N I E U W S B R I E F

Transcriptie

1 Nr februari 2013 N I E U W S B R I E F Van het bestuursbureau Startbijeenkomst strategisch beleid Op maandag 21 januari j.l. vond op het bestuursbureau de startbijeenkomst plaats van het strategisch beleid Zo n dertig leerkrachten, intern begeleiders, (adjunct-) directeuren, ICT-coördinatoren en bovenschoolse medewerkers, kortom iedereen die zich voor de werkgroepen had LEERKRACHT Hans Groot, voorzitter Edith Hopman Yvette Brussel Monique Spaans Annemiek Winder Jacqueline Satoer LEERLING aangemeld, discussieerden in een open en ontspannen sfeer met elkaar over de toekomst van de Tabijnscholen. Met behulp van de computer werden de doelen van het huidige strategisch plan (zoals passend onderwijs, opbrengstgericht werken, scholing) geëvalueerd. Ook werd informatie uitgewisseld en gediscussieerd over de strategische doelen voor de periode In april vindt er wederom een brede bijeenkomst plaats voor de deelnemers aan het strategisch traject. Daarna zal er een eerste, ruwe versie van het nieuwe strategisch beleidsplan worden opgesteld. Deze versie zal in diverse netwerken en andere gremia van Tabijn worden besproken (directeurenberaad, IB-netwerk, raad van toezicht, GMR). In het nieuwe schooljaar vindt een afsluitende bijeenkomst plaats. Het strategisch traject wordt eind 2013 afgerond met de oplevering van een nieuw (definitief ) strategisch beleidsplan voor de periode Franciska Loth, voorzitter Tom de Boer Etteke Jaarsma Wijmke Frens Annelies Formanoy Nico Sloep Nieuws van onze scholen Margreet Jonkman heeft afscheid genomen van de Vrijburg REGIEGROEP Tabijn - postbus 280, 1960 AG Heemskerk - Jonne Gaemers, voorzitter Arlette Kock Franciska Loth Wim Noom Hans Groot Peter Laan Het was voor Margreet Jonkman al vroeg duidelijk dat ze een dienstverlenend beroep zou kiezen. Als kind was ze veel bezig met toneelstukjes en nam toen al de regie in eigen handen. Als twaalfjarige wist ze dat ze kleuteronderwijzeres wilde worden en dus bezocht ze de kleuterkweek in Alkmaar waar ze later ook haar hoofdakte haalde. Ze werkte onder andere op een school in Castricum en stopte met werken toen ze zelf kinderen kreeg. Margreet: Dat was toen zo, parttime werken bestond nog niet. Maar later begon het toch te kriebelen en pakte ik de draad weer op. Het is net als zwemmen, je verleert het niet en destijds waren er nog geen drastische veranderingen in het onderwijs. Wel moest ze een applicatiecursus doen want de kleuterakte alleen was niet meer genoeg, je moest ook aan de andere groepen les kunnen geven. Toen ze in Uitgeest een vacature vond is ze eerst eens met haar man in dit dorp gaan kijken want ze was nog nooit verder gefietst dan Akersloot. Maar eenmaal binnen bij de Vrijburg school voelde ze zich meteen op haar gemak. In 1990 begon ze er om vervolgens nooit meer weg te gaan. Ze zag veel collega s voorbijkomen en het bijzondere contact met hen zal ze missen. Het leuke aan deze school is dat het kind centraal staat. We zijn serieus, maar er is ook zeker humor. Volgens Margreet moet je kunnen lachen en dollen zodat je geen De samenstelling van de werkgroepen Er zijn heel veel reacties ontvangen op de oproep in de extra nieuwsbrief om zich aan te melden voor de ontwerpgroepen. Hieronder de samenstelling van de ontwerpgroepen: TEAM LEIDER Wim Noom, voorzitter Jan Klaver Robin Smorenberg Mariëlle de Ridder Petra Kuijs Ton Zwanink Niels Vermij Arlette Kock, voorzitter Jonne Gaemers Inge van Wakeren Margriet de Boer Hans Ploeg Peter Welbedacht Suzanne Pauw OUDER Peter Laan, voorzitter Marga van Lieshout Jeff van de Berg Afra Tromp Tineke Lammers Erik van der Saag Margreet Jonkman tussen haar leerlingen lesboer wordt en is het zaak vanuit je gevoel les te blijven geven. Ze vindt het soms lastig dat het onderwijs veranderd is; niet dat ze ouderwets is want natuurlijk moet je meegaan maar het is wel eens jammer dat je aan zoveel moet voldoen, terwijl een vervolg op blz. 2

