Voedselpatronen en biodiversiteit
|
|
- Katrien van der Pol
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Voedselpatronen en biodiversiteit Studium Generale - CDO - Universiteit Gent - 28 februari 2012 Harry Aiking Instituut voor Milieuvraagstukken Vrije Universiteit, Amsterdam 1
2 Hoofdpunten Milieu en duurzaamheid Belang van voedselproductie en consumptie Mondiaal centrale rol van eiwitvoorziening Cultuur, consumenten en communicatie Conclusies 2
3 Milieueffecten en duurzaamheid Per definitie: milieueffecten alléén door menselijke activiteiten, met name productie van voedsel, water en energie Deze drie zijn gekoppeld, want voedselproductie gebruikt: land 30%, water 70%, energie 20% - met gevolgen voor verontreiniging (pesticiden, eutrofiëring, klimaatverandering) hulpbronnen (biodiversiteit, water, fosfaat, brandstof) 3
4 Duurzaamheid is dynamisch Duurzaamheid: een paar honderd definities Hoofdaspecten: ecologie, economie, maatschappij Gezondheid, fair trade, dierenwelzijn? Afhankelijk van omstandigheden, plaats en tijd! Duurzaamheid is een bewegend doelwit! En de snelheid van verandering is verbijsterend... 4
5 Lang geleden: jager-verzamelaars 5
6 Historische trends Jagers en verzamelaars Ontstaan van de landbouw Middeleeuwen: schaarste en overvloed Plattelandsmaaltijd (calorierijk) Verstedelijking (gemaksvoedsel) Bevolkingsgroei (schaalvergroting) Industriële vervaardiging (afstandelijk) 6
7 world population (billion) De voedselproductie neemt toe... door groei van de wereldbevolking en door year 7
8 ... en door stijging van de welvaart jaar wereldbevolking vleesproductie (miljard) (miljard kg) , , ,
9 En dus neemt ook de milieudruk toe Bron: Rockström et al. (2009) Nature 461,
10 Prioritering effecten (bovengrens = 1) 1. Biodiversiteitsverlies >10 2. Stikstofkringloop 3,45 3. Klimaatverandering 1,1-1,5 4. Fosfaatkringloop 0,77-0,86 5. Oceaanverzuring 0,81 6. Landgebruikverandering 0,78 7. Zoetwatergebruik 0,65 8. Ozonlaagafname 0,50 10
11 De natuurlijke koolstofkringloop 0,04% kooldioxide in de lucht dier plant mens 11
12 De koolstofkringloop nu 0,04% kooldioxide in de lucht dier plant mens + 1-2% verbranding kolen en olie 12
13 De natuurlijke stikstofkringloop 78% stikstof (N 2 ) in de lucht vorming ammoniak (NH 3 ) door bliksem en bacteriën ammoniak emissies afbraak door bacteriën dier eiwitvorming door plant mens 13
14 De stikstofkringloop nu 78% stikstof (N 2 ) in de lucht % vorming ammoniak (NH 3 ) door Haber-Bosch proces vorming ammoniak (NH 3 ) door bliksem en bacteriën afbraak door bacteriën dier ammoniak emissies eiwitvorming door plant mens 14
15 Stikstof in het kort Menselijke bijdrage C cyclus 1-2%; N % N = onmisbaar element in eiwitten, DNA,... Stabiele vorm in lucht Bioactieve vorm: ammoniak Planten kunnen ammoniak gebruiken - Dieren hebben eiwit nodig (van planten of andere dieren) Snelheidsbepalende omzetting: bliksem + bacteriën Zonder kunstmest: 3 miljard mensen maximaal... 15
16 world population (millions) world population (% N-fed), fertiliser input (kg N / ha / yr), meat production (kg / capita / yr) Stikstof en eiwit staan centraal world population world population (without N fertiliser) world population (% fed by N fertiliser) average fertiliser input (kg N / ha / year) meat production (kg / capita / year) vrije Universiteit amsterdam 16
17 Biodiversiteit N-cyclus C-cyclus Energieinhoud van stikstofkunstmest = 37% van alle energiegebruik in US landbouw Gewassen nemen 50% van de kunstmest op en het restant veroorzaakt effecten op: landecosystemen (via ammoniakemissies) zee-ecosystemen (via eutrofiëring) 17
18 Algenbloei in de Golf van Mexico 18
19 Dode zone in de Golf van Mexico 19
20 De gevolgen, ook in de Oostzee 20
21 De mondiale uitdaging... In 2050 nog geen 40 jaar! hebben we 70% meer voedsel nodig voor 2,3 miljard extra monden... (FAO, 2009), dus vereist: voedselzekerheid: verdubbeling van opbrengst / ha duurzaamheid: een kwart van de impact per ton! 21
