Stappen voor de Aanpak van je Verslaving

Transcriptie

1 Stappen voor de Aanpak van je Verslaving Inleiding Een verslaving is een hardnekkig, vaak ingewikkeld probleem. Dat maakt het niet eenvoudig het aan te pakken, maar dat het noodzakelijk is er iets aan te doen weet een ieder die er mee worstelt wel voor zichzelf. Eén van de lastigste punten hierbij is misschien wel: hoe? Waar begin ik, behalve stoppen met gebruiken? Want laat het duidelijk zijn: alleen stoppen is niet genoeg! In dit stuk vind je een aantal belangrijke stappen voor de aanpak van je verslaving. 1. Kennis opdoen Kennis is macht is een bekende uitdrukking die zeker ook hier opgaat. Hoe kun je tenslotte een probleem aanpakken als je niet alle noodzakelijke kennis erover hebt? Vul je rugzak met kennis over het probleem en je zal minder snel voor verrassingen komen te staan. De kennis die we nodig hebben delen we als volgt in. 1.1 Kennis over verslaving Wat is dat nou eigenlijk, verslaving? Grofweg zal je er vast wel een antwoord op kunnen verzinnen. Je hebt tenslotte je eigen ervaringen. Om je probleem aan te pakken is het van belang zo veel mogelijk kennis te verzamelen over wat een verslaving is. Zaken als hoe een verslaving kan ontstaan, hoe het zijn eigen leven gaat leiden, wat controleverlies is en wat terugval is zijn van belang. Maar ook bijvoorbeeld weten wat middelengebruik voor invloed heeft op je hersenen en lichaam, en wat het Pavlov-effect is en wat voor rol het kan spelen bij het krijgen van trek, kunnen je helpen je verslaving onder controle te krijgen. 1.2 Kennis over jezelf Naast zoveel mogelijk kennis opdoen omtrent verslaving is het van groot belang om zoveel mogelijk zelfkennis te hebben. Welke situaties, voorwerpen, personen kunnen bijvoorbeeld van invloed op je zijn m.b.t. gebruik? Welke gedachten en gevoelens kunnen je gedrag beïnvloeden? Wat zijn je valkuilen en wat is je kracht? Kan je kracht ook een valkuil worden? Heb je bepaalde ingesleten denkpatronen die je negatief kunnen beïnvloeden? Maar ook: ben je er gevoelig voor om ergens verslaafd aan te raken? Ook al deze kennis kan je helpen je verslaving onder controle te krijgen en eventueel helpen voorkomen dat je stopt met het ene middel en vervolgens verslaafd raakt aan het andere. Stappen voor de Aanpak van je Verslaving 2014 Paul Tetteroo versie 1.0 ( ) 1

2 2. Acceptatie van het probleem Als je je verdiept in de kennis die men tegenwoordig heeft over verslaving, zal je ontdekken dat verslaving steeds vaker wordt gezien als een chronische aandoening. M.a.w.: een verslaving gaat niet weg. Als je je daar bewust van bent geworden is de volgende stap als vanzelf om tot acceptatie zien te komen. 2.1 acceptatieproces Accepteren van het hebben van een chronische aandoening doe je meestal niet één twee drie. Het is een proces dat je in gaat. Het kost tijd en kan gepaard gaan met verzet en ongeloof. Maar ook gevoelens van verdriet, boosheid, schuld en schaamte gaan vaak opspelen. Het is belangrijk om in te zien dat het allemaal hoort bij het proces van acceptatie. Acceptatie is het er aan toegeven dat jij dit hebt en je bij dat feit neerleggen. Dit betekent uiteraard niet dat je dan net zo goed kan blijven gebruiken! Het betekent dat je uiteindelijk je energie niet langer laat opslurpen door allerlei vervelende negatieve gevoelens, maar dat je haar gaat steken in de aanpak van het probleem: het leren controleren van je verslaving. (Let op: dit is iets heel anders dan controleren van je gebruik! Je kan alleen de baas zijn over een verslaving als je er niet aan toegeeft.) Een krachtig doel dat je jezelf hierbij kunt stellen is dat je wilt dat je verslavende middel niet langer de baas over je is, maar jijzèlf. 