2 blz. 2 goede sfeer voor de kinderen minstens zo belangrijk is. Margreet stamt nog uit de tijd dat een kleuteronderwijzeres huisbezoeken aflegde. Apetrots lieten de kinderen dan hun kamertje aan haar zien! Op deze manier leerde je pas echt de kinderen kennen, vindt ze, eigenlijk zou dat terug moeten komen maar dat is natuurlijk niet meer te doen. De leerkrachten van nu hebben een takenpakket waar je u tegen zegt. Het mooie van de Vrijburg school is verwoord vervolg van blz. 1 in de slogan presteren maar ook presenteren, het kind mag op deze school laten zien wat het in zich heeft. Over de rol van de ouders op school is ze enthousiast. Iedereen helpt graag mee, er lopen hier nog ouders waarvan de kinderen al lang niet meer op school zitten en dat zegt denk ik genoeg. Hoe gaat Margreet haar vrije tijd straks invullen? Ik word in maart voor de eerste keer oma en daar kan ik me enorm op verheugen, dan ga ik een keer in de week oppassen in Amsterdam. Verder heeft ze vriendinnen die al met pensioen zijn, houdt ze van tekenen en schilderen en wil ze in de bibliotheek in haar woonplaats Heerhugowaard op de woensdagmiddag voor peuters en kleuters gaan voorlezen. De Vrijburgschool gaat aan Margreet een positieve, spontane en bewogen kleuterjuf missen. Opleiding en scholing/personeelszaken Even voorstellen: de externe vertrouwenspersonen van Tabijn Over het algemeen gaat het goed, maar waar mensen met elkaar werken en leren kan het weleens tot meningsverschillen of irritaties komen of erger. Op de meeste Tabijn scholen kunnen klachten van ouders door een goed gesprek tussen de betrokkenen, en soms ook in aanwezigheid van de leidinggevende, opgelost worden. Ook eventuele ongewenste omgangsvormen tussen collega s worden doorgaans onderling weer opgelost. Soms lukt dit niet op eigen kracht. In dit geval kan de externe vertrouwenspersoon ingeschakeld worden. Petra Vervoort en Yvonne Grapendaal, de externe vertrouwenspersonen van Tabijn De vertrouwenspersonen van Tabijn Tabijn heeft twee externe vertrouwenspersonen, Yvonne Grapendaal en Petra Vervoort. Beide zijn vertrouwenspersonen inzake ongewenste omgangsvormen. Petra is daarnaast ook externe vertrouwenspersoon integriteit. Het belangrijkste verschil tussen ongewenste omgangsvormen en integriteit is dat bij klachten m.b.t. ongewenste omgangsvormen het slachtoffer een ouder, leerling of personeelslid is. Terwijl bij klachten m.b.t. integriteit Tabijn wordt benadeeld. Te maken krijgen met ongewenste omgangsvormen is een vervelende ervaring die gepaard gaat met veel emoties. Dit geldt ook voor klachten over het onderwijs of de organisatie van de school. Voordat iemand besluit om een klacht in te dienen is er altijd al een heel traject aan vooraf gegaan. De externe vertrouwenspersoon heeft een toegevoegde waarde door het tonen van begrip en inlevingsvermogen en het garanderen van een neutrale houding. Dit is nodig om het vertrouwen te bieden dat nodig is om open te kunnen praten over procedures en oplossingen. Juist de emoties maken het voor de klager moeilijk om na te denken over het zetten van de juiste stappen. Behalve dat de externe vertrouwenspersoon empathisch is, is deze ook handelingsgericht. Informeren over welke stappen genomen kunnen worden, wat dit betekent, wie hierbij eventueel nog meer Klachtroutes