Vakblad voor diakenen / 23e jaargang, nummer 2 / april 2010

Transcriptie

1 Vakblad voor diakenen / 23e jaargang, nummer 2 / april 2010 In dit nummer: Diaconieën Goeree-Overflakkee helpen verslaafde jongeren Zonder perspectief in Kamp Zeist / Nieuw armoedeonderzoek / Present en de diaconie / Vuren in actie voor Oeganda

2 Colofon 8 DIAKONIA, 23E JAARGANG, NO. 2, april 2010 Tijdschrift voor hen die plaatselijk actief zijn op diaconaal gebied. UITGEVER Diakonia verschijnt zesmaal per jaar en is een uitgave van de dienstenorganisatie van de Protestantse Kerk in Nederland voor het diaconale programma van Kerk in Actie. Kerk in Actie is het missionaire en diaconale werk in binnen- en buitenland van de Protestantse Kerk in Nederland. Delen van dit werk worden uitgevoerd mede namens tien oecumenisch georiënteerde kerken en organisaties in Nederland. REDACTIERAAD Sjon Donkers, Cor van Groningen, Evert Jan Hazeleger (hoofdredacteur), Teus Hubert, Henk van IJken, Martin Joosse, Ellen van der Kemp (bureauredactie), Henny Nagelhout (eindredacteur), Jan Ritman, Ruud Slabbertje (voorzitter), Irene Stok, Carla van der Vlist, Beppie van der Waal. OPMAAK EN DRUK Opmaak: Interface Communicatie, Ede Druk: Koninklijke BDU, Barneveld ADMINISTRATIEADRES Adressen- en periodiekenadministratie, Postbus 8504, 3503 RM Utrecht, tel. (030) , fax (030) , abonnementen@pkn.nl REDACTIEADRES Postbus 456, 3500 AL Utrecht, tel. (030) , fax (030) , diakonia@kerkinactie.nl ABONNEMENTEN De abonnementsprijs bedraagt bij: - de eerste vier abonnementen à 12,70; - vijf t/m negen abonnementen à 9,62 (25% korting); - tien abonnementen en meer à 7,52 (40% korting). Losse nummers kosten 2,50 per stuk. GESPROKEN DIAKONIA Diakonia is ten behoeve visueel gehandicapten ook verkrijgbaar in gesproken vorm op daisy-cd's. Voor een abonnement of een proef-cd kunt u terecht bij de CBB, Postbus 131, 3850 AC Ermelo, tel. (0341) Daar kunt u ook informatie krijgen over de uitgave in brailleschrift WEBSITE ISSN Diakonia -april 2010

