Als school agressie voorkomen en aanpakken!

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Als school agressie voorkomen en aanpakken!"

Transcriptie

1 Als school agressie voorkomen en aanpakken! Taghon Geert Cijfers? Tot 90 jaren geen onderzoek Vraag naar fenomeen sterk gestegen Agressie uit taboe-sfeer Steeds meer voorpagina nieuws Grootste aandacht gaat naar extreme, eenmalige incidenten Overschaduwt de realiteit? Agressie een nieuw fenomeen? Vroeger Zichtbaar Nu Onzichtbaar POSITIEF: 80%!! 20 % => 5% problematisch 1

2 Agressie en ontwikkeling Veranderende context? Verlies van familie-gevoel = minder verbondenheid Werknormen = sterke veranderingen => geen duidelijke begrenzing meer. Vals gevoel van aanwezig zijn. Je bent er, maar tezelfdertijd niet Communicatie in gezinnen = sterke verandering => Vroeger eenduidiger en minder mogelijkheden We leven in een schuld maatschappij 2

3 Agressieve gevoelens = bij elk kind aanwezig = maken deel uit van de gewone ontwikkeling Normale frustraties en gevoelens van agressie ontstaan => iets niet kunnen iets niet mogen gevoelens van machteloosheid ervaren Werkhypothese - Violence is unlearned, not learned Falen van een normale agressieontwikkeling tgv biologische aanleg en context waardoor spontane agressie van het kind niet gereguleerd raakte met als gevolg verstoring van de sociale ontwikkeling. - Geweld is niet zonder betekenis Agressief gedrag vervangt het denken. Agressief gedrag vervangt verbale communicatie => is vorm van communicatie. - Relationele veiligheid naast structurele veiligheid Nadruk ligt op de relatie. Niet alleen als werkinstrument maar tevens om veiligheid te bevorderen. Het is pas in de ruzie dat we de andere leren vertrouwen Het gaat zowel om de relatie met de leerling als om de relaties binnen het team. 3

4 Problemen met agressieregulatie = Vaak te kampen met onvermogen om op constructieve wijze in relatie te treden Eerder niet kunnen dan niet willen Hoe negatief het gedrag ook mag zijn de nood aan relatie blijft bestaan Soms is agressieve gedrag enige manier om iets van deze nood aan relatie te kunnen invullen Agressie = innerlijk gebeuren Lrkt: Die doet dat expres om mij te raken Lrkt: Sommige leerlingen houden zich dag in dag uit bezig met de leerkrachten het leven zo zuur mogelijk te maken Agressief opstellen = focus van aandacht op zichzelf richten Kans op agressie stijgt als je zicht op ander verliest Zolang je je bewust bent van het effect van je gedrag op de ander, ben je beter in staat om andere oplossingsstrategieën te gebruiken 4

5 Werkterrein = oefenklimaat waar leerlingen kunnen leren omgaan met hun agressieve gevoelens en belevingen Belangrijk = zien hoe anderen op een constructieve(re) wijze omgaan met hun eigen agressieve gevoelens en reageren op de agressie van een ander Dit werkt op zichzelf al agressie regulerend. Agressiebeleid Goed agressiebeleid biedt: Mogelijkheden waardoor leerlingen kunnen oefenen in het 'anders' omgaan met hun agressieve belevingen en met de relatie Team van leerkrachten dient dit mee te faciliteren en te helpen dragen Een veilig schoolklimaat! Elk element is van belang om het evenwicht te houden! Ik Het team De organisatie De doelgroep Actief dynamisch gebeuren, we beïnvloeden elkaar, DUS afstemming is nodig! 5

6 Doelgroep Jongens/meisjes Geen interne structuur dus externe nood Psychische problematiek (ADHD, autisme, ) Type onderwijs Sociometrische posities kunnen hanteren Groepsdruk kunnen hanteren Groepsdynamica kunnen hanteren Ik als leerkracht, Eigen kijk op doelpubliek Non-verbale mogelijkheden Eigen grenzen kennen en respecteren (= gevaar overspoelt raken) Mentale flexibiliteit Verbindend kunnen werken (= leerlingen bereiken) Basishouding: veiligheid en kansen bieden Houding van containment (met liefde begrenzen) Valkuil: blinde vlekken (eigen attitudes niet meer zien en zaken die mislopen louter bij leerlingen leggen) Team Eenduidige hantering van afspraken en structuur Supervisie = must Afstemming op elkaar = noodzakelijk Mentale flexibiliteit (= helpen dragen) Zorg voor elkaar Basis: voorspelbaarheid en betrouwbaarheid Valkuil: splitting (= afstemming zoals in gezin) 6

7 Organisatie Financiële ruimte voor vorming, training Infrastructuur Personeelsbezetting Beleidskeuzes (top-down, down-top) Debriefing-cultuur Kleine of grote organisatie Vormen van agressie: VERBALE AGRESSIE Psychologische agressie Fysieke agressie (incl. automutilatie) => Onopzettelijke agressie Speelse agressie Conformistische agressie Oorzaken van agressie: Agressie ten gevolge van (psycho)pathologie Instrumentele agressie Agressie ten gevolg van frustratie 7

8 Instrumentele agressie Dikwijls polarisatie = tegen mij of tegen de andere Instrumentele agressie Wat betekent instrumentele agressie binnen Jullie school? Agressie ten gevolg van frustratie Ordening en waarneming Onderzoek geschat dat iemand per seconde tienduizend zintuiglijke indrukken ontvangt Drastische selectie is dus noodzakelijk, anders tilt slaan (bv. psychose, emotionele ervaring, ) 8

9 We selecteren de prikkels en ordenen die + geven deze betekenis = onze waarheid Selectie op basis van: Persoonlijke geschiedenis Interesse Stemming Humeur, In conflict: gevecht om mijn waarheid => niet bewust van de persoonlijke selectie Topje = conflict KERN Subjectieve beleving = mijn waarheid Elk persoon gaat het conflict anders beleven. Iedereen heeft tenslotte zijn waarheid en beleving Perceptie kan leiden tot frustratie! Frustratie kan aanleiding zijn tot conflict! 9

10 Ouder Leerkracht/CLBmedewerker Juiste onderwijsvorm? Zelfstandig beslissen, ik ben de ouder, mijn verleden, kansen op arbeidsmarkt Verstandelijke mogelijkheden, draagkracht, interesse kind, druk ouder Leerling Leerkracht ROKEN Zelfstandig beslissen, geen ouder, autoritair, respect voor eigenheid Gezondheid, verantwoordelijk voelen, respect voor regels Kenmerken frustratie-agressie: Frustraties stapelen zich op Onvoorspelbaarheid van agressie Boosheid: emoties! Minder controle over het eigen gedrag Het kan iedereen zijn De organisatie als deelgenoot Grensoverschrijding 10

11 Grensoverschrijding Normale gevoelens en reflexen Frustratie (triggermoment) Angst Fysieke energie (doe ik iets of doe ik niets) Energie richt zich naar buiten agressie Energie richt zich naar binnen depressie constructieve agressie destructieve agressie Eerste indruk Eerste indruk 11

12 Het eiland OF 12

13 DUS Begrijpen door: afstand te nemen niet persoonlijk op te vatten naar context van gedrag te kijken Begrenzen door: systematisch op agressief gedrag te blijven reageren + erkenning gevoelens instructies + indien nodig ook te maken dat het stopt 98% = ok 13

14 Jij bent de spiegel! Omgaan met agressie vergt veel van lrkt Bewust zijn van eigen gevoelens (angst-kwaadheid-spannings-paniek-irritatie-woede) Die gevoelens kunnen parkeren (= buiten het zich voordoende incident houden) en geen rol laten spelen in de-escaleren van de agressie Competenties en vaardigheden paraat hebben om escalerend incident tot stilstand en rust te brengen Tunnelwaarneming 14

15 Focusvernauwing Zelf al eens een dergelijke focusvernauwing (tunnelwaarneming) meegemaakt? In toestand van hoge emotie en alertheid, bv. Bij gevaar of angst voor dreigende situatie Adrenalineopstoot = emoties omzetten in kracht Dreiging: Erken eigen gevoel Negeer niet Maak bewust Geef grens aan 15

16 STOP! Voordelen Je bent duidelijk in wat je wel en niet wil Je doet appel op de ander om zijn gedrag te veranderen Je komt krachtig over De ander leert je kennen als iemand die serieus genomen moet worden Deze reactie vergroot je zelfvertrouwen Je reactie komst op de ander niet kwetsend over Kans vrij groot dat je reactie positief effect heeft Nadelen Risico op machtsstrijd, zeker met getuigen Vraagt energie om de situatie op te volgen Vraagt zelfvertrouwen en overtuigd zijn van je zaak Kan ertoe leiden dat de relatie met de anderen negatief en gespannen wordt 16

17 Gevaar fase 2 Gevaar: Te lang begrijpen en daardoor te laat begrenzen (het hoort bij de problematiek = verontschuldiging vh gedrag) Gevaar: Te lang begrijpen en dan, in een volgend incident, plots en hevig begrenzen (escalatie gevaar) 17

18 18

19 En dan. Draag zorg voor de zorg!!!!! Hantvatten bij het hanteren van conflicten Fase 1 COM BASISHOUDING Zorg-dragende + Begrenzing 19

20 Basisprincipes fase 1 Neutraliteit = meerzijdige partijdigheid Transparantie = open vizier Vertrouwelijkheid = wij-gedachte Vrijwilligheid = jij hebt controle = bemiddelingsgedachte Observeren Feedback geven Juiste vragen stellen Luisteren Lichaamssignalen Alles begint bij het goed observeren! 20