Afhankelijk van de aard van de klacht kunnen verschillende routes worden bewandeld. Bij voorkeur worden klachten in eerste instantie met de direct betrokkenen besproken. Vaak is dit de leerkracht. Als dit niets oplevert kan de interne contactpersoon ingeschakeld worden. Deze verwijst naar het juiste aanspreekpunt voor de klacht. Dit kan de schoolleiding zijn, het bevoegd gezag of de externe vertrouwenspersoon. Als de partijen niet met elkaar tot een oplossing kunnen komen rest als laatste stap een gang naar de landelijke klachtencommissie of (bij strafbare feiten) aangifte bij de politie. Wat doet de interne contactpersoon? Op elke school is een leerkracht die de rol van interne contactpersoon vervult. De contactpersoon zorgt voor de eerste opvang van de klager dit kan personeel zijn, een leerling of een ouder- en biedt een luisterend oor. Hij of zij probeert het probleem in kaart te brengen maar houdt zich niet bezig met het oplossen van het probleem. Hij verwijst de klager door naar de juiste functionaris en zorgt daarbij voor een warme overdracht. De voorkeur van de klager bepaalt daarbij de route van de klacht. De rol van luisteren en doorverwijzen lijkt in eerste instantie een beperkte, maar is wel degelijk zeer belangrijk! Uiteraard kunnen de interne contactpersonen op de scholen altijd met hun vragen bij de externe vertrouwenspersonen terecht. Klagers kunnen bij de interne contactpersoon terecht met klachten over ongewenste omgangsvormen in relatie tot de school. Dit kan zijn (seksuele) intimidatie, discriminatie of racisme, agressie of geweld en (cyber)pesten. De interne contactpersoon heeft overigens géén taak bij misbruik in de privésituatie. Hij of zij verwijst dan door naar de intern begeleider of zorgcoördinator. Om zijn taak goed te kunnen uitvoeren behoort de interne contactpersoon op de hoogte te zijn van de wet- en regelgeving. In samenwerking met de externe vertrouwenspersonen organiseert Tabijn jaarlijks een scholingsbijeenkomst voor alle interne contactpersonen waar ze hun kennis kunnen opfrissen en waar casussen uit de praktijk besproken worden. Mede door de regelmatige scholing worden de interne contactpersonen steeds zichtbaarder in de organisatie. Ze zijn zich bewuster geworden van hun rol en hebben meer aandacht voor de preventieve kant van ongewenst gedrag. Op deze manier kan de interne contactpersoon een belangrijke bijdrage leveren aan het voorkomen van klachten. Want eerlijk is eerlijk: de klachtenregeling kan nog zo goed in elkaar zitten maar het is nog mooier als je hem niet hoeft te gebruiken! Ongewenste omgangsvormen zijn: agressie, geweld, discriminatie, pesten/mobbing en (seksuele) intimidatie. Een misstand/integriteitsschending is een schending van wettelijke voorschriften of beleidsregels; een gevaar voor de gezondheid, de veiligheid of het milieu; of een onbehoorlijke wijze van handelen of nalaten van handelen. Voorbeelden zijn corruptie, verspilling, misbruik van bevoegdheden, diefstal, fraude, verduistering, belangenverstrengeling. lees verder op blz 3 >> vervolg op blz. 3

3 blz. 3 vervolg vervolg >> moet worden ingezet enz. De praktische ondersteuning en begeleiding is hierbij van grote meerwaarde. De externe vertrouwenspersonen zullen ook altijd beoordelen in hoeverre het mogelijk is om een kwestie in onderling overleg op te lossen. Eventueel zijn ze bij een gesprek tussen de betrokkenen aanwezig, met als doel dat er een voor alle partijen aanvaardbare oplossing komt. Dit werkt vaak heel goed. Hierdoor gebeurt het nauwelijks dat een klacht wordt ingediend bij een van de twee landelijke klachtencommissies waar Tabijn bij is