november 2016 Noord-Brabant

Transcriptie

1 november 2016 Noord-Brabant

2 arbeidsmarktinkaart.transvorm.org Inhoud Leeswijzer 4 Voorwoord 4 1. Trends en ontwikkelingen in Nederland Demografie Technologie Economie en politiek Arbeidsmarkt Flexibilisering: zzp ers Zorg en Welzijn in Nederland Arbeidsmarkt Zorg en Welzijn in Noord-Brabant Werkgelegenheid Zorg en Welzijn Leeftijdsopbouw Mobiliteit en flexibilisering Arbeidsmarktontwikkelingen in de regio Conclusies en aanbevelingen 24 Onderzoeksverantwoording 26 3

3 Arbeidsmarkt in Kaart november 2016 Leeswijzer Voor u ligt de Arbeidsmarkt in Kaart In deze publicatie leest u over de actuele ontwikkelingen op de arbeidsmarkt van Zorg en Welzijn in Noord-Brabant. Hoofdstuk 1 gaat over landelijke trends en ontwikkelingen die van belang zijn voor de sector zorg en welzijn. Vervolgens vindt u in hoofdstuk 2 belangrijke arbeidsmarktcijfers met betrekking tot de sector in de provincie Noord-Brabant. In hoofdstuk 3 krijgt u een compact overzicht van de overeenkomsten en verschillenen tussen arbeidsmarktregio s binnen Noord-Brabant. Ten slotte volgt in hoofdstuk 4 de conclusie. In deze rapportage vindt u cijfers over de afgelopen jaren. De cijfers van 2016 zijn voorlopig; zij kunnen nog worden gecorrigeerd. Ook komt u in deze rapportage diverse diagrammen tegen. De data in deze figuren is gesorteerd van groot naar klein. Kennissite Arbeidsmarkt in Kaart Op onze kennissite arbeidsmarktinkaart.transvorm.org vindt u meer informatie en actuele ontwikkelingen. Hier publiceren we ook de regiokaternen, met uitgebreide informatie per arbeidsmarktregio (West-Brabant, Midden- Brabant, Noordoost-Brabant, Zuidoost-Brabant). Voorwoord De arbeidsmarkt van Zorg en Welzijn kantelt. Na een aantal jaren van forse krimp in de werkgelegenheid zien we nu een gemengd beeld. Tekorten en overschotten komen gelijktijdig voor. Er zijn grote verschillen tussen branches, beroepen en functies. Voor diverse functies moeten werkgevers veel moeite doen om aan gekwalificeerd en competent personeel te komen. De balans is zoek; vraag en aanbod op de arbeidsmarkt sluiten steeds minder goed op elkaar aan. Ontwikkelingen als vergrijzing en ontgroening zetten door. In de komende jaren zullen veel oudere werknemers de sector verlaten vanwege het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd. Bovendien zijn de ontwikkelingen op de arbeidsmarkt van Zorg en Welzijn sterk afhankelijk van de beschikbare budgetten en de manier waarop deze ingevuld worden. Met de landelijke verkiezingen in aantocht is de toekomst dan ook onzeker. Deze ontwikkelingen en onzekerheden zorgen ervoor dat de arbeidsmarkt van Zorg en Welzijn voorlopig onder spanning blijft staan. Het blijven enerverende tijden, voor zowel werkgevers als werknemers in de sector. Om de vele uitdagingen het hoofd te bieden zijn flexibiliteit en aanpassingsvermogen een voorwaarde, voor alle partijen. Met deze Arbeidsmarkt in Kaart levert Transvorm een bijdrage aan een goed functionerende arbeidsmarkt binnen de sector zorg en welzijn in Noord-Brabant. We hopen hiermee een basis te leggen voor constructieve samenwerking tussen alle stakeholders, zoals zorg- en welzijnsorganisaties, onderwijsinstellingen, overheid en zorgverzekeraars. Waar nodig bieden wij aanvullende diensten en producten die partijen ondersteunen bij het verder vormgeven van hun beleid. Deze Arbeidsmarkt in Kaart zou niet tot stand kunnen komen zonder de bijdrage van experts uit het werkveld. Ik wil daarom in het bijzonder de leden van het Expertpanel hartelijk bedanken voor hun reflectie op de conceptversie. Piet Verrijt, directeur / bestuurder 4

4 arbeidsmarktinkaart.transvorm.org 1. Trends en ontwikkelingen in Nederland Dit hoofdstuk beschrijft een aantal trends en ontwikkelingen die invloed uitoefenen op de arbeidsmarkt van Zorg en Welzijn in Noord-Brabant. Het betreffen trends die landelijk spelen en de grenzen van de branches en sector overschrijden. In eerdere versies van de Arbeidsmarkt in Kaart hebben we de ontwikkelingen als gevolg van de transities van Zorg uitgebreid beschreven. Deze zijn nog steeds actueel, maar we veronderstellen dat deze bekend zijn. Omwille van de compactheid en leesbaarheid van het rapport beperken we ons tot de volgende thema s 1 : Demografie; Technologie; Economie en politiek; Arbeidsmarkt; Flexibilisering: zzp ers in Zorg en Welzijn in Nederland. 1.1 Demografie Vergrijzing en ontgroening Belangrijke demografische ontwikkelingen voor de arbeidsmarkt van Zorg en Welzijn in Noord-Brabant zijn vergrijzing en ontgroening. Er is sprake van een toename van de levensverwachting en het aantal ouderen met chronische aandoeningen (dubbele vergrijzing). Dit wijst op een groeiende vraag naar zorg 2. Bovendien verandert de zorgvraag, als gevolg daarvan veranderen de competenties waarover medewerkers in Zorg en Welzijn moeten beschikken. Volgens het CBS was op 1 januari 2016 ruim 18 procent van de Nederlandse bevolking 65 jaar of ouder. In onderstaand figuur is zichtbaar dat voor de vier COROP 3 -arbeidsmarktregio s in Noord-Brabant het percentage inwoners van 65 jaar en ouder in de periode is toegenomen. Prognoses van het CBS en CPB laten zien dat het aantal 65-plussers in Nederland de komende jaren verder zal toenemen; in 2050 is naar verwachting één op de vier Nederlanders ouder dan 65 jaar. 1. Voor een meer gedetailleerde beschrijving van trends en ontwikkelingen per branche verwijzen wij u naar het rapport Arbeid in Zorg en Welzijn, Jeugdzorg en Kinderopvang Integrerend rapport. AZW SBB 2016, sectorkamerrapportage Zorg Welzijn en Sport 3. COROP = Coördinatie Commissie Regionaal OnderzoeksProgramma. Een COROP-gebied is een regionaal gebied binnen Nederland dat deel uitmaakt van de COROP-indeling. Percentage inwoners 65 jaar of ouder 25% 20% 15% 10% 5% 0% West-Noord-Brabant Figuur 1: Midden-Noord-Brabant Noordoost-Noord-Brabant Percentage 65 jaar of ouder. Bron: CBS, bewerkt door Transvorm. Zuidoostt-Noord-Brabant Tegelijkertijd daalt het geboortecijfer. In 2014 kreeg een vrouw in Nederland gemiddeld 1.7 kinderen, in 1964 bedroeg dit nog het dubbele; gemiddeld 3.5 kinderen per vrouw 4. Het aantal jongeren daalt dan ook al jaren. In 2015 telde Nederland 2,2 miljoen kinderen tot 12 jaar, terwijl dit in 2005 nog bijna 2,4 miljoen was 5. Als gevolg hiervan daalt het aantal basisschoolleerlingen al 7 jaar. Volgens de bevolkingsprognose van het CBS zet deze daling zich komende jaren voort. Rond 2023 zal Nederland ruim 1,4 miljoen kinderen van 4 tot 12 jaar tellen. Een daling van 74 duizend t.o.v (-5%) 6. Inmiddels merken ook de middelbare scholen effecten, op korte termijn krijgt 85% van de scholen in Nederland te maken met een dalend aantal leerlingen. In 2015 was er al in 72 procent van de gemeenten geen of maar één middelbare school. In slechts 3 regio s (geen enkele daarvan in Zuid-Nederland) zal het aantal leerlingen de komende jaren nog toenemen. In alle andere regio s lopen de leerlingenaantallen terug, nog zeker tot Logischerwijs heeft deze ontwikkeling ook negatieve gevolgen voor de instroom in de beroepsopleidingen. 4. CBS november CBS november Krimp in het voortgezet onderwijs: van kramp naar kans 5