21 Jouw model van de wereld is niet hoe de wereld is Het verschil tussen een bloem en onkruid is een oordeel Correcte inschatting = Je kennis over agressie Je eigen intuïtie (de innerlijke stem ) Je waarneming (alertheid en focus) 21

22 Observeren Feedback geven Juiste vragen stellen Luisteren Lichaamssignalen Belang van feedback FB heeft drie functies: - Positief gedrag ondersteunen + bevestigen - Negatief gedrag corrigeren - Verduidelijkt de relatie tussen mensen Johari venster Doel van feedback is de vrije ruimte te vergroten Bewust worden van eigen gedrag Johari 22

23 Geef de juiste feedback Gedrag Gedrag Gevoel Gevolg => Gevoel of Gedrag Gevoel Gevolg Gevolg Gewenst Gewenst Gewenst Hoge emotie Fase 1-2 Lage emotie Fase 1 Escalerende houding Observeren Feedback geven Juiste vragen stellen Luisteren Lichaamssignalen WADDE? 23

24 Functionele domheid Het is een kunst om tijdens een conflict je functioneel dom op te stellen en van daaruit de juiste vragen te stellen! Functionele domheid is aansporing door HV naar verdere uitleg => wat betekent dat voor u precies Dat betekent dat een partij zich moet expliciteren, informatie en perceptie moet geven. Daar kunnen onbekende elementen in zitten Het werkt deëscalerend in conflictsituaties Doel: Open vragen via open vragen uitnodigen veel informatie te geven ruimte geven om een antwoord te bedenken Open vragen stellen = basisvaardigheid. Hoe stel je open vragen? De vraag begint met een vraagwoord: Wie Wat Waar Wanneer Hoe 24

25 Geen waarom vragen Geen gesloten vragen Soms half-open vragen Wat is een goede open vraag? 1. Neutraal 2. Zo kort mogelijk 3. Met het juiste vraagwoord 4. Uitnodigend uitgesproken 5. Ondersteund met je lichaamstaal Wat doe je na een open vraag? Zwijg minstens vijf seconden Ook als er niet direct een antwoord komt. Geef de ander tijd om na te denken = niet pauze opvullen met geklets Komt er niets, stel de vraag dan nog een keer. Daarna komt de ander wel met een uitspraak waarop je kunt doorvragen. 25

26 Observeren Feedback geven Juiste vragen stellen Luisteren Lichaamssignalen Luisteren Een mens heeft twee oren en één mond om twee keer zoveel te luisteren dan te spreken. Confucius START = Voelen, kijken, luisteren (Alexandria Windcaller) Voelen Eigen buikgevoel of intuïtie Onbewust oppikken van signalen Intussen luisteren naar eigen lichaam In voeling blijven met je eigen lichaam Kijken Visueel verzamelen van signalen die dreigend zijn Observeren van anderen Observeren lichaamselementen (handen, neus, ogen, ) 26

27 Luisteren Bij interventie alert blijven Prikkels rondom jezelf (voorgrond, achtergrond) Stem Luisteren is een groeiproces van zwijgen naar overleg 1. Focussen Luisteren = 4 stappen 2. Zelf beheersen (niet impulsief, inhouden, zwijgen) Je hoort dingen Interne conditie van ontvankelijkheid 3. Mentaliseren 4. Je gaat gebruiken wat je hoort, dan pas spreken Wat kenmerkt een goede luisteraar? Wat is voor jou van belang om te kunnen luisteren in een conflict? 27

28 Verplaats je in de ander. Als je een mijl in de schoenen van de ander hebt gelopen, kun je je de stank voorstellen (Robert Byrne) Herhaal de betekenis van wat de ander gezegd heeft in je eigen woorden op een warme en begrijpende manier = kernprobleem bij agressie, nl. inleven Observeren Feedback geven Juiste vragen stellen Luisteren Lichaamssignalen Freud zei het al in 1905: Geen sterveling kan een geheim bewaren. Al zwijgen zijn lippen, dan kletsen zijn vingertoppen. Verraad sijpelt uit alle poriën. 28

29 Non-verbale communicatie heeft minstens 7 functies 1. Herhaling wat verbaal is medegedeeld 2. Vervanging verbale communicatie 3. Tegenspreken verbale communicatie 4. Tonen wat je denkt over wat je zegt 5. Informatie over onderlinge relatie 6. Benadrukken verbale communicatie 7. Structureren en reguleren verbale communicatie Lichaamstaal en conflicten Terwijl je dit leest zeg je heel veel Ogen? Voortekenen? Hoe dicht? Aanraking? Communicatie? Hantvatten bij het hanteren van conflicten Fase 2 COM 29

30 Belangrijk te leren overgaan van persoonlijke grens naar professionele grens Dus eerst eens worden over gezamenlijke handelingsgrenzen Welk gedrag markeer je? Wanneer is time-out aangewezen? Wanneer sanctie? Daarnaast: omschrijven welk regel- en norm overtredend gedrag onmiddellijk ondersteuning vraagt voor slachtoffer, getuigen en dader + wat is die ondersteuning: wie doet wat wanneer? Enkele vragen die hierbij kunnen helpen: Zijn er situaties waarbij de begeleiding onmiddellijk stopt? Wat tolereer je niet? Wat zijn knipperlichten? Wat is de ultieme grens? Omgaan met grenzen Persoonlijke grens = de voelgrens Professionele grens = de denkgrens Teamgrens of organisatiegrens: = de expliciete, professionele, bewust geformuleerde grens. Geruggesteund door het hele team en organisatie. 30

31 De ultieme grens? Zeer moeilijke oefening Is er wel een ultieme grens aan de hv of eerder een druppel die de emmer doet overlopen? Welke weg heeft het hv proces al afgelegd? Is alles redelijkerwijs al geprobeerd? Waar is dynamiek in te krijgen? Hantvatten bij het hanteren van conflicten Fase 4 & 5 COM Debriefing Opvang na een schokkende gebeurtenis Geert Taghon

32 Definitie schokkende gebeurtenis Een gebeurtenis die buiten het patroon van gebruikelijke menselijke ervaringen ligt en duidelijk leed veroorzaakt bij vrijwel iedereen M.a.w. Het is een gebeurtenis die zo verschrikkelijk en zo anders is dat de persoon deze emotioneel nauwelijks aankan. Gebeurtenissen die schokkende gevolgen kunnen veroorzaken Lichamelijke agressie (bijna-)geweldsincidenten Onterechte beschuldiging van ongewenst of crimineel gedrag (bijv. ongewenste intimiteiten of diefstal) Automutilatie Geheel onverwacht overlijden van gezonde cliënt Zelfdoding of poging daartoe.. Feit Black Box Verwerking Feit Critical incident + Context Soort agressie Informatie die je hebt Je persoonlijkheid Je vroegere traumatische ervaringen Je professionele milieu (alg. Werksfeer en stress) Psycho-sociale integratie 32

33 Feit Black Box Verwerking Black Box: Het veborgene De blinde vlek Feit Black Box Verwerking Verwerking: Men wordt een ander mens Mogelijke gevolgen: Affectief Psycho-sociaal Professioneel Psycho-seksueel Psychosomatisch Emotionele verwonding = trauma Iedereen kan dit meemaken Beroep => bepalende factor => regelmatig confrontatie met lijden, dood, stoornis, Verwerking bij de meeste mensen op eigen kracht of met hulp omgeving Kennis van psychotrauma = hulp bieden 33

34 Stressreacties Reden: illusie van de onkwetsbaarheid Stress = normale reactie op abnormale gebeurtenis => is dus geen PTSS Verschillende stressreacties kunnen in mindere of meerdere mate voorkomen, bv.: Feit dat beelden vaak terugkeren, zoeken mensen vlucht in andere zaken Niemand heeft last van alle stressreacties Hoe verwerk je een psychotrauma? Eigen ervaring: bv. verliezen portefeuille Herstel psychische wonde = er veel mee bezig zijn Door praten, schrijven, denken, verliest het gebeurde zijn alarmerende karakter Ongewone => Krijgt plekje in je bestaan Verwerking = Waarom ik? Waarom niemand geholpen? Waarom is het zo gebeurd? Wat als het mij nog keer overkomt?... Zolang je geen bevredigend antwoord kan vinden, blijft de onrust aanwezig Herstel = als men bijbehorende gevoelens kan toelaten Confrontatie = soms pijnlijk, maar helend 34

35 Enkele tips Probeer het gebeurde onder ogen te zien en te erkennen Neem de tijd voor het langzame, zekere proces van herstel Laat je partner en gezin meedelen in je gevoelens Stel je kwetsbaar op en wees bereid steun te aanvaarden Verwacht niet herinneringen snel verdwijnen Wees voorbereid niet iedereen begripvol en invoelend zal reageren op moeilijkheden of jouw verhaal Probeer, als de allereerste fase van hevige emoties voorbij is, een zo normaal mogelijk leven te leiden. Probeer indringende of moeilijke situaties te vermijden. Lang thuisblijven helpt je niet verder Gebrek reacties = geen belangstelling is. Veel mensen willen je wel steunen maar weten niet hoe er aan te beginnen (bv. ontlopen). Ga met lotgenoten geen wedstrijd aan wie er het slechts aan toe is Vergeving is vitaal onderdeel van herstelproces 35

