Ontwikkelingen in het landelijk gebied van Noord-Holland

Transcriptie

1 Ontwikkelingen in het landelijk gebied van Noord-Holland Ruimtelijke transformatieprocessen in het landelijk gebied In opdracht van: Stichting Welstandszorg Noord-Holland (WZHN) & Provinciaal Adviseur Ruimtelijke Kwaliteit van de provincie Noord-Holland Hans van der Reijden René Schulenberg april 2008 Rapportnummer: RIGO Research en Advies BV De Ruyterkade AC Amsterdam telefoon telefax

2

3 Inhoudsopgave 1 INLEIDING 1 2 TRANSFORMATIEPROCESSEN WONINGBOUW BEDRIJVEN INFRASTRUCTUUR, NATUUR EN RECREATIE 16 3 CONCLUSIES 21 BIJLAGE I ONTWIKKELING WONINGBOUW EN BEDRIJVEN BIJLAGE II VERANDERINGEN BODEMGEBRUIK

4

5 INLEIDING 1 1 Inleiding Aanleiding Zowel de Stichting Welstandszorg Noord-Holland (WZNH) als de Provinciaal Adviseur Ruimtelijke Kwaliteit van de provincie Noord-Holland hebben behoefte aan inzicht in de veranderingen in het landelijk gebied en met name het waarborgen van de kwaliteit van dit gebied. Zo heeft een groot deel van de bouwaanvragen die de stichting WZNH behandelt, betrekking op dit buitengebied. Ook de provincie heeft extra aandacht voor de transformatieprocessen in het buitengebied. Het gaat zowel om nieuwbouw, uitbreiding van bestaande bebouwing als functieveranderingen. De aanleiding voor dit deelonderzoek is dat bij een vergrote druk op het landelijk gebied kwaliteitsbeleid van groter belang is. Hierom is er behoefte aan inzicht in de transformatieprocessen waar het in het landelijk gebied om gaat. Aanpak Er is voor gekozen om de ontwikkelingen in het landelijk gebied te schetsen op basis van bestaande bronnen en gegevensbestanden. Er is gekeken naar de ontwikkelingen in het recente verleden en er is gekeken naar de huidige plannen die bestaan voor de toekomst. Hierdoor ontstaat dus een beeld over de toekomstige druk op het landelijk gebeid. De regionale verschillen zijn zo goed mogelijk in beeld gebracht. Methodiek Ten behoeve van het onderzoek zijn gegevensbestanden verzameld bij VROM, het CBS en de provincie Noord-Holland. Deze gegevens zijn door RIGO bewerkt om uitspraken te kunnen doen over de omvang van ontwikkelingen (aantallen en hectare) per regio. De gegevens dienden bewerkt te worden in een Geografisch Informatiesysteem om een onderscheid te maken tussen het stedelijk en landelijk gebied binnen de verschillende regio s. Bij de gegevensverzameling is gestreefd naar het gebruik van zo recent mogelijk materiaal. Met betrekking tot woningbouw (in aantallen), bedrijfsvestigingen (in

6 2 INLEIDING aantallen) en plannen voor de toekomst waren recente gegevens voorhanden. Over transformatieprocessen in het verleden, gemeten in hectare, zijn helaas minder recente gegevens voorhanden. Dit wordt veroorzaakt door het feit dat de digitale kaart van het Grondgebruik voor 2007 nog niet beschikbaar is. Het laatste jaar betreft Thema in onderzoek Recente verleden Plannen voor de toekomst Woningbouw Aantallen Aantallen/Hectare Recreatiewoningen Aantallen Bedrijven Aantallen Hectare Infrastructuur Hectare Hectare Recreatie Hectare Hectare Natuurontwikkeling Hectare Hectare Wat is landelijk gebied In deze studie wordt landelijk gebied gedefinieerd als alles buiten de zogenaamde rode contouren uit de streekplannen. Deze rode contouren zijn beleidsgrenzen. Binnen de huidige rode contouren zijn de in het verleden geplande (en door de provincie toegestane) nieuwbouwlocaties ook opgenomen. De rode contouren zijn in die zin dus steeds aan verandering onderhevig en zijn soms ruimer dan de bestaande bebouwingsgrens. Om een genuanceerder beeld te krijgen van de omvang van de transformatieprocessen in het landelijk gebied wordt in deze studie naast de rode contour ook zoveel mogelijk gebruikgemaakt van de bebouwingsgrens Deze grens wordt ook door VROM gehanteerd in de Nota Ruimte. Leeswijzer In het volgende hoofdstuk (2) worden de ontwikkelingen in verleden en toekomst beschreven. In hoofdstuk 3 worden de belangrijkste conclusies weergegeven. In bijlage I en II worden achtergrondgegevens gepresenteerd. Ook is in de bijlage een nadere toelichting gegeven op de bewerkingen van de gegevens.

7 INLEIDING 3 figuur 1-1 De regio s in Noord-Holland

8 4 INLEIDING

9 TRANSFORMATIEPROCESSEN 5 2 Transformatieprocessen 2.1 Woningbouw Woningbouw in de afgelopen jaren Bouwen buiten de stad In de gehele provincie Noord-Holland zijn de afgelopen acht jaar gemiddeld woningen per jaar gebouwd (tussen 2000 tot 2007). Het merendeel hiervan (61%) werd gebouwd binnen het bestaand bebouwd gebied welke is gebaseerd op de grens van het jaar De overige nieuwbouw vond dus plaats buiten de als bestaand bebouwd gebied aangemerkte zone. In de afgelopen zeven jaar betrof dit gemiddeld woningen per jaar (39% van alle nieuwbouw). figuur 2-1 Nieuwbouw van woningen buiten de bebouwingsgrens van 2000 en de rode contour buiten de grens van 2000 waarvan buiten de streekplancontouren gemiddeld voetnoot 1 Bron: Woningmutatiebestand CBS, bewerking contouren RIGO In de meeste regio s zijn zo jaarlijks gemiddeld meer dan 300 woningen per jaar buiten het bestaand bebouwd gebied gebouwd (tabel 2-1). Belangrijke uitzonderingen zijn de Gooi en Vechtstreek en Zuid-Kennemerland waar de productie relatief laag lag en de regio Amstel-Meerlanden waar deze juist veel hoger lag (o.a. Haarlemmermeer). In absolute zin is, zoals valt te verwachten, het minst gebouwd De grens bestaand bebouwd gebied 2000 hanteert VROM ook in de Nota Ruimte.

