Inhoudsopgave 1 INLEIDING HET OPZETTEN VAN EEN ONDERZOEK DE ONDERZOEKSVRAAG INVALSHOEK EN PROBLEEMSTELLING MINDMAP...

Transcriptie

1 Het Onderzoek

2 Inhoudsopgave 1 INLEIDING HET OPZETTEN VAN EEN ONDERZOEK DE ONDERZOEKSVRAAG REGELS VOOR HET STELLEN VAN EEN GOEDE ONDERZOEKSVRAAG HET FORMULEREN VAN DEELVRAGEN DE HYPOTHESEN INVALSHOEK EN PROBLEEMSTELLING FORMULEER DE PROBLEEMSTELLING EN INVALSHOEK INVALSHOEK PROBLEEMSTELLING VEELVOORKOMENDE MISSERS SOORTEN VRAAGSTELLINGEN MINDMAP SCHRIJFTAKEN PLANNEN MAAK EEN WERKPLAN MAAK EEN LOGBOEK MAAK EEN TOPICSCHEMA BEPAAL DE DOELGROEP BEPAAL HET TEKSTDOEL MAAK EEN TEKSTPLAN HET VERZAMELEN VAN ONDERZOEKSGEGEVENS RELEVANTIE, ADEQUAATHEID & EFFICIËNTIE VASTLEGGEN VAN INFORMATIE ONDERZOEKSMETHODE HET SCHRIJVEN VAN HET ONDERZOEKSVERSLAG TEKSTPLAN HET SCHRIJVEN REVISEREN DE INHOUD VAN HET ONDERZOEKSVERSLAG GEGEVENS TITEL INLEIDING DE ONDERZOEKSVRAAG DE HYPOTHESE THEORIE WERKWIJZE / WERKPLAN RESULTATEN CONCLUSIE DISCUSSIE BEGRIPPENLIJST BRONNEN DE PRESENTATIE VAN JE ONDERZOEK... 21

3 1 Inleiding En schrijven op zich is een vak een apart. De universiteit van Groningen heeft speciaal voor studenten informatie materiaal op het web staan. ( Delen van deze website in combinatie m et het het boekje W aarom zijn bananen krom van het Lindenholtcollege liggen aan de grondslag van dit document. Dit document is gemaakt door Wim Tomassen Natuur- en Wiskunde docent aan het Overbetuwe College Bemmel De doelstelling van dit document is dan ook om leerlingen handvatten te geven in: Het ordenen van gedachte Het goed formuleren van een onderzoeksvraag met daarbij de juiste invalshoek Het onderscheid en keuzes kunnen maken in wat jezelf verwacht en wat de klant verwacht De juiste zoekmethodes kunnen hanteren Het goed kunnen formuleren naar een juist onderzoeksverslag. 2 Het opzetten van een onderzoek. Tijdens het opzetten van een onderzoek is het van belang dat je jezelf een aantal vragen stelt: Vanuit welke invalshoek (en) wordt er onderzocht? Is er een eenduidig antwoord mogelijk op de onderzoeksvraag / probleemstelling? Is de onderzoeksvraag niet te globaal? Op welke deelvragen zou ik antwoord willen hebben? Heb je de onderzoeksvraag goed begrepen en is de klant het eens met jouw deelvragen? Voor wat voor soort mensen is het onderzoek bestemd? Welke verwachting heeft de klant van het onderzoek? Aan wie moet ik het onderzoek presenteren? Binnen welk kader moet het onderzoek uitgevoerd worden? Wat is het budget waarbinnen het onderzoek plaats vindt? Welke apparatuur heb ik tot mijn beschikking? Welke informatie bronnen zijn er beschikbaar? Binnen welk termijn moet het project afgerond zijn? Welke mijlpalen (tussentijdse evaluaties) zijn er in het project en wat is het er bij behorende tijdspad? Om een onderzoek goed vorm te geven werken we met een stappenplan Stap1 Formulering de onderzoeksvraag en deelvragen. Stap 2 Ken de invalshoek en probleemstelling. Stap 3 Orden je gedachte (mindmap). Stap 4 Bepaal voor wie het onderzoek bestemt is en wie de opdrachtgever is. Stap 5 Schrijftaken bepalen. Stap 6 Werkplanning en logboek opzetten. Stap 7 Topicschema maken. Stap 8 Tekstplan maken. Stap 9 Informatie kader opzetten. Stap 10 informatie zoeken. Stap 11 Informatie ordenen. Stap 12 informatie verwerken. Stap 13 Bepaal voor wie de presentatie is. Stap 14 Maak de presentatie Blz 1 van 19

4 3 De onderzoeksvraag Wanneer je eenmaal een onderwerp voor je onderzoek gevonden hebt, moet je bepalen wat je precies wilt gaan onderzoeken. Dit geef je weer in je onderzoeksvraag. Om een onderzoeksvraag op te kunnen stellen, moet je goed weten wat je met je onderzoek wilt bereiken. Wat is het doel van je onderzoek? Is het mogelijk om dit doel te halen? Het is bijvoorbeeld niet te verwachten dat je door je onderzoek dé verklaring kunt geven voor het ontstaan van de Tweede Wereldoorlog. Naar die verklaring wordt door verschillende onderzoekers al jaren gezocht. Wel kun je door je onderzoek proberen een aantal van deze verklaringen op een rijtje te krijgen. Of je kunt proberen je oordeel over een mogelijke verklaring te formuleren. 3.1 Regels voor het stellen van een goede onderzoeksvraag Een onderzoeksvraag moet aan een aantal voorwaarden voldoen: De onderzoeksvraag mag maar één probleem tegelijk bevatten De onderzoeksvraag mag niet te algemeen zijn geformuleerd De onderzoeksvraag mag geen details over de uitvoering van het experiment bevatten Een onderzoeksvraag moet onderzoekbaar zijn (bijvoorbeeld te meten) De onderzoeksvraag begint meestal met hoe, wat, waarom, welke. 3.2 Het formuleren van deelvragen. Een onderzoeksvraag is vaak te groot om eenvoudig te kunnen beantwoorden. Om het onderzoek beter uit te kunnen voeren, is het daarom verstandig om je onderzoeksvraag op te splitsen in een aantal deelvragen. Door een antwoord te vinden op alle deelvragen, beantwoord je dan uiteindelijk je onderzoeksvraag. In de hieronder staande tekst uit vaardigheden compact deel 3 zijn uit de hoofdvraag de deelvragen opgesteld. Blz 2 van 22