5 Arbeidsmarkt in Kaart november 2016 Tussen het schooljaar en het schooljaar daalde het aantal nieuwe instromers in het mbo met 23%. Een deel van deze daling is toe te schrijven aan de afname van het aantal jongeren in de bevolking 8. Het is slechts een kwestie van tijd tot de ontgroening gevolgen heeft voor de arbeidsmarkt. Een andere indicator voor deze demografische ontwikkelingen is de grijze druk; dit is het aantal mensen ouder dan 65 jaar gedeeld door het aantal mensen tussen de 20 en 65 jaar. Op 1 januari 2016 was deze grijze druk in Noord-Brabant 32%. Prognoses van het CBS en CPB laten zien dat deze grijze druk in 2040 zal stijgen tot 53%. Onderstaande figuur geeft deze ontwikkeling weer. Grijze druk Noord-Brabant Figuur 2: Grijze druk Prognose grijze druk Ontwikkeling grijze druk Noord-Brabant Bron: CBS/CPB, bewerkt door Transvorm Dit figuur geeft inzicht in de verhouding ouderen tot het potentieel werkende deel van de bevolking dat de lasten van de vergrijzing moet opvangen. Landelijk waren er in 2012 nog vier potentieel werkenden op elke oudere, in 2040 daalt dit naar ongeveer twee 9. Pensionering Landelijk is er informatie beschikbaar over de pensionering van medewerkers. Zo is de gemiddelde pensioenleeftijd de afgelopen jaren gestegen, zowel voor de totale populatie werknemers als voor werknemers in Zorg en Welzijn. Onderstaande figuur laat dit zien. Gemiddeld gaan in 2015 medewerkers uit Zorg en Welzijn met 63,7 jaar met pensioen. In 2012 was dit nog 61 jaar. Gemiddelde pensioenleeftijd Nederland 65 64, , ,5 62 Figuur 3: Zorg en Welzijn 2014 Totaal Nederland 2015 Gemiddelde pensioenleeftijd Nederland Bron: CBS statline 2016, bewerkt door Transvorm Ook het aantal pensioengangers in Zorg en Welzijn in Nederland laat een stijgende lijn zien. In vergelijking met 2012 zijn er in meer werknemers met pensioen gegaan (+27,5%). Aantal pensioengangers Zorg en Welzijn Figuur 4: Aantal pensioengangers Zorg en Welzijn Nederland Bron: CBS statline 2016, bewerkt door Transvorm 2015 Kiwa Carity 10 heeft in het kader van het landelijk onderzoeksprogramma Arbeidsmarkt van Zorg en Welzijn (AZW) prognoses gemaakt over pensionering van zorgen welzijnsmedewerkers in de periode De ramingen laten zien dat bij een gelijkblijvende gemiddelde pensioenleeftijd (64 jaar), in de periode % van het personeelsbestand met pensioen gaat. Bij een stijging van de gemiddelde pensioenleeftijd met 2 jaar tot 66 jaar zal dit 16% zijn. In onderstaand figuur is zichtbaar dat er grote verschillen tussen branches zijn. Zo is het percentage in de branches VVT, GGZ en WMD relatief hoog ten opzichte van de Kinderopvang instroom-in-het-mbo 9. Nationaal Kompas Volksgezondheid, AZW Arbeid in Zorg en Welzijn, Jeugdzorg en Kinderopvang Integrerend rapport 6

6 arbeidsmarktinkaart.transvorm.org Raming percentage personeelsbestand dat tussen met pensioen gaat Figuur 5: Gehandicaptenzorg GGZ Huisartsenzorg en gezondheidscentra Jeugdzorg Kinderopvang VVT WMD Ziekenhuizen Totaal (incl. UMC s en overige zorg) % pensioengangers als pensioenleeftijd stijgt naar 66 jaar % pensioengangers als pensioenleeftijd gelijk blijft Raming percentage van het personeelsbestand dat tussen met pensioen gaat Bron: Kiwa Carity 2016, bewerkt door Transvorm Ook heeft Kiwa Carity ramingen gemaakt met betrekking tot de toename van het aantal pensioengangers per branche in de periode Hieruit blijkt dat er gemiddeld sprake is van ruim een verdubbeling van het aantal pensioengangers in deze periode over de hele sector: van ongeveer naar per jaar. Met name de branches Huisartsenzorg en gezondheidscentra, Kinderopvang en Gehandicaptenzorg laten een flinke groei zien; in 2025 zullen er naar verwachting meer dan 2,5 keer zoveel pensioengangers zijn. In hoofdstuk 2 (Arbeidsmarkt Zorg en Welzijn in Noord- Brabant) besteden we aandacht aan de ontwikkeling van de leeftijdsopbouw van de werknemers in Zorg en Welzijn in Noord-Brabant. De cijfers in dat hoofdstuk duiden op een vergrijzend personeelsbestand in Noord-Brabant. Ook zien we in dat hoofdstuk dat in de afgelopen jaren het aantal naar pensioen uitstromende medewerkers is toegenomen. 1.2 Technologie Een belangrijke trend in Zorg en Welzijn is technologische ontwikkeling. Zorg en Technologie krijgt steeds meer aandacht. Het gaat dan bijvoorbeeld om E-Health en robotisering, met de inzet van domotica en operatierobots. De verwachting is dat deze ontwikkelingen zich in de toekomst verder door zetten 11. Daarbij wordt steeds duidelijker dat verdere ontwikkeling van zorgtechnologie noodzakelijk is. Demografische ontwikkelingen, de transformatie tot de participatiemaat schappij en de noodzaak tot beheersing van de zorgkosten maken dat zorgtechnologie een rol kán en móet spelen op de arbeidsmarkt. Het is echter moeilijk te voorspellen hoe groot de invloed van (zorg)technologie op de arbeidsmarkt van Zorg en Welzijn zal zijn. Het CPB 12 geeft bijvoorbeeld aan dat technologie de grootste onzekerheid vormt op de arbeidsmarkt; hoe zal technologie zich verder ontwikkelen en welke effecten hebben deze ontwikkelingen? De relatie tussen technologische ontwikkelingen en werkgelegenheid is namelijk erg complex. Daarbij bestaan grote verschillen in de verwachte mate van invloed die deze ontwikkelingen hebben op de omvang van de werkgelegenheid en de aard van het werk 13. Enerzijds kan technologie bijvoorbeeld leiden tot verhoging van productie en daarmee besparing van arbeid. Ook kan de inzet van technologie in de plaats komen van de inzet van medewerkers. In deze gevallen gaat de inzet van technologie dus ten koste van de werkgelegenheid. Anderzijds kan technologie ook zorgen voor een groeiende zorgvraag en werkgelegenheid door nieuwe behandelmethoden In dat geval bevordert technologie de werkgelegenheid. Daarnaast wordt vaak gesteld dat (de aard van) het werk zal veranderen door technologische ontwikkelingen 16. Een effect dat nu al in de praktijk zichtbaar is. 11. Stichting Toekomstbeeld der Techniek (2015). Beter?! Toekomstbeelden van technologie in de zorg. 12. CPB, Nederland in 2030 en Rathenau Instituut (2015). Werken aan de robotsamenleving. 14. De Beer (2016). De arbeidsmarkt in Ingrijpende veranderingen, maar ook veel continuïteit. 15. Onderzoeksprogramma Arbeidsmarkt Zorg en Welzijn (2016). Arbeid in Zorg en Welzijn, Jeugdzorg en Kinderopvang Integrerend rapport. 16. Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (2014). Kamerbrief Effect van technologische ontwikkelingen op de arbeidsmarkt. 7

