Verslavingsbeleid Katwijk

Transcriptie

1 1 Verslavingsbeleid Katwijk Tekst inleiding wethouder W.J. van Duijn Symposium Lokaal alcoholbeleid = water naar de zee dragen? Katwijk, 7 februari 2008 Een verslavingsbeleid van ; voor de snelle rekenaars: dat is 15 jaar. Een bijzonder aantal jaren, dat terecht aanleiding geeft om er even bij stil te staan. Een jubileum. Begonnen als Platform Verslavingszorg Katwijk is het inmiddels omgedoopte Platform Kocon al drie lustrums bezig met activiteiten tegen verslaving. Nog steeds vol bewogenheid en uiterst gemotiveerd actief. Nog steeds actief; ja, eigenlijk: helaas wel. Want eigenlijk zijn felicitaties helemaal niet op zijn plaats. Je zou immers willen dat het gemeenschapsbrede werk van dit Platform niet meer nodig zou zijn. Je zou willen dat door voorlichting, bewustwording, preventieactiviteiten, coördinatie van zorgaanbod, creatieve ideeën en gedachten over goede handhaving, er geen verslaafde medemensen, geen mensen met problemen meer zouden zijn. Eigenlijk zou je willen dat je jezelf overbodig had gemaakt. De realiteit is echter weerbarstiger. Het gebruik van verslavende middelen is een wereldwijd probleem. Dus ook in Katwijk zullen wij tegen deze problematiek blijven oplopen. Ook in Katwijk lijkt het soms op alcohol naar de Noordzee dragen te zijn, zonder dat de bedding van de alcoholrivier opdroogt. Nee, felicitáties zijn niet echt gepast. Maar wél oprechte waardering voor de blijvende en tomeloze inzet van vele vrijwilligers en professionals. Zij gaan onverdroten door in het besef dat dit thema een voortdurende inzet zal blijven vragen. Want het blijft van onschatbare waarde Om die ene verslaafde weer toekomstperspectief te kunnen bieden; Om die ene jongere, die al te uitbundig experimenteert, te wijzen op de gevaren die zijn toekomst kunnen bedreigen; Om ouders met hun neus te drukken op hun eigen verantwoordelijkheid van gebruik van verslavende middelen; Om ons allen bewust te maken van onze voorbeeldfunctie voor jongeren; zij zijn immers de toekomst. Vijftien jaar lang zijn veel mensen daar bewogen, bevlogen en gemotiveerd mee doorgegaan. Daar mogen wij in Katwijk dankbaar voor zijn. En met deze waardering en dankbaarheid voor de geleverde inzet, staan we dan vandaag ook terecht en heel graag stil bij dit moment van jubileum. Ik zou u willen vragen die vele vrijwilligers en professionals te (ver)eren met een luid applaus. [applaus] [1 e plaatje PPP]