5 3.3 De hypothesen Wanneer je je onderzoeksvraag en je deelvragen geformuleerd hebt, kun je je hypothesen formuleren. Een hypothese is de voorspelling over de uitkomst van je onderzoek. Een hypothese hoeft overigens niet altijd uit te komen. 4 Invalshoek en probleemstelling Een goede tekst behandelt een onderwerp vanuit een bepaalde invalshoek. Bij wetenschappelijke teksten wordt de invalshoek vaak bepaald door de probleemstelling van het onderzoek. Invalshoek en probleemstelling helpen de lezer bij het ontdekken en vasthouden van de rode draad van een tekst. Daarbij vormen ze ook een instrument dat schrijvers kan helpen gedurende het schrijfproces. Met een invalshoek kun je het onderwerp afbakenen, informatie selecteren en lijn in de tekst aanbrengen. 4.1 Formuleer de probleemstelling en invalshoek Een goede tekst behandelt een onderwerp vanuit een bepaalde invalshoek. Bij wetenschappelijke teksten wordt de invalshoek vaak bepaald door de probleemstelling. Een goed geformuleerde en uitgedachte probleemstelling helpt je bij: afbakening van het onderwerp selectie van informatie het m aken van een slank tekstontw erp 4.2 Invalshoek Elk thema kan vanuit oneindig veel verschillende perspectieven worden benaderd. De benadering die de schrijver kiest, vormt de invalshoek van een tekst. selectieproblemen: zonder invalshoek kan een schrijver niet bepalen welk materiaal wel en niet in zijn achtergrondartikel verwerkt moet worden. Is het zinvol om alleen te kijken naar de hoeveelheid afval, economische aspecten, milieu aspecten, alternatieven, technische aspecten, huidige kennis niveau, oude technieken. Een invalshoek helpt de schrijver bij het maken van keuzes. Kijkend naar deze energievorm komen er echter nog veel meer invalshoeken naar voren: Voorbeeld Als er een onderzoek gedaan wordt naar bijvoorbeeld vuilverbrandingsinstallaties kan dat vanuit de volgende invalshoeken: Vanuit milieu oogpunt. Vanuit economisch oogpunt. Vanuit maatschappelijk oogpunt. Vanuit technisch oogpunt. Een om gevallen kaartenbak : een tekst zonder invalshoek maakt op lezers de indruk van een onsamenhangende grabbelton van weetjes, impressies, feiten en meningen. Lezers hebben liever een stuk dat een punt maakt, zoals: "Windmolen vallen onder groene stroom omdat ze geen uitstoot hebben van schadelijke stoffen." De invalshoek maakt het mogelijk om je tekstontw erp slank en to the point te houden Blz 3 van 22

6 4.3 Probleemstelling In een wetenschappelijke tekst wordt de invalshoek bepaald door de probleemstelling van het onderzoek (zie ook Tekstplan). Dit veronderstelt een nauwkeurige formulering van een afgebakend onderwerp, en bevat volgens de meeste handboeken twee onderdelen: een vraagstelling en een doelstelling. Ontwerp: Onderwerp en probleemstelling zijn in de onderstaande formulering tot uitdrukking te brengen. Ik onderzoek {onderwerp}, omdat ik wil weten {vraag} teneinde {doel} In het geval van praktisch toepasbaar onderzoek kun je er eventueel nog het belang van het onderzoek aan toevoegen. Voorbeelden: Ik bestudeer het voortplantingsgedrag van vlooien, omdat ik wil weten op welk moment vlooien het meest reproductief zijn, teneinde het inzicht in de levenscyclus van de vlo te vergroten, (zodat de vlooienbestrijding bij huisdieren verbeterd kan worden). Ik bestudeer de reparatieprocedures van koelsystemen, omdat ik wil weten hoe deskundige reparateurs gebreken diagnosticeren, teneinde een standaardprocedure voor het repareren van koelsystemen te ontwerpen (zodat het onderwijs aan reparateurs van koelsystemen verbeterd kan worden). Ik bestudeer het plangedrag van schrijvers die gebruik maken van de pc, omdat ik wil weten hoe pc-schrijvers de totstandkoming van hun werk faseren, teneinde inzicht te krijgen in de wensen en behoeften van pc-schrijvers, (zodat de software voor pc-schrijvers beter aangepast kan worden aan de wensen en behoeften van gebruikers). Pas op: Voor het ontwerpen van een probleemstelling bestaat geen vaste procedure. Het vergt veel denken redeneerwerk om tot een goede, samenhangende probleemstelling te komen, en daarmee tot een goed onderzoeksontwerp. Je werkwijze en probleemstelling hangen af van de aanleiding van het onderzoek. Indien de aanleiding ligt in een praktisch probleem werk je vanuit dit probleem toe naar een specifieke vraagstelling (bijvoorbeeld: een softwarebedrijf wil een nieuw tekstverwerkingsprogramma ontwikkelen en op de markt brengen en zet een aantal onderzoekers aan het werk om de gebruikerswensen en behoeften in kaart te brengen). Indien de aanleiding ligt in een breed onderzoeksgebied, moet je om te beginnen binnen dat gebied een onderwerp kiezen en zo inperken dat het binnen het gegeven tijd- en ruimtebestek onderzoekbaar w ordt. Blz 4 van 22