22 Prioritering effecten (bovengrens = 1) 1. Biodiversiteitsverlies >10 2. Stikstofkringloop 3,45 3. Klimaatverandering 1,1-1,5 4. Fosfaatkringloop 0,77-0,86 5. Oceaanverzuring 0,81 6. Landgebruikverandering 0,78 7. Zoetwatergebruik 0,65 8. Ozonlaagafname 0,50 22
23 Vlees + zuivel = luxe eiwitbron Voor 1 kg dierlijk eiwit is 6 kg plantaardig eiwit nodig Voor dierlijk eiwit is 50 maal zoveel water nodig Veestapel consumeert 40% van de wereldgraanoogst en 70% van de soja 2004 voedergranen: kg! 85% eiwitverlies Wereldwijd is het areaal voor diervoergewassen 400 Mha (ca. opp. EU-27); maar 25 Mha soja (ca. opp. UK) zou evenveel eiwit voor menselijke consumptie opleveren! 23
24 Mondiale trends 2050 (38 jaar!): +2,3 miljard mensen, +70% voedsel Voedselzekerheid is terug op de agenda en urgent Duurzaamheid is dynamisch: 1. biodiversiteit, 3. energie Eiwitvoorziening is cruciaal voor milieu en gezondheid Reductie diervoergewassen = Winst voor biodiversiteit, klimaat, water, gezondheid, dierenwelzijn, 3 e wereld 24
25 Welk land kan zichzelf voeden? 25
26 Europese jager-verzamelaars 26
27 EU-15: Hoezo globalisering? Eiwitbron (g/dag) B+L laag land hoog land Rund & kalfsvlees 7,2 4,6 DL 10,4 I Schapen & geitenvlees 0,6 0,1 SU 5,4 GR Varkensvlees 9,1 6,7 UK 22,7 AU Gevogelte 7,8 4,6 SV 11,7 EI Slachtafval 4,0 0,5 DK 9,6 EI Vis & schaaldieren 5,5 2,9 AU 15,7 P Zuivel (incl. kaas) 23,6 13,9 ES 28,2 NL Eieren 4,5 2,1 EI 5,0 F Granen 23,4 17,6 NL 35,5 I Aardappelen 4,7 1,6 I 5,5 P Peulvruchten 1,5 <0,1 4 3,7 ES Groenten 4,8 2,1 SU 7,7 GR Dranken (bier) 1,5 <0,1 6 2,6 EI Plantaardig eiwit 39,6 32,6 NL 53,3 GR Dierlijk eiwit 65,4 55,3 UK 76,2 F Totaal eiwit 104,9 95,8 DL 118,9 P 27
28 Gram/person in 2001 Plantaardig eiwit van 1961 tot 2001 Plant protein in 2001 and Greece Italy Portugal United Kingdom Ireland Germany Austria France Spain Denmark Finland Sweden Belgium + L Netherlands Gram/person in
29 Gram/person in 2001 Dierlijk eiwit van 1961 tot Animal protein in 2001 and 1961 Portugal Spain France Netherlands Denmark Austria Ireland Sweden 60 Italy Greece Germany Finland United Kingdom Belgium + L Gram/person in
30 Expenditure on meat (PPS/person) Vleesconsumptie en religie Italy France Belgium + L Portugal Spain Greece Ireland Austria Denmark Germany United Kingdom 250 Finland Netherlands 7,000 8,000 9,000 10,000 11,000 12,000 Overall expenditure (PPS/person) 30
31 Nationale trends in beleid Voor consumenten zijn voedselzekerheid (Z) en voedselveiligheid (N) sterkere stimuli dan duurzaamheid, maar nationale overheden ontwerpen voedselstrategieën (UK, SE, FI, NL) die alledrie aanpakken plus obesitas Communicatie met consumenten is cruciaal, zowel door de industrie als de overheid 31
32 Bijdragen door consumenten Als de consument 30% eiwit consumindert 30% dierlijk eiwit vervangt door plantaardig 30% dierlijk eiwit vervangt door scharrel 30% minder voedsel weggooit (nieuw!) Dan is dat een voordeel voor de volksgezondheid (obesitas en dierziekten als vogelgriep en Q-koorts) èn voor biodiversiteit, klimaat, dierenwelzijn, etc. Vrijwillig of gedwongen (bijv. door prijsstijgingen)? 32
33 Slotconclusies (1) Biodiversiteitsverlies is momenteel het belangrijkst Maar duurzaamheid is complex en dynamisch Dus moet worden gewerkt met heldere prioriteiten De complexe verbanden tussen biodiversiteit, klimaat, gezondheid, etc. en voedsel moeten worden uitgelegd De wijze van communicatie moet aansluiten bij de verschillende typen stakeholders en hun denkwerelden 33
34 Slotconclusies (2) Duurzaamheid gaat vooral over snelheden! De urgentie van dubbele productie (40 jaar) met een kwart van de impact wordt onderschat Voedselprijzen stijgen onvermijdelijk verder Minder luxe voedselpatronen Zuiniger met gewas, water, energie, voedsel Potentiële win-win-win: biodiversiteit, klimaat, gezondheid, fair trade, dierenwelzijn en meer... 34
35 Dank u voor uw aandacht! 35
Wat is vandaag de dag nog duurzaam?
Wat is vandaag de dag nog duurzaam? Duurzame voeding Schaal als spanningsveld VU Amsterdam 3 oktober 04 Inderdaad... Bron: NRC 7/0/04 Harry Aiking Overzicht Duurzaamheid is dynamisch Duurzaamheid en voedselzekerheid
Nadere informatieDuurzaamheid en voeding...