2 2 Verslavingsbeleid Katwijk Verslavingsbeleid is eigenlijk een prikkelende benaming. Dan doemt er bij mij het beeld op van een slaaf. Het beeld van een slaaf is immers dan al gauw stereotiep getekend: een vermoeide man, die zich met een rammelende ketting geketend voortsleept. Onvrij in zijn gaan en staan, beheerst en beheerd door zijn heer. Stil hunkerend om zich te kunnen ontketenen en vrij te zijn. Gelukkig is een dergelijke verschijningsvorm van slavernij in de Westerse wereld uit (het straat)beeld verdwenen. Toch wordt er anno 2008 in heel Nederland uitgebreid en intensief over (lokaal) verslavingsbeleid gesproken. Er is een modernere versie van slavernij: mensen onvrij in hun gaan en staan, beheerst en beheerd door alcohol, drugs, roken, seks, gokken, medicijnen etc. Zo zijn er bijvoorbeeld jongeren, die na een week hard werken, in het weekend helemaal los gaan. Ze ontketenen zich in losbandig gedrag op straat, in de kroeg of zuipketen. Alcohol is het smeermiddel dat dit gedrag losmaakt. Maar in het helemaal los gaan met behulp van alcohol schuilt tegelijkertijd het gevaar dat zij er aan vast komen te zitten. Dat ze beheerst en beheerd gaan worden door dit geestrijke vocht en verslaafd geketend raken aan de fles. Is dat dan niet de paradox van een geketende ontketening? Het gezicht van verslaving Meestal gaat er aan beleid en betrokkenheid een schokkende ervaring vooraf. Dat geldt ook voor verslavingsbeleid. Menigeen die gemotiveerd bezig is met verslavingsbeleid, zal dat herkennen, ook in deze zaal. Namelijk, dat je eens met wijd open ogen gestaard hebt in het gezicht van de verslaving. Voor mij was dat in de tijd dat ik co-assistent gynaecologie was in het Westeindeziekenhuis in Den Haag. Het gezicht van de verslaving keek mij aan met holle ogen en ingevallen wangen. Het was een jonge vrouw, die er aanmerkelijk ouder uitzag dan haar biologische leeftijd. Matte ogen en dof haar, een ingevallen gezicht en een uitgemergeld lijf met verlepte borsten. Ergens, vaag en ver weg, zag ik door deze afbraak heen nog iets van de jonge vrouw, die het eens geweest was. Verlegen beantwoordde ze mijn vragende blik: Ik heb in het leven gezeten. Groentje als ik was, kende ik de uitdrukking niet, maar ik was gis genoeg om wel meteen te begrijpen wat ze bedoelde. Als prostituee werd ze opgejaagd en voortgejakkerd door haar terugkerende behoefte aan heroïne. Ze zuchtte: Tja, verkeerde vrienden, hè... Dit is voor mij het gezicht van verslaving. En ik denk dat er hier mensen zijn die allemaal wel hun eigen gezicht van verslaving kennen. Al die verschillende gezichten kennen allemaal dat onvrij zijn door middelengebruik. Een afhankelijkheid die kan leiden tot een diepe neergang van het lichaam en het leven. De confrontatie hiermee roept dan ook op tot actie. En voor een bestuurder, een college en een gemeenteraad betekent dit dat er beleid gemaakt moet worden!

