Haarlem in bevolkingsprognose en beleidsbeschouwing. Gemeente Haarlem, Onderzoek en Statistiek

Transcriptie

1 Reageren Concernstaf Afdeling Onderzoek en Statistiek, Grote Markt 2, 2011 RD Haarlem oktober 2012 Gemeente Haarlem, Onderzoek en Statistiek Haarlem in 2025 bevolkingsprognose en beleidsbeschouwing

2

3 Haarlem in 2025 bevolkingsprognose en beleidsbeschouwing Onderzoek en Statistiek Haarlem, oktober 2012

4 Colofon Opdrachtgever Gemeente Haarlem, Samenstelling Bezoekadres Samensteller Gemeente Haarlem Hoofdafdeling Concernstaf Afdeling Onderzoek en Statistiek Postbus 511, 2003 PB Haarlem Telefoon: Fax: Internet: Haarlem A-Z/ Feiten en cijfers Stadhuis, Grote Markt 2, 2011 RD Haarlem dr. J.M. Kersloot Bevolkingsprognose Haarlem Onderzoek en Statistiek Haarlem

5 Samenvatting Bevolkingsomvang in 2012 (gerealiseerd) en in 2020 en 2025 volgens het gematigde scenario en het trend-plus scenario Prognose van de Haarlemse bevolking per scenario, 2020 en gematigd scenario trend-plus scenario Bron: GPPro Achtergrond Hoeveel inwoners zal Haarlem in 2025 tellen? Welke verschuivingen zullen zich voordoen in de opbouw van de bevolking naar leeftijd? En wat zijn daarvan de gevolgen voor het aanbod van voorzieningen in Haarlem? Welke toekomstkansen brengt dat met zich mee voor Haarlem? Dit zijn belangrijke beleidsvragen die de behoefte aan dit rapport, Haarlem in 2025, bevolkingsprognose en beleidsbeschouwing, rechtvaardigt. Onzekerheid Over het toekomstige beeld bestaat deels onzekerheid. Die onzekerheid hangt samen met de recessie waardoor er vraaguitval in de marktsector van woningen ontstaat. Ook woningcorporaties bezinnen zich momenteel op een onzekere toekomst. Dat maakt de gemeentelijke woningbouwplanning hoogst onzeker. En het is juist deze factor die, naast het verloop van de gemiddelde woningbezetting, de omvang en samenstelling van de toekomstige Haarlemse bevolking zal bepalen. Bevolkingsprognose Vanwege de genoemde onzekerheid is er gewerkt met een gematigd scenario voor de toekomstige woningvoorraadontwikkeling. Dit scenario, dat qua voorraadontwikkeling aansluit op PRIMOS 2011, komt neer op een toevoeging van gemiddeld 328 woningen per jaar in de periode Vergeleken met de gemeentelijke ramingen en de feitelijke ontwikkelingen tot nu toe is dat een gematigd scenario. Op basis van de gematigde voorraadontwikkeling zal Haarlem per inwoners tellen volgens de prognose. Gezien de huidige omstandigheden is dit scenario volgens OenS de meest waarschijnlijke ontwikkeling Als de woningvoorraad valt uit te breiden op basis van beschikbare gemeentelijke woningbouwplannen bedraagt de gemiddelde jaarlijkse toename van de woningvoorraad 481 woningen in de periode Dat is iets hoger dan feitelijk in de periode en daarom noemen we dit het trend-plus scenario. Onder deze condities zal Haarlem op 1 januari inwoners tellen. Bevolkingsprognose Haarlem Onderzoek en Statistiek Haarlem

6 Samenvatting Schatting aantal huishoudens Huishoudens in 2000 en 2011 (feitelijk) en schatting (2020, 2025), gematigd scenario en trend-plus scenario gematigd scenario toe-/afname alleenstaand paar zonder kinderen paar met kinderen eenoudergezinnen trend-plus scenario alleenstaand paar zonder kinderen paar met kinderen eenoudergezinnen Bron: zie bijlage 1, OenS bewerking Het aantal huishoudens zal toenemen tot en met We zien dat de groei van de huishoudens tussen 2011 en 2025 vooral naar voren komt bij de alleenstaanden; een kleine in het gematigde scenario en een kleine in het trend-plus scenario. In mindere mate geldt dat ook voor de eenoudergezinnen: circa 750 in het gematigde scenario en ruim 900 in trend-plus scenario in de periode In het gematigde scenario blijft het aantal paren zonder en met kinderen nagenoeg gelijk tot en met In het trend-plus scenario groeien deze groepen nog licht in omvang tot en met 2025, respectievelijk een kleine 500 en ruim 400. Leeftijdsprofiel bevolkingsprognose De toenemende vergrijzing is kwantitatief het meest van betekenis. Zo komen er op stadsniveau gemiddeld (over beide scenario s) jarigen bij in de periode Dat is 27% van de omvang van deze bevolkingsgroep per 1 januari De groep jarigen zal in omvang afnemen in Haarlem. Gemiddeld gaat het om personen in de periode Dat komt neer op 6% van de omvang van de groep jarigen per De groep jarigen zit in de lift in Haarlem. Gemiddeld gaat het om een groei van personen in de periode en dat is 7% van de omvang van de groep jarigen per Landelijk is er sprake van een afname van het aantal jarigen tot en met 2025 doch die ontwikkeling doet zich niet in Haarlem voor. We zien hier groei in deze leeftijdsgroep, ongeacht het scenario. Gemiddeld gaat het om een toename van 600 personen in de periode , 8% van de omvang van deze groep per De jongste jeugd, 0-9 jarigen, laat een beperkte dynamiek zien. Gemiddeld gaat het om een toename van 220 personen in de periode en dat is 1% van de omvang van deze leeftijdsgroep per De potentiële beroepsbevolking (15-64 jarigen) zal groeien in de periode Gemiddeld gaat het om ruim personen; in het gematigde scenario en in het trend-plus scenario. Landelijke en regionale context De vergrijzingsgolf en de afname van de groep jarigen zal zich landelijk sterker gaan voltrekken dan in Haarlem tot en met Haarlem typeert zich meer dan Nederland door verjonging. De Haarlemse verjonging in de groep van 5-19 jaar doet zich landelijk niet voor. Zuid-Kennemerland als geheel laat het ontwikkelingsprofiel van Nederland zien maar dan wel in een meer afgezwakte vorm (door de invloed van Haarlem). Bevolkingsprognose Haarlem Onderzoek en Statistiek Haarlem