10 6 TRANSFORMATIEPROCESSEN in restrictieve gebieden als het Duingebied, de Vechtstreek en Waterland. De productie buiten de grens 2000 neemt in absolute zin de laatste jaren enigszins af (figuur 2-1) al verschilt dit per regio. Zo stijgt deze in de regio Amsterdam en IJmond (figuur 2-3). De nieuwbouw buiten de grens van 2000 betrof voor een groot deel nieuwe uitleglocaties zoals bijvoorbeeld in de gemeenten Hoofddorp, Purmerend, Beverwijk, Heemskerk en het Amsterdamse IJburg. tabel 2-1 Gemiddelde jaarlijkse nieuwbouw (periode ) in het buitengebied Regio buiten de grens 2000 waarvan buiten de rode contour totaal vervanging nieuw totaal vervanging nieuw Amstel-Meerlanden Amsterdam Gooi en Vechtstreek IJmond Kop van Noord-Holland Noord-Kennemerland Waterland West-Friesland Zaanstad Zuid-Kennemerland totaal provincie figuur 2-3 Gemiddelde jaarlijkse nieuwbouw in het buitengebied naar periode (buiten de rode contour) Amstel-Meerlanden Amsterdam Gooi en Vechtstreek IJmond Kop van Noord-Hollan Noord-Kennemerland Waterland West-Friesland Zaanstad Zuid-Kennemerland > woningen Bron: Woningmutatiebestand, bewerking RIGO (zie ook bijlage 1) Recreatiewoningen Naast reguliere woningen zijn er tussen 2000 en 2007 ook recreatiewoningen bijgekomen. In totaal werden er 873 nieuwe recreatiewoningen in de provincie gebouwd. Dat is gemiddeld 124 recreatiewoningen per jaar. De locatie van deze woningen is niet aan de hand van de beschikbare gegevensbestanden te bepalen. We kunnen er derhalve van uitgaan dat het hier voor het merendeel landelijk gebied

11 TRANSFORMATIEPROCESSEN 7 betrof. De toename vond met name plaats in de gemeenten Zijpe,Andijk, Drechterland, Den Helder en Wijdemeren (zie ook tabel recreatiewoningen in bijlage 1). Bouwen buiten de streekplancontouren Door de provincie wordt het landelijk gebied gedefinieerd als het gebied buiten de zogenaamde rode contouren. De rode contouren uit de streekplannen zijn beleidsmatige grenzen. Binnen de huidige rode contouren zijn de in het verleden geplande (en door de provincie toegestane) nieuwbouwlocaties ook opgenomen. De rode contouren zijn in die zin dus steeds aan verandering onderhevig en zijn dan ook ruimer dan de bebouwingsgrens De bouw op uitleglocaties in de afgelopen jaren valt in de regel dus binnen deze rode contour. Te zien is dat de rode contour voor de gemeente Haarlemmermeer bijvoorbeeld zo ruim is dat daarbinnen de afgelopen jaren veel is gebouwd maar ook in de toekomst nog zal worden gebouwd. Wanneer we kijken naar het gebied buiten de huidige rode contouren, is te zien dat de afgelopen acht jaar daar gemiddeld 370 woningen per jaar gebouwd werden. Het gaat hier met name om de regio s in Noord-Holland Noord en Amstel- Meerlanden. Deze stroom van nieuwbouw buiten de contouren is vanaf 2005 zelfs hoger dan de jaren daarvoor (figuur 2-1). Dit geldt voor de meeste regio s (2-3). Alleen in Amstel-Meerlanden en IJmond is sprake van enige afname. Er is dus ondanks het rode-contourenbeleid wel degelijk gebouwd in het landelijk gebied. Dit lijkt een structureel proces gezien geen afname van bouwactiviteiten wordt gesignaleerd. Hierbij dient wel aangegeven te worden dat een deel van de nieuwbouw buiten de contouren vervanging betreft van gesloopte woningen. Het ging in de afgelopen jaren om zo n 20% vervanging. De overige 80% betreft dus de bouw van nieuwe woningen op plaatsen waar voorheen geen woning was gesitueerd. Ook indien hier rekening mee wordt gehouden is er sprake van een groei van de bouwactiviteiten in het landelijk gebied. Regio s waar de afgelopen jaren relatief veel van dergelijke toevoegingen hebben plaatsgevonden zijn de Kop van Noord-Holland, West Friesland, en Noord-Kennemerland (tabel 2-1). Spreiding Op het kaartbeeld figuur 2-4 is te zien dat de woningbouw plaatsvindt tegen de bestaande kern aan, maar dat er duidelijk ook sprake is van verspreide bebouwing. Wanneer we kijken naar de woningen die gebouwd zijn buiten de rode contouren is te zien dat gemiddeld 35% hiervan bestaat uit verspreide bebouwing (1 of 2 woningen). Het gaat om gemiddeld 128 woningen per jaar (zie tabel 2-2). Met name in de Kop van Noord-Holland, Noord-Kennemerland en West-Friesland is het aantal verspreid gelegen nieuwe woningen in het landelijk gebied hoog.

12 8 TRANSFORMATIEPROCESSEN tabel 2-2 Verspreide nieuwbouw van woningen buiten de rode contour (1 a 2 woningen) nieuwbouw waarvan verspreid gelegen (1 a 2 woningen) gem. per jaar aandeel Amstel-Meerlanden % Amsterdam % Gooi en Vechtstreek % IJmond % Kop van Noord-Holland % Noord-Kennemerland % Waterland ISW % West-Friesland % Zaanstad % Zuid-Kennemerland % Totaal provincie % Bron: Woningmutatiebestand, bewerking RIGO (zie ook bijlage 1)

13 TRANSFORMATIEPROCESSEN 9 figuur 2-4 Nieuwbouw in de periode (aantallen woningen exclusief vervanging) Bron: Woningmutatiebestand, bewerking RIGO