36 Hoe een collega helpen die een schokkende gebeurtenis heeft meegemaakt? Snelle opvang = van essentieel belang 1. Reden: heen & weer slingerende krachten 1. terugkerende beelden van het gebeurde 2. poging om deze te stoppen Geen opvang = risico op verdringing 2. Reden: persoon voelt dat organisatie, team achter hem staat, wil helpen Deze steun is nodig om er overheen te komen (snelle terugkeer naar realiteit) 3. Reden: via het reconstrueren van datgene wat hij meemaakte, weer grip krijgen op zijn bestaan In zijn hoofd is het na de gebeurtenis één chaos Vertellen van het verhaal brengt weer enige structuur en orde Opvanggesprekken In orde van belangrijkheid: 1. Oprechte interesse te tonen 2. Te luisteren 3. De juiste vragen te stellen 36

37 Doelen van de opvanggesprekken Stimuleren gezonde verwerking Vroegtijdig signaleren van stagnaties in de verwerking Mobiliseren van het thuisfront Bijsturen van negatieve reacties omgeving Omgaan met toekomstige schokkende gebeurtenissen Wie dient men op te vangen? De leerkracht(en) die betrokken was De leerling die betrokken (eventueel veroorzaker) was Getuigen (onderhoudspersoneel, ) Familieleden en collega s kunnen ook soms hulp gebruiken (bv. info) Herstel relatie agressor - HV Leerkracht luistert naar het verhaal van de agressor (visie van de agressor op het incident) Uitleg geven over waarom ingrijpen noodzakelijk was (visie leerkracht op het incident en verantwoording van het handelen door de leerkracht) 37

38 Met de agressor bespreken hoe het nu verder zal gaan (nagaan of verandering van beleid of afspraken noodzakelijk zijn) Verzoening tussen agressor en slachtoffer Evenwicht = herstel vertrouwensband = herstelgericht werken Hefbomen in het preventief omgaan met agressie Hefbomen Determinatietheorie van Deci en Ryan => Motivatie leerlingen verhogen Vaardigheden van Patterson => accenten in het werken met moeilijke leerlingen Omgaan met groepsdruk en groepsdynamieken 38

39 Determinatietheorie Relatie: Conflict en motivatie Geert Taghon 2014 Wat is motivatie binnen jullie schoolcontext? Wanneer is een leerling niet gemotiveerd? Hoe komt het dat sommige leerlingen niet gemotiveerd zijn? De zelfdeterminatietheorie van Deci & Ryan als kapstok Hoe lager de motivatie, hoe groter de kans op conflicten Hoe minder zicht op motivatie, hoe sneller kans op conflicten 39

40 Extrinsieke motivatie Doen omwille van externe drijfveren Intrinsieke motivatie Doen omwille interesse of plezier Amotivatie Ontbreekt iedere vorm van motivatie en actiegerichtheid Ontbreken autonomiegevoelens Ontbreekt vertrouwen in het eigen kunnen Ontbreekt vertrouwen op een goede afloop 40

41 Externe regulatie Ervaren situaties als opgelegd, gecontroleerd en vervreemdend van zichzelf Ervaren niet of nauwelijks autonomie Leggen oorzaken succes of falen buiten zichzelf Als leerlingen school of les als moeten ervaren Kunnen niet of nauwelijks interesse of waardering voor schoolse activiteiten opbrengen Inzet is laag en resultaat in veel gevallen navenant Resultaat is irrelevant, want het vak is boring Worden gestimuleerd door straf en beloning Introjectie Persoon zelf (ego-gevoelens) komt meer in beeld Gedrag gericht op vermijden angst- en schuldgevoelens Gedrag gericht op verkrijgen van (zelf)waardering Perspectief anderen blijft nog erg belangrijk ( wat vinden zij ervan? ) Gedrag over algemeen reactief van aard Ervaren betrekkelijk weinig autonomie Leggen oorzaken in veel gevallen buiten zichzelf Inzet gericht op het vermijden van negatieve oordelen. Identificatie = meer autonome Persoonlijk belang van gedrag onderschrijven en dit gedrag min of meer als van zichzelf gaan beschouwen Leerling kiest tot op zekere hoogte zelf voor deze schoolactiviteit, ervaart een zekere mate van autonomie (beslist zelf dat hij dit belangrijk vindt) Zal oorzaken voor goede of slechte resultaten eerder bij zichzelf zoeken 41

42 Integratie Integreren waarde van bep. activiteiten en handelingen in eigen persoonlijke waarden en normen Grote mate van autonomie respectievelijk zelfdeterminatie Integreren van externe handelingen, gedragingen in eigen persoonlijkheid In overeenstemming brengen met eigen waarden en normen Intrinsieke motivatie Bevrediging inherent aan activiteit Motivatie uitsluitend gerelateerd aan de interesse of het plezier verweven met de activiteit zelf Bv. graag boeken lezen en zo taal uitbreiden Bv. graag thuis koken om zo vaardigheden uit te breiden Motivatiecontinuüm van Ryan en Deci 42

43 Besluit Afhankelijk van onderwerp of situatie kunnen mensen verschillende typen motivatie vertonen Mensen kunnen weleens terugvallen in een lagere vorm van extrinsieke motivatie Conflicten situeren zich sterk in rode zone Hoe lager de motivatie op het continuüm, hoe groter de kans op frustratie en conflict! Hoe motivatie doen stijgen en conflicten vermijden Volgens Deci en Ryan delen alle mensen drie aangeboren psychologische basisbehoeften, nl. 1. Competentie 2. (relationele of sociale) verbondenheid 3. Autonomie 43

44 Competentie Mensen willen gevoel hebben in staat te zijn om bepaalde activiteiten goed te doen Ieder mens wil ergens goed in zijn Competentie bij leerlingen verhogen door: Rekening te houden met het cognitieve niveau van leerling Rekening houden met vaardigheden op het gebied van plannen en organiseren Gevolg: gevoel van competentie stijgt en zo ook intrinsieke motivatie. Verbondenheid Relationele of sociale verbondenheid Door verbindend te werken Interesse in hun zijn Wederkerigheid in relatie opbouwen Gevolg: Hoe meer gevoel van verbondenheid, hoe hoger de intrinsieke motivatie Autonomie Zich mogen en kunnen ontwikkelen Zelfstandig werken bevorderen Mee kunnen sturen in het leerproces Een open geest in een open klas Gevolg: Hoe meer gevoel van autonomie, hoe hoger de intrinsieke motivatie 44

45 Besluit Om conflicten te voorkomen is investeren in motivatie een belangrijk gegeven Als leerkracht en school de competenties, verbondenheid en autonomie verhogen, zorgt voor een beter leer-klimaat Is het ABC-model aanwezig in het dagdagelijks denken op jullie school? Hoe zou je dit model kunnen integreren binnen jullie werking? Hefbomen Determinatietheorie van Deci en Ryan => Motivatie leerlingen verhogen Vaardigheden van Patterson => accenten in het werken met moeilijke leerlingen Omgaan met groepsdruk en groepsdynamieken 45

46 5 antwoorden Vijf (ouderlijke) vaardigheden: 1. Betrokkenheid 2. Positieve bekrachtiging 3. Probleem oplossen 4. Discipline 5. Monitoring 1. Ouderlijke betrokkenheid 1. Interesse voor de leerling 2. Verantwoordelijkheid opnemen als leerkracht voor welzijn leerling 3. Ondersteuning, positieve stimulering en betrokkenheid van leerkracht op leerling 4. Doel = investeren in de relatie Omgaan met moeilijke leerlingen start bij de R Inhoud STRIJD Relatie Hoe denk ik dat je naar mij kijkt? Hoe wil ik dat je naar mij kijkt? =? 46

47 2. Positieve bekrachtiging 1. Aanmoedigen en belonen van sociaal gewenst gedrag 2. Positief gedrag versterken, negatief gedrag verzwakken 3. Opletten van té straf 3. Probleemoplossende vaardigheden 1. Vaardigheden om met de leerling problemen af te lijnen, te overleggen. Inspraak leidt tot daling agressie. 2. De kracht van de groep = sterker dan de kracht van de leerkracht 3. Liefst gezamenlijk beslissen en te evalueren. Gevoel van gezamenlijk verantwoordelijk te zijn. 4. Discipline 1. Gelinkt aan het indijken van sociaal ongewenst gedrag bij leerlingen 2. Natrekken en benoemen wat fout loopt 3. Negeren van minder belangrijke regelovertredingen 4. Daadwerkelijk gebruik van sancties of negatieve gevolgen 47

48 5. Monitoring of overzicht houden 1. Nadruk adolescenten 2. Natrekken: wat, waar, met wie en tot wanneer 3. Monitoring = toepassing en aanpassen aan leeftijd leerling Hefbomen Determinatietheorie van Deci en Ryan => Motivatie leerlingen verhogen Vaardigheden van Patterson => accenten in het werken met moeilijke leerlingen Omgaan met groepsdruk en groepsdynamieken 48

49 Wie de dikste boterham smeert wordt het meest gesmaakt, de andere beer krijgt een vluchtige blik Eerste beer opgetogen over zijn prestatie en succes en denkt. Volgende maal maak ik de boterham minstens zo dik Mensen leven in groepen en dikkere broodjes smeren dan je buurman is van groot belang! = drang naar prestatie!!!! Samenleven in groep = voordelen Samenwerken meer bereiken dan solitair Samen op jacht Samen huis bouwen Samen vijand afweren Samen kinderen maken Alle groepsleden profiteren van de voordelen van de groep = reden van ontstaan groepen Keerzijde van samenleven Samenleven = concurrentie Als groep voedsel verzamelde, moet je delen en is het niet zeker dat je stuk krijgt, anderen misschien voor Krijgen = vechten voor je brokje Veel energie verloren door duw en trek gedrag DUS: dominantie is nodig om te reguleren! = Dominantie zal volgorde en orde bepalen 49