7 Samenvatting Het aandeel 0-14 jarigen zal in Nederland verminderen tussen 2010 en 2025 van 18% naar 16% en in Zuid-Kennemerland is deze terugval beperkter, van 17% naar 16% (bron: PRIMOS 2011). De toename van de vergrijzing is in Zuid-Kennemerland minder omvangrijk dan in Nederland. In Nederland neemt het aandeel 65-plussers toe van 15% in 2010 naar 21% in In Zuid- Kennemerland zijn deze beide percentages respectievelijk 18 en 22 (bron: PRIMOS 2011). Stadsdeelprofielen bevolkingsontwikkeling In hoofdstuk 4 is informatie over de leeftijdsspecifieke bevolkingsdynamiek per wijk/stadsdeel tot en met 2025 opgenomen. Daarmee komen verschillen met het Haarlemse gemiddelde naar voren. Enkele in het oog springende ontwikkelingen zijn: In het Haarlemmerhoutkwartier is sprake van bevolkingskrimp; Verschillende wijken/stadsdelen groeien duidelijk sneller dan het aandeel van de bevolking in 2012 doet vermoeden. Dat geldt met name voor Duinwijk en Schalkwijk; Verschillende wijken/stadsdelen groeien duidelijk minder snel dan het aandeel van de bevolking in 2012 doet vermoeden: het Haarlemmerhoutkwartier en Noord (Ter Kleef en Te Zaanen en Oud Schoten en Spaarndam); De ontwikkeling van de jongste jeugd staat sterk in relatie tot het bouwprogramma; het trend-plus scenario zorgt voor (de meeste) groei. De ontwikkelingen zijn wijkgebonden. De wijken met de meeste groei van 0-14 jarigen zijn Schalkwijk, Haarlem-Oost en Westoever Noorder Buitenspaarne. Een krimp van deze groep zien we in het Haarlemmerhoutkwartier. Ook in Ter Kleef en Te Zaanen en Oud Schoten en Spaarndam is sprake van een (beperkte) afname van 0-14 jarigen. Effecten toekomstige verandering leeftijdsopbouw op maatschappelijke voorzieningen Een bevolkingsprognose geeft een basis voor de planning van voorzieningen als woningen, winkels, parkeergelegenheid, openbaar vervoer, afvalverwerking, gezondheidszorg, sport en recreatie. Bovendien zijn de gemeentelijke financiën voor een deel afhankelijk van de omvang van de bevolking. Het is onmogelijk om in dit rapport integraal de effecten aan te geven voor alle beleidsvelden die de gemeente Haarlem belangrijk acht. In dit rapport is wel een aanzet daartoe gegeven door een aantal hoofdlijnen te schetsen. Een toenemende vergrijzing heeft onder andere gevolgen voor allerlei voorzieningen in relatie tot de zorgbehoefte. Ook impliceert het een toenemende vraag van specifiek door senioren/ouderen gevraagde woningen. De toename van het aantal zelfstandige jongeren (15-34 jarigen) is een trend. Hetzelfde geldt voor de afname van het aantal oudere jongeren/personen van middelbare leeftijd (35-49 jaar). Effecten zijn daardoor deels tegengesteld waar het de economische potentie aangaat: jongeren hebben immers over het algemeen minder te besteden dan jarigen. Dit kan bijvoorbeeld doorwerken in het winkelaanbod. Het zal bijvoorbeeld ook gevolgen hebben voor de woningmarkt: meer vraag naar starterswoningen en minder vraag naar (de doorgaans betere) woningen van jarigen. Bij de jongste jeugd zien we weinig dynamiek. De doorrekening van de scenario s blijkt tevens gevoelig te zijn voor het bouwprogramma. Verschillende wijken kennen, met name onder de condities van het gematigde scenario, vraaguitval. Dat noopt wellicht tot flexibele oplossingen of het langer accepteren van het feit dat er mogelijk sprake kan zijn van enige onderbenutting. In ieder geval roept het de behoefte op om de woningbouwplanning goed te monitoren, zodat steeds gebruik kan worden gemaakt van inzichten die zijn gebaseerd op de meest actuele verwachtingen. Toekomstkansen (en bedreigingen) De ingezette trends brengen toekomstkansen (en soms ook bedreigingen) voor Haarlem. Hieronder volgt een beschouwing op hoofdlijnen aan de hand van enkele relevante stadsthema s. Een toenemende concentratie (meer mensen, woningen en werkgelegenheid in Haarlem) vergroot de druk op de vervoerssystemen met bijgevolg een grotere kans op overbelasting. De ingezette dynamiek stimuleert zo de kans dat er passende maatregelen in het vervoerssysteem zullen worden doorgevoerd om een toenemende congestie tegen te gaan. Door de vergrijzing zal de kwetsbaarheid in relatie tot welzijn, gezondheid en zorg uiteraard toenemen. Dit is enerzijds een kans, bijvoorbeeld omdat de werkgelegenheid in de zorg kan groeien. Anderzijds is Bevolkingsprognose Haarlem Onderzoek en Statistiek Haarlem