Duurzaamheid en voeding... Harry Aiking & Joop de Boer Jubileumsymposium HMC - Den Haag - 17 juni 2011 1 Hoofdpunten Duurzaamheid als bewegend doelwit Belang van voedselproductie en consumptie Mondiale
Nadere informatieVerduurzaming van de veehouderij: urgentie vanuit mondiaal perspectief
Verduurzaming van de veehouderij: urgentie vanuit mondiaal perspectief Conferentie Keuzes voor landbouw en veehouderij Huidige mondiale impact van veehouderij Biodiversiteit, aandeel 30% in mondiaal verlies
Nadere informatieDUURZAME VOEDSEL PRODUCTIE IN 2050: INTENSIVEREN EN EXTENSIVEREN! JAN WILLEM ERISMAN
DUURZAME VOEDSEL PRODUCTIE IN 2050: INTENSIVEREN EN EXTENSIVEREN! JAN WILLEM ERISMAN Louis Bolk (1866-1930) Hoe ruimer zou onze opvatting van het leven zijn, indien het ons gegeven was dit eens te bestuderen
Nadere informatieStikstof in de PAS? Jan Willem Erisman Louis Bolk Instituut, VU
Stikstof in de PAS? Jan Willem Erisman Louis Bolk Instituut, VU Louis Bolk (1866-1930) Hoe ruimer zou onze opvatting van het leven zijn, indien het ons gegeven was dit eens te bestuderen met verkleinglazen"
Nadere informatieNederland importland. Landgebruik en emissies van grondstofstromen
Nederland importland Landgebruik en emissies van grondstofstromen Vraagstelling en invulling Welke materiaalstromen naar en via Nederland veroorzaken wereldwijd de grootste milieudruk? Klimaat, toxische
Nadere informatieHoe voeden we 9 mrd mensen optimaal: lokaal of mondiaal? Aalt Dijkhuizen MVO
Hoe voeden we 9 mrd mensen optimaal: lokaal of mondiaal? Aalt Dijkhuizen MVO 12-03-2015 NL Agri & Food: oprecht een topsector! Tweede exporteur ter wereld Stevige pijler onder de economie 10% v/h BNP;
Nadere informatieVerduurzamen van de voedselconsumptie in Nederland: Waarom, wie en wat?
Verduurzamen van de voedselconsumptie in Nederland: Waarom, wie en wat? Expert duurzaam eten Corné van Dooren @DuurzaamEten NAV voedingsforum 8 maart 2018 Missie Het Voedingscentrum informeert consumenten
Nadere informatieVergelijking met buitenland
Vergelijking met buitenland Michel de Haan Wageningen UR - LR USA NL Our Mission: Create a better understanding of milk production world-wide India China Ethiopia Argentinië Brazil Waarom vergelijking
Nadere informatieDebatcyclus Voedsel voor tien miljard?
Debatcyclus Voedsel voor tien miljard? Verslag van het eerste VVM-debat van de cyclus: Hoe zeker is voedsel? op 15 januari 2014 Auteur: Ckees van Oijen Mogelijk telt de aarde over niet al te lange tijd
Nadere informatieFACTSHEET VERWERKTE GROENTEN Incl. aardappelproducten
FACTSHEET VERWERKTE GROENTEN Incl. aardappelproducten Fruit&VegetableFacts; JanKeesBoon; +31654687684; jankeesboon15@gmail.com; www.fruitandvegetablefacts.com Nederland grote producent en exporteur verwerkte
Nadere informatieAsparagus: Acreage and companies in the Netherlands
FACTSHEET ASARAGUS Areaal Nederland groeit niet meer In 2012 is er een einde gekomen aan het gestaag groeien van het areaal asperges in Nederland. Het CBS registreerde vorig jaar een areaal van 2.890 ha.
Nadere informatieDuurzame voedselproductie en voedselzekerheid de onvolmaakte waarheid
Duurzame voedselproductie en voedselzekerheid de onvolmaakte waarheid Vlaanderen en de wereld Wannes Keulemans en Tessa Avermaete Metaforum-werkgroep Voedselproductie Inagro 26 februari februari 2018 1.
Nadere informatieFosfaat en bio energie. Anton Haverkort
Fosfaat en bioenergie Anton Haverkort? BbE grondstoffen, visie RvB Randvoorwaarden Organisatie / integrale goederenstroom (value chain) Drivers: Olie schaarser/ duurder Mitigatie agenda Agrarische afvalstromen
Nadere informatieEnergie. Inleiding. Wat zijn groene belastingen? Vervuilings- en grondstofbelasting. Transport. in België. Toon Vandyck CES - KULeuven
Vergroening van de belastingen in België Toon Vandyck CES - KULeuven wordt gefinancierd door Inleiding FLEMOSI 16 September 2013 Groene Belastingen www.flemosi.be - 2 - Wat zijn groene belastingen? Vervuilings-
Nadere informatieNutriënten en organische stof stromen en voorraden op wereld en Europese schaal. Jan Peter Lesschen. Kimo van Dijk en Oene Oenema
Nutriënten en organische stof stromen en voorraden op wereld en Europese schaal Jan Peter Lesschen Kimo van Dijk en Oene Oenema Introductie Bodemvruchtbaarheid ongelijk verdeeld in de wereld Natuurlijke
Nadere informatie20160210 Verslag avond over Voedsel en Voedsel zekerheid
20160210 Verslag avond over Voedsel en Voedsel zekerheid Marijke de Graaf, werkzaam bij ICCO houdt een lezing over Voedsel en Voedsel zekerheid OPrganisatie ZWO-groep wijkgemeente Eindhoven-Zuid. We beginnen
Nadere informatieWereldvoedselvoorziening en mondiale voedselzekerheid als uitdaging
Wereldvoedselvoorziening en mondiale voedselzekerheid als uitdaging Prof. Dr Ir Rudy Rabbinge Universiteitshoogleraar Duurzame Ontwikkeling & Voedselzekerheid, Wageningen UR Debatreeks De toekomst van
Nadere informatieFACTSHEET Grapes: special India HScode 08 06 10 (10)