7 Formulering van een vraagstelling: je kunt jezelf op weg helpen bij het bedenken van een vraagstelling door de volgende vragen los te laten op je onderwerp: Uit welke onderdelen bestaat het? Wat is de geschiedenis van het onderwerp? Welke verschillende categorieën kun je erin aanbrengen? Welke eigenschappen heeft het? Wat is de waarde van het onderwerp; waar kan het voor gebruikt worden? Werk eventuele blokkades weg door je onderwerp vanuit een heel andere invalshoek te benaderen. 4.4 Veelvoorkomende missers Onderwerp en materiaal worden door elkaar gehaald: "Ik onderzoek de opstellen van eindexamenkandidaten omdat ik wil weten wat de gemiddelde zinslengte is van teksten van eindexam enkandidaten etc.". De opstellen zijn niet het onderwerp, maar het materiaal dat in het onderzoek wordt gebruikt. Een mogelijk onderwerp zou zijn: het verschil in complexiteit van zinnen in teksten van eindexamenkandidaten en in teksten van eerstejaars studenten Nederlands. De doelstelling ontbreekt: Veel onderzoekers zijn onduidelijk over het belang van hun onderzoek. Hierdoor ontstaat het beeld dat zij wetenschap 'om de wetenschap' beoefenen. Het is echter de plicht van de onderzoeker om aan te geven wat de relevantie van zijn werk is, al is het alleen voor zijn directe omgeving van collega-onderzoekers. "What sets you apart as a researcher of the highest order is the ability to develop a question into a problem whose solution is significant to your research community. The trick is to communicate that significance." (Booth, 1995:49) De doelstelling is te "ruim"; doel staat te ver af van vraag: "Ik onderzoek de verschillen tussen de schedelstructuur van honden en wolven omdat ik wil weten of de herseninhoud van wolven groter is dan die van honden teneinde de evolutie van roofdieren in kaart te brengen." De doelstelling is te "krap"; doel- en vraagstelling zijn vrijwel identiek: "Ik onderzoek de dialoogstructuur van zestiende-eeuwse toneelteksten omdat ik wil weten welke technieken zestiende-eeuwse toneelschrijvers hanteerden bij het schrijven van dialogen teneinde meer inzicht te krijgen in de dialogen van zestiende-eeuwse toneelteksten. De doelstelling is niet relevant: "Ik onderzoek de representatie van het landschap in laatnegentiende-eeuwse Italiaanse romans omdat ik wil weten welke metaforen laatnegentiende-eeuwse Italiaanse schrijvers hanteerden voor de natuur teneinde een werkstuk voor het college Italiaanse letterkunde te kunnen schrijven." Blz 5 van 22

8 4.5 Soorten vraagstellingen Beschrijvend: Verklarend: Toetsend: Adviserend: Voorschrijvend: brengt gegevens in kaart zonder er consequenties aan te verbinden: "Wat zijn de belangrijkste verschillen tussen de edities van?" "Welke instellingen voor houden zich bezig met?" geeft verklaringen voor verschijnselen: "Wat is de oorzaak van?" "Wat is de invloed van op?" onderzoekt of iets aan bepaalde eisen voldoet: "Kan de w erking van verbeterd w orden door?" "Is het haalbaar om te organiseren?" doet suggesties voor het maken van een keuze uit verschillende opties: "Welke maatregelen moeten er worden genomen om?" "Wat is de beste manier om?" levert instructies, richtlijnen of gebruiksaanwijzingen op: "Welke procedure moet worden gevolgd om?" "Hoe moet men te werk gaan om te maken?" 5 Mindmap Een mindmap is een soort brainstorm op papier, waarmee je een vaag onderwerp kunt specificeren. Je kunt een mindmap maken aan het begin van je schrijftaak, maar het helpt ook als je op een dood spoor bent beland. Zet je onderwerp in het midden van een stuk papieren alle ideeën en gedachten over het onderwerp noteer je er om heen. Voor voorbeelden kijk ook eens op Hieronder staan de belangrijke punten voor het maken van een mindmap: 1. Start in het midden met een figuur van het onderwerp opgebouwd uit minstens drie kleuren 2. Gebruik afbeeldingen, symbolen, codes en dimensies in j gehele mindmap 3. Selecteer kernwoorden die je met hoofd of kleine letters schrijft. 4. Elk woord/figuur moet op zichzelf staan op zijn eigen lijn. 5. De lijnen moeten verbonden zijn vanuit het centrale figuur. De centrale lijnen zijn dikker en vloeiend. De lijn wordt dunner naarmate ze verder vertakken. 6. Maak de lijnenlengte net zo lang als de woorden/afbeeldingen. 7. Zorg dat de lijnen duidelijk de samenhang laten zien tussen de woorden/afbeeldingen 8. Gebruik kleuren als een eigen code/herkenning door je mindmap 9. Zorg dat de mindmap een duidelijke structuur opbouw heeft door cirkelvormige hiërarchie, numerieke ordening of verticale structuur van gegevens 10. Ontwikkel je eigen persoonlijke stijl Blz 6 van 22

9 Hieronder staat aan de hand van een mindmap uitgelegd waar aan gedacht kan worden bij het maken van een mindmap. Voorbeelden van mindmaps: Hoe leren wij? Welke vaardigheden heeft een bij. Blz 7 van 22

10 Wat is Energie? 6 Schrijftaken plannen Schrijven is een complexe handeling. Vaak is het zinvol deze handeling op te splitsen in een aantal deeltaken en tijd te nemen voor voorbereidende handelingen. Voor veel schrijvers biedt het werken volgens een vooropgezet plan hierbij een belangrijk houvast. Bedenk wel dat een dwingend plan een te nauw keurslijf kan worden, met als gevolg: demotivatie, schrijfblokkades en saaie, onpersoonlijke teksten. Blz 8 van 22

