en een toegankelijkheid van data maakt daarbij ontwikkeling van diensten mogelijk. 1.2 Wat is een Smart city? A city can be defined as smart when investments in human and social capital and traditional (transport) and modern (ICT) communication infrastructure fuel sustainable economic development and a high quality of life, with a wise management of natural resources, through participatory action and engagement. (Caragliu et al / Wikipedia). Smart City is dus: samen slimmer sturen op mensen en middelen door inzet van technologie. Dit vereist: Gezamenlijke leiderschap (visie en sturing) Klant inzicht en betrokkenheid: afstemming en verbinding tussen vraag en aanbod Digitalisering en innovatie: een goede ICT infrastructuur

12 Duurzaam collectief leiderschap Mobility Electric Vehicles Smart Grid Public Administration Health & Social Care Smart Buildings Community Generation Smart Meter Place Economy Digital Utilities Connectivity Digital Cities Security Learning Digitalisering & innovatie Sustainability Klant-inzicht en betrokkenheid Figuur 1 Smart City: Samen slim sturen op mensen en middelen Gezamenlijk leiderschap en smart governance Smart City draait niet om ICT alleen, het draait ook om slim bestuur. Dat betekent gezamenlijk leiderschap, over sectoren heen. Werkelijke exploitatie van digitale mogelijkheden vereist nadrukkelijke visie en sturing en voortdurende focus op het creëren van waarde door digitale initiatieven. 3 Klant-inzicht en betrokkenheid Digitalisering maakt grotere betrokkenheid van klant burgers en bedrijven mogelijk. Data analytics en social media en digitale communities kunnen daarbij belangrijke rol spelen. Op basis van precieze informatie kan daarbij steeds gerichter gestuurd worden op dienstverlening, en incentives worden ingericht om tot gewenste resultaten te komen. Digitalisering en innovatie Binnen Smart Cities werkt ICT als een strategische hefboom in het verwerven van een hoger level van duurzaamheid en kwaliteit van leven. Het is daarmee het fundament van Smart Cities, een centraal ingrediënt in de verandering naar een meer duurzame omgeving. Technologische oplossingen worden ontwikkeld om de behoeften en wensen van stakeholders vanuit verschillende sectoren in te vullen. De kern ingrediënten zijn netwerken, data, software, brainware (mensen) en beleidslijnen die toegankelijk, waar nodig verbonden en gericht op innovatie zijn. ICT-oplossingen kunnen daarbij drie doelen dienen: ICT als Enabler: ICT als Transformer: ICT als Informer: Nieuwe manieren van produceren, distribueren en besturen: meer gericht, gebruik makend van open data en analytics, meer co-creërend en interactief, meer op maat. Nieuwe manieren van organiseren: bijvoorbeeld de mogelijkheid om anywhere anytime te werken en de kracht van digitale netwerken en communities. Nieuwe manieren van informeren: gerichter en interactiever, ingrijpend op individuele behoeften en gedrag, ondersteund door data analyse. 3 Uit gezamenlijk onderzoek van Capgemini en MIT blijkt dat bedrijven die succesvol zijn in digitalisering van hun business, voldoen aan de volgende karakteristieken: visie, focus op initiatieven die waarde creëren, verschillende disciplines combineren, voortdurende vooruitgang stimuleren.