FACTSHEET Grapes: special India HScode 08 06 10 (10) Summery India was sinds 2000 sterk in opkomst als exporteur van druiven. In 2000 ging het nog om een hoeveelheid van 16.000 ton en in 2008 bereikte
Nadere informatieEen visie op de toekomstige landbouw in Nederland
Een visie op de toekomstige landbouw in Nederland Jan Willem Erisman ALV Markdal, Galder, 24 september 2018 Inhoud Introductie Louis Bolk Instituut Achtergronden huidige landbouw De visie van de minister
Nadere informatieGrenzen aan intensivering van de Nederlandse veehouderij
Grenzen aan intensivering van de Nederlandse veehouderij Wageningen, 7 februari 2013 Wouter van der Weijden Stichting Centrum voor Landbouw en Milieu www.clm.nl Dijkhuizen-these 1. Hoge productie per ha
Nadere informatieToerisme in cijfers Tourism in figures XL
www.milo-profi.com 2014 Toerisme in cijfers Tourism in figures XL overnachtingen huurlogies via verhuurkantoren aan de kust 2014 overnight stays in accommodations for rent by rental agencies at the coast
Nadere informatieLandbouw richting 2020
A Landbouw richting 2020 Bert-Jan Aling Rabobank Nederland Sectormanager Food & Agri Financieringsvolume 1996-2009 30,0 28,1 30,1 28,0 26,0 23,4 25,8 24,0 22 22,2 22,0 19,7 20,5 20,0 18,2 19 18,0 17,1
Nadere informatieBeleidinstrumenten eiwittransitie: de eiwitpuzzel
Beleidinstrumenten eiwittransitie: de eiwitpuzzel De rol van prijsinstrumenten CE Delft, Martijn Blom Inhoud presentatie 1. Waarom overheidsbeleid? milieueffecten maatschappelijke kosten 2. Handvaten voor
Nadere informatieKlik Studiebijeenkomst. bewerken. Ontwikkelingen op de voermarkt. Klik om de ondertitelstijl van het. R. Tijssens
Klik Studiebijeenkomst de stijl te bewerken Ontwikkelingen op de voermarkt Klik om de ondertitelstijl van het model 27 mei 2014 te bewerken R. Tijssens Klik om de stijl te bewerken Klik om de ondertitelstijl
Nadere informatieKlimaatverandering en onze voedselzekerheid
Klimaatverandering en onze voedselzekerheid Prof. Dr. Martin Kropff Rector Magnificus Wageningen University Vice-president Raad van Bestuur Wageningen UR Ons klimaat verandert Ons klimaat verandert Oplossingsrichtingen
Nadere informatieCIJFERS BELGIË OVERNIGHT STAYS
OVERNACHTINGEN 2015-2016 - 9 maanden VOORLOPIGE CIJFERS BELGIË OVERNIGHT STAYS 2015-2016 - 9 months PRELIMINARY FIGURES BELGIUM België 15 668 923 15 878 478 +209 555 +1,3% Belgium Nederland 4 071 014 3
Nadere informatieFACTSHEET KIWIFRUIT (HS code ) (8 februari 2013)
FACTSHEET KIWIFRUIT (HS code 08 10 50) (8 februari 2013) Summery De wereldproductie van kiwi s was in de eerste heft van het vorige decennium redelijk stabiel op een niveau van ruim 1 miljoen ton daarna
Nadere informatieToerisme in cijfers Tourism in figures 2013
Toerisme in cijfers Tourism in figures 2013 XL 14 aankomsten huurlogies via verhuurkantoren aan de kust 2013 arrivals in accommodations for rent by rental agencies at the coast 2013 Kennisbeheer u i 2014
Nadere informatieSamenvatting. Indicatoren voor ecologische effecten hangen sterk met elkaar samen
Samenvatting Er bestaan al jaren de zogeheten Richtlijnen voor goede voeding, die beschrijven wat een gezonde voeding inhoudt. Maar in hoeverre is een gezonde voeding ook duurzaam? Daarover gaat dit advies.
Nadere informatietoerisme in cijfers tourism in figures 2011
toerisme in cijfers tourism in figures 2011 XL 15 Evolutie aankomsten inclusief huurlogies via verhuurkantoren aan de kust, 2007-2011 Trend arrivals, accommodations for rent by rental agencies at the coast
Nadere informatieFACTSHEETshort PEPPERS
FACTSHEETshort PEPPERS Fruit&VegetableFacts; JanKeesBoon; +31654687684; fruitvegfacts15@gmail.com Paprika s: Nederland verliest terrein aan Spanje Export Nederland dit jaar fors gedaald De Nederlands export
Nadere informatieVerder verduurzamen melkveehouderij; Pro-actieve aanpak Route2020
Verder verduurzamen melkveehouderij; Pro-actieve aanpak Route2020 0 Experts verwachten een volumegroei van ~20% tot 2020 door het afschaffen van de quota... Nederlandse melkproductie (mln kg/jaar) 14,000
Nadere informatieQuinoa: Ondanks problemen in Peru wereldhandel op peil gebleven
TONS Factsheet Quinoa, januari 2018 FACTSHEET QUINOA fruitvegfacts@gmail.com Fruit & Vegetable Facts; Jan Kees Boon; +31654687684; Quinoa: Ondanks problemen in Peru wereldhandel op peil gebleven Bolivia
Nadere informatieDuurzame Palmolie. Ontwikkelingen Nederland, Europa, Wereldwijd. 3 September Eddy Esselink
Duurzame Palmolie Ontwikkelingen Nederland, Europa, Wereldwijd 3 September 2015 Eddy Esselink MVO - - de ketenorganisatie voor oliën en vetten 2 MVO - - de ketenorganisatie voor oliën en vetten Belangenbehartiger
Nadere informatieBepaling van de effecten van melkveehouderij op het milieu met een Life Cycle Analysis (LCA) Mark Dolman en Wim de Vries
Bepaling van de effecten van melkveehouderij op het milieu met een Life Cycle Analysis (LCA) Mark Dolman en Wim de Vries Inhoud (13.30-16:00 uur) Milieueffecten van landbouw (veeteelt) Wat is het belang
Nadere informatieAgri & Food: de kracht van Nederland!