11 6.1 Maak een werkplan Een goed werkplan maakt je schrijftaak beheersbaar en organiseerbaar. Vooral als je samen met anderen aan een tekst werkt, is het verstandig om vooraf een aantal afspraken te maken over werkwijze, taakverdeling en planning. Breng globaal in kaart aan welke eisen de tekst formeel en inhoudelijk moet voldoen en hoe de uitvoering doelmatig gepland kan worden. Ga bijvoorbeeld na / stel vast: Wat zijn de formele voorwaarden? omvang (aantal woorden) format (tekstmodel; oriënteer je indien nodig op voorbeeldteksten) Wat zijn de inhoudelijke voorwaarden? deadline onderwerp, invalshoek soorten bronnen eventueel: onderzoeksmethode Werkagenda (reken terug vanaf de deadline) tekstsoort, doelgroep uitloop (ga ervan uit dat je meer tijd nodig hebt dan je in eerste instantie verwacht) eindredactie (stel de periode vast) schrijffase: revisie (stel de periode vast) uitwisselingsmomenten voor commentaar (stel inlever-momenten voor concept- en eindversies en bespreekdata vast) schrijffase: concepttekst verkenning, voorbereiding en materiaal verzamelen (stel periode vast) Blz 9 van 22

12 6.2 Maak een logboek Houd dagelijks of wekelijks een logboek bij om je denk-, lees- en onderzoeksactiviteiten vast te leggen gedurende de uitvoering van een schrijfopdracht. Een logboek biedt de volgende voordelen: Het ontlast je geheugen bij een complexe, veelomvattende schrijftaak. Het biedt zicht op de totstandkoming van de eindtekst. Het laat zien hoeveel tijd je in de schrijftaak investeert. Het maakt controle mogelijk op de uitvoering van groepsopdrachten. Tijdens het uitvoeren van de activiteiten houdt elke leerling zijn eigen logboek bij. Een logboek heeft een aantal functies: het is een hulpmiddel bij het systematisch verzamelen van informatie; voor je docent is het een hulpmiddel om snel inzicht te krijgen in het gevolgde werkproces. Dit logboek bestaat uit een aantal onderdelen: datum, plaats, activiteit, tijd, resultaat en/of opmerking. De vaste indeling van een logboek is van belang omdat: je resultaten dan controleerbaar zijn; je onderzoek door anderen herhaald en gecontroleerd kan worden. Hieronder staat een mogelijk voorbeeld van een logboek. Datum Plaats Activiteit Tijd (min.) Resultaat en/of opmerking 10 sept thuis Voorbereiden proef sept 236 Opstellen proef 1 geen.... Brander aansteken 1 Vond ik best wel lastig De kolom Resultaat en/of opm erking is vooralbedoeld om kort de opbrengst, of persoonlijke ervaringen weer te geven. Onderdelen die in deze kolom ook thuishoren zijn: Opgelopen problemen; Wat heb ik geleerd? Blz 10 van 22

13 6.3 Maak een topicschema In een topicschema orden je je gedachten en je kennis over een onderwerp. Door jezelf te dw ingen zo n schem a te m aken kun je: losse ideeën clusteren en selecteren; ontbrekende deelonderwerpen traceren; gemakkelijker tot een scherpe invalshoek / probleemstelling komen; je zicht op de materie vergroten. Werkwijze: breng een hiërarchische ordening aan in alles wat je weet en denkt over je onderwerp door een overkoepelend hoofdthema te noteren en daaronder de deelonderwerpen middel van vertakkingen en 'knopen' een plaats te geven. Aan de structuur van je topicschema kun je zien of je plan voldoende samenhang en diepgang heeft: een topicschema met vertakkingen op slechts één niveau levert zeer waarschijnlijk een oppervlakkige en onsamenhangende tekst, van het type 'omgevallen kaartenbak', op. Zorg voor een verdergaande hiërarchische ordening en streef zoveel mogelijk naar een gelijk aantal niveaus per tak. Lukt dat niet helemaal, dan weet je over welke onderwerpen je nog informatie moet zoeken, of welke delen je eventueel moet schrappen of herordenen. NB: een topicschema zit tussen mindmap en tekstplan in; een mindmap wordt geregeerd door losse ideeën en associaties, een topicschema door logisch en systematisch denkwerk, en een tekstplan door de structuur van de uiteindelijke tekst. Elektrische energie Technisch Maatschappelijk Cultuur / natuurlijke bronnen Brandstof Verwarming / beweging Omzetting beweging in elektriciteit Milieu Draagvlak Economisch Afhankelijkheid Percentage toegepast Soort Hoe warmte overdracht Omzetting Afvalstoffen Geld Denkwijze over energie Hoeveelheid warmte Omzetting naar beweging Vermogen Opslag Macht Uitputbaarheid Koeling Schadelijke gevolgen Politiek Veiligheid Veiligheid Ozon Afvalstoffen Invloed op organisme Voorbeeld van een topic schema Blz 11 van 22

14 6.4 Bepaal de doelgroep Bedenk op welk lezerspubliek jouw tekst gericht moet zijn: vakgenoten, leerlingen of de geïnteresseerde leek? Stem de inhoud, structuur en toon van je tekst af op hun voorkennis, belangstelling en attitude. Maak voor jezelf notities over: Kennis: wat weten de lezers over het onderwerp? Welk opleidingsniveau hebben ze? belangstelling: in welke informatie zijn ze geïnteresseerd? Hoofdlijnen, achtergronden, feiten, betogen? Hoe wensen ze te worden aangesproken? Attitude: hoe staan de lezers tegenover het onderwerp? Geïnteresseerd, onverschillig, afkeurend, positief? Wat zijn mogelijke vooroordelen ten aanzien van het onderwerp of ten aanzien van jou? Vaardigheden: hoeveel abstractie kunnen de lezers aan? Zijn ze gewend aan lange complexe teksten, formules, schema's? Tip: je kunt je doelgroep voorstelbaar m aken door er concrete personen bijte denken,bijvoorbeeld een vriend of vriendin, je ouders of je leraar van de middelbare school; wanneer je bestaande personen als het ware over je schouder mee laat lezen zul je als vanzelf de juiste selectie van informatie maken en gemakkelijk de juiste toon vinden. Pas echter op voor een te eenzijdige keuze van imaginaire meelezers; dat beperkt de werkzaamheid van deze strategie. 6.5 Bepaal het tekstdoel Ga na wat je wilt met je tekst: informeren, een toelichting geven, instrueren, iets beargumenteren, amuseren, bepaalde gevoelens opwekken, etc. Vaak wil je meerdere doelen bereiken met een tekst. Het kan je helpen om de doelstelling(en) voor jezelf zo concreet mogelijk te formuleren, bijvoorbeeld volgens het volgende format: Ik schrijf over *onderw erp a] om duidelijk te m aken aan *doelgroep b] dat *feit(en) of stelling c] zodat *doeld] Probleemstelling Tekstdoel (Zie ook onder Invalshoek en probleemstelling) Houd die doelstellingen zoveel mogelijk voor ogen bij het ontwerpen van het tekstplan en het schrijven en herzien van je conceptversie. Schrap alle onderdelen die niet direct betrekking hebben op jouw doelstellingen. Blz 12 van 22