3 3 Lokaal verslavingsbeleid in ontwikkeling Begin jaren negentig werd Katwijk geconfronteerd met een groep jonge heroïnegebruikers. Tot die tijd was drugsgebruik en verslaving niet echt in beeld. Wellicht werd het ontkend en door schaamte van de naasten ook naar buiten toe afgedekt. Onderkenning van het middelengebruik onder jongeren kwam op gang nadat informatie naar buiten kwam over een groep jongeren, die al experimenterend met verdovende middelen verslaafd was geraakt aan heroïne. Er ontstonden gezondheidsproblemen voor de gebruikers, overlast voor de omgeving en drugsgerelateerde criminaliteit. Waarschijnlijk mede door de striktere moraal van de overwegend kerkelijk meelevende gemeenschap in Katwijk werd dit middelengebruik - ten opzichte van vele andere gemeenten - redelijk vroeg onderkend als afwijkend van de norm en als ongewenst. Het werd vervolgens voortvarend opgepakt, waarbij zorg voor de drugsgebruiker voorop ging. Zorg ging daarbij bewust vóór overlastbestrijding. De gemeente riep burgers op initiatieven te nemen om samen met instanties lokaal verslavingsbeleid te ontwikkelen. Dat leidde in 1992 tot de oprichting van het Platform Verslavingszorg Katwijk, waaraan diverse partijen meededen, zoals gemeente, politie, GGD, ouders van drugsgebruikers en welzijnswerkers. Dit onder voorzitterschap van een bevlogen huisarts, Hans Moolenburgh. Drie jaar later worden ook de kerken actief betrokken bij het platform (o.a. door deelname van de lokale christelijke verslavingsorganisatie De Brug), zodat alle kleuren van de Katwijkse samenleving vertegenwoordigd waren, die raadsbrede steun genoot. Ik heb toen weleens gezegd dat christelijke barmhartigheid en sociale bewogenheid hierbij hand in hand gingen. [2 e plaatje] Ook de verslavingsorganisatie Parnassia sluit zich later hierbij aan. Opmerkelijk was alleen dat er toen een breed draagvlak was om de drugs aan te pakken. Er waren maar twee raadsleden in de hele raad, Margriet Rous (GL) en ik zelf, die overigens blij met de aanpak van het drugsprobleem - tegelijkertijd wezen op het alcoholprobleem. Dát was veel groter en ernstiger. Margriet als jongerenwerkster en ik als arts zagen immers in de praktijk hoe destructiefingrijpend alcohol kon zijn. Verbaasde, niet begrijpende blikken waren ons deel. Alcohol en roken waren immers breed geaccepteerd, zeker in een visserscultuur die Katwijk van oudsher kende. Onze opmerkingen leverde weerstand op. Want ja praten over alcoholgebruik, dat komt toch wel heel erg dichtbij Een drugsprobleem bij jongeren, want dat was toch de overheersende beeldvorming, ja, dat moest natuurlijk aangepakt worden. Maar alcohol een groter probleem? Mijn opmerking dat alcohol eigenlijk een harddrug was, werd dan ook hoofdschuddend aangehoord Inmiddels is het tij gekeerd. Gemeente Katwijk heeft toch initiatief genomen om een lokaal alcoholmatigingsbeleid te starten. Bevoorrecht met een goed functionerend Platform Verslavingszorg, werd dit Platform gevraagd om hierin het voortouw te nemen. Er werden denktanks opgezet, er werd over alcoholbeheer gesproken en bestaande regelgeving werd op een rij gezet. Vertegenwoordigers van kerken, verenigingen, horeca, bedrijven, onderwijs,

4 4 gemeenteraad, politie, jongeren en organisaties in de verslavingszorg en hulpverlening, kortom uit de volle breedte van de Katwijkse samenleving, hadden hierin een substantiële inbreng. Eind 2002 werd het Alcoholplan (activiteitenplan ) aan de gemeente overhandigd. Een ding is duidelijk: het alcoholprobleem is zeer complex. Het vraagt een lange adem en een goed maatschappelijk draagvlak. Maar in Katwijk gaan we ervoor! Een integrale aanpak: preventie, zorg en maatschappelijk herstel Gemeente en Platform werken samen aan het lokaal verslavingsbeleid. De gemeente stelt het beleidskader vast en subsidieert. Het Platform coördineert de diverse activiteiten van de partners en fungeert als denktank voor nieuwe initiatieven. Nadrukkelijk geeft de gemeente het Platform experimenteerruimte voor nieuwe ideeën, daarmee bewust accepterend, dat niet alles succesvol zal zijn. Wij zijn bereid om een pioniersrol op ons te nemen! In 1995 werd de nota Drugsproblematiek Katwijk: op weg naar een integrale aanpak vastgesteld. Doelstellingen waren: voorkomen van drugsgebruik en ontmoedigen van drugsgebruik bij beginnende/potentiële gebruikers; terugdringen van overlast en criminaliteit als gevolg van handel in en gebruik van drugs; scheppen van een menswaardig bestaan voor verslaafden en doorbreken van verslavingsgedrag. Dit werd vertaald in een drieslag van preventie, zorg en maatschappelijk herstel. Nog steeds vormt dit de grondslag van het beleid. Wel is het zo, dat de afgelopen jaren aspecten van handhaving nadrukkelijker de aandacht kregen. Zorg en handhaving dienen hand in hand met elkaar te gaan. Juist de acties rondom handhaving krijgen tegenwoordig terecht grote aandacht. Life-style met gezondheidsrisico s en openbare overlast Wat is nu onze visie hierop vanuit het perspectief van de volksgezondheid? Ik belicht kort twee invalshoeken; die van het individu, en die van de samenleving. Uitgaan ( stappen ) en overmatig alcohol- en drugsgebruik gaan in de praktijk regelmatig hand in hand. Bij grote groepen jongeren is deze combinatie niet vreemd. Ze gaan gewoon naar de kroeg, gieten heel wat pilsjes achterover, staan te dampen in de blauwe sigarettenrook en delen hun jointje. Of ze gaan graag uit hun dak op het oerritme van de house-beat, volgegoten met alcohol en opgefokt door XTC. Regelmatig agressief tijdens het uitgaan en soms met excessen van zinloos geweld. Het is een verschijnsel dat al langere tijd bestaat, maar waarvan de mate van ernst toeneemt. Jongeren drinken te vroeg, te vaak, te veel. Een life-style die wetenschappelijk aantoonbaar slecht is voor de gezondheid. Dat zullen we vandaag gaan horen.