Agri & Food: de kracht van Nederland! Aalt Dijkhuizen FromFarmers Ledenbijeenkomst 22 april 2015 NL Agri & Food: oprecht een topsector! Tweede exporteur ter wereld Stevige pijler onder de economie 10%
Nadere informatieMilieucijfers SuperWijzer
Milieucijfers SuperWijzer Achtergrond onderzoek Geert Bergsma en Marieke Head Ketenanalysegroep CE Delft Doelstelling onderzoek CE Delft Wat is de milieubelasting van verschillende eiwitproducten te koop
Nadere informatieEiwittransitie: urgentie en praktijk
Eiwittransitie: urgentie en praktijk Duurzame eiwitinnovatie en -consumptie Hans Dagevos & Jeroen Willemsen Even voorstellen 2 Presentatie Onze invalshoeken: Van buiten naar binnen: van betrokken partijen
Nadere informatieEconomie en melkproductie
Economie en melkproductie Productschap Zuivel onderwijsdag Pierre Berntsen Directeur Agrarische Bedrijven ABN AMRO 19 november 2013 Agenda Stand van de economie Beschikbaarheid van grondstoffen en zuivel
Nadere informatieBanking for Food. Nederland aan kop! Jeen Nijboer Projectmanager Food & Agri
Banking for Food Nederland aan kop! Jeen Nijboer Projectmanager Food & Agri Nederland aan kop Historisch Waar komen we vandaan? Waar staan we nu? Rol Rabobank Spilfunctie 3x access Belangrijk voor Nederland
Nadere informatieMeer met minder. Waterschaarste en grotere vraag naar voedsel. Laan van Staalduinen, Algemeen directeur LEI. 6 juni 2012
Meer met minder Waterschaarste en grotere vraag naar voedsel Laan van Staalduinen, Algemeen directeur LEI 6 juni 2012 Inhoud presentatie Mondiale trends die van invloed zijn op toekomstige watervraag Nationale
Nadere informatieDuurzaamheid in de Schijf van Vijf
Duurzaamheid in de Schijf van Vijf Expert duurzaam eten Dr.ir. Corné van Dooren @DuurzaamEten Congres Duurzame Voeding, FCInstitute, 19 juni 2018 Disclosure belangen spreker Geen potentiële belangenverstrengeling
Nadere informatieNitraatrichtlijn. op weg naar het laatste. 28 November 2012 Mark Heijmans
Nitraatrichtlijn op weg naar het laatste actieprogramma? 28 November 2012 Mark Heijmans 1 Opzet Van mondiaal naar mineraal en van mineraal naar lokaal Beleid: ruimte en kaders Uitvoering: instrumenten,
Nadere informatieDisruptie in de Voedselketen. Rabobank Banking for Food
Disruptie in de Voedselketen Rabobank Banking for Food Passie voor food Contact en info www.rabobank.nl/food Rabobank Foodzone @MWMRol 2 De noodzaak voor innovatie: Disruption Ahead! 3 Disruptie: wat vind
Nadere informatieFACTSHEET CUT FLOWERS RUSSIA import jan-may 2015
IMPORT IN MILLION DOLLAR Factsheet RUSSIA cut flowers FACTSHEET CUT FLOWERS RUSSIA import Fruit&VegetableFacts; JanKeesBoon; +31654687684; fruitvegfacts@gmail.com RUSSISCHE IMPORT SNIJBLOEMEN BEGIN DIT
Nadere informatieMenu van de Toekomst: Eiwittransitie
Menu van de Toekomst: Eiwittransitie kennisspecialist duurzaam eten Corné van Dooren Week van de Akkerbouw, Biddinghuizen, 23 juni 2016 Missie Het Voedingscentrum informeert consumenten over en stimuleert
Nadere informatieBiomassa: brood of brandstof?
RUG3 Biomassa: brood of brandstof? Centrum voor Energie en Milieukunde dr ir Sanderine Nonhebel Dia 1 RUG3 To set the date: * >Insert >Date and Time * At Fixed: fill the date in format mm-dd-yy * >Apply
Nadere informatietoerisme in cijfers tourism in figures aantal overnachtingen naar logiesvorm 2011 number of overnight stays by type of accommodation 2011
in cijfers tourism in figures 2011 XL 01 aantal overnachtingen naar logiesvorm 2011 number of overnight stays by type of accommodation 2011 Kennisbeheer Juni 2012 2 AANTAL OVERNACHTINGEN NAAR LOGIESVORM,
Nadere informatieVisie op bodemvruchtbaarheid vanuit de landbouwsector. Themadag Nederlandse Bodemkundige Vereniging Vrijdag 8 november 2013 Mark Heijmans
Visie op bodemvruchtbaarheid vanuit de landbouwsector Themadag Nederlandse Bodemkundige Vereniging Vrijdag 8 november 2013 Mark Heijmans Introductie Mark Heijmans LTO Nederland Vereniging met 60.000 agrarisch
Nadere informatieFACTSHEET STRAWBERRIES
FACTSHEET STRAWBERRIES Aardbeien: Nederland teelt- én handelsland Jaarlijks worden er in Nederland tegenwoordig tussen de 45 en 50.000 ton aardbeien geproduceerd. Vergeleken met de periode daarvoor is
Nadere informatieSamenvatting. - verlies van biodiversiteit, door ontbossing, vervuiling en monocultures;
1. Inleiding 1.1 Dierlijke voedselproducten en milieu Dierlijke voedselproducten zoals, vlees, melk en eieren, zijn voor de meeste mensen een vast onderdeel van het menu. Deze producten leveren belangrijke
Nadere informatieklimaatverandering en voedsel
klimaatverandering en voedsel Parijs; wat is er afgesproken en gaat het lukken? Wat betekent dit voor landbouw en voeding? Energie transitie als voorbeeld voor producent en consument Duurzaamheid als paradigma.