aangesloten. Uiteraard geldt dat elke klacht vertrouwelijk behandeld wordt. Er wordt niets gedaan dat niet eerst met de klager is besproken. Overigens zijn de externe vertrouwenspersonen niet het juiste aanspreekpunt bij arbeidsconflicten. Zij zullen dan ook altijd terugverwijzen naar de sector HRM en personeelszaken. Alle schoolbesturen zijn verplicht aangesloten bij een onafhankelijke klachtencommissie. Tabijn is voor haar scholen aangesloten bij de landelijke klachtencommissie voor het katholiek dan wel protestants-christelijk onderwijs in Den Haag, Postbus 82324, 2508 EH Den Haag. De volledige klachtenregeling vindt u op sharepoint en op de Tabijnsite. van blz. 2 Petra en Yvonne zijn telefonisch te bereiken of per Yvonne Grapendaal y.j.grapendaal@zorgring.nl De rol van de externe vertrouwenspersoon De externe vertrouwenspersoon ondersteunt en begeleidt medewerkers, ouders en leerlingen bij de behandeling van hun klachten. Hij is daarnaast aanspreekpunt voor de interne contactpersoon als deze vragen heeft of naar aanleiding van een specifieke klacht. De externe vertrouwenspersoon kan ook rechtstreeks en zonder tussenkomst van de interne contactpersoon op de school benaderd worden door iedereen die een klacht heeft op het gebied van ongewenst gedrag, die beschuldigd wordt of getuige is van ongewenst gedrag. Samen met de klager wordt onderzocht of door bemiddeling een oplossing bereikt kan worden. Als de gebeurtenis aanleiding geeft tot het indienen van een formele klacht, kan de externe vertrouwenspersoon de klager begeleiden bij de verdere procedure. Als het nodig is verleent hij bijstand bij het doen van aangifte bij politie of justitie. Ook kan hij de klager naar andere (hulpverlenings)instanties doorverwijzen. De externe vertrouwenspersoon registreert alle binnengekomen klachten, analyseert deze en doet aanbevelingen hierover aan het bestuur van Tabijn. Eenmaal per jaar legt de externe vertrouwenspersoon in de vorm van het jaarverslag verantwoording af over de verrichte werkzaamheden. Uiteraard anoniem en niet herleidbaar. Uit de praktijk De afgelopen jaren zijn er relatief weinig klachten bij de externe vertrouwenspersonen terecht gekomen. De trend is wel dat er steeds meer klachten van personeelsleden komen, overigens niet alleen bij Tabijn. Veel klachten gaan over (gebrekkige) communicatie. Ook de informatieverstrekking aan gescheiden ouders blijft een lastig punt. De regelgeving hierover is duidelijk, in de praktijk is het vaak lastig het goed te doen wanneer de ouders zich onredelijk opstellen. Ook klachten over pesten blijven actueel. Yvonne en Petra benadrukken dat bewustwording en daarmee gepaard goede afspraken- een heleboel klachten kan voorkomen. telefoon (na uur) Petra Vervoort vervoort@devertrouwenspersoon.nl telefoon Starters voor starters Twee keer per jaar organiseren de praktijkopleiders Edith Hopman en Ton Zwanink bijeenkomsten voor startende leerkrachten. De laatste bijeenkomst van half januari stond in het teken van met elkaar en van elkaar leren en werd inhoudelijk verzorgd door drie startende leerkrachten. Interactief werken m.b.v. stemkastjes Mieke Muntjewerff (Kornak) liet zien hoe zij interactief werken in haar klas vorm geeft door het gebruik van stemkastjes. Aan de hand van een paar praktijkvoorbeelden liet ze zien dat de stemkastjes prima inzetbaar voor allerlei doeleinden: proefjes, vragen, tafels oefenen Omdat de kastjes op naam geregistreerd kunnen worden zijn ze ook geschikt voor toetsen. Inmiddels komen er steeds meer apps voor het onderwijs op de markt. Nearpod biedt de mogelijkheid tot stellingen, multiple choicevragen en