5 5 Op jonge leeftijd zijn de hersenen veel kwetsbaarder voor alcohol. Tieners die een aantal jaren overmatig alcohol gebruiken kunnen leer- en geheugenproblemen krijgen, met als gevolg slechtere prestaties op school. Omdat deze hersenen nog in ontwikkeling zijn, is de kans op blijvende schade groot. Beginnen met het alcohol op de leeftijd van 16- geeft ook meer kans op verslaving en gebruik van tabak en andere drugs. Uit onderzoek blijkt bijvoorbeeld dat 40% van de jongeren die op 13-jarige leeftijd beginnen op latere leeftijd (een periode) alcoholverslaafd zijn. De lange termijn effecten van vroeg beginnen met alcoholgebruik zijn: schade aan lever, maag, darmen en hersenen, aantasting van het zenuwstelsel en het ontstaan van bepaalde vormen van kanker. De leeftijd waarop de ziekte van Korsakoff (geheugendefecten, desoriëntatie en de gaten in het geheugen opvullen met fantasieën, ontstaan door alcoholmisbruik) ontstaat wordt ook steeds jonger. In toenemende mate worden we geconfronteerd met de korte termijn effecten van alcohol: Black-outs. De jongere kan zich niets meer herinneren van wat er gebeurd is tijdens te veel drinken in één keer Alcoholvergiftiging, jongere raakt bewusteloos bij overmatig gebruik in één keer, dat zelfs fataal kan aflopen Een toename van verkeersongevallen onder invloed van alcohol meer seksuele losbandigheid. Drinkende jongeren zijn vaker seksueel actief dan niet drinkende jongeren, vanwege ontremming en een verlaagde inschatting van risico s. Onveilige seks en ook de kans op verkrachting neemt toe. Er is meer sprake van vandalisme. Naast een individueel probleem, is er dus - in het hele land- ook een breed maatschappelijk probleem.. Als je ziet dat alcohol- en drugsgebruik zulke schadelijke gevolgen hebben, dan is lokale inzet van groot belang. Je kunt immers maatwerk leveren. Je zit dicht op de problematiek en kunt organisaties in hun acties gecoördineerd laten werken, passend bij de couleur locale van de gemeenschap. Veel gemeenten onderkennen dat ook en willen een actief lokaal verslavingsbeleid inzetten. Uit vragen uit het land begrijpen wij dat er met grote interesse gekeken wordt naar de Katwijkse aanpak, met het Platform als belangrijk onderdeel in het beleid. En die informatie geven wij ook graag. Expertise en ervaringen moet je delen om het probleem steeds beter aan te kunnen te pakken. Maar als gemeenten kunnen we het niet alleen. Ook de landelijke overheid heeft hier een onmisbare rol De landelijke wetgeving zou bijvoorbeeld het lokale beleid moeten ondersteunen. Een bekend punt vanuit gemeente Katwijk is het ophogen van de leeftijd waarop alcohol verkocht mag worden van 16 naar 18 jaar. Als ik hier overigens vanuit volksgezondheidsoptiek naar kijk, ben ik eigenlijk zelfs voorstander van het ophogen van de leeftijd waarop sterke drank gedronken mag worden naar 21 jaar. Helaas is deze daadkracht bij de landelijke overheid niet te vinden. Waarschijnlijk worden ze hevig bewerkt door de alcohollobbyisten en zitten ze nog te veel verstrikt in de vrijheid-blijheid-moraal. Visie op de toekomst