Nadere informatieHet belang van O&O voor de sector van diepvries en conservengroenten Kortrijk 22 september 2014
Het belang van O&O voor de sector van diepvries en conserven Kortrijk 22 september 2014 O&O voor verwerkte Inhoud : Vegebe in het Europese landschap van verwerkte Vegebe en de Belgische industriegroentesector
Nadere informatietoerisme in cijfers tourism in figures 2010
in cijfers tourism in figures 2010 XL 02 evolutie overnachtingen naar logiesvorm 2006-2010 trend in the number of overnight stays by type of accommodation 2006-2010 planning & onderzoek Juni 2011 (coverfoto:
Nadere informatietoerisme in cijfers tourism in figures 2011 08 aantal aankomsten naar logiesvorm 2011 number of arrivals by type of accommodation 2011
in cijfers tourism in figures 2011 XL 08 aantal aankomsten naar logiesvorm 2011 number of arrivals by type of accommodation 2011 Kennisbeheer Juni 2012 2 AANTAL AANKOMSTEN NAAR LOGIESVORM, 2011 Tabel P.
Nadere informatieNaar een leiderschapscrisis. Visie zonder actie is hallucinatie
Naar een leiderschapscrisis Visie zonder actie is hallucinatie Enkele risico s Spanningen tussen China en VS lopen verder op en monden uit in handelsoorlog Nieuwe spanningen binnen eurozone M.n. in de
Nadere informatiePERSBERICHT Brussel, 23 juli 2014
1/7 PERSBERICHT Brussel, 23 juli 2014 Minder vleesconsumptie in België maar aanzienlijk meer uitvoer Vleesconsumptie daalt in België. De productie van de vleessector blijft echter hoog dankzij de uitvoer.
Nadere informatieBodem, landschap en watersysteem bepalend voor functie-toedeling
Bodem, landschap en watersysteem bepalend voor functie-toedeling Jan Willem Erisman 8 juni 2018 Louis Bolk Instituut (sinds 1976) www.louisbolk.org Voedselzekerheid! Wat heeft landbouwbeleid gebracht (in
Nadere informatieVoedselvoorziening in het tijdperk van verstedelijking
Voedselvoorziening in het tijdperk van verstedelijking Prof.dr.ir. Han Wiskerke Wageningen Universiteit Leerstoelgroep Rurale Sociologie http://www.rso.wur.nl/uk/ http://ruralsociologywageningen.wordpress.com/
Nadere informatiebetreffende een duurzamere voedselproductie en -consumptie in Vlaanderen
stuk ingediend op 1530 (2011-2012) Nr. 1 14 maart 2012 (2011-2012) Voorstel van resolutie van de heren Dirk Peeters en Hermes Sanctorum betreffende een duurzamere voedselproductie en -consumptie in Vlaanderen
Nadere informatieVlaanderen kende in 2012 laagste aantal tienermoeders ooit
Vlaanderen kende in 2012 laagste aantal tienermoeders ooit In 2012 bereikte het tienerouderschapscijfer in Vlaanderen een historisch laagterecord van 6 bevallingen per 1000 tieners (15-19 jaar). Ook in
Nadere informatieDuurzame voedselproductie en voedselzekerheid, de onvolmaakte waarheid
Duurzame voedselproductie en voedselzekerheid, de onvolmaakte waarheid Phytofar 30 mei 2017 Wannes Keulemans Tessa Avermaete Metaforum-werkgroep Voedselproductie Structuur presentatie 1. Inleiding: voedselzekerheid
Nadere informatieDe groeiende informele arbeidsmarkt: is zwart werk onmisbaar?
De groeiende informele arbeidsmarkt: is zwart werk onmisbaar? Prof dr Joanne van der Leun, Leiden Law School Met dank aan Piet Renooy, Regioplan Amsterdam DE STAAT VAN NEDERLAND, 22 september 2014 Informele
Nadere informatieRE-INVENT OUR REGION
RE-INVENT OUR REGION Future scenario s on the economic development of the South Eastern part of the Netherlands TIM 7 With close guidance on process and methods by Peter Kopeczek* * Re-invent your business
Nadere informatieTransparantie: de schakel tussen institutionele autonomie en publieke verantwoording
Transparantie: de schakel tussen institutionele autonomie en publieke verantwoording Dirk Van Damme Hoofd van het Centre for Educational Research and Innovation - OECD 1. EEN HO-KWALIFICATIE HEEFT EEN
Nadere informatieKorsakov in België: veel zorg of veel zorgen?