15 6.6 Maak een tekstplan Een tekstplan geeft de basisstructuur van de tekst - in - wording weer. Je zult pas een tekstplan kunnen maken als je het nodige denk-, lees- en onderzoekswerk hebt uitgevoerd. Toch kan zo'n plan ook functioneel zijn in eerdere en latere schrijf- of denkfasen. Zo kan het ontbrekende denkstappen in je redenering blootleggen. Ook kan het je helpen structurerende frasen te formuleren, die de lezer helpen de onderdelen van je tekst in het geheel te plaatsen (bijvoorbeeld: "In dit hoofdstuk w ordt gepleit voor een nieuw e benadering van "; "W at is de betekenis van het voorafgaande voor?" etc.).zo kan het m aken van een tekstplan in verschillende productiefasen van je tekst een nuttig hulpmiddel zijn. Bedenk overigens dat een tekstplan alleen functioneel zal zijn als je het werkelijk inhoud geeft. Volsta dus niet met een inhoudsloze opsomming van tekstonderdelen ( 'inleiding resultaten / discussie - besluit'), maar geef per onderdeel zo concreet mogelijk aan wat de inhoud zal zijn. NB: Waar de eenheden in een mindmap en een topic schema (clusters van) gedachten en ideeën zijn, corresponderen de eenheden in een tekstplan m et de hoofdstukken,paragrafen en alinea s van de te schrijven tekst. Voorbeeld van een tekstplan van een verslag van een onderzoek: inleiding - oriëntatie / inbedding Inleiding in energie Ontstaan van verschillende energie omzettingen en verwoording naar eigen onderzoek - probleem- en doelstelling Omschrijving eigen onderzoeksvraag Hypothese van jouw onderzoek - leeswijzer met aankondiging van tekstonderdelen resultaten / discussie De centrale - De brandstof - De Warmte omzetting - De elektrische omzetting Welke energie soort is er nodig? Hoe werkt de verbranding? Hoe vindt de omzetting plaats? Hoe werkt de koeling van de centrale? Hoe komt energie bij consument / industrie Maatschappelijk Welke milieu aspecten spelen hier een rol? Welke maatschappelijke aspecten spelen hier een rol? Welke economische aspecten spelen hier een rol? Welke veiligheidsaspecten spelen een rol? Conclusie De Culturen Hoeveel energie wordt er per jaar geleverd. (mogelijk verdeeld in dag en nacht / huis en industrie) Procentuele verdeling energievorm Nederland / europa / Amerika Denkwijze over energiesoort in bijvoorbeeld Frankrijk, Zweden/Noorwegen en Amerika - samenvatting voornaamste resultaten en conclusies - aanbevelingen voor nader onderzoek Blz 13 van 22

16 7 Het verzamelen van onderzoeksgegevens Het meest voor de hand liggende aspect van wetenschappelijk onderzoek is dat je materiaal verzamelt dat je kunt gebruiken om je uiteindelijke conclusies wetenschappelijk te onderbouwen. Anders geformuleerd: je verzamelt wetenschappelijk materiaal om daarop de antwoorden te baseren die je uiteindelijk geeft op de vragen uit de probleemstelling. 7.1 Relevantie, adequaatheid & efficiëntie Je moet dus heel goed overwegen welk materiaal geschikt is voor deze taken, in het licht van je probleemstelling, je analysekader en de aard van je onderwerp. Wat je kiest moet min of meer consistent zijn, en in globale overeenstemming met: de doelstellingen van het onderzoek, wat ik aanduid als relevantie en de aard van het te onderzoeken object, oftewel de adequaatheid. er moet een redelijke verhouding zijn tussen de kosten, de moeite die het kost om materiaal te verzamelen, en de opbrengst, de verkregen informatie die van belang is voor het oplossen van de probleemstelling, oftewel de efficiëntie: Je moet je keuzen ten aanzien van het materiaal, en de wijze van materiaalverzameling goed kunnen verantwoorden. In wetenschappelijk onderzoek ben je niet alleen op zoek naar informatie die je 'voor jezelf' waardevol acht, maar vooral ook naar informatie waarvan je de waarde tegenover anderen kunt beargumenteren. Het is het beste de techniek te kiezen die de meest waardevolle gegevens belooft tegen de geringste kosten. Gegevens zijn het meest waardevol voor zover ze niet zijn gebaseerd op gevoelens of vooroordelen van de onderzoekers (betrouwbaarheid), terwijl ze wél een uitdrukking zijn van wat die onderzoekers willen weten (validiteit). 7.2 Vastleggen van informatie Een van de aspecten van onderzoek waar beginnelingen veel moeite mee hebben is de grote, in verhouding tot het alledaagse leven overdreven lijkende, die goed onderzoek vergt In een onderzoek, gaan we er niet zonder meer van de waarde van onze eigen interpretaties uit. We nemen een zekere terughoudendheid en scepsis ten aanzien van het vanzelfsprekende in acht, en we moeten ons kunnen verantwoorden voor onze duidingen, de betekenis die we aan gebeurtenissen toekennen. Daarom moeten we in onze materiaalverzameling proberen zo veel mogelijk gedetailleerde informatie te verzamelen en vast te leggen. In een onderzoek gaat het vaak niet om de hoofdlijnen, net zoals in een normaal gesprek, maar juist om de afwijking en details van een onderzoek. Samenvattend zijn de onderstaande punten belangrijk voor het vastleggen van onderzoeksmateriaal: de gegevens moeten de informatie zo goed mogelijk weergeven, rekening houdend met de doelstellingen van het onderzoek. de gegevens moeten voldoende duidelijk worden vastgelegd, zodat ze ook na langere tijd, als de concrete herinneringen aan de beschreven scènes vager zijn geworden, nog bruikbaar zijn de gegevens moeten steeds van een schets van de context voorzien zijn, dus tijd en plaats, de naam van de observator/interviewer, de aard van de observatie, etc. de aard van de gegevens moet duidelijk worden aangegeven, of het een ruwe schets betreft of heel precieze notities, parafrases, notulen of transcripties en ten slotte moet je rekening houden met het later toevoegen van 'theoretische vlaggetjes', codes voor analytische begrippen. Blz 14 van 22