7 Arbeidsmarkt in Kaart november 2016 Kortom; (zorg)technologie is veelbelovend en noodzakelijk maar de ontwikkeling is ook omgeven met onzekerheden en afhankelijk van veel factoren. Willen we iets kunnen zeggen over de invloed van technologie op de Nederlandse arbeids markt dan zijn de rapporten van Deloitte 17 toon aangevend. U kunt deze rapporten terug vinden op onze kennissites onderwijs inkaart.transvorm.nl en arbeidsmarktinkaart.transvorm.nl. 1.3 Economie en politiek Economie De afgelopen jaren is er sprake van economisch herstel in Nederland. De economie groeit; mede door consumptiegroei en bedrijfsinvesteringen 18. Volgens ramingen van het Centraal Planbureau (CPB) in augustus 2016 groeit de Nederlandse economie in 2016 met 1,7 procent en in 2017 met 1,6 procent. De onzekerheid na het Brexit-referendum en de verlaging van de gasproductie worden verondersteld in 2017 de groei van de Nederlandse economie iets af te remmen 19. Ook de arbeidsmarkt laat diverse signalen van herstel zien. Zo groeien het aantal uitzenduren, vacatures en banen en dalen het aantal faillissementen en ontslagvergunningen die door het UWV worden verleend 20. Het CPB verwacht dat door de aantrekkende economie de werkgelegenheid in 2016 toeneemt. Echter verwacht het CPB ook dat, vanwege de onzekerheid na het Brexitreferendum, bedrijven terughoudender zijn met het aannemen van personeel in de tweede helft van De werkgelegenheidsgroei zal daardoor terugvallen in In de eerste helft van 2016 blijkt dat de arbeidsmarkt van Zorg en Welzijn de landelijke trend van herstel niet volgt. In hoofdstuk 2 leest u dat het aantal vacatures wel stijgt, maar dat de werkgelegenheid nog steeds daalt. Of de werkgelegenheid zal stijgen, en in welke mate, is waarschijnlijk meer afhankelijk van politieke beleidskeuzes dan van de algemene economische ontwikkelingen. 17. De impact van automatisering op de Nederlandse Arbeidsmarkt, september 2014 en De impact van automatisering op het Nederlandse onderwijs, september UWV, 29 januari 2016, Landelijke arbeidsmarktprognose CPB, 9 augustus Brexit remt groei Nederlandse economie UWV, 29 januari 2016, Landelijke arbeidsmarktprognose CPB, 9 augustus Brexit remt groei Nederlandse economie. Zolang het beheersen van de zorgkosten de politieke agenda bepaalt kan de groei van de werkgelegenheid binnen de sector achterblijven bij de economische groei (zie ook de volgende paragraaf Politiek). Daarbij moet opgemerkt worden dat een economische hoogconjunctuur de spanning op de arbeidsmarkt van Zorg en Welzijn kan vergroten vanwege een afnemend aanbod van werkzoekenden. Politiek De transities van Zorg en de veranderingen in het sociale domein, de daarmee gepaard gaande bezuinigingen en veranderingen in wetgeving op het gebied van het arbeidsrecht (o.a. Wet werk en zekerheid) hebben geleid tot grote kwantitatieve en kwalitatieve verschuivingen op de arbeidsmarkt van Zorg en Welzijn. De effecten zijn nog niet allemaal uitgekristalliseerd, maar duidelijk is dat niet alle maatregelen tot het beoogde resultaat hebben geleid. De roep om aanpassingen in het zorg- en arbeidsmarktbeleid klinkt dan ook steeds harder. Met het verschijnen van de Miljoenennota 2017 werd de koers voor het komende jaar inzichtelijk. De belangrijkste maatregelen staan hieronder in een overzicht. In de algemene beschouwingen van september 2016 bleken de discussies over het te volgen beleid sterk beïnvloed door de naderende verkiezingen van maart Duidelijk is dat de Zorg en arbeidsmarkt belangrijke thema s worden in de verkiezingsstrijd. Zoals eerder vermeld is de arbeidsmarkt van Zorg en Welzijn sterk afhankelijk van de politieke beleidskeuzes. De toekomst is dan ook relatief onzeker. Al kunnen we een aantal zaken met zekerheid zeggen, los van besluiten die de komende regering zal nemen: Groei of krimp van de arbeidsmarkt van Zorg en Welzijn is afhankelijk van het beschikbare budget. Bij krimpende of gelijkblijvende budgetten zal de werkgelegenheid onder druk blijven (de zorgvraag neemt immers toe als gevolg van vergrijzing), tenzij werkgevers een ander (personeels) beleid gaan voeren. Denk aan het invoeren van een andere functiemix waarmee personeelskosten omlaag gebracht worden; Groei of krimp van de arbeidsmarkt wordt niet alleen bepaald door de hoogte van het beschikbare budget, maar ook door de manier waarop budget wordt ingezet. Inkoopbeleid van zorgverzekeraars en gemeenten kan leiden tot een krimpende arbeidsmarkt, ook bij gelijk blijven of verhogen van budgetten. 8