14 10 TRANSFORMATIEPROCESSEN Nieuwe plannen voor woningbouw Ook voor de toekomst zijn er uiteraard plannen voor woningbouw. Aan de hand van de nu reeds bekende harde en zachte plannen is een inschatting te maken van de toekomstige bouwstroom buiten het bestaand bebouwd gebied. De plannen die op dit moment bij gemeenten bekend zijn voor de periode betreffen zowel grote als kleine bouwplannen. Wanneer we ervan uitgaan dat alle nu reeds bekende plannen ook daadwerkelijk verwezenlijkt worden, zullen er in de periode totaal woningen gebouwd worden buiten het bestaand bebouwd gebied. In werkelijkheid zal een deel van de geïnventariseerde plannen niet doorgaan. Daar staat tegenover dat er de komende periode hoogstwaarschijnlijk ook plannen bij komen. Los van het feit of alle woningen in de nu bekende plannen werkelijk gebouwd gaan worden geeft het wel een indicatie van de toekomstige druk op het landelijk gebied. Zoals eerder in deze paragraaf genoemd werden er de afgelopen jaren gemiddeld woningen per jaar gebouwd buiten het bestaand bebouwd gebied. Wanneer we uitgaan van de plannen die er nu liggen zal dit aandeel met 67% stijgen tot woningen per jaar (tabel 2-3). De plannen betreffen voor een groot deel uitleglocaties zoals bijvoorbeeld IJburg, de Bloemendalerpolder, Zandzoom (Heiloo) de Wieringerrandmeer en de uitleg in Hoofddorp en Aalsmeer). Op een deel van deze locaties is de bouw van woningen reeds begonnen. Deze locaties zijn dan ook vaak opgenomen binnen de rode contour van de provincie. Toch is er daarnaast ook een veelheid aan zachte plannen welke een uitbreiding van de bestaande dorpskern betekenen zoals bijvoorbeeld in de gemeenten Koggenland, Drechterland, Stede-Broec, Harenkarspel, Niedorp, Julianadorp, Heerhugowaard en Wijdemeren. Deze plannen zijn niet opgenomen binnen de provinciale rode contouren. (In de toekomst zal de provincie deze contouren overigens niet meer vaststellen). tabel 2-3 Het aantal woningen in toekomstige buitenstedelijke plannen afgezet tegen de productie in het verleden* nieuwbouw ruimte in plannen toename absoluut gem. per jaar absoluut gem. per jaar gem. jaarlijkse productie Amstel-Meerlanden** % Amsterdam % Gooi en Vechtstreek % IJmond % Kop van Noord-Holland % Noord-Kennemerland % Waterland ISW % West-Friesland % Zaanstad % Zuid-Kennemerland % Totaal provincie % *Nieuwbouw bestaand stedelijk gebied 2000 ten opzichte van de capaciteit in harde en zachte plannen **Exclusief de bouw van woningen die de gemeente Haarlemmermeer zoals afgesproken in Noordvleugelverband nog wil bouwen in de periode waarvoor nog geen concrete locaties bekend zijn.

15 TRANSFORMATIEPROCESSEN 11 Te zien is dat juist in de Kop van Noord-Hollland, West-Friesland en Noord- Kennemerland een relatief groot aantal uitbreidingsplannen gepland is (tabel 2-3 en figuur 2-5). Met name in Noord-Holland Noord lijkt dus de druk op het landelijk gebied groter te worden. In Noord-Holland Zuid zal in absolute zin wel veel gebouwd worden op uitleglocaties maar deze uitbreiding concentreert zich met name op de bouwgemeente Haarlemmermeer en de Bloemendalerpolder. Voor de rest van Noord-Holland-Zuid zijn op de gemeente Weidemeren na weinig uitbreidingsplannen bekend. figuur 2-5 Plannen voor woningbouw: harde en zachte plannen voor de periode vanaf 2007 Bron: monitor woningbouwcapaciteit 2007

16 12 TRANSFORMATIEPROCESSEN De verwachte groei van de woningvoorraad Op basis van de woningbouwplannen voor de toekomst is een indicatie te geven van de groei van de huidige woningvoorraad. De totale woningvoorraad zal in de provincie gemiddeld met 22% zijn toegenomen indien alle plannen die er nu liggen worden uitgevoerd. Er zijn echter grote verschillen per gemeente te zien (zie kaart figuur ). Er zijn gemeenten waar deze groei hoger zal uitvallen. De voorraad in de gemeenten in Noord-Holland Noord zal het meeste groeien. Het beleid aangaande het terugdringen van de woningtekorten lijkt dus met name te slagen in Noord-Holland Noord. In deze regio s zal indien alle plannen doorgaan voor meer dan alleen de eigen lokale woningbehoefte gebouwd worden. Juist in het zuidelijke deel van de provincie is het woningtekort hoog. De verwachte groei van de voorraad zal daar naar verwachting maar voor een deel aan de regionale woningvraag kunnen voldoen en zal naar verwachting voor een deel in Almere opgevangen worden. De relatief grote groei van de woningvoorraad in Noord- Holland Noord heeft gevolgen voor het landelijk gebied. Niet alleen door de bouw van woningen op uitleglocaties maar ook als gevolg van de groei van de bevolking ontstaat een groeiende vraag naar recreatie en verkeer (infrastructuur). figuur 2-6 De groei van de huidige woningvoorraad indien alle plannen voor woningbouw daadwerkelijk uitgevoerd worden.

17 TRANSFORMATIEPROCESSEN Bedrijven De afgelopen jaren is sprake geweest van nieuwe bedrijfsvestigingen in het landelijk gebied. Buiten het bestaand bebouwd gebied gaat het voornamelijk om bedrijven in de dienstensector en in mindere mate de bouwnijverheid. Terwijl er sprake is van een afname van industrie in het stedelijk gebied is er een toename daarbuiten te zien (bedrijfsverplaatsingen). Een groot deel van de nieuwe bedrijven vestigen zich op bedrijventerreinen gelegen binnen de rode contour. Dit geldt in mindere mate voor de bouwnijverheid. Ook buiten de rode contouren zijn het voornamelijk de dienstensector en de bouwnijverheid welke zich aan de randen van bestaande kernen en soms ook verspreid over het landelijk gebied vestigen (figuur 2-8). In de periode kwamen er 546 bedrijfsvestigingen in de dienstensector en 255 in de bouwnijverheid bij in het landelijk gebied. Het zijn met name West-Friesland en Kop van Noord-Holland en de Gooi en Vechtstreek waar de toename hoog was (figuur 2-7). Wanneer we kijken naar concrete bedrijventerreinen is te zien dat in 3 jaar tijd (tussen 2000 en 2003) een groei plaatsvond van 448 hectare buiten het bestaand bebouwd gebied en 42 hectare buiten de rode contouren. tabel 2-4 Groei van het aantal bedrijven naar ligging en sector tussen 2000 en 2005 industrie diensten bouwnijverheid Totaal provincie Binnenstedelijk (grens 2000) Buiten de grens van waarvan buiten de rode contour figuur 2-7 Groei van het aantal bedrijven per sector buiten contour tussen 2000 en 2005 Amstel-Meerlanden Amsterdam industrie diensten bouwnijverheid Gooi en Vechtstreek IJmond Kop van Noord-Holland Noord-Kennemerland Waterland West-Friesland Zaanstad toename aantal vestigingen Bron: LISA bewerking RIGO

18 14 TRANSFORMATIEPROCESSEN figuur 2-8 Ontwikkeling aantal bedrijfsvestigingen (saldo vermeerdering) Bron: Lisa,bewerking RIGO