3 Inhoud Van de redactie De Verbinding: Als de drugs uitgewerkt zijn, zijn de problemen er nog steeds 4 Kleurrijk: Kijkje achter de schermen van de jeugdzorg 7 Antenne: Present: samenlevingsdiaconaat in de praktijk Wat Present voor de diaconie kan betekenen 8 Actueel: Opnieuw armoedeonderzoek onder diaconieën 10 Marktplein diaconaat: Diaconie en vakantie 11 Op de stoep bij Jan Ackema, Vuren 12 Uit de praktijk: Zonder perspectief in Kamp Zeist Zeister diaken organiseert verzet tegen onterechte opsluiting 14 1 vraag 3 diakenen: Hoe ontdekt de diaconie mensen die hulp nodig hebben? 16 Minicursus: De diaconie op de Wmo-kaart 17 Collecte: Esther: een ster in Congo 20 Actueel: Sumatra na de aardbeving 21 Opsnorren Hoe ontdekt de diaconie mensen die hulp nodig hebben? Dat is de vraag die Diakonia voorgelegd heeft aan het diakenpanel. Het is meteen één van de lastigste zaken waar je als diaconie mee te maken hebt, zegt diaken Hans van Schie. Mensen komen niet uit zichzelf met een hulpvraag naar buiten. De panelleden vertellen op welke manieren ze mensen die hulp nodig hebben op het spoor komen. In Kedichem brengen ze de activiteiten van de diaconie onder de aandacht in een folder, in de krant en zelfs op het toneel. Maar er zijn nog meer mogelijkheden. De diaconie hoeft het opsporen van mensen die hulp nodig hebben niet altijd zelf te doen. Op Goeree-Overflakkee hebben de kerken een veldwerker aangesteld om jongeren op te snorren die verslaafd zijn en eraan willen werken om van die verslaving af te komen. Met een motor rijdt de veldwerker over het eiland om met jongeren in gesprek te gaan (zie pagina 5). Een andere mogelijkheid is contact zoeken met plaatselijke stichtingen, zoals Stichting Present. Deze stichting bindt mensen die hulp zoeken en hulp bieden aan elkaar en heeft dus ook een netwerk van hulpzoekenden. In steeds meer plaatsen weten de kerken en Present elkaar te vinden (zie pagina 8 en 9). Het armoedeonderzoek dat dit jaar weer gehouden wordt onder diaconieën zal uitwijzen op welke schaal er hulp verleend wordt in Nederland op het gebied van armoede. En vergeet niet al die diakenen die de afgelopen jaren in Diakonia hun verhaal vertelden, hoe ze in aanraking kwamen met asielzoekers, vluchtelingen en mensen met een handicap, hoe ze contact zochten met belangengroepen, hoe ze in de supermarkt met iemand aan de praat raakten, soms gewoon bij mensen aanbelden Het zijn verschillende sporen die diakenen kunnen volgen. Ieder op eigen wijze, met eigen talenten. Diakonia hoopt met dit nummer opnieuw een bijdrage te leveren om al deze werkwijzen, ideeën en talenten in beeld te brengen. Henny Nagelhout, eindredacteur Korte berichten 22 Onder mensen 24 Bij de voorpagina Per motor op zoek naar verslaafde jongeren. Dat gebeurt op Goeree - Overflakkee door de veldwerker, in dienst van de diaconieën. Lees meer op pagina 5 en 6. Foto HH/Bert Janssen Diakonia - april

4 De Verbinding 4 Diakonia - april 2010

5 Als de drugs uitgewerkt zijn, zijn de problemen er nog steeds In het centrum van Middelharnis staat een groepje jongeren. Het is vakantie, maar het weer nodigt niet uit om naar het strand te gaan. De jongeren staan wat verveeld bij elkaar. In de verlaten middelbare school van Middelharnis vertelt Frank, tot voor kort een van die jongeren, zijn verhaal. Tekst Ellen van der Kemp Foto's Jasper Hof Frank Nagtegaal (18) is sinds een paar weken weer bij zijn ouders thuis. Hij heeft drie maanden in De Hoop gezeten, een centrum voor verslavingszorg. Toen mijn ouders erachter kwamen dat ik gebruikte heeft mijn moeder contact opgenomen met Jaco (red. veldwerker Jaco Hakkenberg, zie volgende pagina). Ik heb een paar gesprekken met hem gehad. Dat was wel even wennen. Iemand gaat zich ineens met je verslaving bemoeien. In het begin vertelde ik hem ook niet alles. Maar op een gegeven moment zag ik zelf in dat het niet meer ging. Ik volg de opleiding Transport Logistiek en werk bij Flakkee Verhuizers. Verhuizen is fysiek een zware baan. Na een zwaar weekend lukte het me niet om weer fit op het werk te verschijnen. Dat was geen goede combinatie. Andere vrienden In de vierde ben ik met speed begonnen, vertelt Frank openhartig. Ik had problemen thuis en op school. Het ging allemaal niet zo lekker. Ik had al wel eens geblowd en ik dronk ook. Toen ik in aanraking kwam met andere vrienden die speed en xtc gebruikten, probeerde ik dat ook. Als ik mijn tentamens onder invloed van speed maakte, ging dat een stuk beter. Van lieverlee had Frank steeds minder contact met zijn vroegere vrienden. Hij ging alleen nog uit met zijn nieuwe vrienden. Meestal hingen we op straat. Er zijn drie discotheken op het eiland, maar als je een verslaving hebt, ga je daar niet naar toe. voor gekozen om naar De Hoop te gaan. Daar heb ik geleerd wat drugs doen met je lichaam en heb ik aan mezelf gewerkt. Dominee op de motor Je neemt je voor om nooit aan zoiets te beginnen, maar voor je het weet zit je er toch aan. Ik vind het heel goed dat Jaco hiermee bezig is. Mij heeft het in ieder geval geholpen en twee anderen ook. Zij zijn er nu ook vanaf. Hij zwerft zo n beetje over het eiland rond. Je weet nooit wanneer hij waar is, maar als je hem sms t dan zie je hem verschijnen. Als we bij het havenhoofd stonden of in het dorp, dan kwam hij met z n motor, maakte hij een praatje en ging hij weer weg. Hij heeft de bijnaam de dominee op de motor. Jaco is toen ik in De Hoop zat een paar keer langs geweest en daarna nog een keer bij mij thuis. Ik zit nu veel lekkerder in mijn vel. Inmiddels ben ik alweer een paar weekenden uit geweest. Mijn goede vrienden staan achter me. Ze fietsen met me mee naar huis en ik kan ze 7 dagen per week 24 uur per dag bellen als er iets is. Dan kunnen ze dingen uit mijn hoofd praten. vlnr Leen van den Boogert, Jaco Hakkenberg en Frank Nagtegaal. Ik probeerde mijn problemen op te lossen door drugs te gebruiken, maar als die uitgewerkt zijn, zijn de problemen er nog steeds. Ik werd steeds geslotener, terwijl ik vroeger juist heel sociaal was. Na een aantal gesprekken met Jaco heb ik er zelf Diakonia - april