8 arbeidsmarktinkaart.transvorm.org De belangrijkste maatregelen uit de Miljoenennota 2017 m.b.t. de arbeidsmarkt van Zorg en Welzijn 22 : In 2017 geven we 69 miljard euro aan Zorg, bijna één derde van alle uitgaven die de rijksoverheid doet; De bezuinigingen op de Verpleeghuizen van 500 miljoen euro is geschrapt en er is structureel extra geld vrijgemaakt voor kwaliteit. Het gaat om 210 miljoen euro per jaar voor opleidingen en extra dagbestedingsactiviteiten; Om de kwaliteit in de Gehandicaptenzorg te verbeteren en het bestaan van cliënten te verbeteren, is een actieprogramma opgesteld waarvoor de komende jaren 5,8 miljoen euro extra is; Er is 180 miljoen euro extra voor Wijkverpleging en deze zorg wordt vergoed door de zorgverzekering; Voor innovatie op het terrein van beroepen en opleidingen in zorg en ondersteuning is 12 miljoen euro beschikbaar in 2017; Voor de implementatie van het advies van de Commissie Innovatie Zorgberoepen & Opleidingen over het opleidings continuüm is voor zowel 2016 als miljoen euro beschikbaar; Voor wat betreft technologische innovatie is 35 miljoen euro beschikbaar voor digitale informatie-uitwisseling tussen Ziekenhuizen, 20 miljoen euro voor begeleiding van veelbelovende innovaties en 7,8 miljoen euro voor het programma Innovatie en Zorgvernieuwing; Voor vernieuwing van de arbeidsmarkt in het sociaal domein is 2 miljoen euro beschikbaar, dit is specifiek gericht op de oudere werknemers; Het budget voor de WW-dienstverlening van het UWV wordt verhoogd tot 160 miljoen euro; Om de overgang van werk naar werk of van een uitkering naar werk verder te ondersteunen zijn ook in 2017 scholingsvouchers beschikbaar; Er is 40 miljoen euro beschikbaar voor sociale partners die projecten uitvoeren die zijn gericht op dienstverlening aan werkzoekenden en op nauwere samenwerking in de regio; Vanaf 2017 komt 200 miljoen euro per jaar beschikbaar om de toegankelijkheid en kwaliteit van de kinderopvang te verhogen. 1.4 Arbeidsmarkt Arbeidsmarkt van de toekomst Diverse partijen houden zich bezig met de vraag hoe de arbeidsmarkt in Nederland er in de toekomst uit zal zien. In 2016 zijn hierover een aantal interessante publicaties verschenen. Hieronder lichten we kort twee publicaties toe, vanwege de originele invalshoeken en opvallende conclusies die hieruit voortkomen. Werken in de toekomst, de Argumentenfabriek, mei De Argumentenfabriek heeft vier scenario s ontwikkeld over de arbeidsmarkt in De publicatie identificeert trends op de arbeidsmarkt als; flexibilisering van arbeid; werkgevers stellen hogere eisen aan werkenden; oudere werknemers minder populair; verdwijnen van banen van lager- en middelbaaropgeleiden door technologische ontwikkelingen. De verschillende scenario s leiden tot verschillende situatieschetsen van de arbeidsmarkt in Bijvoorbeeld; in het scenario gedreven netwerken is (betaald) werk van groot belang en zijn netwerken de dominante organisatievorm. Hierin zien we een relatief hoge arbeidsparticipatie, een grote werkweek en een laag aantal medewerkers met een vast contract. In het scenario ontspannen ondernemingen (klein belang betaald werk en ondernemingen als dominante organisatievorm) wordt juist relatief weinig uur per week gewerkt en hebben medewerkers relatief vaak een vast contract. De arbeidsmarkt in Ingrijpende veranderingen maar ook veel continuïteit. Paul de Beer, maart Deze publicatie laat een tegengeluid horen met de stelling dat de belangrijkste veranderingen op de arbeidsmarkt van 2040 in Nederland waarschijnlijk niet worden veroorzaakt door bekende trends als technologische ontwikkeling, flexibilise - ring en vergrijzing, maar door tragere veranderingen als de groei van het aantal werkende vrouwen, het aantal hoogopgelei den, de hoeveelheid deeltijdwerk, de dienstensector en het langer doorwerken. Tegelijkertijd zal de arbeidsmarkt de komende jaren op een aantal gebieden weinig veranderen. Het aantal oudere medewerkers, het aantal medewerkers met een vast contract, de lengte van dienstverbanden en het aantal elementaire en lage banen zal naar verwachting weinig veranderd zijn in Voor een uitgebreide samenvatting verwijzen wij u naar de Prinsjesdagmemo op onze kennissite arbeidsmarktinkaart.transvorm.org 23. De argumentenfabriek, Werken in de toekomst. Ook terug te vinden op arbeidsmarktinkaart.transvorm.org 24. AIAS, Paul de Beer, De arbeidsmarkt in Ook terug te vinden op arbeidsmarktinkaart.transvorm.org 9

9 Arbeidsmarkt in Kaart november 2016 Arbeidsmarktprognoses Zorg en Welzijn Diverse partijen proberen ontwikkelingen die van invloed zijn op de toekomstige arbeidsmarkt van Zorg en Welzijn in kaart te brengen en op basis hiervan werkgelegenheidsprognoses te maken. Op basis van een vergelijking van de verschillende rapporten trekken we een aantal conclusies 25. Er wordt een omslag van overschotten naar tekorten verwacht; vooral in periode zal de werkgelegenheid in Zorg en Welzijn groeien en zullen voor diverse kwalificaties en in diverse branches tekorten ontstaan; De vraag naar arbeid verschuift van lagere kwalificatieniveaus naar hogere kwalificatieniveaus. Er worden verschillen tussen branches verwacht. Een stijgende zorgbehoefte is een belangrijke verklaring voor groeiprognoses in diverse branches. Deze zijn ingegeven door bijvoorbeeld afnemende bezuinigingen of extra benodigde capaciteit voor asielmigranten. Afstemming arbeidsmarkt en onderwijs In juni 2016 bracht Transvorm een Onderwijs in Kaart uit met daarin de relevante trends en ontwikkelingen van het zorg- en welzijnsonderwijs in de provincie Noord-Brabant. Hieronder presenteren we de belangrijkste bevindingen uit het rapport 26. Aansluiting onderwijs arbeidsmarkt Zowel landelijk als regionaal is er veel aandacht voor de aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt. Opleidingen die niet goed aansluiten op de verwachte arbeidsmarktontwikkelingen vragen extra aandacht; Ook zijn er signalen dat combinaties van kennis en vaardigheden, die nu in afzonderlijke opleidingen worden aangeleerd, gewenst zijn; Goede studievoorlichting, inclusief transparantie over arbeidsmarktkansen, is belangrijk voor zowel de balans op de arbeidsmarkt als het voorkomen van onnodige uitval uit opleidingen. Stages en begeleiding Vraagstukken rondom stages en begeleiding op de werkplek lijken een goede aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt te belemmeren; Verhogen van de stagecapaciteit én het verbeteren van het leerklimaat is nodig om aan de personele vraag van de toekomst te voldoen. Inspirerende rolmodellen op de werkvloer zijn essentieel; Regionale samenwerking op opleidingsgebied kan de druk bij individuele werkgevers verlichten. Onderwijscijfers Op mbo-niveau daalt zowel het aantal deelnemers, nieuwe instromers als gediplomeerden. Deze daling zien we vooral bij welzijnsopleidingen en de laagste niveaus van zorgopleidingen. Dat sluit aan bij de ontwikkelingen op de arbeidsmarkt, waar de vraag naar hoger opgeleide medewerkers groeit; Het aandeel deelnemers aan BOL-opleidingen stijgt, terwijl het aantal deelnemers aan BBL-opleidingen daalt. Het op peil houden van instroom van studenten met eerder verworven competenties en kwalificaties vraagt aandacht; Op hbo-niveau daalt het aantal nieuwe instromers. Gezien de arbeidsmarktprognoses op middellange termijn is het belangrijk om de instroom van studenten op peil te houden of te verhogen. Vernieuwende opleidingsvormen, opscholing en omscholing Vernieuwende opleidingsvormen worden ontwikkeld ter verbetering van de aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt. Nieuwe opleidingsvormen, zoals verkorte-, combi- of Associate Degree-opleidingen, bieden kansen voor om- en opscholing van gediplomeerden; Voorwaarden voor succes van deze initiatieven zijn de aansluiting op de werkgeversvraag en goede implementatie van werkplekleren. 25. Voor meer informatie over deze studies verwijzen we u graag naar de volledige rapporten; Sectorbeschrijving Zorg (UWV juni 2015), Toekomstverkenning arbeidsmarkt Kiwa Carity, CAOP, AZW (oktober 2015), De arbeidsmarkt naar opleiding en beroep tot 2020 (ROA december 2015) en UWV Arbeidsmarktprognose (UWV mei 2016). Deze zijn gepubliceerd op de kennissite arbeidsmarktinkaart.transvorm.org. Hier vindt u ook regionale prognoses van het Onderzoeksprogramma Arbeidsmarkt Zorg en Welzijn (AZW) voor West-Brabant, Midden-Brabant, Noordoost- Brabant en Zuidoost-Brabant. 26. Voor het volledige rapport verwijzen we u naar de kennissite onderwijsinkaart.transvorm.org 10