19 TRANSFORMATIEPROCESSEN 15 tabel 2-5 Ontwikkeling omvang bedrijventerrein (in hectare) tussen 2000 en 2003 Totaal Buiten rode contouren Regio Toename Toename Amstel-Meerlanden % % Amsterdam % % Gooi en Vechtstreek % % IJmond % % Kop van Noord-Holland % % Noord-Kennemerland % % Waterland % % West-Friesland % % Zaanstad % % Zuid-Kennemerland % % totaal % % Bron: GIS-bestand Bodemstatistiek (zie ook bijlage 2); een recentere kaart is helaas niet voorhanden Plannen voor bedrijvigheid Voor de komende jaren zijn er plannen voor bedrijvigheid bekend. In deze scan is gebruik gemaakt van de nieuwe kaart van Nederland. Op basis van de De Nieuwe Kaart van Nederland is een inschatting gemaakt van waar de komende jaren nieuwe bedrijventerreinen zullen verschijnen. Hierbij dient de aantekening gemaakt te worden dat de ervaring leert dat De Nieuwe Kaart van Nederland lang niet altijd compleet is. Tevens zijn de kleinere plannen hier niet in opgenomen. De uitkomsten in deze paragraaf zullen dus bijna zeker tot een onderschatting leiden van wat er daadwerkelijk gaat gebeuren. Volgens de huidige beschikbare gegevens zal in het landelijk gebied in totaal ruim hectare bedrijventerrein worden aangelegd. Met name in de gemeenten Wieringermeer, Wervershoof, Haarlemmermeer, Alkmaar, Anna Paulowna en Heerhugowaard staan in het landelijk gebied veel hectares aan nieuwe bedrijventerreinen op stapel. In tabel 2-6 is te zien dat voornamelijk in het noordelijke deel van de provincie er veel nieuwe bedrijventerreinen in het landelijk gebied gepland zijn. tabel 2-6 Aantal hectare bedrijventerrein in plannen gelegen buiten de rode contour Regio hectare Regio hectare Amstel-Meerlanden 286 Waterland 4 Amsterdam 17 West-Friesland 703 Gooi en Vechtstreek 3 Zaanstad 3 IJmond 29 Zuid-Kennemerland 0 Kop van Noord-Holland 816 Noord-Kennemerland 458 totaal Bron: Nieuwe kaart van Nederland, bewerking RIGO

20 16 TRANSFORMATIEPROCESSEN 2.3 Infrastructuur, natuur en recreatie Verleden en toekomst Op basis van het bodemgebruik is inzicht te krijgen in de toename van het aantal hectare infrastructuur, recreatie, natuur en overige bebouwing in het landelijk gebied. Er zijn helaas alleen vergelijkbare gegevens beschikbaar voor de periode (zie ook bijlage 2 ). Toch geven deze gegevens een indicatie van de ontwikkelingen naast woningen en bedrijven in het landelijk gebied (zie ook tabel 2-7, 2-8 en 2-9) Infrastructuur Er was sprake van een toename van infrastructuur in het landelijk gebied met 147 hectare tussen 2000 en Dat is een groei van 2,4 %. De grootste groei in absolute zin vond plaats in de regio Amstel-Meerlanden, Kop van Noord-Holland en Noord-Kennemerland. Voor de toekomst zijn er uiteraard ook plannen voor infrastructuur. Het merendeel van de plannen betreft de regio ten zuidwesten van Amsterdam. Toch zijn er plannen in Noord-Holland Noord zoals de N9 (Koedijk de Stolpen). Recreatie Het aantal hectare recreatieterrein in het landelijk gebied nam met 50 hectare toe tussen 2000 en Het ging met name om nieuwe terreinen in Noord-Holland, West Friesland en de Gooi en Vechtstreek. Voor de toekomst zijn er plannen voor in totaal 841 hectare nieuw recreatieterrein. Het merendeel betreft de plannen in de Kop van Noord-Holland en Noord-Kennemerland. Overige bebouwing Er vond naast de reeds besproken functies ook groei plaats van andere bebouwing waaronder we verstaan: detailhandel en horeca, openbare voorzieningen, sociaalculturele voorzieningen, stortplaatsen, wrakkenopslagplaatsen, begraafplaatsen, delfstofwinplaatsen, bouwplaatsen en semi-verharde bebouwingen. Het ging hier om 38 hectare groei in het landelijk gebied tussen 2000 en Niet in alle regio s was er sprake van een toename. In Amstel-Meerlanden, Zaanstad, Amsterdam en Zuid-Kennemerland was sprake van een afname. Het gaat hier om functieveranderinglocaties in het landelijk gebied. Natuur Er was tussen 2000 en 2003 een toename van het natuurgebied van in totaal 34 hectare in het landelijk gebied. Niet in alle regio s was sprake van een toename en dus sprake van natuurontwikkeling. In de regio Gooi en Vechtstreek was sprake van een afname van 30 hectare ten behoeve van andere functies. Voor de toekomst is er groot aantal plannen voor natuurontwikkeling. Deels is dat bestaande natuur waarvoor nieuwe plannen gemaakt worden (zie ook tabel 2-8 en figuur 2-9).

21 TRANSFORMATIEPROCESSEN 17 tabel 2-7 Toename aantal hectare infrastructuur, recreatie, natuur en overige bebouwing buiten de rode contour Regio Infrastructuur Recreatie overig* Natuur Agrarisch Amstel-Meerlanden 81 12,3% 15 2,3% ,1% 12 1,7% -82-0,7% Amsterdam 8 4,7% 1 0,1% -14-5,8% 10 11,1% -28-1,1% Gooi en Vechtstreek 2 0,3% -11-1,8% 66 29,6% -30-0,8% -46-0,7% IJmond 3 1,1% 6 1,2% 1 1,1% 6 0,5% -32-1,3% Kop van Noord-Holland 23 1,3% 29 2,9% 17 3,3% 34 2,1% ,3% Noord-Kennemerland 12 1,5% -2-0,4% 28 13,3% 2 0,1% -58-0,3% Waterland 1 0,1% 0 0,0% -3-2,3% 2 4,3% -12-0,1% West-Friesland 0 0,0% 11 3,2% 72 66,7% 5 3,8% ,4% Zaanstad 11 8,0% 1 0,4% -10-7,6% 0 0,0% -10-0,3% Zuid-Kennemerland 6 2,9% 0 0,0% ,6% -7-0,4% -4-0,2% totaal 147 2,4% 50 0,9% 38 1,6% 34 0,3% ,4% *Detailhandel en horeca, openbare voorzieningen, sociaal-culturele voorzieningen, stortplaatsen, wrakkenopslagplaatsen, begraafplaatsen, delfstofwinplaatsen, bouwplaatsen en semi-verharde bebouwingen. tabel 2-8 Aantal hectare recreatieterrein en natuurontwikkeling in plannen buiten de rode contour recreatie natuurontwikkeling Amstel-Meerlanden Amsterdam Gooi en Vechtstreek IJmond Kop van Noord-Holland Noord-Kennemerland Waterland West-Friesland Zaanstad Zuid-Kennemerland totaal Bron: Nieuwe kaart van Nederland, bewerking RIGO

22 18 TRANSFORMATIEPROCESSEN figuur 2-9 Nieuwe plannen voor infrastructuur, recreatie en natuurontwikkeling Bron: Nieuwe kaart van Nederland en MIT