13 Figuur 2: De rol van ICT bij Smart Cities

14 2 Visie: wat willen we met Smart City Den Haag bereiken? 2.1 Visie in 2018 Betrokken partijen willen in de periode een extra impuls geven aan concurrentiepositie, leefbaarheid en duurzaamheid van Den Haag, door vertegenwoordigers van triple helix in en om de stad te engageren om gezamenlijk pilots en projecten vorm te geven, met innovatieve inzet van technologie. Met Smart City Den Haag wil de gemeente daarmee een platform bieden, een urban living lab waarbinnen initiatiefnemers sectoroverstijgend pilots en projecten toepassen en uitproberen. Binnen het platform worden vraag- en aanbod verbonden en het realisatievermogen versterkt. In 2020 is bedrijvigheid, leefbaarheid en duurzaamheid van de stad vergroot door, met inzet van ICT en Open Data, slimmer te stren op mensen en middelen. De stad is beter toegerust om samen met bedrijven, burgers en kennisinstellingen innovatieve toepassingen te realiseren in oplossing van maatschappelijke vraagstukken. Output Er wordt succesvol projecten gerealiseerd op de in dit plan genoemde thema s (Veiligheid, Quality of Life, Energie, Zorg, Mobiliteit, Ondewijs en Publieke Ruimte), met deelname van diverse stakeholders (bedrijven, (kennis)instellingen, burgers) in de stad: o in 2014 worden op deze wijze 6 kansrijke projecten opgestart, o Voor de periode wordt een langere termijn roadmap gerealiseerd; Projecten en activiteiten onder de vlag van Smart City Den Haag dragen aantoonbaar bij aan leefbaarheid, bedrijvigheid, werkgelegenheid en duurzaamheid in de stad; Het innovatief klimaat in Den Haag is verbeterd doordat: Outcome o Vragende en biedende partijen elkaar beter kunnen vinden; o Partijen uit Triple Helix samenwerken op projecten; o (Resultaten van )innovatieve projecten zichtbaar worden gemaakt; o Er een continue dialoog op gang is tussen vertegenwoordigers van Triple Helix over benodigde innovatie in de stad en daarmee een grotere betrokkenheid bij een gezamenlijke en gedragen visie; o Er een ICT infrastructuur en open data beleid is, dat ontwikkeling van slimme toepassingen optimaal ondersteunt. Den Haag heeft aantoonbaar betere concurrentiepositie, is leefbaarder, bedrijviger en duurzamer; Den Haag wordt aantrekkelijker voor bedrijven, kennis-professionals, studenten. Toegevoegde waarde:: Een platform bieden, een urban living lab waarbinnen initiatiefnemers pilots en projecten kunnen toepassen en uitproberen. Binnen het platform wordt vraag- en aanbod verbonden, en innovatie gestimuleerd. Het bieden van een sector overschrijdende infrastructuur en informatievoorziening Binnen het programma Smart City zullen we een aantal projecten definiëren die bijdragen aan de maatschappelijke doelstellingen waar de stad voor staat, en tegelijkertijd aan de ontwikkeling van de digitale infrastructuur en het innovatief vermogen van de stad. Bij het definiëren van deze projecten willen we aansluiten bij en bijdragen aan de bestaande visie van de stad.

15 2.2 Focus Gemeente Den Haag <<afstemmen bestuursadviseurs gem DH>> Smart City Den Haag draagt bij aan de economische strategie. Deze kan worden samengevat in de volgende speerpunten (zie Kracht van Kwaliteit Ecnomische Visie Den Haag): Samenvatting Economisch visie Den Haag Internationale stad van Vrede en Recht de unieke branding van Den Haag; Quality of life aantrekkelijke stad voor werkers, bewoners en bezoekers; optimaliseren van zijn woon-, werk- en leefklimaat Economische structuur - sterke clusters (Veiligheid, energie, IT en Telecom en zakelijke dienstverlening), vitaal mkb Arbeidsmarkt - talent en vakmanschap Een korte uitwerking hiervan: Vol inzetten op het verder ontwikkelen van quality of life, ten behoeve van aantrekkelijk vestigingsklimaat voor (hoofd)kantoren, internationale bedrijven en instellingen. De veiligheidssector heeft de Haagse regio een innovatief en snel groeiend cluster binnen zijn grenzen. Den Haag zet actief in op de ontwikkeling van dit cluster onder de noemer The Hague Security Delta. De energiesector, de IT en Telecom sector en de zakelijke en financiële dienstverlening zijn sterke sectoren met veel innovatie- en ontwikkelingspotentie Het MKB is een belangrijke werkgever in de stad. Het samenspel van grote bedrijven en de lokale bedrijvigheid is een van de succesfactoren van een vitale stedelijke economie. De kwaliteit van de arbeidsmarkt zal door vergrijzing, schaarste aan vakmensen, gebrek aan kenniswerkers - in de nabije toekomst een doorslaggevende vestigingsfactor worden. De opgave voor onderwijs, bedrijfsleven, gemeente en andere overheden is ervoor te zorgen dat de juiste mensen beschikbaar zijn en komen voor de toekomstige banen. We zetten actief in op de komst van academische instellingen en versterking en verbreding van het hoger onderwijs. Op de fysieke kwaliteit van de economische kerngebieden Centrum (Binnenstad, stationsgebieden,beatrixkwartier), Scheveningen en Internationale Zone blijft ingezet worden, net als op het bij quality of life behorende leefklimaat (veiligheid, scholen, een aantrekkelijke winkelstad, aanbod van voorzieningen als cultuur en sport) van onze stad. Visie Den Haag 2020 In 2020 staat Den Haag internationaal bekend als: s Werelds internationale hoofdkwartier op het gebied van Vrede en Recht en een dynamische stad met een vijfsterren kwaliteit van wonen, werken, studeren en recreëren. De stad nodigt uit, heet de wereld welkom, is internationaal, veelzijdig en inspirerend. zij wil daarbij aantrekkelijk zijn voor bewoners, bezoekers, studenten en creatieve talenten, bedrijven en investeerders, internationale instellingen. (Citymarketing visie Den Haag 2011) In lijn met deze visie hebben we voor Smart City Den Haag 8 thema s geformuleerd. Twee daarvan, Veiligheid en Quality of Life zijn daarbij Speerpunt voor Den Haag: Den Haag wil op deze domeinen leidend en onderscheidend zijn. Innovatie wordt op deze domeinen gefaciliteerd. De overige vijf: Energie, Onderwijs, Mobiliteit, Zorg en Publieke ruimte zijn basisthema s: primaire insteek op deze domeinen is te leren van andere steden en waar mogelijk proven oplossingen over te nemen. Op deze thema s kunnen wel deelprojecten geïdentificeerd worden waar we op inzetten, als daarvoor goede argumenten zijn. Met de huidige decentralisaties en bezuinigingen is er bijvoorbeeld een groot burning platform in de Zorg.