10 arbeidsmarktinkaart.transvorm.org 1.5 Flexibilisering: zzp ers Zorg en Welzijn in Nederland De laatste jaren wordt veel bericht over het groeiend aantal zelfstandigen en zzp ers in de sector zorg en welzijn. Zo rapporteert het CBS dat het aantal banen van werknemers in deze sector in 2013 is afgenomen, terwijl het aantal zelfstandigen is gegroeid 27. Het UWV verwacht in de periode een verdere groei van het aantal zzp ers van 7% (6.000 personen) 28. Zzp ers vormen een interessante groep om verder te bestuderen; niet alleen vanwege het groeiende aantal, maar ook vanwege de bijdrage die zij leveren aan flexibilisering van arbeid in de sector. In dit kader is het relevant meer te weten over de kenmerken van deze groep zzp ers. Daarom presenteren we in deze paragraaf resultaten van de Zelfstandigen Enquête Arbeid (ZEA) 2015 van TNO en CBS. In dit onderzoek worden zzp ers gedefinieerd als zelfstandig ondernemers zonder personeel. We presenteren hier de opvallende kenmerken van zzp ers in de sector zorg en welzijn in Nederland. Waar relevant maken we een vergelijking met zzp ers in andere sectoren. Zzp ers in Zorg en Welzijn in Nederland Achtergrondkenmerken Zorg en Welzijn 70,2% is vrouw Gemiddelde leeftijd is 49,5 jaar 78,6% is autochtoon 79,8% is hoogopgeleid (hbo of hoger) Andere sectoren 32,7% is vrouw Gemiddelde leeftijd is 47,9 jaar 81,4% is autochtoon 41,3% is hoogopgeleid (hbo of hoger) Situatie als zzp er Werkt gemiddeld al 12,3 jaar als zzp er 60,3% geeft aan 0-10 jaar werkzaam te zijn als zzp er; Werkt gemiddeld 30,8 uur per week als zzp er 32,0% geeft aan 50 of meer verschillende klanten te hebben gehad in de afgelopen 12 maanden 54,5% waardeert de financiële situatie van het bedrijf als goed of zeer goed Werkwaarden De meerderheid vindt deze aspecten van het werk als zzp er heel belangrijk: Interessant werk (67,1%) Prettige sfeer op het werk (61,3%) Mogelijkheid om te leren (43,7%) Situatie voor zzp-schap 66,7% werkte voorheen in loondienst 26,6% volgde een opleiding Top 5 redenen keuze zzp-schap 1. Ik zocht een nieuwe uitdaging (38,8%) 2. Mijn beroep wordt meestal als zelfstandige uitgevoerd (38,1%) 3. Ik wilde zelf bepalen hoeveel en wanneer ik werk (35,4%) 4. Ik heb altijd als zelfstandige willen werken (23,1%) 5. Ik kon meer verdienen als zelfstandige (18,2%) Bron: ZEA 2015, TNO/CBS UWV Sectorbeschrijving Zorg. 11

11 Arbeidsmarkt in Kaart november 2016 Zzp ers in Zorg en Welzijn in Nederland Werkomstandigheden In vergelijking met zzp ers in andere sectoren ervaren zzp ers in Zorg en Welzijn: Evenveel zelfstandigheid/autonomie Minder tijdsdruk Meer emotioneel zwaar werk Meer cognitieve belasting Meer gevarieerd werk Opleiding en ontwikkeling 58,3% heeft in de afgelopen 12 maanden een vakbeurs, congres of seminar bezocht 51,8% heeft in de afgelopen 12 maanden 1-5 dagen cursus of opleiding gevolgd 76,5% geeft aan dat kennis en vaardigheden goed aansluiten op het werk Toekomstperspectief 67,8% geeft aan niet of nauwelijks risico te lopen dat de onderneming failliet gaat 50,7% maakt zich geen zorgen over de toekomst van de onderneming 42,3% heeft het afgelopen jaar iets ondernomen om een (nieuwe) baan als werknemer te krijgen Gemiddeld wil men tot 67,1 jaar doorgaan met werken en denkt men tot 69,4 jaar in staat te zijn het huidige werk voort te zetten Tevredenheid 55,5% geeft aan tevreden te zijn met de arbeidsomstandigheden, 27,3% geeft aan zeer tevreden te zijn 49,3% geeft aan tevreden te zijn met het werk als zzp ers, 34,1% geeft aan zeer tevreden te zijn Bron: ZEA 2015, TNO/CBS 12

12 arbeidsmarktinkaart.transvorm.org 2. Arbeidsmarkt Zorg en Welzijn in Noord-Brabant In dit deel van de Arbeidsmarkt in Kaart besteden we aandacht aan de cijfermatige onderbouwing van belangrijke trends en ontwikkelingen op de arbeidsmarkt van Zorg en Welzijn in Noord-Brabant. Waar mogelijk maken we een verdiepende analyse naar de ontwikkelingen per branche. Achtereenvolgens komen de volgende thema s aan bod: Werkgelegenheid Leeftijdsopbouw Mobiliteit en flexibilisering Op de kennissite arbeidsmarktinkaart.transvorm.org presenteren we regiokaternen. Hierin staat deze informatie uitgewerkt per arbeidsmarktregio in Noord-Brabant (West-Brabant, Midden-Brabant, Noordoost-Brabant, Zuidoost-Brabant). 2.1 Werkgelegenheid Zorg en Welzijn In dit hoofdstuk volgt een overzicht van diverse arbeidsmarktfactoren in de sector zorg en welzijn in Noord- Brabant. Waar mogelijk geven we informatie ook over de afzonderlijke branches. Gezamenlijk geven deze factoren een beeld van de situatie op de arbeidsmarkt in het verleden, heden en de toekomst. Het gaat hierbij om achtereenvolgens: Huidig aantal medewerkers en fte; Ontwikkeling aantal medewerkers en fte; Vraag op de arbeidsmarkt: vacatures; Aanbod op de arbeidsmarkt: werkloosheid. Overzicht belangrijkste feiten: Vanaf 2012 krimpt het aantal medewerkers. Voorlopige cijfers laten zien dat de krimp in 2016 in mindere mate doorzet; Medewerkers zijn gemiddeld meer uren per week gaan werken; Het aantal vacatures is de afgelopen periode gegroeid; zowel landelijk als in Noord-Brabant; Het aantal nieuwe WW-uitkeringen in Zorg en Welzijn is in Noord-Brabant harder gedaald dan de landelijke daling; Huidig aantal medewerkers en fte In 2015 werken personen ( fte) in Zorg en Welzijn in Noord-Brabant. De meeste van deze medewerkers zijn werkzaam in de branche VVT. Onderstaand figuur geeft een overzicht van de verdeling van het aantal medewerkers in Noord-Brabant over de verschillende branches in Vergeleken met 2012 is het percentage medewerkers toegenomen in de branches Ziekenhuizen (+1,4%), Huisartsenzorg en gezondheidscentra (+0,6%), GGZ (+0,4%) en Jeugdzorg (+0,2%) ten koste van het percentage medewerkers werkzaam in de branches Gehandicaptenzorg (-1,0%), VVT (-0,9%), Kinderopvang (-0,5%) en WMD (-0,2%). Aantal medewerkers per branche Noord-Brabant ,8% 2,2% VVT 4,6% Ziekenhuizen 6,4% Gehandicaptenzorg 7,1% GGZ 41,5% Kinderopvang WMD 15% Huisartsenzorg en gezondheidscentra 20,4% Jeugdzorg Figuur 6: Aantal medewerkers Zorg en Welzijn Noord-Brabant per branche Signaal: De arbeidsmarkt is in beweging, er is tegelijkertijd sprake van krimp en groei. 13