Korsakov in België: veel zorg of veel zorgen? Bart Schepers UPC Sint-Kamillus Bierbeek Doel 1. Is België een goede leerling? Hoe goed is de zorg voor korsakovpatiënten vandaag georganiseerd? 2. Beschrijven
Nadere informatieEinde aan "roaming-afzetterij": tarieven voor sms-en, bellen en internetten vanuit het buitenland vanaf vandaag een stuk lager dankzij EU-maatregelen
IP/09/1064 Brussel, 1 juli 2009 Einde aan "roaming-afzetterij": tarieven voor sms-en, bellen en internetten vanuit het buitenland vanaf vandaag een stuk lager dankzij EU-maatregelen Met ingang van vandaag
Nadere informatieRegionale voedselproductie en duurzaamheid. Jasper Scholten 24 september 2013
Regionale voedselproductie en duurzaamheid Jasper Scholten 24 september 2013 Methodology and tools Sustainability performance LCA Sustainable nutrition Quiz Vraag 1: Heeft een aardbei die in de supermarkt
Nadere informatieECONOMIE IN TIJDEN VAN MONETAIR EXPANSIEVE POLITIEK
ECONOMIE IN TIJDEN VAN MONETAIR EXPANSIEVE POLITIEK Geert Gielens, Ph.D. hoofdeconoom 19 mei 2015 Agenda Het verschil met vorig jaar De euro zone De VS De ECB & haar beleid Besluit 2 Het verschil met vorig
Nadere informatieMalthus (1766 1834) Kan landbouw de wereld blijven redden? Het ongelijk van Malthus. An essay on the principle of population 25/11/2013
Kan landbouw de wereld blijven redden? Malthus (1766 1834) Piet VANTHEMSCHE Voorzitter Boerenbond KULeuven Universiteit 3 e Leeftijd 03-12-2013 An essay on the principle of population Het ongelijk van
Nadere informatieDe Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG. Datum 19 februari 2019 Betreft Kamervragen. Geachte voorzitter,
> Retouradres Postbus 20350 2500 EJ Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Bezoekadres: Parnassusplein 5 2511 VX Den Haag T 070 340 79 11 F 070 340
Nadere informatieWaar voor je geld 2014
Voka studie Waar voor je geld 2014 Stijn Decock Hoofdeconoom Voka, Vlaams Netwerk van Ondernemingen 47 indicatoren Micro-economische indicatoren: #dagen nodig om onderneming te starten, #start-up procedures,
Nadere informatieFACTSHEET BRAZIL EXPORT 2014
FACTSHEET BRAZIL EXPORT Fruit&VegetableFacts; JanKeesBoon; +31654687684; fruitvegfacts@gmail.com Brazilië: In minder verse groenten en fruit uitgevoerd Nederland veruit de belangrijkste afnemer De Braziliaanse
Nadere informatieToerisme in cijfers Tourism in figures 2013. 03 aantal overnachtingen naar verblijfsmotief 2013 number of overnight stays by motive of stay 2013
Toerisme in cijfers Tourism in figures 2013 XL 03 aantal overnachtingen naar verblijfsmotief 2013 number of overnight stays by motive of stay 2013 Ju i 2014 2 AANTAL OVERNACHTINGEN NAAR VERBLIJFSMOTIEF,
Nadere informatieGrote opgaven voor een duurzame economie: welke oplossing heb jij?
Grote opgaven voor een duurzame economie: welke oplossing heb jij? Een challenge voor studenten (v)mbo, hbo en wo Challenge? Onze maatschappij staat voor een grote uitdaging rondom klimaat, energie, duurzaamheid
Nadere informatieNORBERT RAUCH RAUCH LANDMASCHINENFABRIK GMBH
NORBERT RAUCH RAUCH LANDMASCHINENFABRIK GMBH De rol van minerale en organische meststoffen in de komende 10 jaar vanuit het oogpunt van de kunstmeststrooier fabrikant 2 Norbert Rauch 20151208 Grond om
Nadere informatieTransformatie landbouw en omgevingskwaliteit
Transformatie landbouw en omgevingskwaliteit Jan Willem Erisman PCL discussiebijeenkomst Maatschappelijke opgaven en Omgevingskwaliteit, Utrecht, 6 juni2018 Louis Bolk Instituut (sinds 1976) www.louisbolk.org
Nadere informatieInfographic: bellen vanuit Nederland naar Nederland + Top 10 handelspartners (FLEX) INTERN. 0 ct
Infographic: bellen vanuit Nederland naar Nederland + Top 10 handelspartners (FLEX) INTERN 1 NL DE BE UK FR CN USA SE ES PT BR Abonnementskosten FirmTel MOBILE Per maand 5.00 Firmtel SENS Per maand 14.75
Nadere informatieperspresentatie Bridging the Gap Randstad Holding nv SEO Economic Research
perspresentatie Bridging the Gap Randstad Holding nv SEO Economic Research 15 juni 2010 perspresentatie Bridging the Gap welkom Annemarie Muntz, director Group Public Affairs Randstad Holding toelichting
Nadere informatieHandels- en investeringscijfers Zuid-Afrika-Nederland 1
Handels- en investeringscijfers Zuid-Afrika-Nederland 1 Tabel 2A: Voornaamste exportpartners Zuid-Afrika (bedragen x 1.000 euro) Importers Exported value in 2014 Exported value in 2015 Exported value in
Nadere informatieDraagvlak bij burgers voor duurzaamheid. Corjan Brink, Theo Aalbers, Kees Vringer
Draagvlak bij burgers voor duurzaamheid Corjan Brink, Theo Aalbers, Kees Vringer Samenvatting Burgers verwachten dat de overheid het voortouw neemt bij het aanpakken van duurzaamheidsproblemen. In deze
Nadere informatieBezoekeffecten en nestbescherming bij weidevogels. Paul Goedhart Wolf Teunissen Hans Schekkerman Maja Roodbergen
Bezoekeffecten en nestbescherming bij weidevogels Paul Goedhart Wolf Teunissen Hans Schekkerman Maja Roodbergen Aantalveranderingen 200 180 160 140 Index 120 100 80 60 40 20 1960 1970 1980 1990 2000 2010
Nadere informatieBESCHEIDEN ROL NEDERLAND IN WERELDMARKT WALNOTEN
FACTSHEET WALNOTEN Fruit&VegetableFacts; JanKeesBoon; +31654687684; fruitvegfacts@gmail.com BESCHEIDEN ROL NEDERLAND IN WERELDMARKT WALNOTEN Wereldhandel in noten: 20 miljard euro waarvan 2 miljard walnoten.