23 TRANSFORMATIEPROCESSEN 19 Agrarisch gebied onder druk De hiervoor beschreven ontwikkelingen in het landelijk gebied in het verleden geven aan dat zowel woningbouw en bedrijvigheid als infrastructuur zich hebben ontwikkeld buiten het bebouwd gebied. In de meeste regio s is dit ten koste gegaan van landbouwgrond (figuur en figuur ). Alleen in de Gooi en Vechtstreek heeft er ook een geringe afname plaatsgevonden van het natuurgebied. Met name het aantal hectare landbouwgrond neemt dus af ten koste van wonen en bedrijventerreinen en gedeeltelijk ten behoeve van natuurontwikkeling. figuur 2-10 Overzicht veranderingen bodemgebruik buiten de rode contouren Zuid-Kennemerland Zaanstad West-Friesland Waterland Noord-Kennemerland Kop van Noord-Holland IJmond Gooi en Vechtstreek Amsterdam Amstel-Meerlanden wonen bedrijventerrein infrastructuur recreatieterrein andere bebouwing natuur agrarisch hectare

24

25 CONCLUSIES 21 3 Conclusies Transformatieprocessen stoppen niet Wanneer we naar het recente verleden en de toekomstige plannen kijken lijkt de druk op het landelijk gebied in Noord-Holland toe te nemen. Zo kwamen er de afgelopen jaren gemiddeld 370 woningen en 160 bedrijven per jaar bij in het landelijk gebied (buiten de rode contouren). Naast reguliere woningen was er ook sprake van een groei van 124 recreatiewoningen per jaar. Woningbouw en vestiging van nieuwe bedrijven vond de afgelopen jaren plaats aan de bestaande kern maar er was ook sprake van verspreide bebouwing. Zo werden er gemiddeld 128 woningen per jaar verspreid gebouwd in het landelijk gebied. Met name in Noord-Holland Noord is vaak sprake van verspreide bebouwing. In bijvoorbeeld de Gooi en Vechtstreek en Waterland, waar voor een groot deel een (rijks-)restrictief beleid van kracht is, was dit beduidend minder het geval. Ook is nog steeds een transitie waarneembaar naar een dienstensector (kleine bedrijven, weinig werknemers) die het landelijk gebied opzoekt. Het merendeel van de bedrijven vestigt zich op nieuwe bedrijventerreinen; er is echter ook sprake van nieuwe vestigingen verspreid in het landelijk gebied. Wanneer we kijken naar de toekomst is te zien dat er nieuwe woningbouwlocaties en bedrijventerreinen gepland zijn in het landelijk gebied. Wanneer alle plannen ook daadwerkelijk uitgevoerd worden zal zelfs meer gebouwd worden dan de afgelopen jaren het geval was. Met name in Noord-Holland Noord en de gemeente Haarlemmermeer zijn veel plannen voor woningbouw en bedrijven voorzien. Met betrekking tot de verstening van het landschap zien we toch duidelijk dat wonen en bedrijvigheid de belangrijkste nieuwe functies zijn in het landelijk gebied. In de nu reeds bekende woningbouwplannen gaat het in totaal om hectare buiten de rode contouren. Voor bedrijventerreinen gaat het om hectare. De plannen die op stapel staan betreffen gelet op de omvang ook voor een groot deel natuurontwikkeling. Daarnaast zijn er plannen voor recreatieve functies met een omvang van 841 hectare.

26 22 CONCLUSIES Met betrekking tot de omvang van de verwachte plannen in het landelijk gebied blijkt ook hier dat met name in Noord-Holland Noord en Amstel-Meerlanden (Haarlemmermeer) de druk op het landelijk gebied het grootst is. In de regio s Waterland en de Gooi en Vechtstreek (met uitzondering van Wijdemeren) lijk deze minder groot. Het restrictieve beleid dat in deze gebieden geldt (natuurgebieden) is hier waarschijnlijk een belangrijke verklarende factor voor. Opgemerkt dient te worden dat alleen op basis van plannen uiteraard nog geen conclusie getrokken kan worden over mogelijke verdere verstening van het landschap. Zo is hebben er in het recente verleden ook in deze gebieden met name kleinschalige ontwikkelingen plaatsgevonden die doorgaans niet nu al in planningslijsten van gemeenten zijn opgenomen.. Voor Noord-Holland Zuid is de potentiële druk op het landelijk gebied groot. De Amsterdamse (en Utrechtse) regio kampen met behoorlijke woningtekorten. Juist in deze regio zijn relatief weinig nieuwe uitlegplannen voorzien in relatie tot de vraag. Een groot deel van de plannen die de woningtekorten moeten terugdringen is op binnenstedelijk locaties gepland. Het lijkt dus niet ondenkbaar dat de behoefte aan bouwen in het landelijk gebied hier zal aanhouden. In met name de Kop van Noord-Holland, Noord-Kennemerland en West-Friesland is een relatief groot aantal nieuwe woningen gepland. De groei van de woningvoorraad en daarmee de bevolking zal daar gelet op het aantal plannen dat er nu al ligt de komende twintig jaar naar verwachting groot zijn. Een groei van de bevolking brengt ook een groeiende vraag naar recreatie en verkeer met zich mee welke op haar beurt zorgt voor een verhoogde druk op het landelijk gebied.

27 BIJLAGE I 23 Bijlage I Ontwikkeling woningbouw en bedrijven Begrippen Woningmutatiebestand Gemeentes registreren alle veranderingen in hun woningvoorraad en melden deze aan bij het Centraal Bureau voor de Statistiek. Deze registratie vindt plaats op adresniveau. Het jaarlijks bijgehouden woningmutatiebestand dat hieruit ontstaat, bevat gegevens over woningen die worden toegevoegd (nieuwbouw of splitsing) of onttrokken aan de woningvoorraad. Met behulp van deze gegevens kan inzicht verworven worden in de hoeveelheid nieuwe woningen buiten de rode contouren. Vervangende nieuwbouw Een deel van de nieuwbouw betreft vervangende nieuwbouw. In deze studie worden de woningen die in de periode gesloopt zijn en waar in het zelfde zespositiepostcodegebied nieuwbouw heeft plaatsgevonden gerekend tot vervangende nieuwbouw. BBG2000 Contour bestaand bebouwd gebied Grens zoals gehanteerd wordt door VROM, onder meer in de Nota Ruimte. Rode contour De contour zoals opgenomen in het streekplan Noord-Holland Noord en Noord- Holland Zuid. De contour is door de provincie verstrekt en is door RIGO digitaal bewerkt om te kunnen gebruiken in een geografisch informatiesysteem.