2.2 terugval Accepteren van het hebben van een verslaving betekent ook accepteren dat er een mogelijkheid bestaat dat je terugvalt. Dit betekent niet dat je jezelf een vrijbrief geeft te gaan gebruiken zodra je daar, op wat voor manier dan ook, een reden voor ziet of excuus voor kan bedenken. Nee, want uit al je kennis en ervaring weet je dat gebruik leidt tot controleverlies. En controleverlies leidt tot meer gebruik. En dat is niet je doel! Het hele punt is dat, ondanks alle inzet die je hebt om je verslaving aan te pakken, het toch kan voorkomen dat je terugvalt. Zo n terugval kan je verslavende middel weer de baas over je laten worden. Op het moment dat je terugvalt is het van groot belang in te zien dat al je moeite en inspanning niet voor niks is geweest. Terugval is nu juist dàt onderdeel van je ziekte dat je wilt voorkomen, maar niet kunt uitsluiten. 2.3 hulp vragen Bedenk hierbij dat durven toegeven aan iets dat je als een zwakte beschouwt je grootste kracht kan zijn. Vraag zo snel mogelijk hulp als je niet meer zelfstandig kunt stoppen! Een belangrijk aspect van acceptatie is onder ogen zien dat het je niet altijd alleen zal lukken en weten dat dat ook niet erg is. Om dit te bereiken zal je schaamte- en schuldgevoelens van je af moeten zetten. Ook dat hoort bij je acceptatieproces. Stappen voor de Aanpak van je Verslaving 2014 Paul Tetteroo versie 1.0 ( ) 2

3 3. Achtergrondproblematiek aanpakken Een verslaving staat meestal niet op zichzelf. Onafhankelijk van hoe de verslaving is ontstaan kunnen op de achtergrond psychische problemen en/of aandoeningen een rol spelen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan posttraumatische stressstoornis (PTSS) en andere vormen van angststoornissen, problemen met het zelfbeeld, persoonlijkheidsstoornissen, stemmingsstoornissen en ADHD. Deze achtergrondproblematiek kan de verslaving in stand houden als er niets mee wordt gedaan. Het is daarom belangrijk om te weten of dergelijke problematiek bij je speelt, zodat je professionele hulp kan vragen bij de aanpak ervan. Als je weet welke psychische problematiek er bij je speelt, kan ook kennis hierover verzamelen je weer inzicht geven en sterker maken. Voor de aanpak ervan zal je in veel gevallen hulp nodig hebben van een psycholoog en/of psychiater. Een goede aanpak vergt ook hier weer acceptatie van het probleem. 4. Levenswijze aanpassen Gedurende de periode dat je verslaafd bent geraakt en veel hebt gebruikt, heb je meestal ongemerkt je leven aangepast aan je verslaving. Of je leven is zich als het ware zelf gaan aanpassen naar je verslavingsgedrag. Er zijn bepaalde vaste structuren en gewoontes ontstaan waar je verslaving prima in gedijt. Zolang die structuren gelijk blijven is de kans op terugval daarom zeer groot. Je verslaving is als een puzzelstukje dat direct weer op zijn plaats valt als er verder niets is veranderd. Het is daarom zaak om je leven eens goed onder de loep te nemen en waar nodig aan te passen. En wel op zodanige wijze dat je verslaving er nog zo min mogelijk bij past. 4.1 Je leefgewoonten Een eerste aspect waar je naar kan kijken zijn je leefgewoonten. Verslaving leidt er in veel gevallen toe dat je slechter voor jezelf gaat zorgen. Denk met name aan de volgende zaken: Voeding Door een verslaving wordt eten vaak een snelle hap of soms eet je nauwelijks nog. Voeding is de bron van de bouwstoffen in je lichaam. Ongezonde voeding leidt zonder meer tot een slechte lichamelijke conditie en zelfs tot ziekten. Een slechte lichamelijke conditie geeft makkelijker ruimte aan het gebruik van middelen. Bijvoorbeeld cocaïne gebruiken om je even tijdelijk wat op te peppen. Beweging Om je lichamelijk goed te voelen is voldoende beweging van belang. Beweging heeft natuurlijk, net als voeding, grote invloed op je lichamelijke conditie, maar het is bewezen dat beweging ook van invloed is op je psychische gesteldheid. Hier komt nog bij dat de Stappen voor de Aanpak van je Verslaving 2014 Paul Tetteroo versie 1.0 ( ) 3