13 Arbeidsmarkt in Kaart november Ontwikkeling aantal medewerkers en fte In de periode tot 2012 werd de sector zorg en welzijn in Noord-Brabant een banenmotor genoemd. Dat is terug te zien in de werkgelegenheidscijfers in die periode. De top werd bereikt in 2012; er waren toen medewerkers werkzaam in Zorg en Welzijn in Noord-Brabant. Vanaf 2012 is er sprake van een afname van werkgelegenheid in de sector zorg en welzijn in Noord-Brabant. Onderstaand figuur geeft deze ontwikkelingen visueel weer. Aantal medewerkers en fte Noord-Brabant Figuur 7: Aantal medewerkers Aantal fte Ontwikkeling aantal medewerkers en aantal fte Zorg en Welzijn Provincie Noord-Brabant Ten opzichte van 2012 is het aantal medewerkers in Zorg en Welzijn in Noord-Brabant afgenomen met -9,3%. In de periode bedroeg de afname in aantal medewerkers -4,8%. De voorlopige cijfers van 2016 laten zien dat de krimp naar verwachting afneemt tot -1,9% in de periode Onderstaande tabel laat de werkgelegenheidsontwikkeling binnen de verschillende branches zien. Een aantal verschillen tussen de branches valt op. Periode : In de periode groeide het aantal medewerkers fors in de branche Huisartsenzorg en gezondheidscentra (+14,9%). De Jeugdzorg groeide met 1,2%. De overige branches krompen; In deze periode is de afname van het aantal werknemers percentueel het grootst in de branches Kinderopvang (-16,4%), Gehandicaptenzorg (-15,0%), WMD (-12,5%) en VVT (-11,2%). De krimp in de branche WMD wordt vooral verklaard door een forse krimp in de regio Midden-Brabant in de periode Periode : In de periode groeide het aantal medewerkers in de branches Huisartsenzorg en Gezondheidscentra (+5,7%) en WMD (+5,2%). De overige branches krompen; In deze periode kenden de branches Jeugdzorg (-11,4%) en VVT (-10,1%) percentueel gezien de grootste krimp. Aantal medewerkers * Noord-Brabant alle branches Gehandicaptenzorg GGZ Huisartsenzorg en gezondheidscentra Jeugdzorg Kinderopvang VVT WMD Ziekenhuizen Tabel 1: Ontwikkeling aantal medewerkers per branche * Dit zijn voorlopige cijfers; deze cijfers kunnen nog gecorrigeerd worden. Wat betreft de ontwikkeling van het aantal fte medewerkers zijn soortgelijke trends zichtbaar. Deze zijn weergegeven in de volgende tabel. In tegenstelling tot de ontwikkeling van het aantal medewerkers, laten de branches Gehandicaptenzorg en Ziekenhuizen in de periode een kleine groei zien in het aantal fte. 29. In de regio Midden-Brabant hebben veranderingen in de branches WMD en Jeugdzorg in 2012 en 2013 plaatsgevonden. Dit verklaart een gedeelte van de verschillen tussen 2012 en 2013 in deze branches. In vergelijking met 2012 is in 2013 sprake van een afname van het aantal medewerkers in een instelling die werd gecategoriseerd in WMD Jeugd, en een toename van het aantal medewerkers in een instelling gecategoriseerd als Jeugdzorg. 14

14 arbeidsmarktinkaart.transvorm.org Aantal fte * Noord-Brabant Gehandicaptenzorg GGZ Huisartsenzorg en gezondheidscentra Jeugdzorg Kinderopvang VVT WMD Ziekenhuizen Tabel 2: Ontwikkeling aantal fte per branche * Dit zijn voorlopige cijfers; deze cijfers kunnen nog gecorrigeerd worden. Ook het aantal uren dat medewerkers gemiddeld werkzaam zijn verschilt behoorlijk per branche. Over alle branches heen werkten medewerkers in Zorg en Welzijn in Noord-Brabant in 2015 gemiddeld 23,4 uur per week. Zij zijn gemiddeld meer uren gaan werken; in 2014 werkten zij namelijk gemiddeld 23,0 uur per week. In onderstaande figuur worden de brancheverschillen duidelijk. Opvallende bevindingen zijn: Zowel in 2012 als in 2015 werkten medewerkers in de branches GGZ, Jeugdzorg en Ziekenhuizen gemiddeld de meeste uren; Binnen de branches VVT, Huisartsenzorg en gezondheidscentra en Kinderopvang is zowel in 2012 als 2015 het gemiddeld aantal gewerkte uren lager dan gemiddeld; Enkel in de branche Kinderopvang zijn medewerkers gemiddeld minder uren gaan werken in de periode ; gemiddeld werkten zij 22,6 uur in 2012 en 21,7 uur in Gemiddeld aantal uren N-B alle branches Gehandicaptenzorg GGZ Huisartsenzorg en gezondheidscentra Jeugdzorg Kinderopvang VVT WMD Ziekenhuizen Vacatures Op BrabantZorg.Net plaatsen organisaties aangesloten bij Transvorm vacatures. Om een beeld te krijgen van de vraag op de Brabantse arbeidsmarkt is het aantal openstaande vacatures op deze website over een langere periode gevolgd 30. Een aantal zaken valt hierbij op: Vacaturegroei In de periode oktober oktober 2016 is het aantal openstaande vacatures op BrabantZorg.Net gegroeid met 78,7% tot 704 vacatures in oktober Deze ontwikkeling is te zien in onderstaande figuur. Vacatureontwikkeling BrabantZorg.Net Figuur 9: Januari 2015 April 2015 Juli 2015 Oktober 2015 Januari 2016 April 2016 Vacatureontwikkeling BrabantZorg.Net Juli 2016 Oktober 2016 Vacaturegroei naar functie In oktober 2016 is 41,6% van de vacatures voor de functie Verzorgende 3/IG. Dat is daarmee de functie waarvoor de meeste vacatures open staan. Verpleegkundigen niveau 4 (18,8%) en Verpleegkundigen niveau 6 (6,5%) zijn de functies waarvoor daarna de meeste vacatures open staan. De volgende figuur laat de vacaturegroei zien voor deze functies. Ten opzichte van oktober 2015 is het aantal vacatures voor Verzorgende 3/IG in oktober 2016 meer dan verdubbeld. Figuur 8: Gemiddeld aantal uren 2012 en 2015 per branche 30. Wekelijks wordt het aantal vacatures op BrabantZorg.Net geteld. Voor de analyses in dit rapport wordt steeds gebruik gemaakt van de eerste telling van elk kwartaal. 15