28 24 BIJLAGE I Nieuwbouw naar ligging per regio Binnen BBG Amstel-Meerlanden Amsterdam Gooi en Vechtstreek IJmond Kop van Noord-Holland Noord-Kennemerland Waterland West-Friesland Zaanstad Zuid-Kennemerland Totaal provincie Buiten BBG Amstel-Meerlanden Amsterdam Gooi en Vechtstreek IJmond Kop van Noord-Holland Noord-Kennemerland Waterland West-Friesland Zaanstad Zuid-Kennemerland Totaal provincie Buiten rode contour Amstel-Meerlanden Amsterdam Gooi en Vechtstreek IJmond Kop van Noord-Holland Noord-Kennemerland Waterland West-Friesland Zaanstad Zuid-Kennemerland Totaal provincie

29 BIJLAGE I 25 Spreiding van de nieuwe woningen naar regio Buiten BBG2000 Buiten rode contour Cluster van nieuwe woningen*: totaal Cluster van nieuwe woningen: totaal meer dan 5 3,4 of 5 1 of 2 meer dan 5 3,4 of 5 1 of 2 Amstel-Meerlanden % 2% 2% 100% 11% 33% 56% 100% Amsterdam % 1% 1% 100% 38% 45% 18% 100% Gooi en Vechtstreek % 8% 18% 100% 51% 18% 31% 100% IJmond % 1% 1% 100% 0% 0% 100% 100% Kop van Noord- Holland % 4% 13% 100% 49% 12% 39% 100% Noord-Kennemerland % 1% 3% 100% 65% 8% 27% 100% Waterland ISW % 2% 3% 100% 24% 20% 56% 100% West-Friesland % 3% 10% 100% 62% 8% 30% 100% Zaanstad % 1% 1% 100% 31% 32% 37% 100% Zuid-Kennemerland % 5% 21% 100% 45% 23% 33% 100% totaal provincie % 2% 4% 100% 52% 14% 35% 100% *aantal woningen die naast elkaar gebouwd zijn. (bepaald op basis van de 6 positie postcode)

30 26 BIJLAGE I Recreatiewoningen in 2000 en 2007 Gemeente groei Aalsmeer Andijk Anna Paulowna Bergen (NH.) Beverwijk Blaricum Castricum Drechterland Haarlemmerliede en Spaarnwoude Harenkarspel Heiloo Den Helder Koggenland Landsmeer Medemblik Niedorp Opmeer Purmerend Schagen Texel Uitgeest Uithoorn Venhuizen Waterland Weesp Wervershoof Wieringen Wieringermeer Wijdemeren Wormerland Zandvoort Zeevang Zijpe Totaal provincie *Alleen gemeenten met recreatiewoningen zijn afgebeeld.

31 BIJLAGE I 27 Groei van het aantal bedrijfsvestigingen tussen 2000 en 2005 per regio en sector Buiten BBG2000 Buiten rode contour industrie diensten bouwnijverheid industrie diensten bouwnijverheid Amstel-Meerlanden Amsterdam Gooi en Vechtstreek IJmond Kop van Noord-Holland Noord-Kennemerland Waterland West-Friesland Zaanstad Zuid-Kennemerland Totaal provincie Bron: Lisa bestand, bewerking RIGO

32 28 BIJLAGE II

33 BIJLAGE II 29 Bijlage II Veranderingen bodemgebruik Methode van onderzoek Verandering in het landelijk gebied door bijvoorbeeld woningbouw of de aanleg van bedrijventerreinen brengt veranderingen van het bodemgebruik met zich mee. In deze paragraaf worden de veranderingen van het bodemgebruik buiten de rode contouren van de provincie Noord-Holland in beeld gebracht. Hiervoor wordt gebruik gemaakt van de bodemstatistieken zoals geproduceerd door het Centraal Bureau voor de Statistiek. Deze zijn beschikbaar tot Het CBS onderscheidt hierin ruim veertig verschillende bodemgebruikcategorieën, van agrarisch terrein tot woongebied en van bos tot stortplaatsen en kerkhoven. Een beperking in deze bodemstatistieken, waarmee rekening gehouden dient te worden bij het interpreteren van de cijfers, is dat ze een afleiding van het werkelijk grondgebruik zijn. Ten einde een functie toe te wijzen aan een bepaald gebied gebruikt het CBS een methode waarbij de meest voorkomende functie doorslaggevend is. Staat er bijvoorbeeld een enkel bedrijfje in een stuk met verder alleen maar woningen, dan wordt de functie van dat gebied toch wonen. Om een bepaald gebied aan een specifieke functie toe te wijzen zijn gedetailleerde definities opgesteld. Zo dienen bijvoorbeeld woonwagenkampen minimaal één hectare te beslaan om als zodanig in de gegevens te worden opgenomen, moet een woongebied op zijn minst vijf woningen betreffen op maximaal vijftig meter onderlinge afstand en worden tot het woongebied ook groenstroken, parkeergelegenheid en dergelijke meegerekend, mits deze niet een gespecificeerde omvang te boven gaan. Zo valt een klein buurtpark (maximale scheiding tussen woningen honderd meter) bijvoorbeeld in de categorie wonen en niet onder recreatief groen. Dat betekent dat kleine veranderingen lang niet altijd doordringen tot de bodemstatistieken. Wanneer bijvoorbeeld één of twee huizen midden in een weiland worden geplaatst, zullen deze niet zichtbaar worden in de uitkomsten van dit hoofdstuk. Om dit toch in beeld te krijgen zal zoals in bijlage II al is aangegeven worden gekeken naar het meer nauwkeurige woningmutatiebestand. Het oppervlak van de verschillende functies buiten de rode contouren wordt uitgedrukt in hectare. In dit onderzoek zullen de gegevens van 2000 en 2003 met elkaar worden vergeleken, waardoor een beeld ontstaat van de ontwikkeling in het ruimtegebruik gedurende deze periode. Bij de gepresenteerde uitkomsten dienen twee opmerkingen gemaakt te worden. Ten eerste zijn de rode contouren van 2007 gebruikt ten einde te bepalen of in 2000 en 2003 buiten of binnen de rode contouren gebouwd is. Omdat de rode contouren aan verandering onderhevig zijn en opschuiven, kan dit ervoor zorgen dat voor een bepaald gebied geldt dat in 2000 of 2003 sprake was van bebouwing buiten de toenmalige rode contouren, maar dat deze gebieden zich inmiddels wel binnen de huidige rode contouren bevinden, en daardoor niet in de