tekenen. De app levert een rapportage aan de leerkracht. Interactieve instructie Anita Beentjes (Kornak) heeft voor haar afstudeeropdracht het programma Flipcharts helemaal uitgeplozen en lessen aangemaakt. Flipcharts wordt als standaard programma meegeleverd met het Active Board. Voor smartboarden zijn vergelijkbare programma s. Ze liet een paar voorbeelden van haar lessen aan de deelnemers zien. Waar het in eerste instantie best wat tijd kost om de lessen te maken zijn deze later makkelijk aan te passen. Verder zet Anita de lessen na de instructie op de pc zodat ze ook later nog gemaakt kunnen worden. Werken in de Cloud Harald van Brederode (Paulus) liet zien hoe hij met zijn klas in de cloud werkt. Het voordeel hiervan is dat men in principe overal ter wereld kan werken mits er een internetverbinding is. Men werkt als het ware altijd maar in één document en altijd met de nieuwste (online) software. Daarnaast is het mogelijk om een kopie van de map op de eigen (thuis- of school) pc neer te zetten. Deze synchroniseert met de map in de cloud zodra er internetverbinding is Harald heeft voor elk van zijn leerlingen een eigen map aangemaakt en één gemeenschappelijk adres om de mappen te kunnen benaderen. Op dit moment kunnen de leerlingen nog bij elkaar in de mappen kijken maar dit zal z.s.m. veranderd worden. Dankzij goede afspraken hebben zich geen problemen voorgedaan. Na een korte pauze gingen de deelnemers in groepjes uit elkaar en discussieerden ze met elkaar over een aantal door Ton en Edith ingebrachte stellingen. De uitkomsten van de discussie werden teruggekoppeld aan de groep.

4 blz. 4 Leader of the pack - Paardencoaching voor de adjunct-directeuren De netwerkbijeenkomsten voor adjunct-directeuren staan in het huidige schooljaar in het teken van samen profileren. Het overkoepelende thema is onderverdeeld in drie subthema s: constructieve communicatie met ouders, personal branding (Tabijn, jouw school en jezelf als merk) en samenwerken met collega s. Op de meest recente netwerkbijeenkomst stond het stuk persoonlijke presentatie en samenwerken met collega s centraal. Voor het eerst maakte Tabijn hiervoor gebruik van paardencoaching onder begeleiding van professionele trainers. Paarden Wat kan een paard ons leren wat een echte trainer niet kan? Volgens de coaches van de werkmaatschappij, die de dag voor Tabijn verzorgden, is dit meer dan je in eerste instantie denkt. Een paard is namelijk een kuddedier en daarmee altijd gericht op de groep en de leider van de groep. Paarden communiceren voornamelijk door hun lichaamstaal. Het gedrag van een paard is puur en zonder vooroordelen. Omdat paarden en pony s lichamelijk en emotioneel gevoelsdieren zijn reageren zij direct op onze handelingen en spiegelen zij onze houding, instelling en gedrag. Paarden voelen zich namelijk het meest veilig wanneer leiderschap duidelijk en consequent is. Dit geeft ons de mogelijkheid om ons eigen handelen eens kritisch te bekijken. Paarden gaan graag de non-verbale dialoog met ons aan en vertellen ons wie we zijn, waar onze sterke punten liggen maar ook de uitdagingen. De communicatiezone van een paard is ca. 15 m groot. Een paard is zich dus zeer snel bewust van onze aanwezigheid! Feedback Feedback is een belangrijk onderdeel van de training. Tijdens de oefeningen vertaalt de begeleider wat er gebeurt met het paard en waarom hij reageert zoals hij reageert. Het gedrag van het paard kan dus rechtstreeks teruggevoerd worden naar je eigen handelen en levert waardevolle inzichten op. Gewijzigd salarisstrookje Het eerste salarisstrookje van 2013 heeft u reeds ontvangen. Een opvallende