8 Samenvatting het mogelijk ook een financiële bedreiging, bijvoorbeeld vanwege een toenemende vraag naar gemeentelijke regelingen op het terrein van welzijn, gezondheid en zorg. De in paragraaf 5.7 opgenomen analyse over het Sociaal Domein is in lijn met laatstgenoemde conclusie. In 2015 kunnen we globaal 2% meer gebruikers verwachten van WMO-voorzieningen ten opzichte van In 2020 is dat circa 7% en in %. Op basis van die index zal het totale budget van 22,9 miljoen euro in 2012 (exclusief gehandicaptenkaarten en inclusief overige voorzieningen) in 2015 zijn toegenomen tot 23,4 miljoen euro (+0.5 miljoen euro). In 2020 en 2025 gaat het dan respectievelijk om een geschat totaal van 24,5 miljoen euro (+1,6 miljoen euro) en 26,1 miljoen euro (+3,2 miljoen euro). De genoemde bedragen zijn overigens niet realistisch omdat de methodiek een ongewijzigd beleid veronderstelt. In het programma Samen voor Elkaar werkt de gemeente Haarlem momenteel aan de vernieuwing en verbetering van het Sociale Domein in Haarlem. Gezien de huidige beleidswijzigingen is het aannemelijk dat de WMO-uitgaven in de toekomst structureel verminderen. De berekeningen geven daarom slechts een indicatie van de kostentoename voor de gemeente Haarlem als het beleid ongewijzigd blijft. Kwetsbaarheid hangt voor een deel samen met de economische potentie. De ingezette trends lijken per saldo te wijzen op een toenemende economische kwetsbaarheid (meer ouderen, meer jongeren en minder huishoudens van middelbare leeftijd). Of hiervan inderdaad sprake zal zijn, hangt uiteraard af van het tempo en de omvang van de economische groei in de komende vijftien jaar. Historisch gezien, afgaande op de ontwikkelingen in de afgelopen 40 jaar, kan er op de langere termijn nog een flinke welvaartsgroei worden verwacht. Haarlem scoort hoog op de landelijke woonaantrekkelijkheid, zoals bijvoorbeeld uit de Atlas voor gemeenten blijkt. Steden als Haarlem zullen in de nabije toekomst aantrekkingskracht blijven uitoefenen. Haarlem heeft een historische stad in de aanbieding met kansen voor doelgroepen die dit stedelijke wonen aantrekkelijk vinden. Goed Wonen impliceert voor Haarlem in het komende decennium onder andere meer aanbod van woningen voor senioren/ouderen. Vanwege de groei van jongere huishoudens betekent Goed Wonen het komende decennium ook het aanbod van starterswoningen. Daarnaast blijft er steeds een uitdaging om specifieke stadsgeoriënteerde groepen te (blijven) binden aan Haarlem door eigentijdse en vernieuwende woningbouw, met een specifieke architectuur. Er is ruimte voor stedelijke projecten die iets specifieks toevoegen aan de voorraad. Goed Wonen betekent voor de bestaande voorraad goed onderhoud en het doorvoeren van (eigentijdse) verbeteringen. Ouderen hebben doorgaans een beperktere actieradius dan jongeren. Ze zijn meer buurtgericht. Vanuit dit perspectief gezien, biedt de vergrijzing dus kansen voor het wijkgerichte werken. In buurten waar de verjonging sterk naar voren komt, zal het omgekeerde gelden. Beleidsparticipatie komt over het algemeen vaker voor bij ouderen dan bij jongeren. De vergrijzing zal derhalve per saldo hoogstwaarschijnlijk een toenemende beleidsparticipatie met zich brengen. Het thema van de regio hangt samen met de bereikbaarheid en de infrastructuur. De (daily) urban system is in dit verband een relevant begrip: hoe zien de dagelijkse reispatronen van Haarlemmers eruit en wat is de reikwijdte? En: hoe verandert het door de verwachte dynamiek? Vervoersbewegingen zullen in het komende decennium qua leeftijd van de reiziger veranderen conform de beschreven dynamiek in leeftijd. Omdat ouderen doorgaans minder reizen, betekent de vergrijzing een reductie van verkeersbewegingen. De afname van de groep jaar, een mobiele groep, lijkt hetzelfde effect te hebben. Dat betekent waarschijnlijk dat jongeren, bij voldoende welvaart, sterker het vervoersprofiel gaan bepalen. Bevolkingsprognose Haarlem Onderzoek en Statistiek Haarlem

9 Inhoudsopgave Samenvatting... 3 Inhoudsopgave Inleiding Inleiding Evaluatie Haarlem in Leeswijzer Methode en aannames Inleiding Uitgangspunten Aanname woningbouw in de prognose Aanname gemiddelde woningbezetting in de prognose Prognose op stadsniveau Inleiding Bevolkingsontwikkeling in het gematigde scenario en het trend-plus scenario Doorkijkje tot en met Prognose per wijk en stadsdeel Inleiding Centrum Spoorbaan Leiden Haarlemmerhoutkwartier Duinwijk Zuid en Zuidwest Westoever Noorder Buitenspaarne Ter Kleef en Te Zaanen Oud Schoten en Spaarndam Haarlem-Noord Haarlem-Oost Schalkwijk Effecten verandering leeftijdsopbouw op beleidsterreinen Inleiding De toenemende vergrijzing Afname oudere jongeren/personen van middelbare leeftijd Meer zelfstandige jongeren Meer jarigen en een beperkte dynamiek van 0-9 jarigen Potentiële beroepsbevolking Sociaal Domein (Regionale) omgevingsdynamiek Toekomstkansen Bijlage 1 Toelichting methodiek Bijlage 2 Bevolkingsontwikkeling op stadsniveau Bijlage 3 Bevolkingsontwikkeling per stadsdeel en wijk Bevolkingsprognose Haarlem Onderzoek en Statistiek Haarlem

10 Inhoudsopgave Bevolkingsprognose Haarlem Onderzoek en Statistiek Haarlem

11 1 Inleiding 1.1 Inleiding Bevolkingsprognoses vormen een belangrijk instrument voor beleidsondersteuning. Door ontwikkelingen in de omvang en samenstelling van de bevolking vroeg te signaleren, kan de gemeente Haarlem haar beleid beter afstemmen op de behoeften van de (toekomstige) bevolking. Zo zal er, als de bevolking vergrijst, meer behoefte zijn aan bepaalde voorzieningen voor ouderen. Een bevolkingsprognose kan ook een goede basis vormen voor de planning van voorzieningen als woningen, winkels, parkeergelegenheid, openbaar vervoer, afvalverwerking, gezondheidszorg, sport en recreatie. Bovendien zijn de gemeentelijke financiën voor een deel afhankelijk van de omvang van de bevolking. Via een prognose kan de gemeente dus tevens een deel van haar toekomstige inkomsten schatten. De bevolkingsprognose (per leeftijdsgroep) in deze rapportage is vervaardigd door Onderzoek en Statistiek (OenS) van de gemeente Haarlem. OenS levert met enige regelmaat prognoses van de Haarlemse bevolking. Deze prognoses zijn ontleend aan het prognoseprogramma GBPro dat door het bureau Pronexus is ontwikkeld in samenwerking met de VSO (de vereniging van bureaus voor statistiek en onderzoek). De vorige gepubliceerde prognose heeft betrekking op de periode Dit rapport presenteert de prognose De opzet van deze prognose, die van , geeft net als de vorige versie een meer uitgebreide aanpak. Zo wordt er en dat hangt samen met de terugval in investeringen door de huidige recessie gewerkt met een tweetal scenario s voor de woningbouw: een gematigd scenario en een trend-plus scenario. Het gematigde scenario beschouwen we net als de vorige keer als het meest realistische scenario. De omvang van de woningbouw in dit scenario is net als de vorige keer ontleend aan de PRIMOS-prognose van het ABF. Deze bron levert ook de cijfers om het Haarlemse profiel in een regionaal perspectief te kunnen plaatsen. Nieuw in deze versie is een schatting van het aantal huishoudens naar type. Daarnaast wordt net als de vorige keer - op hoofdlijnen ingegaan op de gevolgen van de te verwachten verandering in de leeftijdsopbouw voor de maatschappelijke voorzieningen (die samenhangen met de leeftijd). In deze rapportage geven we - en dat is nieuw specifiek aandacht aan de gevolgen van de bevolkingsdynamiek voor het sociale domein. Behalve de gemeente Haarlem vervaardigen ook andere overheidsinstanties en organisaties (gemeentelijke) bevolkingsprognoses. Een kenmerk van deze prognoses is dat ze betrekking hebben op het niveau van de gemeente Haarlem, niet op het stadsdeel- of wijkniveau. Het bijzondere van de (Haarlemse) OenS-prognose met GBPro is dus dat de voorspellingen niet alleen de bevolking van de hele stad betreffen maar ook in de afzonderlijke stadsdelen en wijken. Haarlem bestaat uit vijf stadsdelen: Centrum, Zuid en Zuidwest, Noord, Oost en Schalkwijk. De stadsdelen Centrum, Oost en Schalkwijk komen als zodanig ook naar voren bij de Haarlemse indeling in negen wijken. Het stadsdeel Zuid en Zuidwest bestaat uit de drie wijken Spoorbaan Leiden, Haarlemmerhoutkwartier en Duinwijk. En het stadsdeel Noord beslaat de drie wijken Westoever Noorder Buitenspaarne, Ter Kleef en te Zaanen en Oud Schoten en Spaarndam (zie afbeelding 1.1). Op stadsniveau wijkt het CBS (de Pearl prognose) sterk af van de hier gehanteerde gematigde prognose op basis van de omvang van de woningbouw in PRIMOS. Ook wijkt deze prognose sterk af van de in dit rapport gebruikte bovengrens van de bevolkingsprognose op basis van het trend-plus scenario. We werken niet met de Pearl prognose van het CBS. Die is volgens onze inzichten te hoog. De gematigde prognose in dit rapport komt uit op inwoners in In het trend-plus scenario, op basis van de gemeentelijke woningbouwplanning, zou Haarlem in 2020 circa inwoners tellen en dat aantal is ruim lager dan de prognose die Pearl voor 2020 heeft opgesteld (circa ). In dit hoofdstuk gaan we nog in op: de evaluatie van de vorige prognose (1.3) en een leeswijzer (1.4). 1 Wanneer we rekenen met de verhouding woningen/bevolking in 2020 op basis van PRIMOS 2011 dan zouden inwoners neerkomen op woningen in Dat impliceert een niet realistische toename van woningen tussen 2010 en 2020 (gemiddeld ruim 700 woningen per jaar extra). Bevolkingsprognose Haarlem Onderzoek en Statistiek Haarlem