6 6 Als gemeente zijn we bezig met een monitor om de effecten van ons beleid meer inzichtelijk te maken. De resultaten hiervan zullen meegenomen worden in het actualiseren van het verslavingsbeleid. Een voorzichtige conclusie kan wel getrokken worden. En dan wil ik u even meenemen naar een van de taken van de overheid. [3 e plaatje] In oude stukken staat al beschreven dat de overheden er zijn, zodat de wereld geregeerd wordt door wetten en politiën (verordeningen), opdat de ongebondenheid der mensen bedwongen worde en het alles met goede ordinantie onder de mensen toega. Daarom heeft de overheid het zwaard in handen tot straf der bozen en bescherming der vromen, zodat wij een gerust en stil leven leiden. De zwaardmacht van de overheid staat voor handhaving en bescherming, waarbij vaak ook gesproken wordt over de rol van de overheid om een schild der zwakken te zijn. En die twee beelden van zwaard en schild passen heel goed in de visie op de toekomst. [4 e plaatje] Waar we in het verleden de nadruk legden op vooral het schild, de zorg, met daarin bewustwording, preventie en gedragsverandering, zal nu ook de handhaving veel nadrukkelijker een rol moeten spelen. Als gemeente Katwijk hebben wij daar de laatste jaren al op ingezet. Wél moeten we tussen het zwaard en het schild het juiste evenwicht bewaren. [5 e plaatje] Niet alleen alle aandacht nu op de handhaving, met mogelijke verwaarlozing van de preventie en zorg. Nee, acties gericht op gedragsverandering blijven noodzakelijk, naast een goede handhaving. [6 e plaatje] Gemeente Katwijk wil hier voor blijven gaan! We zijn daarom ook erg blij dat we een zo n gemotiveerde club als Platform Kocon mogen hebben! Het is voor ons een onmisbare partner. Daarom hebben we voor de jubilaris een passend cadeau. Hans, wil jij als voorzitter van dit belangrijke Platform nog even naar voren komen? Hans, het is heel belangrijk dat Kocon er is. Zoals gezegd, jullie zijn onmisbaar. Het is dus heel belangrijk dat jullie zichtbaar zijn en vindbaar voor hen die een beroep op jullie willen doen of die jullie willen steunen. Ik weet dat jullie dat ook vinden. Ik weet ook van een al lang gekoesterde wens in deze. Sinds jullie de naam van het Platform hebben veranderd, klopt er iets niet. Wij hebben hier voor jullie een nieuw gevelbordje voor huize Callao en twee nieuwe deurbordjes. Zó kan niemand meer om jullie heen. Namens het hele college wil ik jullie nogmaals heel erg bedanken voor jullie inzet, jullie doorzettingsvermogen, jullie positief-kritische houding, en voor dit inspirerende en leerzame symposium.

7 Lokaal verslavingsbeleid Wim van Duijn, wethouder Volksgezondheid en Welzijn 1

8 2

9 3

10 4

11 5

12 Lokaal verslavingsbeleid in ontwikkeling 6

13 opdat de ongebondenheid der mensen bedwongen worde en het alles met goede ordinantie onder de mensen toega 7

14 8

15 Bedankt voor uw aandacht 9