16 Met de grote hoeveelheden rijksgebouwen in de stad, zou daarnaast Energiezuinige Gebouwen een belangrijk topic kunnen zijn. De laatste, sector overstijgende Infrastructuur is een belangrijke enabler en is de belangrijkste focus van Smart City Den Haag (zie ook volgende paragraaf). Strategie gemeente Den Haag Thema s Smart City Bv Den Werkgelegenheid, bedrijvigheid Megatrends -Internet of things -Smart Grid -Open data Burger vergroten, meer met minder, vergroten doelmatigheid, vergroten burgerparticipatie Security Ondernemer Energie Zorg Quality of life Mobiliteit Onderwijs Publieke ruimte Ondernemer Infrastructuur Kennis Open Data Mobile ICT Figuur 3: Smart City thema's gemeente Den Haag Per thema zijn voor 2018 de volgende doelen geformuleerd: 6 6 Veiligheid: Den Haag loopt (wereldwijd) voorop bij de inzet van ICT en Open Data voor veiligheid Den Haag is de Silicon Valley op gebied van Veiligheid. Quality of Life: Vestigingsklimaat voor ondernemers en burgers is optimaal door beschikbare digitale infrastructuur en inzet van open data en apps ter verhoging vna leefbaarheid. Gemeente Den Haag heeft de beste digitale publieke dienstverlening van Nederland. Energie: 20% energie reductie door slimmer sturen op gebruik, en faciliteren van decentrale opwekking. Twee energieneutrale wijken. Onderwijs: Human Capital van Den Haag is digitaal vaardig; leerroutes en aansluiting onderwijs arbeidsmarkt in ICT en telecomsector, en Security. Mobiliteit: Geen files meer: Optimale verkeers-routering en optimaal gebruik OV dmv inzet van sensoren, open data, informatieschermen en apps. Zorg: Zorgkosten omlaag en kwaliteit omhoog, door slimmer (Multi channel) voorlichten, informeren en dienst verlenen, burger regie geven, mantelzorger actiever inzetten, personalized medicine en samenwerking 1 e en 2 e lijn. Publieke ruimte: Slimmere, beter gefaciliteerde (public wifi) publieke ruimte, integratie van functies. Nieuwe winkelconcepten, zoals smart shopping, houdt winkelend publiek betrokken en draagt bij aan bruisend winkel en cultuurcentrum.