4 lichamelijke conditie en psychische gesteldheid ook weer onderling van invloed zijn op elkaar. Overigens houdt bewegen niet direct sporten in. Ook een uur per dag wandelen zorgt al voor voldoende lichaamsbeweging. Bewegen gaat trouwens ook goed gepaard met het verkrijgen van voldoende buitenlucht. Door beweging en het krijgen van zonlicht maakt je lichaam vitamine D aan, wat niet alleen belangrijk is voor het opnemen van calcium (belangrijk voor de opbouw en stevigheid van botten en gebit), maar ook van invloed kan zijn op bijvoorbeeld je stemming. Dag-en-nachtritme Middelengebruik heeft vaak langdurig een negatieve invloed gehad op de kwaliteit van je slaap. Daarnaast schopt verslaving je slaappatroon vaak volledig in de war en kan je dag-ennachtritme drastisch verstoord zijn geraakt. Een gezonde nachtrust is, net als eten en drinken, een eerste levensbehoefte. Het is daarom van groot belang om dat te herstellen en aan te houden. Spanningen en stress Spanningen en stress kunnen een aanleiding zijn tot gebruik. Denk aan het wijntje dat gebruikt wordt om even te kunnen ontspannen of uit te blazen na een drukke dag. Jezelf nieuwe leefgewoonten aanleren betekent ook nieuwe manieren leren om om te gaan met spanningen en stress, en daarnaast nieuwe manieren vinden om te kunnen ontspannen. Op de korte termijn kon een middel even wat verlichting brengen, maar als je eenmaal verslaafd bent geraakt zal zo n middel je uiteindelijk opnieuw in de problemen brengen. Het is daarom van wezenlijk belang om te leren ontspannen zonder gebruik van een middel, zelfs als het gaat om een middel waaraan je niet verslaafd bent. Hygiëne Uit de wikipedia: Hygiëne is een verzamelnaam voor alle handelingen en handelingswijzen die ervoor zorgen dat mensen en dieren gezond blijven door ziekteverwekkers uit de buurt te houden. Hygiëne is daarmee een vanzelfsprekend onderdeel van gezonde leefgewoonten. Door verslaving kan de zelfzorg dermate verslechteren dat er van hygiëne geen sprake meer is. Het heeft alles te maken met je directe leefomgeving en jezelf schoonhouden. Je principes en geloofsovertuiging Een onderdeel van je leefgewoonten is de mate waarin je bij je eigen principes, die je er op na houdt, blijft. Verslaving kan je mijlenver bij jezelf vandaan brengen. Deze vorm van zelfverwaarlozing kan enorme gevolgen hebben voor je gevoel van eigenwaarde en psychische gesteldheid. Schuld- en schaamtegevoelens kunnen een grote rol spelen in je persoonlijke proces. Het is daarom belangrijk om in te zien dat verslaving je tot dingen in staat kan stellen die dwars over je eigen principes heen walsen. Stappen voor de Aanpak van je Verslaving 2014 Paul Tetteroo versie 1.0 ( ) 4

5 Een goede zelfzorg betekent ook je eigen principes respecteren. Deze kun je alleen herstellen door weer volgens je eigen principes te gaan leven. Denk aan kernwaardes als eerlijkheid en het respecteren van zowel jezelf als anderen. Onmisbaar hierbij is dat je, hoe cliché dat misschien ook klinkt, van jezelf houdt. Als je niet van jezelf houdt, geef je ook niet om je eigen principes en als je niet om je eigen principes geeft, kun je niet meer van jezelf houden. Een verslaving schept eigenlijk alleen maar de meest gunstige omstandigheden om een hekel te hebben aan jezelf. Mensen met een bepaalde geloofsovertuiging zijn door hun verslaving waarschijnlijk verder van hun geloof af komen te staan. Als je geloof belangrijk voor je is kun je je relatie daarmee weer herstellen door er voldoende aandacht aan te besteden. 