15 Arbeidsmarkt in Kaart november 2016 Vacatureontwikkeling BrabantZorg.Net Januari 2015 April 2015 Juli 2015 Verzorgende 3/IG Verpleegkundige niveau 4 Verpleegkundige niveau 6 Figuur 10: Oktober 2015 Januari 2016 April 2016 Juli 2016 Vacatureontwikkeling BrabantZorg.Net naar functie Oktober 2016 Ook landelijk zien we een groei van het aantal vacatures in Zorg en Welzijn. Zo rapporteert Textkernel een stijging van 47,5% in het tweede kwartaal van 2016 ten opzichte van het tweede kwartaal van Werkloosheid UWV verzamelt diverse gegevens met betrekking tot werkloosheid en werkgelegenheid. Deze paragraaf geeft inzicht in het aantal WW-uitkeringen en niet-werkende werkzoekenden. De spanningsindicator geeft aan of de arbeidsmarkt voor een beroepsgroep ruim of krap is. Totaal aantal WW-uitkeringen naar functie In juni 2016 waren er in totaal WW-uitkeringen voor Zorgen Welzijnsberoepen 33 in Noord-Brabant. Dit is een toename van 4,8% ten opzichte van juni Het aantal WW-uitkeringen voor verpleegkundigen niveau 4 is in deze periode juist gedaald (-8,9%). Maar met name de beroepsgroepen Artsen (+53,6%), Apothekersassistenten (+24,2%) en Gespecialiseerd Verpleegkundigen (+20,8%) laten in deze periode percentueel gezien een flinke groei zien. Deze ontwikkelingen zijn opvallend, gezien de krappe arbeidsmarkt voor Artsen en Gespecialiseerd Verpleegkundigen. Mogelijke verklaringen zijn onder meer de categorisering die is gehanteerd (onder de groep Gespecialiseerd Verpleegkundigen vallen onder meer teamleiders met een verpleegkundige achtergrond) en persoonlijke omstandigheden waardoor WW-gerechtigden (tijdelijk) niet bemiddelbaar zijn. Ook de Wet werk en zekerheid kan hierbij een rol spelen. Met de Wet werk en zekerheid (Wwz) is er sinds juli 2015 een nieuwe WW-systematiek op basis van inkomstenverrekening. Deze systematiek heeft een structureel verhogend effect op het aantal lopende WW-uitkeringen 34. Totaal aantal WW-uitkeringen naar functie en leeftijd De figuur hiernaast is een weergave van de WW-uitkeringen in juni 2016 per beroepsgroep naar leeftijd. Meer dan de helft (51,7%) van het totaal aantal WW-uitkeringen in Zorg- en Welzijnsberoepen wordt verstrekt aan personen van 50 jaar en ouder. Vooral bij de beroepsgroep Verzorgenden is het aandeel WW-uitkeringen aan 50-plussers hoog (62,3%). Nieuwe WW-uitkeringen In de eerste helft van 2016 zijn er in Noord-Brabant minder nieuwe uitkeringen vanuit Zorg en Welzijn verstrekt dan in de eerste helft van Dit is een afname van 30%. Ter vergelijking; landelijk bedraagt deze daling 19% 32. Totaal aantal WW-uitkeringen In totaal waren er in juli WW-uitkeringen vanuit Zorg en Welzijn. Dit is 17,2% van het totaal aantal uitkeringen in Noord-Brabant. Ten opzichte van juli 2015 is er sprake van een afname van 1,4%. In vergelijking met juni 2016 waren er in juli ,1% minder WW-uitkeringen. 31. Textkernel De Nederlandse vacaturemarkt in Q UWV, juni 2016,, Nieuwsflits Arbeidsmarkt Noord-Brabant 33. Hiertoe worden de volgende beroepsgroepen gerekend: Artsen, therapeuten en gespecialiseerd verpleegkundigen; Sociaal werkers, groeps- en woonbegeleiders, specialisten op maatschappelijk gebied (maatschappelijk werkers, psychologen en sociologen); vakspecialisten gezondheidszorg (zoals apothekersassistenten, laboranten en verpleegkundigen) en verzorgenden. 34. Dit komt enerzijds doordat mensen die tegen lager loon gaan werken een aanvulling uit de WW behouden en anderzijds doordat het recht op uitkering pas wordt beëindigd nadat is gebleken dat de opgegeven inkomsten overeenkomen met de inkomstenopgave van de werkgever in de Polisadministratie. kamerbrief-wwz-en-statistische-informatie-ww 16

16 arbeidsmarktinkaart.transvorm.org Stand WW-uitkeringen naar leeftijd 100% 80% 60% 40% 20% 0% Zorg en Welzijn beroepen totaal Artsen, therapeuten en gespecialiseerd verpleegkundigen Specialisten op maatschappelijk gebied Sociaal werkers, groeps- en woonbegeleiders Vakspecialisten gezondheidszorg Verzorgenden < >50 Noord-Brabant Helpende thuiszorg Maatschappelijk werker Pedagoog Verzorgende instelling (niet-ig) Verzorgende thuiszorg (niet-ig) Activiteitenbegeleider Doktersassistent Helpende instelling Psycholoog en socioloog Huisarts Praktijkverpleegkundige Woonbegeleider gezinsvervangend huis, wooncentrum Apothekersassistent Zorghulp Basisarts Fysiotherapeut Typering Zeer ruim Zeer ruim Zeer ruim Zeer ruim Zeer ruim Ruim Ruim Ruim Ruim Gemiddeld Gemiddeld Gemiddeld Gemiddeld Gemiddeld Krap Krap Figuur 11: WW-uitkeringen juni 2016 naar leeftijd en beroepsgroep. Bron: UWV maatwerk Transvorm, bewerkt door Transvorm Gespecialiseerd verpleegkundigen Gezondheidszorgpsycholoog Assistent-woonbegeleider gezinsvervangend huis / wooncentrum Krap Krap Krap In bovenstaande tabel is geen verdere specificatie gemaakt naar specifieke functies binnen de beroepsgroepen. Als we daarnaar kijken valt op dat voor de functie Gespecialiseerd Verpleegkundigen (behorend tot beroepsgroep Artsen, Therapeuten en Gespecialiseerd Verpleegkundigen) het aandeel 50-plussers het hoogste is (67,9%). En een relatief groot aandeel van de WW-uitkeringen van Laboranten (16,0%), Medisch Praktijkassistenten (12,1%) en Fysiotherapeuten (10,5%) is jonger dan 27 jaar. Wijkverpleegkundige Zeer krap Verpleegkundige niveau 4 Zeer krap Verzorgende individuele gezondheidszorg (IG) Zeer krap Tabel 3: Spanningsindicator Noord-Brabant Bron: UWV, bewerkt door Transvorm. Spanningsindicator De spanningsindicator is de verhouding tussen het aantal openstaande vacatures en het aantal geregistreerde werkzoekenden dat direct inzetbaar is (< 6 maanden ingeschreven bij UWV). Hiermee kan worden aangegeven of de arbeidsmarkt voor een bepaalde beroepsgroep ruim of krap is. Uit onderstaande tabel blijkt dat de arbeidsmarkt in het tweede kwartaal van 2016 als zeer ruim kan worden getypeerd voor onder meer de beroepen Maatschappelijk Werker, Helpende Thuiszorg en Verzorgenden Instelling en Thuiszorg. Voor onder anderen Verzorgenden-IG, Verpleegkundigen niveau 4 en Wijkverpleegkundigen is de arbeidsmarkt juist zeer krap. 17