17 Infrastructuur: Infrastructuur optimaal voor realisatie toepassingen: 80% FTTH, 30% cross sectorale Open Data, er komen meer gebouwen en plekken met snel en publiek toegankelijk internet. Deze doelen worden met beleidseigenaren en vraagpartijen nader gespecificeerd. Daarbij wordt een nadere focus aangebracht voor de periode , en concrete projecten uitgewerkt. Bij deze uitwerking worden 6 projecten geïdentificeerd die direct worden opgepakt in Daarnaast wordt de Roadmap verder aangescherpt, uitgewerkt en onderbouwd. Zie het volgende hoofdstuk hoe we dit aanpakken.

18 3 Aanpak: Hoe gaan we deze doelen realiseren? We onderkennen drie actielijnen: Actielijn 1: Realisatie 6 projecten in 2014 Actielijn 2: Uitwerken Roadmap met onderliggende investeringsagenda en bestuurlijke inbedding Actielijn 3: Het duurzaam realiseren van een optimaal ecosysteem voor innovatie Het betrekken van triple helix, en met name vraagpartijen en burgers is onderdeel van iedere actielijn. De actielijnen zijn uiteraard met elkaar verbonden: het realiseren van projecten zal bijdragen aan verbetering van het innovatieklimaat. Door al doende barrières te doorbreken die innovatie in de weg staan, zal het innovatief klimaat verbeteren en het realiseren van projecten makkelijker gaan. Figuur 4: Actielijnen Smart City Den Haag Hieronder worden deze actielijnen verder uitgewerkt 3.1 Actielijn 1 : Realisatie van 6 projecten in 2014 In 2014 worden 6 concrete projecten gerealiseerd. Een longlist van potentiële projecten is opgenomen in bijlage B. Hieruit worden 6 projecten geselecteerd waarmee we direct aan de slag kunnen. Realiseerbaarheid en impact zijn hierbij belangrijke criteria, eigenaarschap en aanwezigheid van trekkende partijen zijn daarbij doorslaggevend. 3.2 Actielijn 2 : Uitwerken Roadmap In deze Actielijn wordt de Roadmap verder uitgewerkt en onderbouwd met investeringsagenda en bestuurlijke bedding. Een eerste inventarisatie met het veld voor Roadmap is opgenomen in Bijlage A. In een longlist opgenomen in Bijlage B, zijn projecten opgenomen die bij Founding Partners en Gemeente de meeste draagvlak

19 vinden. Beiden fungeren als startpunt voor verdere selectie en uitwerking. Daarbij worden naast beleidseigenaren vanuit de gemeente ook vraagpartijen en waar nodig burgers betrokken (zie ook het kopje Verbinden in de volgende paragraaf). Bij selectie van de projecten gelden daarbij de volgende criteria: 1. Bijdrage: Economische bijdrage: aantoonbare bijdrage aan concurrentiepositie en vestigingsklimaat van de stad, en daarmee aan werkgelegenheid; Maatschappelijke bijdrage: aantoonbare bijdrage aan oplossing maatschappelijke issues, met benefit voor de burger en/of efficiency winsten; Mogelijke cross overs / innovatieve bijdrage: project vernieuwend is en potentieel heeft voor opschaling Project in lijn met gemeentelijk beleid / bijdrage aan ambities en reputatie van de stad Den Haag. 2. Haalbaarheid: mate waarin het initiatief haalbaar is, gezien: Burning platform: o Er is een ervaren maatschappelijke noodzaak; o Er zijn betrokken stakeholders die bereid zijn er energie in te steken; Technisch/commerciële haalbaarheid o Benodigde inspanning en kosten om resultaten te behalen; o Termijn waarop benefits zichtbaar worden. 3.3 Actielijn 3: Het realiseren van optimaal ecosysteem voor innovatie In het kader van Smart City Den Haag willen een optimaal ecosysteem voor innovatie realiseren. Dit faciliteren we door: 1. Het bieden van een platform, een Urban Living Lab 2. Het bieden van een informatie infrastructuur over sectoren heen. Dit wordt hieronder nader toegelicht: In het kader van het platform / het faciliteren van het urban living lab, worden partijen verbonden, initiatieven versterkt en vermarkt: Verbinden Vraag en aanbod bij elkaar brengen Samenwerking faciliteren Kennisdeling Versterken Slagkracht, doorbreken van barrières Proces en project faciliteren Financiering organiseren Vermarkten Zichtbaar maken, successen delen Bestendigen Transfer over sectoren heen Figuur 5: Activiteiten Smart City Platform