34 30 BIJLAGE II gegevens, zoals in dit hoofdstuk gepresenteerd, terugkomen. Dat is geen groot probleem, omdat dit onderzoek zich richt op bebouwing in het huidige landelijke gebied. tabel b-1 Gemeente herindelingen Oude gemeente Nieuwe gemeente 2001 Egmond en Schoorl Bergen 2002 Akersloot en Limmen Castricum 2002 s-graveland, Nederhorst den Berg en Loosdrecht** Wijdemeren* 2006 Venhuizen Drechterland 2007 Noorder-Koggenland en Wognum Medemblik 2007 Obdam en Wester-Koggenland Koggenland* * Nieuw ontstane gemeente; ** Loosdrecht behoorde tot 2002 tot de provincie Utrecht. Ten tweede zijn de gemeentegrenzen per 1 januari 2007 gebruikt. Hiervoor is gekozen omdat het anders door gemeentelijke herindelingen moeilijk is om ontwikkelingen in grondgebruik door de jaren heen, in gemeenten die daarmee te maken hebben gehad, te vergelijken. Bijgevolg is gekozen om te corrigeren voor gemeentelijke herindelingen tussen 2000 en 2007 en dus de gemeentegrenzen van 1 januari 2007 aan te houden. Dat betekent dat de gegevens over het grondgebruik, van bijvoorbeeld een gemeente die in 2000 nog bestond maar later is toegevoegd is aan een andere gemeente, voor beide meetmomenten (2000 en 2003) zijn opgenomen in de data voor de gemeente waarin ze is opgegaan. In tabel b-1 staan alle gemeentelijke herindelingen, zoals sinds 2000 zijn doorgevoerd in de provincie Noord-Holland. Woonterrein In deze paragraaf wordt gekeken naar de omvang van het woonterrein in het landelijk gebied. In tabel b-2 staat de ontwikkeling van de omvang van dit terrein met de functie wonen weergegeven. Tussen 2000 en 2003 is het oppervlak van het woonterrein buiten de rode contouren met ruim dertien procent gestegen, van 572 naar 649 hectaren. Vooral in de regio s Noord-Kennemerland, West-Friesland en de Kop van Noord-Holland heeft een behoorlijke toename plaatsgevonden. In totaal is de omvang van het woonterrein in de jaren tussen 2000 en 2003 met bijna twee procent gestegen. Van de 500 hectaren nieuw woonterrein bevinden zich 77 buiten de huidige rode contouren. In totaal bevindt zich 2,2 procent van al het woonterrein buiten de rode contouren. In figuur b-1 staat de toename van het woonterrein in het landelijk gebied per gemeente weergegeven. Hieruit blijkt dat de grootste stijging in de gemeenten Harenkarspel, Drechterland en Wijdemeren is geweest. Verder is duidelijk te zien dat in het noordelijke deel van de provincie meer woongebied buiten de rode contouren is bijgebouwd dan in het Noord-Holland Zuid. Zie de bijlage voor precieze cijfers van alle gemeenten.

35 BIJLAGE II 31 tabel b-2 Ontwikkeling omvang woonterrein (in ha.) in de regio s in 2000 en 2003 Totaal Provincie Buiten rode contouren Regio Toename Toename Amstel-Meerlanden ,3% ,3% Amsterdam ,5% ,9% Gooi en Vechtstreek ,5% ,8% IJmond ,0% ,3% Kop van Noord-Holland ,0% ,0% Noord-Kennemerland ,0% ,1% Waterland ,9% ,2% West-Friesland ,1% ,4% Zaanstad ,7% ,0% Zuid-Kennemerland ,1% ,1% totaal ,8% ,5% Bron: CBS bodemstatistiek (kaart), bewerking RIGO

36 32 BIJLAGE II figuur b-1 Toename woonterrein (in ha.) tussen 2000 en 2003 buiten de contour

37 BIJLAGE II 33 Bedrijventerrein Naast woningbouw is de aanleg van bedrijventerreinen een mogelijke bron van verrommeling van het landelijk gebied. Uit onderstaande figuur blijkt dat de omvang van bedrijventerreinen in het landelijk gebied ongeveer dezelfde ontwikkeling heeft doorgemaakt als de omvang van het woonterrein. Tussen 2000 en 2003 is het aantal hectaren bedrijventerreinen buiten de rode contouren met ruim vijftien procent gestegen, van 265 naar 307 hectaren. Met name in Amsterdam en West- Friesland is er relatief veel bedrijventerrein buiten de rode contouren bijgekomen. In totaal is er tussen 2000 en hectaren bedrijventerrein in de provincie Noord-Holland bijgekomen, waarvan 42 in het landelijk gebied. Uit figuur b-2 blijkt dat uitschieters te vinden zijn in Anna Paulowna, Koggenland en Haarlemmermeer. tabel b-3 Ontwikkeling omvang bedrijventerrein (in ha.) in de regio s in 2000 en 2003 Totaal Buiten rode contouren Regio Toename Toename Amstel-Meerlanden ,4% ,6% Amsterdam ,8% ,5% Gooi en Vechtstreek ,8% ,7% IJmond ,1% ,0% Kop van Noord-Holland ,8% ,0% Noord-Kennemerland ,8% ,0% Waterland ,2% ,8% West-Friesland ,1% ,4% Zaanstad ,3% ,0% Zuid-Kennemerland ,2% ,3% totaal ,7% ,8% Bron: CBS bodemstatistiek (kaart), bewerking RIGO

38 34 BIJLAGE II figuur b-2 Verandering bedrijventerrein (ha.) tussen 2000 en 2003 buiten de contour Bron: CBS bodemstatistiek (kaart), bewerking RIGO

39 BIJLAGE II 35 Infrastructuur Uit bovenstaande twee paragrafen is gebleken dat de druk op het landelijk gebied door woningbouw en bedrijventerreinen iets is toegenomen. Naast deze twee functies hebben ook onderwerpen als infrastructuur, recreatieterrein etc. invloed op het aanzicht van het landelijk gebied. In deze paragraaf wordt daarom gekeken naar de ontwikkeling van de omvang van infrastructuur, recreatieterreinen en andere bebouwing in het landelijk gebied. In de volgende paragraaf komen natuurgebieden en agrarisch terrein buiten de rode contouren aan bod. Allereerst is gekeken naar het totaal aan infrastructuur in de provincie. Onder infrastructuur vallen hoofdwegen, spoorwegen en vliegvelden. Hieruit blijkt dat de omvang van infrastructuur buiten de rode contouren slechts beperkt is toegenomen, namelijk met ongeveer twee procent. Het gaat dan om 147 hectaren. In de regio s Amstel-Meerlanden en de Zaanstreek is de omvang van de infrastructuur buiten de rode contouren met twaalf respectievelijk acht procent gestegen. Van de totale toename van 297 hectaren verkeersterrein in de gehele provincie Noord- Holland zijn er dus 147 in het landelijk gebied tot stand gekomen. Wanneer naar de individuele gemeenten gekeken wordt is te zien dat de infrastructuur buiten de rode contouren het sterkst gestegen is in de gebieden in en rond Amsterdam en Bergen en Zijpe. tabel b-4 Ontwikkeling omvang infrastructuur (in ha.) in de regio s in 2000 en 2003 Totaal Buiten rode contouren Regio Toename Toename Amstel-Meerlanden ,4% ,3% Amsterdam ,7% ,7% Gooi en Vechtstreek ,6% ,3% IJmond ,0% ,1% Kop van Noord-Holland ,4% ,3% Noord-Kennemerland ,0% ,5% Waterland ,8% ,1% West-Friesland ,0% ,0% Zaanstad ,8% ,0% Zuid-Kennemerland ,8% ,9% totaal ,7% ,4% Bron: CBS bodemstatistiek (kaart), bewerking RIGO