12 Inleinding Afbeelding 1.1 Haarlem in vijf stadsdelen en negen wijken Bevolkingsprognose Haarlem Onderzoek en Statistiek Haarlem

13 Inleinding 1.2 Evaluatie Haarlem in 2020 In Haarlem in 2020 stelden we dat de bevolkingsdynamiek op basis van het gematigde scenario het meest realistisch was. Dit scenario hield rekening met inwoners in 2015, terwijl het trend-plus scenario uitkwam op inwoners in In 2009, 2010 en 2011 is de bevolkingsontwikkeling meer volgens het trend-plus scenario verlopen dan volgens het gematigde scenario (feitelijk inwoners per ). Wat we niet goed hebben voorzien, is dat het binnenlands migratiesaldo zich heeft ontwikkeld zoals het zich heeft ontwikkeld. Voor het eerst in 10 jaar was het binnenlandse migratiesaldo erg positief. De ontwikkeling in de periode 2009 tot en met 2011 zijn atypisch voor de periode 2005 tot en met 2008 en staat hoogstwaarschijnlijk in verband met de crisis op de woningmarkt. Meer Haarlemmers waren recent honkvast en dat komt naar voren bij een daling van het vertrek uit Haarlem. In de periode 2005 tot en met 2011 zijn gemiddeld Haarlemmers vertrokken naast een vestiging van personen. In de periode 2009 tot en met 2011 blijft de vestiging met gemiddeld op niveau maar het vertrek is met gemiddeld jaarlijks gemiddeld 500 lager. Ook het buitenlandse migratiesaldo is recent positiever. In de periode 2004 tot en met 2008 kwamen er jaarlijks gemiddeld 257 meer buitenlanders bij dan dat er vertrokken. In de periode 2007 tot en met 2011 was die omvang gegroeid tot 503. De vestiging van Moelanders (Slowaken, Tsjechen, Slovenen, Letten, Esten, Litouwers, Bulgaren, Hongaren, Polen en Roemenen) valt op aan de groei van personen uit het buitenland. In 2006 woonden 888 Moelanders in Haarlem en dat aantal is gegroeid naar per 1 januari Tevens is er sprake van een ontwikkeling dat er steeds minder mensen overlijden in Haarlem. Ook het aantal geboorten toonde tot voor kort een dalende tendens. In 2009, 2010 en 2011 is dat echter omgebogen: dat zijn jaren waarin er meer kinderen werden geboren dan in de periode Een niet goed ingecalculeerd effect is de ontwikkeling van de gemiddelde woningbezetting. De gemiddelde woningbezetting blijft per met 2,12 op niveau (ook op was de omvang 2,12), terwijl in het gematigde scenario van de vorige prognose rekening werd gehouden met een daling tot 2,09 in We komen met het nieuwe gematigde scenario hoger uit in 2020 dan in het gematigde scenario uit het vorige rapport omdat het vertrekpunt in 2012 ook hoger is; die is opgetrokken met de feitelijke ontwikkelingen. Dat genoemde ontwikkelingen niet waren te voorzien, onderstreept de waarde van het werken met een onder- en bovengrens. Temeer daar stabiele trends, die zich zowel voordoen in het gematigde scenario als het trend-plus scenario, scherper in beeld komen. Bevolkingsprognose Haarlem Onderzoek en Statistiek Haarlem

14 Inleinding 1.3 Leeswijzer Aan dit rapport gaat een samenvatting vooraf. In hoofdstuk 2 verwoorden we de methodiek van de bevolkingsprognose inclusief de aannames bij de prognose. Hoofdstuk 3 gaat in op de bevolkingsprognose op stadsniveau tot en met Deze prognose plaatsen we tevens in een landelijke en regionale context. Ook staat in dit hoofdstuk een schatting van de ontwikkeling van het aantal Haarlemse huishoudens naar type tot en met In hoofdstuk 4 splitsen we de bevolkingsprognose uit op het niveau van de negen Haarlemse wijken en vijf Haarlemse stadsdelen. In hoofdstuk 5 schetsen we op hoofdlijnen de effecten van de leeftijdsverandering voor verschillende Haarlemse beleidsterreinen. We gaan specifiek in op het sociale domein. Hoofdstuk 6 beziet de bevolkingsprognose vanuit de invalshoek van toekomstkansen voor Haarlem. Drie bijlagen geven informatie over de prognoses; een toelichting op de methodiek en cijfers per vijfjaarsklasse voor de stad als geheel en per wijk/stadsdeel. Bevolkingsprognose Haarlem Onderzoek en Statistiek Haarlem