20 Verbinden Bij de meest kansrijke thema s worden vraagpartijen, leveranciers, kennisinstellingen en waar nodig ook burgers betrokken om gezamenlijk te brainstormen. Indien aanwezig wordt zoveel mogelijk aangesloten of gebruik gemaakt van bestaande gremia en overlegstructuren en aangesloten bij bestaande beleidsdoelen. Waar dat behulpzaam is worden professioneel geoutilleerde workshops ingezet. Samenwerking en kennisdeling wordt ondersteund door een digitaal platform, waarop initiatieven zichtbaar worden gemaakt. Daarnaast zijn voor ontwikkeling van initiatieven praktische faciliteiten beschikbaar, zoals vergaderruimtes. Ook worden verbindingen gelegd, daar waar projecten elkaar kunnen versterken, of crosssectoraal ingezet kunnen worden. Er wordt geleerd van en kennis gedeeld met andere Smart city s, en waar mogelijk worden state of the art oplossingen overgenomen. Versterken De binnen Smart City opgenomen projecten worden bestuurlijk, organisatorisch, kennisinhoudelijk en in sommige gevallen ook financieel versterkt. Niet alleen door het samenwerkingsverband met partners uit de Triple Helix, maar ook door bestuurlijke borging binnen de gemeente Den Haag. Door bestuurlijke borging en korte lijnen, ook over diensten heen, kunnen barrières die realisatie blokkeren worden geïdentificeerd en doorbroken. Dit vraagt een stevig draagvlak en bestuurlijke betrokkenheid binnen de gemeente. Waar mogelijk voor de meer innovatieve projecten wordt financiering georganiseerd. Dit kan zijn vanuit gemeente fondsen, als de gemeente zelf een belangrijke stakeholder is, of als launching customer wil optreden, of vanuit Rijks- of EU fondsen (Kansen voor West II, Horizon 2020, Intereg) Vermarkten Initiatieven, successen en learnings worden zichtbaar gemaakt en gedeeld. Succesvolle pilots worden waar mogelijk opgeschaald. Oplossingen worden waar dat opportuun is ook in andere sectoren toegepast. In het kader van de informatie infrastructuur over sectoren heen: Open data en stuurinformatie Door Open Data te ontsluiten en te koppelen, ook over sectoren heen, kan relevante stuurinformatie worden verkregen die ingezet kan worden om slimmer te sturen op mensen en middelen. ICT infrastructuur Zorgen voor een Backbone waarop oplossingen kunnen draaien: glasvezel, wifi en mobiele netwerken en sensoren moeten aanwezig zijn om digitaal verkeer in de stad mogelijk te maken. Kennis infrastructuur Een duurzame kennis infrastructuur is nodig dat het maximale uit de beschikbare voorzieningen gehaald kan worden. 3.4 Relatie met andere platforms Er zijn al veel gremia en verbindende netwerken in de stad, het HSD, Duurzaamheidsplatform, Stichting Glaslokaal, etc. We zoeken samenwerking met deze platforms en versterken technologische innovatie. Meerwaarde van SC DH is het leveren van executiekracht, door korte lijnen binnen de gemeente, door partijen te verbinden, kennis en infrastructuur in te brengen en waar nodig extra middelen ter beschikking te stellen. 3.5 Fasering De periode januari tot maart zal nog een Focus fase zijn, gericht op het selecteren en uitwerken van projecten. Vanaf maart worden de 6 projecten gerealiseerd (zie ook "Planning ).