17 Arbeidsmarkt in Kaart november Leeftijdsopbouw De leeftijdsopbouw van het personeelsbestand in Zorg en Welzijn verandert. De gemiddelde leeftijd neemt toe; er werken steeds meer ouderen en minder jongeren in de sector. Dit hoofdstuk geeft aan de hand van de volgende onderwerpen meer inzicht in de leeftijdsopbouw: Ontwikkeling gemiddelde leeftijd; Ontwikkeling leeftijdscategorieën; Ontwikkeling leeftijdscategorieën per branche. Overzicht belangrijkste feiten: De gemiddelde leeftijd van medewerkers toegenomen; Het aantal medewerkers is alleen toegenomen in de leeftijdscategorie jaar; Het percentage 55-plussers is in 2015 groter dan het aantal 30-minners; De branche Kinderopvang beschikt over relatief veel 30-minners, terwijl de branches Welzijn & Maatschappelijke Dienstverlening, Verpleging, Verzorging en Thuiszorg en Geestelijke Gezondheidszorg over relatief veel 55-plussers beschikken. Signaal: De sector vergrijst, alleen in de branche Kinderopvang werken nog relatief veel jongeren Ontwikkeling gemiddelde leeftijd In 2015 was de gemiddelde leeftijd van medewerkers in Zorg en Welzijn in Noord-Brabant 43,3 jaar. Vergeleken met 2012 is sprake van een toename van 1,3 jaar; in 2012 was de gemiddelde leeftijd 42,0 jaar. Het volgende figuur laat zien dat er verschillen tussen branches zijn. Zo is de gemiddelde leeftijd relatief hoog in de branches GGZ, VVT en WMD en relatief laag in de branche Kinderopvang. Gemiddelde leeftijd 2015 Noord-Brabant N-B alle branches Gehandicaptenzorg Figuur 12: Gezondheidscentra GGZ Huisartsenzorg Jeugdzorg Kinderopvang Gemiddelde leeftijd 2015 Noord-Brabant VVT WMD Ziekenhuizen Ontwikkeling leeftijdscategorieën In 2015 zijn medewerkers in Zorg en Welzijn in Noord- Brabant jonger dan 25 jaar. Dat is een afname van ruim een derde ten opzichte van Toen waren er nog medewerkers in deze leeftijdscategorie in dienst. Ook de andere leeftijdscategorieën in onderstaand figuur laten een afname zien in 2015 ten opzichte van 2012, behalve de categorie medewerkers jaar. Het aantal medewerkers in deze categorie is in deze periode met 12,9% gegroeid tot medewerkers in Aantal medewerkers per leeftijdscategorie Noord-Brabant Figuur 13: <25 jaar jaar jaar jaar jaar Ontwikkeling aantal medewerkers per leeftijdscategorie Noord-Brabant 2012 en 2015 Naast bovenstaand overzicht in absolute getallen, kan het aantal werknemers per leeftijdscategorie ook worden uitgedrukt in percentage van het totaal aantal medewerkers. Dit overzicht laat zien dat het aandeel medewerkers jaar en het aandeel medewerkers jaar in de periode is gegroeid ten koste van de andere leeftijdscategorieën. De omvang van deze groei is respectievelijk 4,4 en 0,4 procentpunt. 18

18 arbeidsmarktinkaart.transvorm.org Percentage medewerkers per leeftijdscategorie Noord-Brabant 100% 80% 60% 40% 20% 0% 22,0% 28,2% 20,1% 20,7% 8,9% 2015 <25 jaar jaar Figuur 14: 21,0% 28,6% 20,2% 20,4% 9,6% ,3% 28,6% 20,7% 20,4% 11,1% ,6% 28,8% 21,1% 20,3% 12,1% jaar jaar jaar Ontwikkeling percentage medewerkers per leeftijdscategorie Noord-Brabant Onderstaand figuur laat zien dat sinds 2014 het percentage medewerkers vanaf 55 jaar groter is dan het percentage medewerkers jonger dan 30 jaar. In 2015 was 22,0% van de werknemers 55 jaar of ouder en 19,8% van de medewerkers jonger dan 30 jaar. Percentage medewerkers 30- en 55+ Noord-Brabant 25% 20% 15% 10% 5% 0% Percentage medewerkers vanaf 55 jaar Percentage medewerkers jonger dan 30 jaar Figuur 15: Ontwikkeling percentage medewerkers 30- en 55+ Noord-Brabant Ontwikkeling leeftijdscategorieën per branche 2015 Er zijn verschillen zichtbaar in de ontwikkelingen van de leeftijdsopbouw van medewerkers tussen branches. Het grootste aandeel medewerkers onder 30 jaar is in 2015 te vinden in de branche Kinderopvang (34,1%), terwijl de branche Jeugdzorg relatief gezien over het kleinste aandeel medewerkers onder 30 jaar beschikt (14,6%). In de meeste branches is het percentage medewerkers jonger dan 30 afgenomen in de periode Uitschieter is de branche Kinderopvang, waar de afname 8 procentpunt bedraagt. De branches WMD (+1,9 procentpunt) en Huisartsenzorg en gezondheidscentra (+0,6 procentpunt) laten juist een toename van het percentage medewerkers jonger dan 30 zien. Onderstaande figuur geeft deze ontwikkelingen visueel weer. Percentage medewerkers jonger dan 30 jaar 50% 40% 30% 20% 10% 0% Figuur 16: N-B alle branches Gehandicaptenzorg GGZ Huisartsenzorg en gezondheidscentra Jeugdzorg Kinderopvang VVT WMD Ziekenhuizen Ontwikkeling percentage medewerkers jonger dan 30 jaar per branche 2012 en 2015 Het grootste percentage 55-plussers in Noord-Brabant in 2015 is te vinden in de branche WMD (25,7%), terwijl in de branche Kinderopvang het percentage 55-plussers relatief het laagste is (10,0%). In de periode groeit het percentage medewerkers vanaf 55 jaar in alle branches. Deze groei is het grootste in de branche VVT (+5,7% procentpunt) en het kleinste in WMD (+0,6 procentpunt) Percentage medewerkers vanaf 55 jaar 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% Figuur 17: N-B alle branches Gehandicaptenzorg GGZ Huisartsenzorg en gezondheidscentra Jeugdzorg Kinderopvang VVT WMD Ziekenhuizen Ontwikkeling percentage medewerkers vanaf 55 jaar per branche 2012 en