17 7.3 Onderzoeksmethode Als je eenmaal een definitieve onderzoeksvraag opgesteld hebt, moet je bepalen hoe je een antwoord op deze onderzoeksvraag gaat krijgen. Je hebt hierbij meerdere mogelijkheden, die natuurlijk samenhangen met de onderzoeksvraag die je gekozen hebt: Je kunt ook eens in de mediatheek rondkijken Literatuuronderzoek Een manier om antwoord op een onderzoeksvraag te vinden, is het uitvoeren van literatuuronderzoek. Hierbij probeer je in schriftelijke bronnen (boeken, tijdschriften, kranten, etc.) de informatie te vinden waarmee je je vraag kunt beantwoorden. Een goede zoekmethode voor het zoeken in literatuur is gebruik te maken van: Inhoudsopgave Inleiding Index (trefwoordenlijst) Als je bladert in een boek kijk naar plaatjes en opvallende tekst (vet, cursief enz) Hierdoor kan je snel een schifting maken tussen bruikbare en niet bruikbare boeken. Een tweede manier is gebruik te maken van recensies van boeken Sneeuwbalmethode Een aardige manier van literatuuronderzoek is volgens de sneeuwbalmethode te werken. Als je een goed boek of artikel gevonden heb kijk je naar de bijbehorende literatuurlijsten voor nieuwe bronnen. Wel moet je hierbij heel goed je hoofdvraag in het hoofd houden en niet alles nazoeken en gebruiken. Voor je het weet vinden je ouders je twee weken later bedolven onder boeken aan je bureau! Bedenk ook dat literatuurverwijzingen altijd terug in de tijd gaan, je kunt immers niet verwijzen naar iets wat er op dat moment nog niet is. Hou daarom goed in de gaten of er ook nog iets nieuwers is (via internet of de catalogus) Internet Internet is een medium waar zeer veel te vinden is. Voorwaarden voor het gebruik van internet is dat je wel overwogen zoekt. Denk hierbij aan: Goede zoek queries Pagina s die per onderw erp gecatoriseerd gegevens weergeven zoals Gebruik maken van kenniscentra zoals universiteiten of instellingen. Denk bij het verzamelen aan de betrouwbaarheid van de informatie Het goede is veel en niet het vele goed. Blz 15 van 22

18 7.3.4 Praktijkonderzoek Naast literatuuronderzoek kun je ook door middel van praktijkonderzoek een antwoord op je onderzoeksvraag proberen te krijgen. Voorbeelden van praktijkonderzoek zijn het afnemen van interviews, enquêtes, excursies en het uitvoeren van een experiment. Praktijkonderzoek wordt trouwens vaak wel voorafgegaan door literatuuronderzoek. Je moet immers wel weten wat je onderzoekt en wat andere mensen op dit gebied al uitgezocht hebben. De vraag in welke groepen energieverbruikers je ze zou kunnen verdelen zou bijvoorbeeld al vorm kunnen krijgen door bij energiemaatschappijen te kijken of hun al een onderverdeling hebben. 8 Het schrijven van het onderzoeksverslag 8.1 Tekstplan In een voorgaande paragraaf heb je gelezen hoe een tekstplan gemaakt kan worden. Dit tekstplan gebruik je onderdelen van je verslag aan op te hangen om er een juiste structuur aan te geven. 8.2 Het schrijven Wanneer je je goed voorbereid hebt, kun je aan het schrijven beginnen. Probeer in je verslag: zo duidelijk mogelijk en in eigen woorden, het resultaat van je onderzoek te beschrijven. Houd hierbij steeds het doel van je tekst en je publiek in je achterhoofd en stem je tekst daarop af. omschrijven wat je gedaan hebt, hoe je het gedaan hebt, en wat de resultaten en conclusies van je onderzoek waren. M et het w oordje duidelijk in de bovenstaande zin w ordt bedoeld dat iemand die jouw verslag leest en die het onderzoek niet kent, het verslag volledig moet kunnen begrijpen. We zullen hier op school bij een verslag er meestal vanuit gaan dat het verslag te begrijpen moet zijn voor een willekeurige leerling in Nederland, die in hetzelfde jaar zit als jijzelf en die hetzelfde vak volgt. We weten nu dus wat het doel van je verslag is, en voor wie het verslag is bedoeld. Blz 16 van 22