21 4 Hoe organiseren we het? Organisatie van Smart City is onderdeel van de Focus fase van het project Smart City. Daarbij wordt van onderstaande uitgangspunten en governance uitgegaan. 4.1 Uitgangspunten Richting: Er is een kaderstellend meerjaren visie en beleid Doelen zijn verankerd in de strategie van Den Haag, over partijen heen (B&W) Organiseren van politiek draagvlak & bestuurlijk commitment, alle partijen voldoende hoog en breed gecommitteerd Inrichting: Heldere inrichting: met business eigenaren, programmastructuur en plannen Programmabureau vanuit gemeente (met mandaat) met betrokkenheid Triple Helix Gelaagde opbouw (board stuurgroep projectgroep) Klassieke (programma) organisatie vs netwerk organisatie: hoe meten we voortgang? Verrichting: Green deal principe voor wat betreft wet- en regelgeving Voldoende aandacht aan start traject 4.2 Governance Een board van CEO s van de Founding Partners en Burgemeester of wethouders komen één à twee keer per jaar bijeen. Zij bevestigen de samenwerking treden op als sponsors en boegbeeld van het Smart City initiatief. Zij mobiliseren slagkracht waar nodig. Het programma Smart City Den Haag valt onder Directeur DSO. Hoofd afdeling Economische Zaken is verantwoordelijk voor de directe aansturing, evt gedelegeerd aan een van zijn beleidsmedewerkers. Een stuurgroep op directieniveau geeft richting, bewaakt doelen, stuurt bij en doorbreekt barrières waar nodig, en stuurt de projectmanager aan. De stuurgroep bestaat uit directeuren van de diensten DSO (voorzitter), DSB, OCW, SZW, aangevuld met de CIO, Hoofd afdeling Economische Zaken is. Een kernteam van vertegenwoordigers van de diensten (DSO, DSB, OCW, SZW) en de Programma Manager ICT in de stad, samen met de projectmanager Smart City Den Haag werkt de Roadmap uit, de thema s, projecten en way of working, ism klankbordgroepen: Klankbordgroep van founding partners (KPN, Stedin, Haagse Hogeschool, Siemens); Klankbordgroep van vraagpartijen per thema. Aanjager en programmabureau geven uitvoering aan het plan: zij monitoren, faciliteren, zorgen voor kennisdeling en communicatie.

22 11 Organisatie Besluitvorming Board CEO s/cvbfps, B&W freq: 1-2 x /jaar Sponsoring, boegbeeld, slagkracht Richting geven, bewaken doelen, waar nodig bijsturen, barrières Actieve inbreng Stuurgroep DirDSO (VZ), DirDSB, DirOCW, Dir SZW, Bestuursdienst/ CIO freq: 6x /jaar Kernteam Projectmanager SCDH, Beleidsmdw DSO/EZ, DSB, OCW, SZW, ProgmgrICT in de stad freq: 1x/2wk Projectmanager SCDH, projectbureau Uitwerken Roadmap, thema s, selecteren projecten ism klankbordgroepen, creëren bestuurlijk draagvlak Aanjager, verbindt, faciliteert, monitort, werkt uit, zorgt voor kennisdeling en communicatie Klankbordgroepen Founding partners (Siemens, KPN, Stedin, Haagse Hogeschool) Vraagpartijen per thema Realiseert Projecten Projecten Figuur 6: Organisatie Smart City Den Haag 4.3 Communicatie Goede communicatie is essentieel voor het programma en moet leiden tot zichtbaarheid van projecten binnen en buiten de stad. Doelen van communicatie rond Smart City Den Haag zijn: 1. Marketing: (Internationale) profilering en aantrekkelijkheid van de stad vergroten: o Den Haag als modern host voor de internationale gemeenschap o Aantrekkelijk innovatief klimaat 2. Vindbaar maken van initiatieven, zodat partijen zich kunnen aansluiten 3. Kennisdeling onderling tussen projecten en met andere Smart Cities Uitgangspunten Er komt een herkenbaar logo en site Er komt een communicatieplan en betrekken communicatie/marketing adviseurs We communiceren gezamenlijk, en via eigen kanalen van de Founding Partners We hijsen anderen op t schild, we gebruiken en creëren lokale helden We dragen uit aan burgers en bedrijven We maken het interactief Middelen Er komt een interactieve en informatieve site met toelichting over Smart City s, betrokken Founding partners en andere stakeholders, de Roadmap, en nieuws over voortgang van projecten. Er komt een nieuwsbrief waarop mensen zich kunnen abonneren

23 We dragen uit in interactieve bijeenkomsten: ICT Café, Den Haag Telecom, Social Media, Pitch the Hague, (internationale) Seminars en oganiseren zelf bijeenkomsten rond thema s om vraag en aanbod bij een te brengen en te komen tot nieuwe projecten.