15 2 Methode en aannames 2.1 Inleiding In paragraaf 2.2 zetten we de uitgangspunten bij de bevolkingsprognose op een rij. In een bevolkingsprognose hebben de aannames over de ontwikkeling van de woningvoorraad en de gemiddelde woningbezetting een grote invloed. Paragraaf 2.2 en paragraaf 2.3 gaan daarop respectievelijk in. In bijlage 1 staat een overzicht van de wijze waarop het gehanteerde model bij de bevolkingsprognose, GBPro, rekent. Ook lichten we hier toe op welke wijze de toekomstige omvang van het aantal huishoudens is geschat. 2.2 Uitgangspunten We berekenen de bevolkingsomvang per leeftijdsgroep 13 jaar vooruit, zowel op stadsniveau als op het niveau van de wijken/stadsdelen: Haarlem in We geven ook een schatting van het aantal huishoudens per type in 2025 op stadsniveau. Op het niveau van wijken en stadsdelen is een dergelijke schatting minder betrouwbaar en blijft daarom achterwege. Over de toekomstige investeringen in de woningvoorraad bestaat onzekerheid die samenhangt met de recessie en de woningmarktstagnatie. Er is vraaguitval in de marktsector en woningcorporaties bezinnen zich momenteel op een onzekere toekomst. Vanwege deze onzekerheid werken we met twee scenario s voor de woningvoorraadontwikkeling: een gematigd scenario en een trend-plus scenario. Het gematigde scenario zien we als het meest realistische scenario. Het gematigde scenario is gebaseerd op woningbouwaantallen die PRIMOS 2011 van ABF hanteert. De omvang van de verwachte woningbouw in het trend-plus scenario ontlenen we aan de woningbouwplannen die de gemeente Haarlem zelf bijhoudt. Deze aantallen zijn te vinden in een per locatie bijgehouden bestand met bekende woningbouwplannen minus sloop tot en met Van alle plannen hanteren we een realisatiegehalte van 70% voor het jaar Voor de jaren 2013 tot en met 2019 veronderstellen we een realisatiegehalte van 50%. PRIMOS rekent overigens op gemeenteniveau en met de gegevens van de gemeentelijke woningbouwplannen ontstaat dus inzicht in de voorraadontwikkeling per wijk/stadsdeel. We werken, evenals in Haarlem 2020, wat betreft de omvang van de woningvoorraad, met het Haarlemse WOZ-bestand. De laatste peildatum is PRIMOS werkt met CBS-cijfers. Deze bronnen hanteren verschillende definities van de woningvoorraad. De cijfers wijken per echter nauwelijks af; 168 in totaal. Voor de periode houden we voor beide scenario s wat betreft de woningbouw het gemiddelde van de periode aan, ook voor de verdeling over de wijken. We maken een doorkijkje op stadsniveau tot 2035 door de gemiddelde voorraadontwikkeling tot 2019 door te trekken tot We schetsen de ontwikkelingen in de regio aan de hand van PRIMOS Bevolkingsprognose Haarlem Onderzoek en Statistiek Haarlem

16 2.3 Aanname woningbouw in de prognose Methode en aannames In het trend-plus scenario, op basis van woningbouwplannen die de gemeente Haarlem bijhoudt, neemt de voorraad jaarlijks gemiddeld met 481 woningen toe, iets meer dan in de periode 2005 tot en met 2012 werkelijk zijn toegevoegd aan de voorraad volgens het WOZ-bestand (440). Vandaar de duiding: trendplus. De leidraad bij het gematigd scenario is de voorraadontwikkeling van PRIMOS Tussen 2010 en 2020 neemt de Haarlemse voorraad volgens PRIMOS 2011 met woningen toe, gemiddeld 328 woningen per jaar. Ten opzichte van de gemeentelijke ramingen en de feitelijke ontwikkelingen tot nu toe is dat dus een gematigd scenario. In Haarlem in 2020 hanteerden we PRIMOS 2009 als ijkpunt voor het gematigde scenario. In die prognose groeide de voorraad tussen 2010 en 2020 met woningen. Gemiddeld 354 woningen per jaar. Ietsje hoger dus dan het jaarlijks gemiddelde aantal van 328 woningen op basis van PRIMOS Om het gematigde scenario per wijk/stadsdeel te kunnen aanmaken is het trend-plus scenario het vertrekpunt. Deze aantallen hebben we naar rato verminderd tot het randtotaal op basis van PRIMOS In afbeelding 2.1 zien we de te verwachten mutatie van de woningvoorraad volgens het gematigde scenario. In absolute zin komen er vooral in Schalkwijk meer woningen bij. Afbeelding 2.1 Mutatie woningvoorraad volgens het gematigde scenario Centrum Spoorbaan Leiden Haarlemmer houtkwartier Duinwijk Westoever Noorder Buitenspaar ne Ter Kleef en Te Zaanen Oud Schoten en Spaarndam Haarlem- Oost Schalkwijk Bron: gemeentelijke woningbouwplanning, OenS bewerking Bevolkingsprognose Haarlem Onderzoek en Statistiek Haarlem

17 Methode en aannames 2.4 Aanname gemiddelde woningbezetting in de prognose Afbeelding 2.2 laat zien hoe de gemiddelde woningbezetting zich volgens GBPro zal gaan ontwikkelen in het gematigde scenario. In het algemeen daalt de gemiddelde woningbezetting de komende 13 jaar nog licht. Afbeelding 2.2 Ontwikkeling gemiddelde woningbezetting per wijk volgens de gematigde prognose wijken Oude Stad 1,73 1,72 1,71 Spoorbaan Leiden 2,19 2,19 2,18 Haarlemmerhoutkw artier 2,12 2,07 2,04 Duinw ijk 2,18 2,19 2,17 Westoever Noorder Buitenspaarne 2,22 2,22 2,22 Ter Kleef en Te Zaanen 2,34 2,33 2,31 Oud Schoten en Spaarndam 2,20 2,18 2,16 Haarlem -Oost 2,04 2,02 2,02 Schalkw ijk 2,10 2,09 2,08 Haarlem 2,12 2,10 2,09 Bron: GPPro Bevolkingsprognose Haarlem Onderzoek en Statistiek Haarlem