4.2 Je daginvulling Hoe zag je dag eruit? Om daar goed inzicht in te krijgen kan je het best eens opschrijven van uur tot uur hoe een hele week eruit zag toen je gebruikte. Op welke momenten was je allemaal bezig met je gebruik? Denk niet alleen aan de tijd die je kwijt was aan gebruiken en onder invloed zijn, maar ook aan de tijd die je kwijt was aan zorgen dat je geld had, plannen wanneer je kon gebruiken, ervoor zorgen dat je voldoende van je middel(en) tot je beschikking had e.d. Als deze tijd wegvalt zul je vaak zien dat er gaten vallen. Als daar niks voor terugkomt kan verveling al snel om de hoek komen kijken. En verveling is voor velen één van de grootste boosdoeners. Het is daarom zeker van belang ervoor te zorgen dat je een goede daginvulling voor jezelf vindt. Voor sommigen is dat direct (weer) betaald werk. Als je nog werk hebt kun je je afvragen of het werk nog bij je past. Zo ja, kan je je gaan richten op de invulling van je vrije tijd. Als je werk niet meer geschikt voor je is, wat om diverse redenen zo kan zijn, kun je je oriënteren op je wensen en de mogelijkheden voor ander werk of omscholing. Anderen hebben misschien (voorlopig nog) geen werk of zijn afgekeurd. Ga dan op zoek naar de mogelijkheden om jezelf een daginvulling te geven. Vrijwilligerswerk wordt bijvoorbeeld niet uitbetaald in geld, maar het kan enorme voldoening opleveren en waardering van anderen. Alleen al door het feit dat je wat doet kan je gevoel van eigenwaarde drastisch verbeteren. Daarnaast kan het bijvoorbeeld ook leuke en/of nuttige contacten opleveren. Ga bij het zoeken naar je bezigheden er niet vanuit dat je direct vindt wat je leuk vindt of wat bij je past. Feit is dat als je wat doet je je kansen vergroot iets te vinden dat beter bij je past. Je komt in contact met mensen, hoort dingen en ervaart dingen. Door deel uit te maken van het systeem wordt het ook makkelijker je weg daarin te vinden. Wachten tot je iets tegenkomt dat echt 100% bij je past voor je tot actie overgaat kan je in een dusdanig dal terecht laten komen dat een terugval slechts een kwestie van tijd wordt. Stappen voor de Aanpak van je Verslaving 2014 Paul Tetteroo versie 1.0 ( ) 5

6 4.3 Je sociale omgeving Met sociale omgeving wordt de sociale context waarin we leven bedoeld. Het heeft alles te maken met de sociale groepen waartoe we behoren, de buurt waarin we wonen, onze werkomgeving, enzovoort. woonomgeving In wat voor buurt woon je? Is deze buurt van invloed op je verslavingsgedrag? Als je van mening bent dat je buurt een negatieve invloed op je heeft kun je serieus overwegen te verhuizen naar een betere buurt of andere plaats. Dit is niet altijd makkelijk, maar in sommige gevallen kan het noodzakelijk zijn om los te komen van je oude leven. Behalve de buurt waarin je woont kan ook je woning van invloed op je zijn. Als je jarenlang in je woning hebt gebruikt kan je woning sterke associaties met je gebruik oproepen. Je kan daarin al verandering aanbrengen door kleine dingen aan te passen. Misschien een bepaalde stoel of tafel vervangen of de indeling in je huiskamer omgooien. Eventuele voorwerpen die sterke associaties met je gebruik opwekken kun je wegdoen. Was je huiskamer voornamelijk donker? Zorg dan nu bijvoorbeeld voor meer (dag)licht. Hoe veilig ben je in je eigen woning? Als je je ergens veilig zou moeten voelen is dat wel in je eigen woning. Een manier om jezelf in bescherming te nemen is bepaalde huisregels instellen. Bijvoorbeeld: mijn woning blijft vrij van middelen; mensen onder invloed komen niet binnen. Sociale contacten Gedurende de tijd dat je gebruikt hebt, heeft er vaak een verschuiving plaatsgevonden in je sociale leven. Contacten met (eventuele) partner en familie zijn in veel gevallen verslechterd of zelfs helemaal verbroken. Als je je sociale leven kritisch bekijkt is de kans groot dat je ziet dat het voor het grootste deel bestaat uit zogenaamde gebruikerscontacten. Mogelijk ben je in een isolement geraakt en zijn je contacten zeer beperkt. Op dit punt