50 De plaats in de orde = de status (dominantieladder) = Groepsleden zelf bepalen de orde => Je weet dat je het niet kan halen Kansen laag inschatten Liever aanpassen dan bloedneus Je gaat voortdurend gevecht aan Winnaar krijgt hogere status Na herhaling ga je status behouden DUS: Rangorde wordt opgesteld en gerespecteerd! Dominatie Ordenend systeem Bijna iedereen vaart er wel bij Door orde zal je recht opeisen of laten voorbij gaan aan dominanter groepslid Dus hoge status = veel krijgen MAAR= zeer stresserend! Je moet je status beschermen Steeds kapers op de kust Telkens je dit de andere duidelijk maakt, bevestig je de status, onderstreep je de orde = reden waarom beer broodje dikker gaat smeren = bevestigt zijn status!! 50

51 Systeem Dit dominantiesysteem jaren gebruikt Generatie op generatie Vroeger zorg moeder, bescherming en steun vader Man met hogere status had aanzien en gemakkelijker hulp, bescherming, steun, en vrouwen, dus voortplanting! Dit is ook onze houding de dag van vandaag, nl. deelnemen aan de ratrace! Door geschiedenis ook meer bij mannen als vrouwen! We reageren in huidige tijd in groepen nog alsof we met berenhuiden en knuppels rondlopen Sociale uitsluiting uit groep raakt diepe bestaansangst = gaan we als mens heel ver om bij groep te horen, om geaccepteerd te worden Ene mens gevoeliger voor druk vd groep dan de andere Dit systeem is ook aanwezig in een klasgroep! Welke positie neem jij in? Hoe hoger op de ladder, hoe meer te zeggen. Groep met + leider, is + groepsdynamica Geen leider, dan meest dominante neemt hoogste positie. Meestal negatieve leider. Negatieve leider, destructieve groepsdruk 51

52 Het gaat niet om wat we zeggen dat we zullen doen, maar om wat we effectief doen! Dit is ook waar leerlingen naar kijken! Video brand Preventie als eerste en laatste stap! Verbondenheid als antwoord? Verbondenheid: een ander antwoord op respectloos gedrag 1. Blijvende agressie is de-link-went 2. Verbondenheid herstellen, ontwikkelen, versterken 3. Verbondenheid in vijfvoud 4. Doel = komen tot een respectvolle basishouding 52

53 Model van fundamentele preventie Preventiepiramide Ordent, oriënteert en verruimt Koppeling tussen probleemaanpak, preventie en bevorderen van welzijn/leefkwaliteit Herkenbare interventie-hiërarchie De preventiepiramide (J. Deklerck) Handig hulpmiddel om hiaten te ontdekken in je agressiebeleid Piramide onderscheidt 6 niveaus die onderling verschillen door de graad van probleemgerichtheid Hoe hoger het niveau hoe groter de probleemgerichtheid en hoe specifieker je werkt Op de lagere niveaus werk je breed en positief, nl. zonder je te richten op problemen De lagere niveaus bieden je een kader waarin de hogere niveaus beter kunnen gedijen. Erg belangrijk is dat je op elk niveau maatregelen neemt. 53

54 Integrale aanpak Mobiel x Preventiepiramide = integrale aanpak Hoe meer zicht je hebt op waarom, hoe en wanneer agressief gedrag ontstaat, hoe makkelijker je het kan voorkomen en er mee kan omgaan. Preventie PION - cyclus Interventie Opvang Nazorg Reflecties: 1. Omgaan met agressie = ontwikkelingstaak 2. Erkenning = must 3. Beleid en visie op agressie moet kenbaar zijn, ook in je organisatie 4. Haal de cultuur in uw organisatie binnen => zorg voor verbondenheid 5. Draag zorg voor de zorg 54

Debriefing. Opvang na een schokkende gebeurtenis. Geert Taghon 2013

Debriefing. Opvang na een schokkende gebeurtenis. Geert Taghon 2013 Debriefing Opvang na een schokkende gebeurtenis Geert Taghon 2013 Definitie schokkende gebeurtenis Een gebeurtenis die buiten het patroon van gebruikelijke menselijke ervaringen ligt en duidelijk leed

Nadere informatie

Wacht maar tot ik groot ben!

Wacht maar tot ik groot ben! www.geerttaghon.be Wacht maar tot ik groot ben! Omgaan met agressie bij kleine kinderen Geert Taghon 2013 Ontwikkeling kleine kind De wereld leren kennen en zich hieraan aanpassen (adaptatie) Processen

Nadere informatie

Taghon Geert Oktober 2009

Taghon Geert Oktober 2009 Taghon Geert Oktober 2009 Agressie een nieuw fenomeen? Vroeger Zichtbaar Nu Onzichtbaar POSITIEF: 80%!! 20 % => 5% problematisch Agressie = Communicatie Kanalen Bestaande kennis en ervaring, normen vooroordelen,

Nadere informatie

workshop? 2. In welke situatie(s) voel je je wel eens onveilig in je werk? 3. Wat heb je nodig om je veilig te voelen

workshop? 2. In welke situatie(s) voel je je wel eens onveilig in je werk? 3. Wat heb je nodig om je veilig te voelen 1. Om welke reden(en) volg je deze workshop? 2. In welke situatie(s) voel je je wel eens onveilig in je werk? 3. Wat heb je nodig om je veilig te voelen in je werk? 4. Waarin blink jij jjmet betrekking

Nadere informatie

Training Omgaan met Agressie en Geweld

Training Omgaan met Agressie en Geweld Training Omgaan met Agressie en Geweld 2011 Inleiding In veel beroepen worden werknemers geconfronteerd met grensoverschrijdend gedrag, waaronder agressie. Agressie wordt door medewerkers over het algemeen

Nadere informatie

Zelfbeeld. Het zelfvertrouwen wordt voor een groot deel bepaald door de ideeën die het kind over zichzelf heeft: het zelfbeeld.

Zelfbeeld. Het zelfvertrouwen wordt voor een groot deel bepaald door de ideeën die het kind over zichzelf heeft: het zelfbeeld. Zelfbeeld Het zelfvertrouwen wordt voor een groot deel bepaald door de ideeën die het kind over zichzelf heeft: het zelfbeeld. Een kind dat over het algemeen positief over zichzelf denkt, heeft meer zelfvertrouwen.

Nadere informatie

"De kracht van debriefing

De kracht van debriefing "De kracht van debriefing Het belang van goede opvang na een agressie- incident Geert Taghon 2015 De kracht van debriefing is Opvang na schokkende gebeurtenis Binnen vertrouwelijke- steunende omgeving

Nadere informatie

Oud worden en sterven met de oorlog

Oud worden en sterven met de oorlog Oud worden en sterven met de oorlog Mede mogelijk gemaakt door de Stichting 1940-1945 1 Oud worden en sterven met de oorlog Over wie gaat het Schokkende gebeurtenissen Kenmerken en stressreacties Verwerking

Nadere informatie

Geestig Omgaan met (ongewenst) gedrag van kinderen in groep

Geestig Omgaan met (ongewenst) gedrag van kinderen in groep Geestig 2017 Omgaan met (ongewenst) gedrag van kinderen in groep basisprincipes van het scheppen van een positief klimaat, het bieden van structuur en herstelgericht reageren op ongewenst gedrag YES I

Nadere informatie

Omgaan met lastige leerlingen op de ISK

Omgaan met lastige leerlingen op de ISK Omgaan met lastige leerlingen op de ISK Pedagoog, leraar, intern begeleider, zorgcoördinator, schoolleider en adviseur. Verwachtingen Training Omgaan met lastige leerlingen op de ISK Inhoud van de workshop

Nadere informatie

OMGAAN MET GRENSOVERSCHRIJDEND GEDRAG

OMGAAN MET GRENSOVERSCHRIJDEND GEDRAG 1 Beoordeeld: 30 september 2013 Inhoudstafel Goedgekeurd: 4 oktober 2013 Geldig vanaf: 4 november 2013 1. Definitie van grensoverschrijdend gedrag 2. Visie over grensoverschrijdend gedrag 2.1. Visie van

Nadere informatie

DEEL 1. WERKBOEK 5 Eigen keuze. 2015 Monique van Dam YOU: De keuze is aan jou!