40 36 BIJLAGE II Recreatieterrein In tabel b-5 is gekeken naar de hoeveelheid recreatieterrein in het landelijk gebied. Uit deze tabel blijkt dat de omvang van het recreatieterrein buiten de rode contouren met een kleine procent is gestegen, wat neerkomt op vijftig hectaren. Onder recreatieterrein vallen sportterreinen, volkstuinen, dagrecreatieve terreinen en verblijfsrecreatie. Opvallend is de daling van 1,8 procent recreatieterrein in de Gooi en Vechtstreek, welke volledig op het conto van de gemeente Naarden te schrijven is. Hier is een groot stuk dagrecreatie veranderd in bouwterrein. Mede daardoor is de omvang van de nieuwe recreatieterreinen buiten de rode contouren praktisch gelijk aan de totale omvang van nieuwe recreatieterreinen in de gehele provincie. In de gemeenten Texel en Haarlemmermeer is de omvang van de recreatieterreinen flink toegenomen. tabel b-5 Ontwikkeling omvang recreatieterrein (in ha.) in de regio s in 2000 en 2003 Totaal provincie Buiten rode contouren Regio Toename Toename Amstel-Meerlanden ,6% ,3% Amsterdam ,2% ,1% Gooi en Vechtstreek ,4% ,8% IJmond ,3% ,2% Kop van Noord-Holland ,4% ,9% Noord-Kennemerland ,3% ,4% Waterland ,3% ,0% West-Friesland ,2% ,2% Zaanstad ,1% ,4% Zuid-Kennemerland ,2% ,0% totaal ,7% ,9% Bron: CBS bodemstatistiek (kaart), bewerking RIGO Overige bebouwing Ten slotte wordt in tabel b-6 gekeken naar andere soorten bebouwing in het landelijk gebied. Hieronder valt terrein met detailhandel en horeca, openbare voorzieningen, sociaal-culturele voorzieningen, stortplaatsen, wrakkenopslagplaatsen, begraafplaatsen, delfstofwinplaatsen, bouwplaatsen en semi-verharde bebouwingen. Circa veertig procent van de grond binnen de categorie andere bebouwing is bouwgrond, ongeveer twintig procent heeft een sociaal-culturele functie en vijftien procent is een openbare voorziening. Uit deze tabel blijkt dat sprake is van een toename van een ongeveer anderhalve procent andere bebouwing buiten de rode contouren. In totaal betekent dat acht-

41 BIJLAGE II 37 endertig extra hectaren, met één van bovengenoemde categorieën als kenmerk, in het landelijk gebied. Tussen de regio s is een groot verschil zichtbaar. Zo is in Amstel-Meerlanden de oppervlakte andere bebouwing buiten de rode contouren met zeventien procent gedaald, terwijl in West-Friesland sprake is van een tweederde toename. Uit figuur b-3 blijkt dat de afname van de omvang van terrein met de functie andere bebouwing in de regio Amstel-Meerlanden vooral te verklaren is door een daling in de gemeente Haarlemmermeer. Binnen deze gemeente zijn grote delen bouwterrein overgegaan in woongebied, agrarisch terrein of infrastructuur. In West-Friesland is de tweederde stijging veroorzaakt door een sterke toename van bouwterrein in de gemeenten Andijk, Medemblik, Opmeer en Stede Broec. Wanneer de bouwactiviteiten de komende jaren voltooid worden, zal er dus nog extra terrein met woningen of bedrijventerreinen buiten de rode contouren bijkomen. Verder wordt uit deze figuur duidelijk dat in het noorden van de provincie en de Gooi-en-Vechtstreek behoorlijk wat gemeenten zijn waar sprake is van een bovengemiddelde toename. tabel b-6 Ontwikkeling omvang andere bebouwing* (in ha.) in de regio s in 2000 en 2003 Totaal provincie Buiten rode contouren Regio Toename Toename Amstel-Meerlanden ,8% ,1% Amsterdam ,9% ,8% Gooi en Vechtstreek ,9% ,6% IJmond ,3% ,1% Kop van Noord-Holland ,5% ,3% Noord-Kennemerland ,5% ,3% Waterland ,1% ,3% West-Friesland ,6% ,7% Zaanstad ,4% ,6% Zuid-Kennemerland ,8% ,6% totaal ,7% ,6% *Detailhandel en horeca, openbare voorzieningen, sociaal-culturele voorzieningen, stortplaatsen, wrakkenopslagplaatsen, begraafplaatsen, delfstofwinplaatsen, bouwplaatsen en semi-verharde bebouwingen. Bron: CBS bodemstatistiek (kaart), bewerking RIGO

42 38 BIJLAGE II figuur b-3 Verandering andere bebouwing (ha.) tussen 2000 en 2003 buiten de contour *Detailhandel en horeca, openbare voorzieningen, sociaal-culturele voorzieningen, stortplaatsen, wrakkenopslagplaatsen, begraafplaatsen, delfstofwinplaatsen, bouwplaatsen en semi-verharde bebouwingen.

43 BIJLAGE II 39 Agrarisch en natuurgebied Uit de analyses in de voorgaande paragrafen kan geconcludeerd worden dat de bebouwing in het landelijk gebied is toegenomen, voornamelijk door woningbouw en nieuwe en uitgebreide bedrijventerreinen. Aangezien de hoeveelheid land constant is, buiten hier en daar wat van het water gewonnen terrein, moet dat ergens ten koste van gaan. Uit tabel b-7 blijkt dat in het gebied buiten de rode contouren liefst 544 hectaren agrarisch terrein is verdwenen. Relatief valt dit aantal nog wel mee, op een totaal van ruim honderdvijftig duizend hectare agrarisch gebied in het landelijk gebied. In de Kop van Noord-Holland en West-Friesland zijn de grootste gebieden verdwenen, wat niet toevallig is, gezien het feit dat in deze regio s het meeste bijgebouwd is in het landelijk gebied gedurende de periode 2000 tot Uit figuur b-4 blijkt dat verreweg de meeste gemeenten slechts met een marginale toe- of afname van de hoeveelheid agrarisch gebied te maken hebben. Texel en Haarlemmermeer hebben relatief veel agrarisch gebied verloren. tabel b-7 Ontwikkeling omvang agrarisch gebied (in ha.) in de regio s in 2000 en 2003 Totaal provincie Buiten rode contouren Regio Toename Toename Amstel-Meerlanden ,8% ,7% Amsterdam ,2% ,1% Gooi en Vechtstreek ,9% ,7% IJmond ,1% ,3% Kop van Noord-Holland ,4% ,3% Noord-Kennemerland ,3% ,3% Waterland ,4% ,1% West-Friesland ,9% ,4% Zaanstad ,5% ,3% Zuid-Kennemerland ,6% ,2% totaal ,0% ,4% Bron: CBS, bewerking RIGO