wijziging hierop is het ontbreken van WG ZVW basis en Ink.afh.bijdr. ZVW. Deze premie wordt niet meer op uw salarisspecificatie vermeld, maar rechtstreeks verrekend met de werkgever. Tevens zijn pensioenpremies en de loonheffing aangepast per Netwerk voor leerkrachten Contact leggen De dag was grofweg ingedeeld in twee stukken: individueel werken met een paard en samen als groep. Voor aanvang van de coachingsessie legden de trainers aan de groep uit hoe een paard in het leven staat, wat de functie van de kudde en het leiderschap hierbinnen is en hoe men er dus mee kan werken. In de binnenrijhal van manege De Ruif in Amsterdam waren twee cirkels afgezet. In de cirkels stonden twee pony s te wachten, Goldie en Dorito. Verdeeld over twee groepjes kregen de adjuncten de opdracht om (om de beurt) de ring te betreden en contact te maken met de pony. Tijdens deze oefening stonden de eigen ervaringen centraal. Al snel bleek dat het contact leggen niet zo moeilijk was. Het vasthouden van dit contact en het opbouwen van vertrouwen bleek lastiger Een paard merkt namelijk direct wanneer zijn gesprekspartner afdwaalt en zijn aandacht ergens anders op richt. Samenwerken In de middag lag de nadruk op samenwerken als groep. Eerst kregen tweetallen de opdracht om de pony Wendy rond een aantal obstakels te loodsen. Hiervoor werd aan zowel de linker- als aan de rechterkant van het halster een leidsel bevestigd. Dit vereiste goede samenwerking! Tegengestelde signalen kan een paard namelijk niet verwerken en blijft hij staan Spreekuur ABP Op woensdag 27 februari 2013 organiseert Tabijn het ABP klantsupport. Iedereen die meer wil weten over pensioenzaken en de eigen financiële situatie bij (vroeg)pensioen of arbeidsongeschiktheid kan zich inschrijven voor een spreekuur van een half uur met een adviseur van het ABP. Het ABP klantsupport vindt plaats op het bestuursbureau van Tabijn. Aanmelden kan via de website van Tabijn ( John Flecken met Goldie Tijdens de tweede oefening stond samenwerken en contact houden nog meer centraal. Het was de bedoeling om als groep het paard in een vierkant te laten lopen. Tijdens het uitvoeren van de opdracht is het cruciaal dat alle groepsleden contact met elkaar houden. Het paard fungeert daarbij als een soort meetinstrument voor het collectief. Voelt hij het contact tussen de teamleden, dan zal hij bij deze kudde willen horen en zich aansluiten en samenwerken. Als er geen contact is, zal het paard geen verbinding maken en zijn eigen koers bepalen of gewoonweg blijven staan. De adjunct-directeuren hebben niet alleen inzicht gekregen op het eigen gedrag en handelen en de consequenties ervan. Ze hebben ook meegemaakt welke dynamiek er in een groepsproces ontstaat (bijvoorbeeld in een verander-traject) en waar je op moet letten om de verbinding met de groep te houden en hoe je met elkaar de gestelde doelen kunt bereiken. Voor iedereen een waardevolle ervaring waar ze op de eigen school hun voordeel mee kunnen doen. Geboren Finn, zoon van Edith van der Locht (Leonardus) Katoo, dochter van Carola de Vries (Bareel) Jip, dochter van Esther Kuijs (Binnenmeer) Rowan, zoon van Peter Liefting (De Duif) Van harte gefeliciteerd! De nieuwe ouders krijgen een mooie teddybeer cadeau. Binnenkort start de tweede ronde netwerkbijeenkomsten voor leerkrachten. Noteert u alvast de data in uw agenda: 06 maart - netwerk voor leerkrachten van groep 1/2 17 april - netwerk voor leerkrachten van groep 7/8 24 april - netwerk voor leerkrachten van groep 5/6 29 mei - netwerk voor leerkrachten van groep 3/4 Ongeveer twee weken van tevoren ontvangt u de uitnodiging met programma via de mail.