DEEL 1. WERKBOEK 5 Eigen keuze. 2015 Monique van Dam YOU: De keuze is aan jou! DEEL 1 1 WERKBOEK 5 Eigen keuze Inhoud 2 1. Hoe zit het met je keuzes? 3 2. Hoe stap je uit je automatische piloot? 7 3. Juiste keuzes maken doe je met 3 vragen 9 4. Vervolg & afronding 11 1. Hoe zit het

Nadere informatie

Verbindingsactietraining

Verbindingsactietraining Verbindingsactietraining Vaardigheden Open vragen stellen Luisteren Samenvatten Doorvragen Herformuleren Lichaamstaal laten zien Afkoelen Stappen Werkafspraken Vertellen Voelen Willen Samen Oplossen Afspraken

Nadere informatie

Haïti. Anneke Vinke, 19 januari 2010

Haïti. Anneke Vinke, 19 januari 2010 Haïti Anneke Vinke, 19 januari 2010 Opzet Korte introductie Feiten en verder Morgen... PAUZE --> daarna vragen/discussie 2 Situatie: RAMP in Haïti TV beelden & leed: zien van pijn van kinderen niet te

Nadere informatie

Mijn kind heeft een LVB

Mijn kind heeft een LVB Mijn kind heeft een LVB Wat betekent een licht verstandelijke beperking nu precies? Informatie voor ouders van kinderen en jongeren met een licht verstandelijke beperking in de leeftijd van 6 tot 23 jaar

Nadere informatie

Inleiding. Autisme & Communicatie in de sport

Inleiding. Autisme & Communicatie in de sport Sanne Gielen Inleiding Starten met een nieuwe sport is voor iedereen spannend; Hoe zal de training eruit zien? Zal de coach aardig zijn? Heb ik een klik met mijn teamgenoten? Kán ik het eigenlijk wel?

Nadere informatie

STOP 4-7 programma. Samen sterker Terug. Pad

STOP 4-7 programma. Samen sterker Terug. Pad STOP 4-7 programma Samen sterker Terug Op Pad STOP 4-7 PROGRAMMA Samen sterker Terug Op Pad Ecologisch (samen) en positief (sterker terug op pad) Een vroeg interventie- of preventieprogramma: kindtraining

Nadere informatie

Train-the-Trainer: agressiebeheersing. D-na voor ICOBA

Train-the-Trainer: agressiebeheersing. D-na voor ICOBA Train-the-Trainer: agressiebeheersing D-na voor ICOBA Vandaag INHOUD? Verschillende lagen Het CLIA-competence-model (prof. Decorte) Men dient te beschikken over domeinspecifieke kennis en vaardigheden

Nadere informatie

Omgaan met emotioneel en agressief gedrag

Omgaan met emotioneel en agressief gedrag Omgaan met emotioneel en agressief gedrag RadarVertige training & opleiding Emotie mag, agressie niet! Dit boekje bevat informatie, tips en aandachtspunten uit de training Omgaan met emotioneel en/of agressief

Nadere informatie

Tijdschrift Kindermishandeling April 2013 Onderwijsspecial deel 2. 8 tips voor een goed gesprek met je leerling

Tijdschrift Kindermishandeling April 2013 Onderwijsspecial deel 2. 8 tips voor een goed gesprek met je leerling 8 tips voor een goed gesprek met je leerling Edith Geurts voor Tijdschrift Kindermishandeling Het kan zijn dat je als leerkracht vermoedt dat een kind thuis in de knel zit. Bijvoorbeeld doordat je signalen

Nadere informatie

Thema. Kernelementen. Emoties Puber- en kinderemotie Eenduidige communicatie

Thema. Kernelementen. Emoties Puber- en kinderemotie Eenduidige communicatie Thema Kernelementen Emoties Puber- en kinderemotie Eenduidige communicatie Tips voor de trainer: Werken met mensen is werken met emotie. Leer emoties als signaal te herkennen, maar niet als leidraad te

Nadere informatie

11 Omgaan met verbale agressie

11 Omgaan met verbale agressie 11 Omgaan met verbale agressie AGRESSIE Praktijkinformatie Welke vormen zijn er? Hoe buig je opkomende verbale agressie om? Hoe en wanneer stel je je grens? EN Omgaan met verbale agressie Tip 1 Herken

Nadere informatie

Wees duidelijk tegen je klanten

Wees duidelijk tegen je klanten Ronald Dingerdis Wees duidelijk tegen je klanten 3 In onze training Klantgerichtheid en communicatie vroeg een cursist me onlangs of je tegen je klant kan zeggen dat hij extreem vervelend is. Dat hij onredelijk

Nadere informatie

Ontdek je kracht voor de leerkracht

Ontdek je kracht voor de leerkracht Handleiding les 1 Ontdek je kracht voor de leerkracht Voor je ligt de handleiding voor de cursus Ontdek je kracht voor kinderen van groep 7/8. Waarom deze cursus? Om kinderen te leren beter in balans te

Nadere informatie

DO'S EN DON'TS VOOR OUDERS

DO'S EN DON'TS VOOR OUDERS WWW.PESTWEB.NL DO'S EN DON'TS VOOR OUDERS Kinderen en jongeren willen je hulp, als je maar (niet)... Wat kinderen zeggen over pesten Kinderen gaan over het algemeen het liefst met hun probleem naar hun

Nadere informatie

Zelfevaluatie * Agressie

Zelfevaluatie * Agressie ben op de hoogte van agressie & beleid Ik heb inzicht in beleidsmatige zaken rondom agressie, stel (mede) beleid op voor een veilig klimaat en toon leiderschap om een veilige werkomgeving te optimaliseren.

Nadere informatie

In de eeuwigheid van het leven waarin ik ben is alles volmaakt, heel en compleet en toch verandert het leven voortdurend. Er is geen begin en geen

In de eeuwigheid van het leven waarin ik ben is alles volmaakt, heel en compleet en toch verandert het leven voortdurend. Er is geen begin en geen 14 In de eeuwigheid van het leven waarin ik ben is alles volmaakt, heel en compleet en toch verandert het leven voortdurend. Er is geen begin en geen einde, alleen een voortdurende kringloop van materie

Nadere informatie

Betrokkenheid. Competentie. De behoefte aan competentie wordt vervuld.

Betrokkenheid. Competentie. De behoefte aan competentie wordt vervuld. Betrokkenheid Autonomie Competentie Relatie leerkracht Relatie leerlingen De behoefte aan autonomie De behoefte aan competentie De behoefte aan een goede relatie met de leerkracht De behoefte aan goede

Nadere informatie

AGRESSIE EN WEERBAARHEID. Overzicht Elementen Training

AGRESSIE EN WEERBAARHEID. Overzicht Elementen Training AGRESSIE EN WEERBAARHEID Overzicht Elementen Training Voorwoord Hier is een overzicht van Agressie en Weerbaarheid Wat leuk dat je interesse hebt in onze training Agressie en Weerbaarheid! In deze training

Nadere informatie

Opleidingscyclus Winkelveiligheid 2014 Workshop 1 Diefstal door collega s: hoe stel je het vast en hoe ga je ermee om?

Opleidingscyclus Winkelveiligheid 2014 Workshop 1 Diefstal door collega s: hoe stel je het vast en hoe ga je ermee om? Opleidingscyclus Winkelveiligheid 2014 Workshop 1 Diefstal door collega s: hoe stel je het vast en hoe ga je ermee om? Hoe omgaan met moeilijke situaties? Hoe pak ik conflicten en agressie aan? David De

Nadere informatie

Wat is emotionele pijn eigenlijk?

Wat is emotionele pijn eigenlijk? Wat is emotionele pijn eigenlijk? Door de enorme stappen die het laatste decennium zijn gezet in hersenonderzoek, wordt steeds meer duidelijk dat emotionele pijn net zo erg kan zijn als fysieke pijn. Emotionele

Nadere informatie

MEE Nederland. Raad en daad voor iedereen met een beperking. Moeilijk lerend. Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind

MEE Nederland. Raad en daad voor iedereen met een beperking. Moeilijk lerend. Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind MEE Nederland Raad en daad voor iedereen met een beperking Moeilijk lerend Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind Moeilijk lerend Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind Inhoudsopgave

Nadere informatie

Feedback is een mededeling aan iemand die hem informatie geeft over hoe zijn gedrag wordt waargenomen, begrepen en ervaren.

Feedback is een mededeling aan iemand die hem informatie geeft over hoe zijn gedrag wordt waargenomen, begrepen en ervaren. FEEDBACK WAT IS FEEDBACK EIGENLIJK? Feedback is een mededeling aan iemand die hem informatie geeft over hoe zijn gedrag wordt waargenomen, begrepen en ervaren. Hiermee is feedback een belangrijk middel

Nadere informatie

Light up your fire voordat burnout toeslaat. Muriël Van Langenhove Psycholoog Coach Dienst Welzijn Personeel UZ Gent

Light up your fire voordat burnout toeslaat. Muriël Van Langenhove Psycholoog Coach Dienst Welzijn Personeel UZ Gent Light up your fire voordat burnout toeslaat Muriël Van Langenhove Psycholoog Coach Dienst Welzijn Personeel UZ Gent Wat is jouw droom? Vuur - energie Waarden, zaken die voor jou belangrijk zijn in je leven

Nadere informatie

HOE SPREEK JE JE COLLEGA S AAN RECHTSTREEKS AANSPREKEN

HOE SPREEK JE JE COLLEGA S AAN RECHTSTREEKS AANSPREKEN HOE SPREEK JE JE COLLEGA S AAN RECHTSTREEKS AANSPREKEN PROFESSIONALITEIT Ortho Consult Congres voor elke mentor - december 2016 - Anneke Blaauwendraad RECHTSTREEKS AANSPREKEN Wat is je doel? Belangstelling

Nadere informatie

Slecht nieuws goed communiceren

Slecht nieuws goed communiceren Slecht nieuws goed communiceren M A N U K E I R S E F A C U L T E I T G E N E E S K U N D E, K U L E U V E N Waarheid is een van de meest krachtige medicamenten waarover men beschikt, maar men moet nog

Nadere informatie

Communicatie. Els Ronsse. april 2008

Communicatie. Els Ronsse. april 2008 Communicatie Els Ronsse april 2008 Communicatie =? Boodschappen Heen en weer Coderen loopt bij mensen met autisme vaak fout Maar communicatie is meer. Relatiegericht Aandacht vragen Bevestiging geven Aanmoedigen

Nadere informatie

De Inner Child meditatie

De Inner Child meditatie De Inner Child meditatie copyright Indra T. Preiss volgens Indra Torsten Preiss copyright Indra T. Preiss Het innerlijke kind Veel mensen zitten met onvervulde verlangens die hun oorsprong hebben in hun

Nadere informatie

Deze folder legt uit hoe je SNAP kan gebruiken voor een blijvende verandering.