19 Wat moet een verslag al dan niet bevatten? In de eerste plaats zit je waarschijnlijk niet te wachten op een enorm dik boekwerk waarin allerlei overbodige details beschreven staan: 1) houdt je verslag zo kort en bondig mogelijk. In de tweede plaats vind je het waarschijnlijk zeer vervelend als je je moet heen worstelen door een enorme brei van ongeordende getalletjes in tabellen. Een grafiek is veel overzichtelijker, en in één oogopslag kun je meestal in een grafiek zien wat je pas na vijf minuten staren naar getalletjes vindt. 2) vat waar mogelijk resultaten samen in grafieken. Je mag echter niet alleen maar een grafiek geven: de meetwaarden zelf moeten altijd ook in het verslag terug te vinden zijn. En dan liefst zo overzichtelijk mogelijk in een tabel. In de derde plaats: plaatjes zeggen vaak meer dan duizend woorden. Dus als je bijvoorbeeld je meetopstelling beschrijft: geef daar dan een overzichtstekening (of een foto) bij. Je mag echter niet alléén maar een tekening geven zonder toelichting. Dus: 3) gebruik plaatjes om je verslag te verduidelijken, en licht die plaatjes toe. Nog twee afspraken over grafieken en tabellen: bij een grafiek of een afbeelding hoort altijd een onderschrift, een tabel moet altijd voorzien zijn van een kopje. 4) Een verslag dient zo zakelijk mogelijk geschreven te zijn. Schrijf bij je verslag gewoon op wat je hebt gedaan, niets meer, maar ook niets minder. Over het algemeen komt het zakelijker over om een verslag niet in de ik-vorm, of in de wij-vorm te schrijven. Niet: Wel: W ijhebben drie gram zout in tw ee liter w ater gedaan en toen geroerd., In tw ee liter w ater w ordt drie gram zout opgelost,en daarna w ordt er geroerd. Verslagen in de ik-vorm komen in de praktijk overigens sporadisch wel voor. Als allerlaatste: een verslag dien je te schrijven in de tegenwoordige tijd, en niet in de verleden tijd. De informatie die in het logboek staat (de logboekinformatie), hoort niet thuis in het verslag. 8.3 Reviseren Een verslag schrijven gebeurt vaak in cirkeltjes: je schrijft een stukje, je kijkt terug, je verbetert en verandert het, je schrijft weer verder etc. Er is bijna niemand die een groot verslag aan één stuk doorschrijft. Wanneer je klaar bent met het schrijven, is het echter verstandig om je gehele verslag nog een keer door te lezen en zonodig te verbeteren. Niemand schrijft namelijk een perfecte eerste versie, zelfs de beste auteurs reviseren hun teksten een aantal keer. Bij het reviseren van je tekst, kun je gebruik maken van een checklist. Deze checklisten kun je over het algemeen terugvinden in je lesmethode Nederlands of bij je docent. Je kunt ook aan een klasgenoot of een andere bekende vragen of hij je tekst nog een keer door wil lezen. Een ander kijkt vaak met een verfrissende blik naar je tekst. Reserveer trouwens voldoende tijd voor het herschrijven van je tekst: herschrijven kost vaak meer tijd dan je denkt! 9 De inhoud van het onderzoeksverslag 9.1 Gegevens Namen, klas en datum van het experiment en mogelijk naam of nummer van het practicum, onderzoek of project. 9.2 Titel Korte toepasselijke naam voor het verslag (niet de onderzoeksvraag!) Blz 17 van 22

20 9.3 Inleiding Een kort verhaaltje waarbij je probeert het experiment in verband te brengen met je eigen omgeving of de maatschappij (groter kader). Denk hierbij aan je onderwerp, waarom heb je het gekozen, bij een groter onderzoek geef je aan welke hoofdstukindeling en/of deelonderzoeken er zijn. 9.4 De Onderzoeksvraag Ontwerp: Onderwerp en probleemstelling zijn in de onderstaande formulering tot uitdrukking te brengen. Ik onderzoek {onderwerp}, omdat ik wil weten {vraag} teneinde {doel} In het geval van praktisch toepasbaar onderzoek kun je er eventueel nog het belang van het onderzoek aan toevoegen. 9.5 De Hypothese Voordat je een onderzoek uit gaat voeren probeer je zelf een antwoord te geven op de hoofdvraag en deelvragen. Dit voorlopige antwoord noem je een hypothese. Dit is dus eigenlijk niets anders dan wat jij denkt dat er uit het onderzoek zal komen. 9.6 Theorie Bij een onderzoek zijn twee zaken belangrijk: Wat weet ik al? Wat wil ik te weten komen? Dit geef je weer door: Bekende theorie die nodig voor het onderzoek. Formules en bekende waarde te vermelden. De te meten grootheden met daarbij de juiste eenheden te vermelden. Je mindmap Blz 18 van 22

21 9.7 Werkwijze / werkplan De werkwijze van het onderzoek heb je eerder geschreven in het werkplan. Deze kan je hier plaatsen 9.8 Resultaten Alle gegevens worden verwerkt in een samenvattende tekst van jouw bevindingen met mogelijke plaatjes. Een onderdeel hiervan is het Topic schema. Indien er tabellen en grafieken in je onderzoek zijn verwerkt staat er in onderstaande paragrafen omschreven hoe die gegevens verwerkt worden Uitgangspunten Een goed onderzoek geeft altijd een verband aan tussen twee zaken. Uit een natuurkundig onderzoek komt meestal een verband tussen twee grootheden waarbij randvoorwaarde voor een goed onderzoek gegeven zijn. De randvoorwaarde voor bijvoorbeeld het aan de kook brengen van water is dat het bij een bepaalde (constante) druk gebeurd De tabel De meetwaarden worden tijdens het experiment in een tabel verwerkt. Bij een meting zijn er twee soorten gegevens: Uitgangswaarde. Meetwaarden. Een voorbeeld hiervan is hoe de temperatuur in de tijd stijgt als je water aan de kook brengt. Op de eerste regel staat de tijd en de tweede regel staat de temperatuur. t in s T in C Of in de eerste kolom staat dan de tijd en de tweede kolom staat de temperatuur. t in s T in C Blz 19 van 22