6 De Verbinding Daadwerkelijke hulp op straat Goerree-Overflakkee is een (voormalig) eiland in Zuid-Holland. Goeree- Overflakkee kent een geheim. Of nee, eigenlijk is het geen geheim meer. En het geldt ook niet uitsluitend voor Goeree-Overflakke. In heel Nederland wordt er veel alcohol en drugs genuttigd door jongeren. Ook op Goeree-Overflakkee. Het percentage ligt hier relatief hoog en de jeugd begint er al op jonge leeftijd mee. In 2004 hebben de vier burgerlijke gemeenten van Goeree-Overflakkee Het geheim van Goeree-Overflakkee gestart. Om overmatig alcohol- en drugsgebruik tegen te gaan. In 2007 werden de eilander kerken ingeschakeld en gevraagd om iets op te zetten. Leen van den Boogert is jeugddiaken in Sommelsdijk. Omdat we als kerk de opdracht hebben om te zien naar onze naasten, vonden we het belangrijk om daaraan gehoor te geven. We hebben toen de werkgroep Veldwerk op Flakkee opgezet. Het Geheim had al veel gedaan aan bewustwording en voorlichting. De tijd was rijp voor een volgende stap: daadwerkelijke hulp op straat. Veldwerker De diaconieën kozen voor een proef van anderhalf jaar, vanaf 1 februari Uit te voeren door een veldwerker, die contact zoekt met jongeren en hun vertrouwen probeert te winnen. Die jongeren ertoe kan bewegen hulp te vragen. De veldwerker werd Jaco Hakkenberg van de Stichting De Ontmoeting. Hij gaat er met zijn motor op uit op zoek naar hangjongeren. Ik zie het als een spel. Hoe kan ik jongeren verleiden om met mij te praten? Hoe win ik hun vertrouwen? Ze reageren heel verschillend. Met sommigen klikt het direct en anderen willen er juist niets van weten. Bovendien reageren ze in groepsverband anders dan afzonderlijk. Het scheelt ook of ze onder invloed zijn. Het is mijn taak om te vinden en te verbinden, zegt Jaco. Jongeren die hun gebruik zelf ook als een probleem ervaren, kun je meteen doorverwijzen. Soms moet je eerst het vertrouwen zien te winnen. In het begin hadden ze veel vragen: heeft hij iets met de politie te maken en wat vertelt hij aan anderen? Die angst proef je. Het is belangrijk dat je succesverhalen krijgt. Dat de jongeren onder elkaar zeggen: hij is zo slecht nog niet, het werkt. Dat ik van de kerk ben, werkt soms in mijn nadeel. Jongeren schoppen vaak tegen de kerk. Voor ouders is het juist meestal een pluspunt. Zij trekken eerder aan de bel als ze weten dat het uitgaat van de kerk. Lastig is de enorme praatcultuur op het eiland. Op school was een meisje van veertien dat voor en na schooltijd dronk. Ze noemde achttien namen van meiden die dat ook deden. Al die ouders zijn uitgenodigd voor een speciale avond. Tien ouders kwamen niet opdagen. Puur uit angst dat erover gepraat zal worden. Dat maakt het lastig. Daar komt bij dat de alcoholacceptatie hier hoger is dan in de stad. En dat er makkelijk aan drugs te komen is. Ook binnen de kerk De proef richt zich op alle jongeren van Goeree-Overflakkee van 14 tot 26 jaar. Diaken Leen: Er is een harde kern die gebruikt en een grote groep eromheen. De problematiek komt ook binnen de kerken voor. Frank zit in mijn gemeente. Ik hoorde achteraf dat hij gebruikte. Ik dacht: dat kan niet. Als jeugddiaken wil je contact hebben met de jeugd, maar in de praktijk ben je veel meer bezig met het reilen en zeilen van het jeugdwerk. Het is vooral een gebrek aan tijd. Als ambtsdrager kun je niet alles. En dat is soms frustrerend. Leen van den Boogert Foto Jasper Hof Jaco Hakkenberg Foto Eilanden-Nieuws Je gaat van vergadering naar vergadering. Maar de groep waar het om gaat, ontmoet je niet. We moeten ook niet de illusie hebben dat we het veldwerk zelf kunnen doen. Het is goed dat een professional zich er fulltime op kan storten en dat de diaconie faciliterend is. Dat is een goede methode. Inmiddels draait het proefproject een jaar en wordt het tijd de balans op te maken. Jaco: Aan het begin hebben we een paar doelen gesteld. Ze zijn, eigenlijk boven verwachting, allemaal gehaald. Vier jongeren gingen naar de opvang, vijf zijn er gekoppeld aan schuldhulpverlening, voor één is er een woning geregeld, een ander heeft zijn woning weten te behouden, er is een jongere aan een stageadres gekomen en we hebben met dertig jongeren een begeleidingscontact. Zinvol De diaconieën van de plaatselijke kerken op Goeree-Overflakkee betalen de proef. Leen: Het is uniek. Alle kerken op het eiland doen mee. Van hervormd tot christelijk gereformeerd, van katholiek tot hersteld hervormd. Maar, zegt Leen, dit werk is ook een verantwoordelijkheid van de overheid. Om door te gaan met het project hebben we geld nodig van de gemeenten. Helaas loopt dat nog wat stroef. Er zijn bezuinigingen gepland en de gemeenten zijn tegen versnippering van de zorg. We zijn nu bezig om aan te tonen dat het zinvol werk is. Het zou zonde zijn om in september te stoppen, want er zijn vertrouwensrelaties opgebouwd. Die gooi je dan weg. Ellen van der Kemp, freelance journalist. 6 Diakonia - april 2010