Deze folder legt uit hoe je SNAP kan gebruiken voor een blijvende verandering. Bij SNAP leren we ouders en kinderen vaardigheden om problemen op te lossen en meer zelfcontrole te ontwikkelen. Deze folder legt uit hoe je SNAP kan gebruiken voor een blijvende verandering. SNAP (STOP

Nadere informatie

Welke ruimte en skills hebben leerlingen nodig om bevlogen en gemotiveerd te werken. Astrid van den Hurk 22 januari 2015

Welke ruimte en skills hebben leerlingen nodig om bevlogen en gemotiveerd te werken. Astrid van den Hurk 22 januari 2015 Welke ruimte en skills hebben leerlingen nodig om bevlogen en gemotiveerd te werken Astrid van den Hurk 22 januari 2015 Doelen Zicht op basisbehoeftes van leerlingen om gemotiveerd te kunnen werken; Zelfdeterminatietheorie

Nadere informatie

Laat de jongeren de test conflictstijlen maken (zie bijlage 1). Naar aanleiding van de uitslag ga je in gesprek.

Laat de jongeren de test conflictstijlen maken (zie bijlage 1). Naar aanleiding van de uitslag ga je in gesprek. Conflicten hanteren Tijd: verdelen over twee bijeenkomsten. Bijeenkomst 1 Laat de jongeren de test conflictstijlen maken (zie bijlage 1). Naar aanleiding van de uitslag ga je in gesprek. De uitkomst van

Nadere informatie

Omgaan met moeilijk gedrag. CLZ studiedag 21 april 2017

Omgaan met moeilijk gedrag. CLZ studiedag 21 april 2017 Omgaan met moeilijk gedrag CLZ studiedag 21 april 2017 Kennismakingscirkel rondje Jezelf kort voorstellen functie/school Kort schetsen van een casus waarin je te maken had met grensoverschrijdend / moeilijk

Nadere informatie

WERKBOEK 2. De bron van verandering. Kees Holtrigter (The 7D Solutions) 3e editie

WERKBOEK 2. De bron van verandering. Kees Holtrigter (The 7D Solutions) 3e editie WERKBOEK 2 De bron van verandering Kees Holtrigter (The 7D Solutions) 3e editie Werkboek 2 De bron van verandering... 3 1 Mijn thema... 4 2 Gebeurtenissen (connecting the dots)... 4 3 Emoties... 5 4 Gevoel

Nadere informatie

Voel jij wat ik bedoel? www.psysense.be 17/5/2008

Voel jij wat ik bedoel? www.psysense.be 17/5/2008 Voel jij wat ik bedoel? www.psysense.be 17/5/2008 Gevoel en emoties / definitie Emoties: in biologische zin: affectieve reacties. Prikkeling van dit systeem geeft aanleiding tot allerlei lichamelijke reacties.

Nadere informatie

Doe mij maar een gewoon leven

Doe mij maar een gewoon leven Triple C model Doe mij maar een gewoon leven Het Relationeel Competentiemodel Triple C is binnen ASVZ niet meer weg te denken in de omgang met cliënten die intensieve begeleiding vragen. Daarnaast wordt

Nadere informatie

Wat er ook aan de hand is, de gevolgen zijn hetzelfde. Je bent een aantal lichamelijke functies, die je voorheen als vanzelfsprekend aannam, kwijt.

Wat er ook aan de hand is, de gevolgen zijn hetzelfde. Je bent een aantal lichamelijke functies, die je voorheen als vanzelfsprekend aannam, kwijt. Hoofdstuk 7 Emoties Nu is het tijd om door te gaan. Je hebt je dwarslaesie, je bent hopelijk klaar met al de medische dingen, nu is het tijd om ook je gevoelens aandacht te geven. Dus: ga lekker zitten,

Nadere informatie

Leonie Linssen www.veranderjewereld.nl

Leonie Linssen www.veranderjewereld.nl Verbonden in Vrijheid Leonie Linssen www.veranderjewereld.nl 04-11-2009 Leonie Linssen, Verander je Wereld 1 IS HET MOGELIJK? 04-11-2009 Leonie Linssen, Verander je Wereld 2 DE MYTHE 04-11-2009 Leonie

Nadere informatie

PESTPROTOCOL DE BOOG. Koudenhovenseweg Zuid 202 5641 AC Eindhoven T: 040-2811760 E: deboog@skpo.nl

PESTPROTOCOL DE BOOG. Koudenhovenseweg Zuid 202 5641 AC Eindhoven T: 040-2811760 E: deboog@skpo.nl PESTPROTOCOL DE BOOG Pestprotocol De Boog Dit pestprotocol heeft als doel voor De Boog: Alle kinderen moeten zich op school veilig kunnen voelen, zodat zij zich optimaal kunnen ontwikkelen. Door regels

Nadere informatie

Pedagogisch contact. Verbondenheid door aanraken. De lichamelijkheid van pedagogisch contact. Simone Mark

Pedagogisch contact. Verbondenheid door aanraken. De lichamelijkheid van pedagogisch contact. Simone Mark Pedagogisch contact Verbondenheid door aanraken Simone Mark Mag je een kleuter nog op schoot nemen? Hoe haal je vechtende kinderen uit elkaar? Mag je een verdrietige puber een troostende arm bieden? De

Nadere informatie

OMGAAN MET DREIGEND EN DESTRUCTIEF GEDRAG

OMGAAN MET DREIGEND EN DESTRUCTIEF GEDRAG OMGAAN MET DREIGEND EN DESTRUCTIEF GEDRAG Inleiding Geweld lijkt toegenomen binnen onze samenleving; in ieder geval is de gevoeligheid en aandacht voor deze problematiek de laatste jaren duidelijk toegenomen.

Nadere informatie

TOOLKIT ROUW EN VERDRIET

TOOLKIT ROUW EN VERDRIET TOOLKIT ROUW EN VERDRIET ALS JE IEMAND DICHTBIJ VERLIEST. Rouwen: een werkwoord waarvan je de betekenis pas leert kennen als je voor het eerst iemand verliest die veel voor jou betekende. Misschien wil

Nadere informatie

ogen en oren open! Luister je wel?

ogen en oren open! Luister je wel? ogen en oren open! Luister je wel? 1 Verbale communicatie met jonge spelers Communiceren met jonge spelers is een vaardigheid die je van nature moet hebben. Je kunt het of je kunt het niet. Die uitspraak

Nadere informatie

Stellingen en normering leerlingvragenlijst

Stellingen en normering leerlingvragenlijst Stellingen en normering leerlingvragenlijst Expertsysteem ZIEN! voor het primair onderwijs 2.0 juli 2012 ZIEN! is een product van, in samenwerking met ParnasSys ZIEN!PO leerlingvragenlijst 2.0 Stellingen

Nadere informatie

1 Het sociale ontwikkelingstraject

1 Het sociale ontwikkelingstraject 1 Het sociale ontwikkelingstraject Tijdens de schoolleeftijd valt de nadruk sterk op de cognitieve ontwikkeling. De sociale ontwikkeling is in die periode echter minstens zo belangrijk. Goed leren lezen,

Nadere informatie

Tot een geloofsgesprek komen. I Ontmoeten

Tot een geloofsgesprek komen. I Ontmoeten Tot een geloofsgesprek komen I Ontmoeten Het geloofsgesprek vindt plaats in een ontmoeting. Allerlei soorten ontmoetingen. Soms kort en eenmalig, soms met mensen met wie je meer omgaat. Bij de ontmoeting

Nadere informatie

Weerbaarheid en zelfsturing voor particulieren. Bouwen aan zelfvertrouwen. Jeugd

Weerbaarheid en zelfsturing voor particulieren. Bouwen aan zelfvertrouwen. Jeugd Weerbaarheid en zelfsturing voor particulieren Bouwen aan zelfvertrouwen Jeugd 1. Weerbaarheidstrainingen voor kinderen Heeft uw kind moeite met voor zichzelf op te komen? Of is uw kind wellicht te weerbaar?

Nadere informatie

Doe mij maar een gewoon leven

Doe mij maar een gewoon leven Triple C model Doe mij maar een gewoon leven Het Relationeel Competentiemodel Triple C is binnen ASVZ niet meer weg te denken in de omgang met cliënten die intensieve begeleiding vragen. Daarnaast wordt

Nadere informatie

Voorwoord 7 Leeswijzer 9

Voorwoord 7 Leeswijzer 9 Inhoudsopgave Voorwoord 7 Leeswijzer 9 Deel I Traumatische ervaringen 1 Wat kinderen kunnen meemaken 15 2 De reacties van kinderen op trauma 21 3 De impact op het gezin en de school 33 Deel II Kinderen

Nadere informatie

Communicatie. Opleiding Kanker Beauty Professional Wendy Druyts Psychologische dienst AZTurnhout

Communicatie. Opleiding Kanker Beauty Professional Wendy Druyts Psychologische dienst AZTurnhout Communicatie Opleiding Kanker Beauty Professional Wendy Druyts Psychologische dienst AZTurnhout Even voorstellen Zoek een prent uit. Stel jezelf kort voor aan de hand van deze prent. Wat verwacht je van

Nadere informatie

Zelfbeschadiging; wat kun jij doen om te helpen?