Nadere informatieDe Belgische farmaceutische industrie in een internationale context
As % of total European pharmaceutical industry De Belgische farmaceutische industrie in een internationale context Terwijl België slechts 2,6 % vertegenwoordigt van het Europees BBP, heeft de farmaceutische
Nadere informatieFACTSHEET PLUMS SHORT VERSION
FACTSHEET PLUMS SHORT VERSION Fruit & Vegetable Facts; Jan Kees Boon; +31654687684; fruitvegfacts@gmail.com WERELDHANDEL IN PRUIMEN GROIET MAAR IN 2014 EVEN(?) NIET - Jaarlijks wordt er 700 miljoen ton
Nadere informatiekrachten achter Een krachtenanalyse van productie, consumptie en duurzaamheid wereldwijd Carin Rougoor Emiel Elferink (CLM)
Carin Rougoor Emiel Elferink (CLM) De drijvende krachten achter het eiwit m.m.v. Martijn Jonker Jonathan Malmberg Jeroen van der Laan (Ecorys) Een krachtenanalyse van productie, consumptie en duurzaamheid
Nadere informatieGezondheid & Voeding
Biologische producten en duurzame keurmerken Wij kochten in 2014 voor iets meer dan 1 miljard euro aan biologische producten. Dat is een groei van 6% ten opzichte van 2013. We worden steeds bewuster en
Nadere informatieEDITIE 7 DE TOEKOMST VAN VLEES. De toekomst van vlees - Archief. http://www.vakbladvoedingsindustrie.nl/archief/automatisering-2015/de-toekomst-va...
Page 1 of 5 Nº EDITIE 7 MAAND 10 2015 Door: Theo Verkleij - TNO DE TOEKOMST VAN VLEES Page 2 of 5 Jaarlijks is er het International Congress of Meat Science and Technology : een wereldcongres waar zo n
Nadere informatieAardbeien voor Nederland groeiproduct, maar in 2013 even niet
FACTSHEET AARDBEIEN Fruit&VegetableFacts; JanKeesBoon; +31654687684; fruitvegfacts@gmail.com Aardbeien voor Nederland groeiproduct, maar in 2013 even niet Aan de groei van de Nederlandse aardbeien productie
Nadere informatieIChO26 landenklassement Oslo Noorwegen 1994
IChO26 landenklassement Oslo Noorwegen 1994 1 P.R. of China 317,601 2 United Kingdom 313,998 3 U.S. of America 303,541 4 Austria 300,036 5 Singapore 299,143 6 Korea 294,383 7 Chinese Taipei 292,39 8 Czech
Nadere informatieDe Brug naar Groei. Harry Brouwer, Chairman Unilever Nederland B.V. EFMI Najaarscongres, 15 november 2005
De Brug naar Groei Harry Brouwer, Chairman Unilever Nederland B.V. EFMI Najaarscongres, 15 november 2005 VRAAG: Hoe krijgen we de groei in supermarktland terug? Wat er aan vooraf ging... Fundament voor
Nadere informatieWelke richting volg je? In welke mate ga je akkoord met volgende stellingen?
Groepsnummer: Nummer respondent: Beste leerling, Hieronder vind je een aantal vragen. Lees de opdrachten aandachtig en probeer zo nauwkeurig mogelijk te antwoorden. Laat geen vragen open. Als je iets niet
Nadere informatieRapport: duurzaamheid van de Vlaams-Brabantse land- en tuinbouw
Rapport: duurzaamheid van de Vlaams-Brabantse land- en tuinbouw Economische, ecologische en sociale indicatoren Ine Vervaeke en Jona Lambrechts Inleiding Aanleiding: 20 jaar Vlaams-Brabant Duurzaamheid:
Nadere informatieMobiliteit: Egbert Jongen CPB*
Mobiliteit: Wat economen willen (en weten) Egbert Jongen CPB* *Deze presentatie is op persoonlijke titel Overzicht presentatie Wat economen weten Wat economen willen Het Oostenrijkse systeem Wat economen
Nadere informatieMinder dierlijke producten, meer verantwoord. EVA vzw St.-Pietersnieuwstraat 130, 9000 Gent info@vegetarisme.be 09/329.68.51 - www.vegetarisme.
Minder dierlijke producten, meer verantwoord EVA vzw St.-Pietersnieuwstraat 130, 9000 Gent info@vegetarisme.be 09/329.68.51 - www.vegetarisme.be Inhoud Even over EVA Het globale plaatje De milieucrisis
Nadere informatieEven voorstellen! Anne-Corine Vlaardingerbroek Manager MVO
Welkom Even voorstellen! Anne-Corine Vlaardingerbroek Manager MVO Inhoudsopgave 1. Jumbo Supermarkten 2. Duurzaam ondernemen bij Jumbo 3. Marktontwikkelingen dierlijke keten 4. Jumbo en de dierlijke keten
Nadere informatieHoe economie, ecologie en ethisch verantwoord werken hand in hand gaan
Hoe economie, ecologie en ethisch verantwoord werken hand in hand gaan 4 de Vlaamse afval en materialencongres Brugge, 6 april 2011 Xavier Gellynck & Ray Jacobsen Universiteit Gent pag. 1 Overzicht 1.
Nadere informatieRoelof Joosten Duurzame waardecreatie gedreven door een company purpose als baken en bron van inspiratie
Roelof Joosten Duurzame waardecreatie gedreven door een company purpose als baken en bron van inspiratie Centrale vraagstellingen: 1. Hoe kijkt een internationale zuivelonderneming als FrieslandCampina
Nadere informatieHoog tijd voor een écht duurzame landbouw
nnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnn... Hoog tijd voor een écht duurzame landbouw een visie over de hervormingen in de landbouw Oktober 2013 nnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnn... Inleiding Landbouwbeleid heeft grote invloed op
Nadere informatie