22 9.8.3 De Nauwkeurigheid: Voordat je aan de meting begint is het goed om stil te staan bij de nauwkeurigheid waarmee je de meting verricht. Heeft het bijvoorbeeld zin om hier w aardes op te schrijven van 40,25 C of 10,5 s. Denk hierbij aan: De schaalverdeling van je meetinstrument, De nauwkeurigheid van je meetinstrument. De invloed van omgevingsfactoren. De snelheid waar jezelf mee werkt om gegevens te registreren. Omdat tussen de aflezen van de stopwatch en het aflezen van de temperatuurmeter nooit exact 10s zit is het in een onderzoek goed om metingen vaker te herhalen en aan het einde te middelen. De nauwkeurigheid waarmee dan gewerkt is is aanzienlijk verbeterd De grafiek Met deze waarden wordt vaak een diagram (op grafiekenpapier!) gemaakt. Beide komen in het verslag. Let echter op de regels van het maken van een grafiek: 1. Bepaal de nauwkeurigheid waarmee de grafiek afgelezen moet kunnen worden. 2. Kies voor beide assen een juiste stapgrootte 3. De uitgangswaarde staan altijd horizontaal. 4. De gemeten en/of berekende waarde staan verticaal 5. Zet de groot en eenheid langs de as van de grafiek 6. Gebruik indien nodig een zaagtand. Let wel op dat de grafiek niet in dit gebied getekend mag worden!!! 7. Zet de meetwaarden met een kruisje in je grafiek. 8. Verbind de grafiek met een lijn als het proces een continu verband heeft. 9.9 Conclusie Na een (uitgebreid en gedegen) onderzoek heb je een groot aantal gegevens en resultaten verzameld. Je doorloopt voor het trekken van een eventuele conclusie de volgende stappen: 1. Lees je onderzoeksvraag en de deelvragen woord voor woord goed door; 2. Geef antwoord op de deelvragen en beantwoord hiermee je onderzoeksvraag. Hoe je antwoord eruit ziet hangt af van jouw onderzoek en de onderzoeksvraag; 3. Pas eventueel de onderzoeksvraag aan. Uit jouw onderzoek is gebleken dat je onvoldoende gegevens hebt verzameld of je kan er niet meer vinden. Door de beperkte tijd kun je jouw onderzoek niet meer aanpassen. Je hebt twee mogelijkheden: + Pas je onderzoeksvraag aan en geef met de verkregen gegevens en resultaten hier antwoord op òf + Gebruik je onderzoeksvraag die je aan het begin van het onderzoek gemaakt hebt. Geef een zo goed mogelijk antwoord hierop. Schrijf ook op waarom je jouw onderzoeksvraag niet goed genoeg kan beantwoorden. Nog een laatste opmerking over conclusies. Als je conclusies zoekt in een tekst dan zijn er een aantal signaalwoorden die aanduiden dat het om een conclusie gaat. Deze signaalwoorden zijn: w ant, dus, daarom, hieruit volgt dat, kortom en ergo Discussie Hierbij kunnen de volgende zaken aan de orde komen: Blz 20 van 22

23 Hypothese afwijking Leg uit waarom de proef anders is gelopen dan je verwacht had. Geef hierbij duidelijk aan of jouw hypothese niet correct was op dat er in het onderzoek iets niet goed gelopen is. Nauwkeurigheid Beschrijf hoe nauwkeurigheid van het onderzoek. En geef aan welke delen van het onderzoek het meest onnauwkeurig zijn. Suggesties Om het onderzoek te verbeteren voor een vervolgonderzoek. Hierbij kun je zelfs een andere onderzoeksvraag formuleren over mogelijke toepassingen van je onderzoek. Andere opmerkingen die van belang kunnen zijn zoals opvallende gebeurtenissen Begrippenlijst Lijst met moeilijke woorden en de verklaring ervan die je tijdens het onderzoek bent tegengekomen 9.12 Bronnen Voor het maken van een verslag maak je vaak gebruik van bronnen. Voor diegene die jouw verslag leest is het van belang om te kunnen achterhalen waar jouw informatie vandaan komt. Je zult bij het maken van een verslag (of werkstuk) dus ook altijd zorgvuldig op moeten schrijven welke bronnen je geraadpleegd hebt. Dit doe je in een bronvermelding achter in het verslag. Voor een juiste weergave van de bronnen gelden een aantal regels: Boeken: eerst de naam van de schrijver, dan de titel van het boek, dan de plaats en het jaar van uitgave en tenslotte de gebruikte pagina s. Voorbeelden: - Winkelhuis C., De boog van de farao, Den Haag 1976, pagina Traversi D.A., An approach to Sakespeare, New York 1956, pagina 45. Kranten en tijdschriften: De titel van het artikel, de naam van de krant/het tijdschrift, de datum. Voorbeelden: - PSV valt terug in de duisternis, De volkskrant, 24 september The Changing Quality of Life, Scientific American, July TV program m a s,nieuw suitzendingen,docum entaires: de naam van het programma, omroep, zender, datum. Voorbeelden: - Netwerk, KRO, Nederland 1, 3 oktober Panorama, BBC2, 15 december Websites: naam van de site en laatste wijziging Voorbeelden: Koninklijke Bibliotheek, Den Haag. Laatste wijziging 1 oktober Catalogus. 10 De presentatie van je onderzoek Naast een geschreven (onderzoeks)verslag kun je de resultaten van je onderzoek ook op andere manieren presenteren. Afhankelijk van de eisen die je school stelt, kun je kiezen voor: geschreven verslag (onderzoeksverslag, verhalend verslag, recensie, verslag van enquête of weergave van een interview) een essay of artikel (uiteenzetting, beschouwing of betoog) een mondelinge voordracht (uiteenzetting, beschouwing of betoog, forumdiscussie) Blz 21 van 22

24 een reeks stellingen met onderbouwing een posterpresentatie met toelichting een presentatie met gebruik van media (audio, video, ICT) Zie bijlage over presentatie met Power Point De inhoud van de presentatie hangt natuurlijk af van het public. Als bijvoorbeeld een schooldirectie om een onderzoek vraagt hoe de schoonkosten gereduceerd kunnen worden zal een presentatie voor het management er anders uitzien dan voor bijvoorbeeld de schoonmakers. Blz 22 van 22