Zelfbeschadiging; wat kun jij doen om te helpen? Zelfbeschadiging; wat kun jij doen om te helpen? Familie of naaste zijn van iemand die zichzelf beschadigt kan erg moeilijk zijn. Iemand van wie je houdt doet zichzelf pijn en het lijkt alsof je niks kunt

Nadere informatie

Gedragscode. Gewoon goed doen

Gedragscode. Gewoon goed doen Gedragscode Gewoon goed doen 2 Inhoudsopgave pagina 1. Missie, ambitie en kernwaarden 4 2. Gewoon goed doen 5 3. Waarom een gedragscode? 6 4. Omgaan met de patiënt/klant: respectvol en gastvrij 7 5. Professioneel

Nadere informatie

Non-verbale communicatie

Non-verbale communicatie Non-verbale communicatie Wie de taal van het lichaam wil leren begrijpen, moet eerst de verschillende signalen leren kennen, herkennen en goed inschatten. Meestal richten we (bewust) onze aandacht op het

Nadere informatie

Online Titel Competentie Groepsfase Lesdoel Kwink van de Week

Online Titel Competentie Groepsfase Lesdoel Kwink van de Week onderbouw Les 1 Online Dit ben ik! Besef van jezelf Forming Ik kan mezelf voorstellen aan een ander. Ken je iemand nog niet? Vertel hoe je heet. Les 2 Online Hoe spreken we dit af? Keuzes maken Norming

Nadere informatie

Pesten stoppen in de opvang

Pesten stoppen in de opvang Pesten stoppen in de opvang Samenstelling en begeleiding: Hilde Leonard Mail: hilde.leonard@pandora.be Pesten is niet leuk voor wie het meemaakt! Maar is alles wat een kind niet leuk vindt ook pesten?

Nadere informatie

3/12/2013. Mijn broer heeft ADHD. Mijn broer heeft ADHD. Mijn grote broer heeft ADHD. Het zal je broer maar wezen. Ouders opgepast

3/12/2013. Mijn broer heeft ADHD. Mijn broer heeft ADHD. Mijn grote broer heeft ADHD. Het zal je broer maar wezen. Ouders opgepast Mijn broer heeft ADHD Mijn broer heeft ADHD Ouders hebben twee of meer kinderen Waarvan één (soms ook meerdere) stoorzender(s) Hoe houden we dit gezin in evenwicht? Waar moeten we op letten? Het zal je

Nadere informatie

JUST BE YOU.NL. Het mooiste wat je kunt worden is jezelf! 23 tips voor direct meer zelfvertrouwen. Marian Palsgraaf - www.justbeyou.

JUST BE YOU.NL. Het mooiste wat je kunt worden is jezelf! 23 tips voor direct meer zelfvertrouwen. Marian Palsgraaf - www.justbeyou. JUST BE YOU.NL Het mooiste wat je kunt worden is jezelf! 23 tips voor direct meer zelfvertrouwen Marian Palsgraaf - www.justbeyou.nl Het mooiste wat je kunt worden is jezelf. Mijn passie is mensen te helpen

Nadere informatie

de 9 mentale vaardigheden van een succesvolle atleet Topsport Limburg Sittard, 28 maart 2012 drs. Joep Teeken, VSPN -sportpsycholoog

de 9 mentale vaardigheden van een succesvolle atleet Topsport Limburg Sittard, 28 maart 2012 drs. Joep Teeken, VSPN -sportpsycholoog de 9 mentale vaardigheden van een succesvolle atleet Topsport Limburg Sittard, 28 maart 2012 drs. Joep Teeken, VSPN -sportpsycholoog doel inzicht krijgen in het belang van en ervaren van mentale vaardigheden

Nadere informatie

Zorgen voor getraumatiseerde kinderen: een training voor opvoeders

Zorgen voor getraumatiseerde kinderen: een training voor opvoeders Zorgen voor getraumatiseerde kinderen: een training voor opvoeders Leony Coppens Carina van Kregten Symposium Pleegzorg 2014 Waar blijft het kind? 11 maart 2014 Wat gaan we vandaag doen? Wie zijn wij?

Nadere informatie

Dit is een verklaring van directie, leerkrachten, medezeggenschapsraad, ouderraad, ouders en leerlingen van o.b.s. de Piramide, locatie Woolderschool.

Dit is een verklaring van directie, leerkrachten, medezeggenschapsraad, ouderraad, ouders en leerlingen van o.b.s. de Piramide, locatie Woolderschool. Pestprotocol 1 Dit is een verklaring van directie, leerkrachten, medezeggenschapsraad, ouderraad, ouders en leerlingen van o.b.s. de Piramide, locatie Woolderschool. In deze verklaring is vastgelegd dat

Nadere informatie

Probleemgedrag begrijpen en preventief aanpakken

Probleemgedrag begrijpen en preventief aanpakken Probleemgedrag begrijpen en preventief aanpakken Albert Janssens 12.12.2011 Kinderen die probleemgedrag stellen, raken ons in ons werk en in onze persoon. In ons werk: Gevoel van te weinig aandacht voor

Nadere informatie

Golf van de Rode Maan

Golf van de Rode Maan Golf van de Rode Maan Data waarin de golf van de Rode Maan valt: 11-2 t/m 23-2-2015 *29-10 t/m 10-11-2015 *16-7 t/m 28-7-2016 *2-4 t/m 14-4- 17 18-12 t/m 30-12 -2017 * 4-9- t/m 16-9-2018 * 22-5 t/m 3-6-2019

Nadere informatie

Compassie leven. 52 wekelijkse inspiraties vanuit Geweldloze Communicatie. PuddleDancer Press Samengesteld door Monie Doodeman

Compassie leven. 52 wekelijkse inspiraties vanuit Geweldloze Communicatie. PuddleDancer Press Samengesteld door Monie Doodeman Compassie leven 52 wekelijkse inspiraties vanuit Geweldloze Communicatie PuddleDancer Press Samengesteld door Monie Doodeman Inhoudsopgave Voorwoord Wekelijkse inspiraties 01 Geweld in de taal? Wie, ik?

Nadere informatie

NLP PRACTITIONER 2015

NLP PRACTITIONER 2015 2015 ERKEND, PRAKTIJKGERICHT EN VERBREDEND De erkende NLP Practitioner opleiding van the Sphere is praktijkgericht en verbredend. Het biedt een uitstekende structuur voor effectieve communicatie, persoonlijke

Nadere informatie

In tien weken vaardig in Verbindende Communicatie Hoe? Zo!

In tien weken vaardig in Verbindende Communicatie Hoe? Zo! In tien weken vaardig in Verbindende Communicatie Hoe? Zo! Geef tien weken bijzondere aandacht aan Verbindende Communicatie met behulp van onderstaande oefeningen. Bespreek je ervaringen in een buddygroepje.

Nadere informatie

B a s S m e e t s w w w. b s m e e t s. c o m p a g e 1

B a s S m e e t s w w w. b s m e e t s. c o m p a g e 1 B a s S m e e t s w w w. b s m e e t s. c o m p a g e 1 JE ONBEWUSTE PROGRAMMEREN VOOR EEN GEWELDIGE TOEKOMST De meeste mensen weten heel goed wat ze niet willen in hun leven, maar hebben vrijwel geen

Nadere informatie

ADHD en lessen sociale competentie

ADHD en lessen sociale competentie ADHD en lessen sociale competentie Geeft u lessen sociale competentie én heeft u een of meer kinderen met ADHD in de klas, dan kunt u hier lezen waar deze leerlingen tegen aan kunnen lopen en hoe u hier

Nadere informatie

WORD GROTER DAN DAT WAT JOU KLEIN HOUDT. Ann Weiser Cornell en Egbert Monsuur

WORD GROTER DAN DAT WAT JOU KLEIN HOUDT. Ann Weiser Cornell en Egbert Monsuur WORD GROTER DAN DAT WAT JOU KLEIN HOUDT Ann Weiser Cornell en Egbert Monsuur 1 Les één Welkom bij deze e-cursus waarin we je zullen laten zien hoe jij groter kunt worden en je problemen kleiner! Zijn er

Nadere informatie

Doelenlijst Relationele Vorming in de Basisschool in combinatie met de IK-zinnen

Doelenlijst Relationele Vorming in de Basisschool in combinatie met de IK-zinnen Doelenlijst Relationele Vorming in de Basisschool in combinatie met de IK-zinnen RV 1 Kinderen hebben vertrouwen in zichzelf. RV1.1 RV1.2 RV1.3 RV1.4 Ontdekken dat iedereen uniek is. Ik heb door dat iedereen

Nadere informatie

Waarom zijn we hier. Hoe kan je als bezorgde en gedreven ouders, positief coachen zonder zelf onder de stress te lijden?