kun je je allereerst gaan afvragen wat je nu eigenlijk zou willen. Als je de relaties met je partner, familie en vrienden wilt verbeteren of herstellen is het belangrijk open en eerlijk te (kunnen) zijn over je verslaving. Als zij op de hoogte zijn van je ziektebeeld, dus meer kennis hebben over verslaving, kunnen ze het gedrag dat je hebt vertoond meestal beter begrijpen. Daarnaast is het belangrijk in te zien dat het stoppen met je gebruik van invloed is op de rollenpatronen onderling. De mensen om je heen zijn zich namelijk gaan aanpassen aan jouw gedrag. Als je stopt met gebruiken zal je gedrag veranderen en daarmee zullen ook de rollen onderling veranderen. Je wilt niet langer behandeld worden als die verslaafde persoon, maar voor je partner bijvoorbeeld is dat inmiddels een ingesleten patroon. Door dit te benoemen en bespreekbaar te maken kun je er met elkaar aan werken de oude ingesleten rollenpatronen aan te passen naar de nieuwe situatie. Mogelijk hebben bepaalde personen hun vertrouwen in je verloren. Vertrouwen herstellen kost veel tijd. Ook hierbij spelen openheid, eerlijkheid en kennis over verslaving een Stappen voor de Aanpak van je Verslaving 2014 Paul Tetteroo versie 1.0 ( ) 6

7 belangrijke rol. Maak ook dit bespreekbaar. Wees je ervan bewust dat dit een langdurig proces kan zijn. Nu je je leven wil gaan inrichten zonder gebruik, zullen bepaalde vrienden die daar mee in verband staan er niet meer in passen. Sommige mensen zijn waarschijnlijk eerder gebruikerscontacten dan vrienden. Voegen deze mensen nog wat toe aan je leven nu je niet meer gebruikt? Het ligt voor de hand dat de richting die je nu inslaat met je leven tot gevolg heeft dat je bepaalde contacten beter kan verbreken. Het laatste punt hier betreft bepaalde plaatsen die je altijd hebt bezocht (bijv. het café). Hoe staan deze plaatsen in relatie tot je gebruik? Wat voor functie hebben ze nu je niet meer gebruikt? Is het wel veilig voor je om erheen te gaan als je niet meer wil gebruiken? Het is aan jezelf om te beslissen of het bezoeken van zo n plaats nog in je leven past nu je dat drastisch aan het veranderen bent. Financiële toestand Verslaving leidt er in veel gevallen toe dat je inkomen erg laag wordt (bijv. een uitkering) en je uitgaven hoog worden (bijv. doordat al je geld naar middelen gaat). Daarnaast kunnen ook door verwaarlozing betalingsachterstanden ontstaan. Het gevolg is meestal flinke schulden. Om je financiële toestand te verbeteren is het van belang om inzicht te krijgen in al je inkomsten en uitgaven. Daarnaast zul je je schulden in kaart moeten brengen. Als je je schulden niet meer zelf kan afbetalen kan je in de meeste gevallen gebruik maken van schuldhulpverlening. Maatschappelijk werk kan je ondersteunen bij het aanpakken van je financiële toestand. Justitie Verslaving leidt in veel gevallen tot een strafblad. Dit gaat van openbare dronkenschap tot inbraken. Je krijgt dan te maken met justitie. Om schoon schip te maken is het het best om alle justitiële zaken zo snel mogelijk af te ronden: boetes betalen, taakstraffen doen etc. Als je aan je verplichtingen hebt voldaan kun je dit tenminste achter je laten. Nawoord Het is bijna onmogelijk om een stuk als dit helemaal compleet te krijgen en dat hoeft ook niet. Het belangrijkste is dat een flink aantal punten die van belang zijn bij het aanpakken van een verslaving op een rijtje zijn gezet. Zo heb je een overzicht van zaken die anders als een chaos door je hoofd kunnen spoken. Dit stuk is ook goed te gebruiken als een naslagwerk om voor jezelf te kijken op welke punten er nog werk aan de winkel is. Hier kun je dan persoonlijke doelen voor jezelf uit formuleren waar je vervolgens weer stap voor stap aan kan gaan werken. Stappen voor de Aanpak van je Verslaving 2014 Paul Tetteroo versie 1.0 ( ) 7