18 Bevolkingsprognose Haarlem Onderzoek en Statistiek Haarlem

19 3 Prognose op stadsniveau 3.1 Inleiding Paragraaf 3.2 geeft weer hoeveel huishouden en inwoners (per leeftijdscategorie) Haarlem in 2025 zal tellen in het gematigde scenario en het trend-plus scenario. Ook vergelijken we hier de verwachte leeftijdsontwikkeling tot en met 2025 met de landelijke trend en de trend in heel Zuid-Kennemerland in deze periode. Dit rapport zoomt in op de periode tot en met Dat roept de behoefte op om bevindingen in een ruimere tijdscontext te plaatsen. Om die reden is paragraaf 3.3 een doorkijkje gegeven voor de periode tot en met Bevolkingsontwikkeling in het gematigde scenario en het trend-plus scenario In het gematigde scenario, op basis van de woningbouwaantallen in Primos 2011, is er sprake van een doorgaande groei van de bevolkingsomvang tussen 2012 (realisatie) en 2025 Op basis van dit scenario zal Haarlem inwoners tellen in 2020 en in Volgens het trend-plus scenario, op basis van de gemeentelijke woningbouwplanning, zal de bevolking doorgroeien tot inwoners in 2020 en in 2025 (zie afbeelding 3.1). Afbeelding 3.1 Prognose van de Haarlemse bevolking per scenario, 2020 en gematigd scenario trend-plus scenario Bron: GPPro Bevolkingsprognose Haarlem Onderzoek en Statistiek Haarlem

20 Prognoses op stadsniveau Afbeelding 3.2 Huishoudens in 2000 en 2011 (feitelijk) en schatting (2020, 2025), gematigd scenario en trend-plus scenario gematigd scenario toe-/afname alleenstaand paar zonder kinderen paar met kinderen eenoudergezinnen trend-plus scenario alleenstaand paar zonder kinderen paar met kinderen eenoudergezinnen Bron: zie bijlage 1, OenS bewerking In afbeelding 3.2 is een schatting gegeven van het aantal toekomstige huishoudenstypen. We zien groei in de periode die vooral naar voren komt bij de alleenstaanden; een kleine in het gematigde scenario en een kleine in het trend-plus scenario in de periode In mindere mate geldt dat ook voor de eenoudergezinnen; circa 750 in het gematigde scenario en ruim 900 in trendplus scenario in de periode In het gematigde scenario blijft het aantal paren zonder en met kinderen nagenoeg gelijk tot en met In het trend-plus scenario groeien deze groepen nog licht in omvang tot en met 2025, respectievelijk een kleine 500 en ruim 400. In afbeelding 3.3 is weergegeven hoe de Haarlemse bevolking zich naar verwachting per leeftijdsgroep zal gaan ontwikkelen in de periode We zien in beide scenario s een (aankomende) vergrijzinggolf in de leeftijd jaar. In het trend-plus scenario iets meer dan in het gematigde scenario. Daarnaast is er sprake van een afname van de bevolking binnen de leeftijdsgroep jaar, het sterkst in het gematigde scenario. Tevens zien we een groei in de leeftijdsgroep 0-34 jaar, met name in het trend-plus scenario. Afbeelding 3.3 Verandering bevolkingsomvang per leeftijdsgroep, , gematigde scenario en trend-plus scenario gematigd scenario trend-plus scenario Bevolkingsprognose Haarlem Onderzoek en Statistiek Haarlem

21 Prognoses op stadsniveau Afbeelding 3.4 Verdeling van de groei tussen 2010 en 2025 over de leeftijdsgroepen, % (totale groei =100%) 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0-10,0-20,0-30,0-40, Nederland CBS Haarlem gematigd scenario Haarlem trend-plus scenario Bron: CBS De vergrijzingsgolf en de afname van de groep jaar zal zich landelijk sterker gaan voltrekken dan in Haarlem tot en met Haarlem typeert zich meer dan Nederland door verjonging. De Haarlemse verjonging in de groep van 5-19 jaar doet zich landelijk niet voor (zie afbeelding 3.4). Zuid-Kennemerland als geheel laat het ontwikkelingsprofiel van Nederland zien maar dan wel in een meer afgezwakte vorm. Het aandeel 0-14 jarigen zal in Nederland verminderen tussen 2010 en 2025 van 18% naar 16% en in Zuid-Kennemerland is deze terugval beperkter, van 17% naar 16% (bron: PRIMOS 2011). De toename van de vergrijzing is in Zuid-Kennemerland minder omvangrijk dan in Nederland. In Nederland neemt het aandeel 65-plussers toe van 15% in 2010 naar 21% in In Zuid- Kennemerland zijn deze beide percentages respectievelijk 18 en 22 (bron: PRIMOS 2011). 3.3 Doorkijkje tot en met 2035 Hoe ontwikkelt de bevolking zich na 2025? In deze paragraaf geven we een doorkijkje voor de periode tot en met In het gematigde scenario zal de Haarlemse bevolking uit personen bestaan in In het trend-plus scenario bereikt Haarlem een bevolkingsomvang van in De ontwikkeling per leeftijdsgroep staat in afbeelding 3.5. Uit afbeelding 3.5 blijkt dat op de langere termijn de vergrijzing krachtiger doorzet en zich gaat uitbreiden in de hoger bejaarde leeftijdsgroepen. In het trend-plus scenario is die ontwikkeling omvangrijker dan in het gematigde scenario. Bevolkingsprognose Haarlem Onderzoek en Statistiek Haarlem

22 Prognoses op stadsniveau Verder zien we ruwweg hetzelfde beeld als in de prognose tot 2025: de verjonging tot 35 jaar, vooral in het trend-plus scenario en een afname in de leeftijdsklasse 35-49, met name in het gematigde scenario. Afbeelding 3.5 Verandering bevolkingsomvang per leeftijdsgroep, , gematigd scenario en trend-plus scenario gematigd scenario trend-plus scenario Bron: GPPro Bevolkingsprognose Haarlem Onderzoek en Statistiek Haarlem

23 4 Prognose per wijk en stadsdeel 4.1 Inleiding In dit hoofdstuk beschrijven we de bevolkingsprognose per wijk en stadsdeel (zie afbeelding 1.1). Van elk geografisch gebied geven we per leeftijdsklasse (0-14, 15-34, 35-49, 50-64, en 75-plus) de volgende informatie: 1. de absolute omvang in 2012; 2. de procentuele verdeling in 2012; 3. de absolute ontwikkeling in de periode volgens het gematigde scenario; 4. de absolute ontwikkeling in de periode volgens het trend-plus scenario; 5. de absolute ontwikkeling in de periode volgens het gemiddelde van beide scenario s; 6. de procentuele verdeling in 2025 (op basis van het gemiddelde van beide scenario s); 7. de toe- of afname van de procentuele verdeling tussen 2012 en 2025 (in procentpunten). Deze informatie geven we ook voor Haarlem zodat het specifieke van de wijk/het stadsdeel naar voren komt. Bevolkingsprognose Haarlem Onderzoek en Statistiek Haarlem