Waarom zijn we hier. Hoe kan je als bezorgde en gedreven ouders, positief coachen zonder zelf onder de stress te lijden? Waarom zijn we hier Hoe kan je als bezorgde en gedreven ouders, positief coachen zonder zelf onder de stress te lijden? Waar gaat het over Coachen Uitlokken en ondersteunen van leren* * Verschillende leerdomeinen:

Nadere informatie

NIP Crisis Interventie Netwerk Schoolpsychologen (NIP-CINS)

NIP Crisis Interventie Netwerk Schoolpsychologen (NIP-CINS) NIP Crisis Interventie Netwerk Schoolpsychologen (NIP-CINS) Een gespreksmodel Praktische suggesties voor een groepsgesprek na een schokkende gebeurtenis op een school (geleid door een groepsleerkracht,

Nadere informatie

Stress & Burn Out. ubeon Academy

Stress & Burn Out. ubeon Academy Stress & Burn Out ubeon Academy Programma Stress & Burn Out, twee thema s die tot voor kort taboe waren in vele werkomgevingen, vragen vandaag de dag extra aandacht. Naast opleidingen gericht op individuele

Nadere informatie

HET BELANGRIJKSTE OM TE WETEN OM MEER ZELFVERTROUWEN TE KRIJGEN

HET BELANGRIJKSTE OM TE WETEN OM MEER ZELFVERTROUWEN TE KRIJGEN HET BELANGRIJKSTE OM TE WETEN OM MEER ZELFVERTROUWEN TE KRIJGEN Gratis PDF Beschikbaar gesteld door vlewa.nl Geschreven door Bram van Leeuwen Versie 1.0 INTRODUCTIE Welkom bij deze gratis PDF! In dit PDF

Nadere informatie

Deel 12/12. Ontdek die ene aanpak waarmee je al je problemen oplost

Deel 12/12. Ontdek die ene aanpak waarmee je al je problemen oplost Beantwoord eerst de volgende vragen: 1. Welke inzichten heb je gekregen n.a.v. het vorige deel en de oefeningen die je hebt gedaan? 2. Wat heb je er in de praktijk mee gedaan? 3. Wat was het effect op

Nadere informatie

Zorg voor je carrière. Neem gerust contact op of maak een afspraak. Telefoon: (030) 602 94 25 of e-mail: zorg@matchcare.nl

Zorg voor je carrière. Neem gerust contact op of maak een afspraak. Telefoon: (030) 602 94 25 of e-mail: zorg@matchcare.nl Neem gerust contact op of maak een afspraak. Telefoon: (030) 602 94 25 of e-mail: zorg@matchcare.nl Hoe presenteer ik mijzelf? Wat wil ik? Zorg voor je carrière Door het dagelijkse contact met mijn coach

Nadere informatie

Visie (Pedagogisch werkplan)

Visie (Pedagogisch werkplan) Visie (Pedagogisch werkplan) Gastouderopvang De Krummeltjes stelt zich tot doel om een omgeving te bieden waarin kinderen kunnen opgroeien tot zelfstandige en evenwichtige mensen met respect voor anderen

Nadere informatie

Praten met familie 29-09- 15. Hulpverleners: Last of lust. Last / lastig. Lust. Stichting Labyrint-in Perspectief

Praten met familie 29-09- 15. Hulpverleners: Last of lust. Last / lastig. Lust. Stichting Labyrint-in Perspectief Praten met familie Francisca Goedhart, Stichting Labyrint- in Perspectief Jacklin Goudsblom, GGZ Noor Holland Noord en PIMM trainer. Hulpverleners: Last of lust Last / lastig (hulpverlener = hv) Lust (hulpverlener

Nadere informatie

Er is geen slachtoffer en dader; beide partijen zijn even sterk. Plagen kan de sociale weerstand van kinderen vergroten. Vaak speelt humor een rol.

Er is geen slachtoffer en dader; beide partijen zijn even sterk. Plagen kan de sociale weerstand van kinderen vergroten. Vaak speelt humor een rol. PESTPROTOCOL Doel Alle kinderen moeten zich in hun basisschoolperiode veilig kunnen voelen, zodat zij zich optimaal kunnen ontwikkelen Door regels en afspraken zichtbaar te maken kunnen kinderen en volwassenen,

Nadere informatie

Betrokken bij Buiten. Het puberbrein als basis. Welkom. 4 februari 2016 Anniek Verhagen anniek.verhagen@xs4all.nl

Betrokken bij Buiten. Het puberbrein als basis. Welkom. 4 februari 2016 Anniek Verhagen anniek.verhagen@xs4all.nl Betrokken bij Buiten Welkom Het puberbrein als basis 4 februari 2016 Anniek Verhagen anniek.verhagen@xs4all.nl Pubers Welk (puber)gedrag valt jou het meest op? We zijn allemaal puber geweest Leef je in!

Nadere informatie

<prikkelaar toevoegen> Compaen pakt aan.

<prikkelaar toevoegen> Compaen pakt aan. Compaen pakt aan. Ik weet hoe ik jou kan bereiken Versterk je leerkracht: Hoe bereik ik de kinderen in mijn klas? 19 maart 2014 Jelte van der Kooi trainer/ adviseur schoolbegeleider

Nadere informatie

THEMA SOCIAAL-EMOTIONELE ONTWIKKELING Kern Subkern 0-4 groep 1-2 groep 3-6 groep 7-8 Onderbouw vo Bovenbouw vmbo Bovenbouw havo-vwo

THEMA SOCIAAL-EMOTIONELE ONTWIKKELING Kern Subkern 0-4 groep 1-2 groep 3-6 groep 7-8 Onderbouw vo Bovenbouw vmbo Bovenbouw havo-vwo Kern Subkern 0-4 groep 1-2 groep 3-6 groep 7-8 Onderbouw vo Zelf Gevoelens Verbaal en non-verbaal primaire gevoelens beschrijven en uiten. Kwaliteiten Verbaal en non-verbaal beschrijven dat fijne en nare

Nadere informatie

Instructies. Oefen Stelling. Stelling 1. Stelling 3. Stelling 2. Waar. Niet Waar. Niet verlegen zijn!

Instructies. Oefen Stelling. Stelling 1. Stelling 3. Stelling 2. Waar. Niet Waar. Niet verlegen zijn! Instructies NIK Themadag Sterke schouders: De mens achter de professional = = Waar Niet Waar drs. Leonie Hoijtink dr. Hans te Brake dr. Michel Dückers 22 april 2010, Ede Niet verlegen zijn! Oefen Stelling

Nadere informatie

Doorbreek je belemmerende overtuigingen!

Doorbreek je belemmerende overtuigingen! Doorbreek je belemmerende overtuigingen! Herken je het dat je soms dingen toch op dezelfde manier blijft doen, terwijl je het eigenlijk anders wilde? Dat het je niet lukt om de verandering te maken? Als

Nadere informatie

Luisteren naar de Heilige Geest

Luisteren naar de Heilige Geest Luisteren naar de Heilige Geest Johannes 14:16-17 En Ik zal de Vader bidden en Hij zal u een andere Trooster geven om tot in eeuwigheid bij u te zijn, de Geest der waarheid, die de wereld niet kan ontvangen,

Nadere informatie

Terrorisme en dan verder

Terrorisme en dan verder Terrorisme en dan verder Hoe kunt u omgaan met de gevolgen van een aanslag? - Ga zo veel mogelijk door met uw normale dagelijkse activiteiten. Dat geeft u het gevoel dat u de baas bent over de situatie.

Nadere informatie

Sociale vaardigheden: Partners in het leerproces

Sociale vaardigheden: Partners in het leerproces Sociale vaardigheden: Partners in het leerproces OMGAAN MET DE ZORGVRAGER 1 Attitudes 12 1.1 Attitude 13 1.2 De specifieke beroepsattitudes van de verzorgende 14 1.2.1 De specifieke beroepsattitudes van

Nadere informatie

Het veerkrachtig handelen van de hulpverlener bij feedback

Het veerkrachtig handelen van de hulpverlener bij feedback Het veerkrachtig handelen van de hulpverlener bij feedback Ayse Dogan OPZ Geel- 6 Dec. 2012 Verloop Korte inleiding Reflectie- oefening Handvatten in veerkrachtig handelen bij feedback Tot slot Reflectie-

Nadere informatie

KINDEREN LEKKER IN HUN VEL

KINDEREN LEKKER IN HUN VEL KINDEREN LEKKER IN HUN VEL 1. Welkom wij zijn Karin Hallegraeff en Noelle van Delden van Praktijk IKKE Karin stelt zich voor en er komt een foto van Karin in beeld. Noelle stelt zich voor en er komt een

Nadere informatie

Inhoud Inleiding 15 1. Puberteit: algemene ontwikkelingskenmerken 19 2. Puberteit en adoptie 39

Inhoud Inleiding 15 1. Puberteit: algemene ontwikkelingskenmerken 19 2. Puberteit en adoptie 39 Inhoud Inleiding 15 1. Puberteit: algemene ontwikkelingskenmerken 19 1.1 Inleiding 19 1.2 Prepuberteit (9-12 jaar): veranderingen 21 1.2.1 Fysieke en hormonale veranderingen 21 1.2.2 Hersengroei 22 1.2.3

Nadere informatie

WANNEER VERTEL JE HET AAN JE KINDEREN? Als de beslissing om te gaan scheiden eenmaal genomen is, dan kun je dit het beste zo snel mogelijk aan de

WANNEER VERTEL JE HET AAN JE KINDEREN? Als de beslissing om te gaan scheiden eenmaal genomen is, dan kun je dit het beste zo snel mogelijk aan de OVER EN UIT OVER EN UIT Welkom bij de e-training Over en uit. In deze training leer je beter om te gaan met je scheiding. Je leert hoe je het beste het nieuws van de scheiding aan je kind kan vertellen,

Nadere informatie