5 blz. 5 Lesidee Paulien Hakkert is techniekcoördinator op de Paulusschool. Ze weet dat collega s weleens verlegen zitten om een leuke techniekles. Daarom heeft ze bedacht om haar lesideeën met al haar Tabijncollega s te delen. Heeft u vragen of kan Paulien ergens anders mee helpen, neem dan contact met haar op via p.hakkert@tabijn.nl. Als de lente komt, dan stuur ik jou... Misschien nog een beetje vroeg voor tulpen, maar niet voor de bollen en knollen!! Sneeuwklokje, krokus, narcis en hyacint en de tulp: vroege voorjaarsbloeiers. Geschiedenis van de tulp Onze bekendste bloembol is de tulp, die kent iedereen wel. Maar wist je dat hij eigenlijk uit Turkije komt? Er was eens een rijke sultan in Turkije die een prachtige tuin had vol met tulpen. Rijke mensen hadden veel geld over voor mooie dingen en dus ook voor tulpen. Alleen beroemde gasten gaf de sultan wat bollen mee. Zo kwam een man uit Oostenrijk aan een paar bollen, die hij in de tuin zette van de keizer. Later verhuisde die man naar Nederland en had een aantal tulpenbollen meegenomen. Zo kwam de tulp in Nederland.. Iets over de bol en de knol Een bol is eigenlijk een complete, in elkaar geschoven plant. De rokken kun je vergelijken met sterk verdikte bladeren; er is reservevoedsel in opgeslagen. De rokken omsluiten het zogenaamde groeipunt in het midden, waaruit bloembladeren en bloemsteel met bloem zullen groeien. Tussen de rokken zitten okselknoppen. Uit de okselknoppen groeien nieuwe bolletjes. Een bol of een knol dient als voedselvoorraad van een plant. In knollen zit zetmeel. Dit is brandstof voor de plant. Sommige bollen en knollen zijn eetbaar. Wie kan er een paar opnoemen? Denk aan bieten, aardappelen, uien en knolselderij. Belangrijke woorden: bolrokken, reservevoedsel, groeipunt, bolschijf, wortels, okselknoppen. Tijd voor onderzoek en het stellen van vragen: Wat denk je dat er binnenin de ui zit? Probeer dat eens te tekenen. Leg de ui op de snijplank. Snijd de ui in de lengte doormidden. Bekijk de binnenkant goed met behulp van een vergrootglas. Zie je de laagjes? Pak nu een tulpenbol. Wat denk je dat er binnenin de bol zit? Snijd nu een tulpenbol doormidden. Wat valt je op? Bekijk het weer goed met je vergrootglas. Pak nu de aardappel. Hoe denk je dat deze binnenkant eruit ziet? Probeer het eens te tekenen. Snijd nu de aardappel doormidden en bekijk het goed met je vergrootglas. Heeft de binnenkant overal dezelfde kleur? Bestaat de binnenkant uit onderdelen of is het één geheel? Leg eens een plakje aardappel of stukje ui onder een microscoop. En experimenteren niet te vergeten: Wat heeft een plant nodig om te groeien en hoe kan ik dat groeien beïnvloeden? Zoek met elkaar verschillende plaatsen waar je een bol kunt laten groeien. Laat kinderen een schema bijhouden en laat ze hun ontdekkingen aan elkaar vertellen. --> Zie filmpje op schooltv-beeldbank.nl: Het hele groeiproces van zaadje tot ui Is de omvang van de bol gemeten? Hoe is dat na 1 week, 2 weken? Is de bol stevig? Hoe is dat 1 week, 2 weken? --> Zie filmpje op schooltv-beeldbank.nl: De groei van een tulp Meer les- ideeën en info... i NME Amsterdam (natuur- en milieu educatie) - Daar vind je een lesopzet voor het vergelijken en onderzoeken van bollen en zaden en voorjaarstakken. - Een moeilijk bollenprobleem om met elkaar oplossen. (tabblad educatie) - Een site met heel veel invalshoeken voor onderwijs en lessen over bloembollen. - Op hun site is informatie te vinden en je zou er zelfs een excursie naar kunnen regelen. Kan natuurlijk ook makkelijk hier in de buurt: Hortus-bolborum in Limmen bijvoorbeeld! Proefje over het aantonen van zetmeel Reageren? redactie@tabijn.nl