24 5 Wat gaat het kosten en wie draagt bij? 5.1 Financiering Budget is nodig voor financiering projectbureau en aanjaagfunctie. Dit budget wordt gefinancierd door gemeente en Founding Partneres. Verder closed pockets: investeren mensen en middelen obv gelijkwaardigheid, bv antennes, 4G SIM kaarten etc 5.2 Projecten Per project een business case maken, die helderheid geeft wat de benefits zijn voor wie, en op basis daarvan bepalen wie wat financiert. Publiek private samenwerking wordt gestimuleerd. Concept Begroting Platform functie ASE sessies, dan wel realiseren ASE binnen de Gemeente muren P.M P.M Out of pocket money oa voor ondersteuning bijeenkomsten en samenwerkingsverbanden tbv Smart City projecten Project bureau Projectmanager (1FTE) Projectondersteuning (1FTE) o.a. PMO, workshops, communicatie, community management & moderatie van de site Communicatie Internetsite Print/ Pr kosten Logo en huisstijl design Open Data Realiseren van toegankelijkheid en doorzoekbaarheid van open data PM Publieke infrastructuur Realiseren van een publieke open infrastructuur (vast, mobiel) PM Totaal

25 5.3 Wie draagt wat bij? Gemeente: dmv ruimte, meetings, organisatorische inbedding smart city, programma ondersteuning Partners: leveren van tijd en inspanning en bijdrage aan het startbudget voor programma ondersteuning. 5.4 Samenwerking: wat spreken we af? De samenwerking tussen founding partners en gemeente wordt ondersteund door een letter of intent, met als kernelementen: Partijen onderschrijven de visie zoals in dit document vastgelegd en spreken de intentie uit bij te dragen aan de uitwerking, planning en realisatie ervan, zij stellen hiertoe menskracht en middelen ter beschikking; Partijen spreken de intentie uit ieder 2 of meer pilotprojecten te trekken binnen de gemeente Den Haag; Partijen onderzoeken welke diensten door hen al elders worden aangeboden, en of deze, al dan niet met enige aanpassingen, kunnen worden aangeboden aan de inwoners/ instellingen van Den Haag; Partijen zetten zich in om een open informatie infrastructuur in de stad Den Haag op te bouwen; Partijen kunnen nadere afspraken in het kader van smart city in een gezamenlijke of bilaterale samenwerkingsovereenkomst vastleggen en bekrachtigen. De letter of intent wordt in overleg uitgewerkt. 5.5 Aantrekken externe financiering De programma manager trekt in samenwerking met stakeholders binnen de projecten Europese financiering organiseren, bijvoorbeeld: Kansen voor West II Horizon 2020 Intereg in het kader van Horizon 2020: onder thema Smart City, of een van de andere thema's:digital Security, Personalising Health and care, competitie low-carbon energy, Energy Efficiency, Mobility for Growth, Waste, Disaster Resilience. Ook kunnen projecten participeren in nationale programma s en Green Deals, bv Green Deal Smart Energy Cities (waar overigens geen rijksfinanciering aan verbonden is, maar alleen om schaalvergroting gaat).

26 6 Planning De periode januari tot maart zal nog een Focus fase zijn, gericht op het selecteren en uitwerken van projecten. Vanaf maart worden de 6 projecten gerealiseerd (zie ook "Planning ). Go nogo moment Proces Besluitvorming in college akkoord Scan Focus Act! Roadmap Draagvlak& communicatie Wat is er nodig? Verkennen nut & noodzaak Visie ontwikkelen Thema s benoemen Stakeholders betrekken Projecten inventariseren Draagvlak creëren Gesprekken Founding partners en wethouders Wat gaan we doen? Thema s & projecten selecteren Projecten uitwerken met Triple Helix Verbinden met beleidsdoelen Investeringsagenda uitwerken Governance inrichten Realiseren Plannen van aanpak uitwerken Randvoorwaarden inrichten Versnelling door borging in college akkoord Sep-Jan Jan -Maart Maart e.v. 19 Figuur 7: Planning op hoofdlijnen