24 Prognose per wijk en stadsdeel 4.2 Centrum In het Centrum komen er 590 personen bij volgens het gematigde scenario in de periode Op basis van het trend-plus scenario zijn dat er Gemiddeld (over beide scenario s) betreft het een groei van 810 personen. Dat is 9% van de totale verwachte Haarlemse bevolkingsgroei in de periode en dit percentage is ongeveer gelijk aan het aandeel dat het Centrum heeft in de totale Haarlemse bevolking in 2012 (8%). De verjonging in de leeftijdsgroep jaar springt hier in het oog. Gemiddeld gaat het om 420 personen. Daarnaast zien we hier een vermindering van jarigen met gemiddeld 460 personen. In 2025 zal daardoor de omvang van deze groep met bijna 5 procentpunten (4,9) afnemen en dat is meer dan in Haarlem als geheel (-2,6 procentpunten). Tevens valt de vergrijzing op: gemiddeld genomen plussers erbij tot en met Het percentage 65-plussers zal volgens de prognose met 4,7 procentpunten zijn toegenomen in 2025 en dat cijfer is voor Haarlem lager (2,3). Tabel 4.1 Centrum: bevolking naar leeftijd in 2012 en de dynamiek ( ) volgens het gematigd scenario, het trend-plus scenario en het gemiddelde van beide scenario's (abs.). gematigd scenario trend-plus scenario gemiddeld leeftijd jaar jaar jaar jaar jaar jaar en ouder Totaal Tabel 4.2 Centrum + Haarlem: bevolking naar leeftijd (%) in 2012 en in 2025 (op basis van het gemiddelde van beide scenario's) en het verschil tussen (in procentpunten). Centrum Haarlem leeftijd jaar 9,7 9,4-0,3 16,8 16,4-0, jaar 34,2 35,2 1,0 25,3 25,6 0, jaar 25,0 20,1-4,9 23,0 20,5-2, jaar 20,4 19,9-0,5 19,1 19,5 0, jaar 7,2 9,6 2,4 8,4 9,7 1,3 75 jaar en ouder 3,5 5,8 2,3 7,4 8,4 1,0 Totaal 100,0 100,0 100,0 100,0 Bevolkingsprognose Haarlem Onderzoek en Statistiek Haarlem

25 Prognose per wijk en stadsdeel 4.3 Spoorbaan Leiden Gemiddeld (over beide scenario s) is de groei hier personen, 11% van de totale verwachte Haarlemse bevolkingsgroei in de periode Dit aandeel is nagenoeg gelijk aan het aandeel dat Spoorbaan Leiden heeft in de totale Haarlemse bevolking in 2012 (10%). Hier valt de verjonging in de leeftijdsgroep jaar op. Gemiddeld gaat het om een groei van 440 personen. Daarnaast zien we hier de vermindering van de jarigen (gemiddeld 130 personen). Ook komt de vergrijzing hier naar voren: gemiddeld plussers. Tabel 4.3 Spoorbaan Leiden: bevolking naar leeftijd in 2012 en de dynamiek ( ) volgens het gematigd scenario, het trend-plus scenario en het gemiddelde van beide scenario's (abs.). gematigd scenario trend-plus scenario gemiddeld leeftijd jaar jaar jaar jaar jaar jaar en ouder Totaal Tabel 4.4 Spoorbaan Leiden + Haarlem: bevolking naar leeftijd (%) in 2012 en in 2025 (op basis van het gemiddelde van beide scenario's) en het verschil tussen (in procentpunten). Spoorbaan Leiden Haarlem leeftijd jaar 18,3 17,8-0,6 16,8 16,4-0, jaar 24,6 25,8 1,2 25,3 25,6 0, jaar 24,9 22,6-2,3 23,0 20,5-2, jaar 19,6 19,8 0,2 19,1 19,5 0, jaar 7,3 8,4 1,1 8,4 9,7 1,3 75 jaar en ouder 5,3 5,7 0,4 7,4 8,4 1,0 Totaal 100,0 100,0 100,0 100,0 Bevolkingsprognose Haarlem Onderzoek en Statistiek Haarlem

26 Prognose per wijk en stadsdeel 4.4 Haarlemmerhoutkwartier In het Haarlemmerhoutkwartier komt een bevolkingskrimp naar voren (gemiddeld -220). Dit is -2% van de totale verwachte Haarlemse bevolkingsgroei in de periode terwijl deze wijk 8% van de Haarlemse bevolking in 2012 omvat. Deze krimp wijkt af van het gemiddelde Haarlemse profiel van groei. Met name in de groep jaar zien we een afname (gemiddeld -500). In de jongste leeftijdsgroep (0-14 jaar) is de afname gemiddeld 260. De groep jarigen krimpt met gemiddeld 90 personen. Tevens is hier sprake van vergrijzing in de drie leeftijdsgroepen vanaf 50 jaar: gemiddeld plussers in de periode De vergrijzing is hier, gemeten in de toename in procentpunten, groter dan in Haarlem als geheel. Tabel 4.5 Haarlemmerhoutkwartier: bevolking naar leeftijd in 2012 en de dynamiek ( ) volgens het gematigd scenario, het trend-plus scenario en het gemiddelde van beide scenario's (abs.). gematigd scenario trend-plus scenario gemiddeld leeftijd jaar jaar jaar jaar jaar jaar en ouder Totaal Tabel 4.6 Haarlemmerhoutkwartier + Haarlem: bevolking naar leeftijd (%) in 2012 en in 2025 (op basis van het gemiddelde van beide scenario's) en het verschil tussen (in procentpunten). Haarlemmerhoutkwartier Haarlem leeftijd jaar 17,3 15,5-1,8 16,8 16,4-0, jaar 22,7 22,4-0,3 25,3 25,6 0, jaar 22,0 18,3-3,7 23,0 20,5-2, jaar 20,0 21,3 1,3 19,1 19,5 0, jaar 9,1 11,4 2,3 8,4 9,7 1,3 75 jaar en ouder 8,8 11,1 2,3 7,4 8,4 1,0 Totaal 100,0 100,0 100,0 100,0 Bevolkingsprognose Haarlem Onderzoek en Statistiek Haarlem