27 Bijlage A: Roadmap 1. Veiligheid Als zetel van de regering en als internationale stad van vrede en recht, is Den Haag gastheer voor veel internationale organisaties en bijeenkomsten. Veiligheid is dan ook een belangrijk thema voor de gemeente geworden, Met de the Hague Security Delta (HSD) beschikt Den Haag over een uitgebreid veiligheidscluster. De HSD Campus is een motor voor hoog gekwalificeerd werk. ICT en Open Data zijn daarbij belangrijke ingrediënten van veiligheid. Smart City draagt bij aan de realisatie van die projecten van het Veiligheidscluster met een hoge ICT en Open Data component. Doelen voor 2018 zijn <<valideren met HSD >>: Den Haag loopt (wereldwijd) voorop bij de inzet van ICT en Open Data voor veiligheid The Hague Security Delta is het Europese Silicon Valley in Security Projecten: De volgende projecten worden vanuit Smart City ondersteund: Evenementen veiligheid Bescherming Vitale Infrastructuur Cyber Security Integrale gebiedsbeveiliging internationale zone Vanuit Smart City werken we samen met HSD om deze projecten te realiseren. Next step: Plan uitwerken met HSD om deze projecten te realiseren / ondersteunen

28 2. Quality of Life Quality of life een belangrijke factor in het aantrekken van internationale en nationale kenniswerkers, bedrijven en bezoekers van buiten de stad. Quality of Life wordt in Marketing Visie Den Haag gedefinieerd als: 1. Het product, of de bijzondere, fysieke plekken van de stad (land marks) en het 2. aanbod aan winkels, horeca, cultuur, natuur en recreatiemogelijkheden. 3. De infrastructuur en het niveau van de voorzieningen. 4. Het (gastvrije) gedrag van mensen. Quality of life loopt daarmee door alle thema s heen, bijvoorbeeld door de thema s Publieke Ruimte en Mobiliteit, maar is ook een thema op zich, bijvoorbeeld als het gaat om Publieke Dienstverlening van de gemeente. Doelen en projecten worden nog bepaald.

29 3. Infrastructuur & Open Data Infrastructuur omvat de Backbone die toepassingen op de verschillende terreinen mogelijk moet maken. Het gaat daarbij om vast en mobiel netwerk, beschikbaarheid van en beleid op Open Data, maar ook de kennisinfrastructuur (mensen en skills) die nodig is om innovatie mogelijk te maken. Doelen 2018: Infra als nutsvoorziening, infra delen tenzij, open netwerken o Den Haag heeft 80% Fiber to the home o Alle hotspots in Den Haag heterogeneus network (small cells, 4G, Wifi) o Open Data 30% cross sectoraal Kennis infrastructuur op gebied enabling technology (ICT, telecom en open data) Projecten: Telecom Research en Innovatie campus Doel: Hoog opgeleid personeel binden aan een hecht netwerk van innovatieve telecom bedrijven in de Haagsche regio; verstevigen internationale positie ogv telecom, Wat: Europese ontmoetingsplaats voor innovatie, kennis en telecom professionals. Wie: Telecom Netwerk Den Haag (TNDH), Gem. Den Haag, TNO, TU Delft Digitale fietspaden: Dekkend open netwerk basisareaal Doel: Noodzakelijke infrastructuur neerleggen voor ontwikkeling van toepassingen; verbetering Quality of life, verbeteren vestigingsklimaat Wat: 80% FTTH, Public wifi op publieke hotspots (bushokjes, evenemententerreinen), mobiel en vast netwerk Wie:. ntb Open data 30% cross sectoraal Doel: Ontwikkeling nieuwe toepassingen stimuleren, ook door derden Wat: Bestaande gegevens bronnen ontsluiten en koppelen tbv sturing; creëren voorspellend vermogen Wie: Antoine Gribnau (PL Open Data Gem DH, Peter Hermans (Stedin) Apart netwerk internet of things Doel: Maakt enorme ontwikkeling nieuwe toepassingen mogelijk Wat: Apart netwerk object to object, machine to machine Wie: TNO, HH, KPN, Syntens, Stedin? Sensoren in de stad / koppelende bodemplaat Doel: Ontwikkeling nieuwe toepassingen stimuleren, ook door derden