27 Prognose per wijk en stadsdeel 4.5 Duinwijk De gemiddelde Duinwijkse groei is 890 personen in de periode Dat is 10% van de totale verwachte Haarlemse bevolkingsgroei in de periode en dit aandeel is beduidend hoger dan het aandeel dat deze wijk heeft in de totale Haarlemse bevolking in 2012 (4%). Aan Duinwijk valt meer de verjonging op dan de vergrijzing: gemiddeld jarigen en jarigen. Daarnaast komen er gemiddeld plussers bij en ook zien we hier de terugloop van de groep jarigen (gemiddeld -130). In procentpunten uitgedrukt is de toename van de jarigen naar verhouding omvangrijk (+6,1 procentpunt in 2025). Ook de vermindering van de groep jarigen springt dan in het oog (-5,1 procentpunt in 2025). Tabel 4.7 Duinwijk: bevolking naar leeftijd in 2012 en de dynamiek ( ) volgens het gematigde scenario, het trend-plus scenario en het gemiddelde van beide scenario's (abs.). gematigd scenario trend-plus scenario gemiddeld leeftijd jaar jaar jaar jaar jaar jaar en ouder Totaal Tabel 4.8 Duinwijk + Haarlem: bevolking naar leeftijd (%) in 2012 en in 2025 (op basis van het gemiddelde van beide scenario's) en het verschil tussen (in procentpunten). Duinwijk Haarlem leeftijd jaar 19,2 17,9-1,3 16,8 16,4-0, jaar 18,9 25,0 6,1 25,3 25,6 0, jaar 21,5 16,4-5,1 23,0 20,5-2, jaar 21,7 20,4-1,4 19,1 19,5 0, jaar 9,1 10,7 1,6 8,4 9,7 1,3 75 jaar en ouder 9,5 9,6 0,1 7,4 8,4 1,0 Totaal 100,0 100,0 100,0 100,0 Bevolkingsprognose Haarlem Onderzoek en Statistiek Haarlem

28 Prognose per wijk en stadsdeel 4.6 Zuid en Zuidwest De drie hiervoor beschreven wijken, Spoorbaan Leiden, Haarlemmerhoutkwartier en Duinwijk omvatten samen stadsdeel Zuid en Zuidwest (zie de tabellen 4.9 en 4.10). Gemiddeld (over beide scenario s) is de groei in dit stadsdeel hier personen, 19% van de totale verwachte Haarlemse bevolkingsgroei in de periode Dit aandeel is wat lager dan het aandeel dat Zuid en Zuidwest heeft in de totale Haarlemse bevolking in 2012 (22%). De ontwikkelingsrichting van de onderscheiden leeftijdsklassen sluit aan bij dat van de stad als geheel. Het tempo waarin ontwikkelingen plaatsvinden, gemeten naar de toe- of afname in procentpunten, verschilt enigszins tussen dit stadsdeel en Haarlem (zie tabel 4.10). Tabel 4.9 Zuid en Zuidwest: bevolking naar leeftijd in 2012 en de dynamiek ( ) volgens het gematigd scenario, het trend-plus scenario en het gemiddelde van beide scenario's (abs.). gematigd scenario trend-plus scenario gemiddeld leeftijd jaar jaar jaar jaar jaar jaar en ouder Totaal Tabel 4.10 Zuid en Zuidwest + Haarlem: bevolking naar leeftijd (%) in 2012 en in 2025 (op basis van het gemiddelde van beide scenario's) en het verschil tussen (in procentpunten). Zuid en Zuidwest Haarlem leeftijd jaar 18,1 17,0-1,1 16,8 16,4-0, jaar 23,0 24,5 1,5 25,3 25,6 0, jaar 23,3 20,0-3,3 23,0 20,5-2, jaar 20,1 20,4 0,3 19,1 19,5 0, jaar 8,3 9,8 1,6 8,4 9,7 1,3 75 jaar en ouder 7,3 8,3 1,0 7,4 8,4 1,0 Totaal 100,0 100,0 100,0 100,0 Bevolkingsprognose Haarlem Onderzoek en Statistiek Haarlem

29 4.7 Westoever Noorder Buitenspaarne Prognose per wijk en stadsdeel Gemiddeld is de groei hier personen. Dat is 14% van de totale verwachte Haarlemse bevolkingsgroei in de periode Dit aandeel is wat hoger dan het aandeel dat Westoever Noorder Buitenspaarne heeft in de totale Haarlemse bevolking in 2012 (11%). Hier valt de verjonging in de leeftijdsgroep jaar op. Gemiddeld gaat het om een groei van 440 personen. Daarnaast zien we hier de vermindering van de jarigen (gemiddeld 130 personen). Ook komt de vergrijzing hier naar voren: gemiddeld plussers. Tabel 4.11 Westoever Noorder BuitenSpaarne: bevolking naar leeftijd in 2012 en de dynamiek ( ) volgens het gematigd scenario, het trend-plus scenario en het gemiddelde van beide scenario's (abs.). gematigd scenario trend-plus scenario gemiddeld leeftijd jaar jaar jaar jaar jaar jaar en ouder Totaal Tabel 4.12 Westoever Noorder BuitenSpaarne + Haarlem: bevolking naar leeftijd (%) in 2012 en 2025 (op basis van het gemiddelde van beide scenario's) en het verschil tussen (in procentpunten). Westoever Noorder Buitenspaarne Haarlem leeftijd jaar 17,1 17,4 0,3 16,8 16,4-0, jaar 32,0 31,8-0,2 25,3 25,6 0, jaar 24,7 22,5-2,2 23,0 20,5-2, jaar 15,6 16,4 0,8 19,1 19,5 0, jaar 6,2 6,9 0,8 8,4 9,7 1,3 75 jaar en ouder 4,5 5,0 0,5 7,4 8,4 1,0 Totaal 100,0 100,0 100,0 100,0 Bevolkingsprognose Haarlem Onderzoek en Statistiek Haarlem

30 Prognose per wijk en stadsdeel 4.8 Ter Kleef en Te Zaanen Gemiddeld bedraagt de toename van de bevolking 600 personen. Dat is een beperkte groei: 7% van de totale verwachte Haarlemse bevolkingsgroei in de periode , terwijl het aandeel van deze wijk in de totale Haarlemse bevolking in % is. De dynamiek per leeftijdsgroep lijkt veel op het Haarlemse gemiddelde (zie tabel 4.14). Tabel 4.13 Ter Kleef en Te Zaanen: bevolking naar leeftijd in 2012 en de dynamiek ( ) volgens het gematigd scenario, het trend-plus scenario en het gemiddelde van beide scenario's (abs.). gematigd scenario trend-plus scenario gemiddeld leeftijd jaar jaar jaar jaar jaar jaar en ouder Totaal Tabel 4.14 Ter Kleef en Te Zaanen + Haarlem: bevolking naar leeftijd (%) in 2012 en in 2025 (op basis van het gemiddelde van beide scenario's) en het verschil tussen (in procentpunten). Ter Kleef en Te Zaanen Haarlem leeftijd jaar 20,5 19,4-1,0 16,8 16,4-0, jaar 19,7 20,4 0,7 25,3 25,6 0, jaar 24,0 21,6-2,4 23,0 20,5-2, jaar 19,8 20,6 0,8 19,1 19,5 0, jaar 7,8 9,4 1,6 8,4 9,7 1,3 75 jaar en ouder 8,3 8,5 0,3 7,4 8,4 1,0 Totaal 100,0 100,0 100,0 100,0 Bevolkingsprognose Haarlem Onderzoek en Statistiek Haarlem