7 Kleurrijk Sport en spel in jeugddorp De Glind. Foto's Prodifo/Erik de Wilde Kijkje achter de schermen van de jeugdzorg Al bijna honderd jaar zet de Rudolphstichting zich in voor uithuisgeplaatste kinderen en jongeren. Ooit begon ds. Rudolph namens de - destijds - gereformeerde diaconieën aan het opzetten van gezinshuizen voor Nederlandse kinderen in nood, in jeugddorp De Glind. Nu nog steeds investeert de Rudolphstichting in vernieuwende jeugdzorgprojecten. De Rudolphstichting werkt bijvoorbeeld aan een netwerk van gezinshuizen door heel Nederland. En nog altijd ontwikkelt en beheert de Rudolphstichting vele zorgvoorzieningen en gezinshuizen in Jeugddorp De Glind. De Rudolphstichting kan dat doen dankzij de bijdragen van diaconieën aan Kerk in Actie. Voor 2010 heeft Kerk in Actie euro toegezegd voor dit bijzondere diaconale jeugdwerk. Welkom Op zaterdag 12 juni 2010 bent u welkom op de jaarlijkse ontmoetingsdag in het dorp. Tijdens een afwisselend programma maakt u kennis met het werk van de stichting: bezoek een gezinshuis, discussieer met andere diaconieën over uw rol in de jeugdzorg of volg een lezing. Lidkerken kunnen bovendien deelnemen aan de jaarvergadering. Het volledige programma staat op Voor meer informatie of aanmelding kunt u bellen met (0342) of mailen naar info@rudolphstichting.nl. Annemarie van der Velde, communicatiemedewerkster bij de Rudolphstichting. Diakonia - april

8 Antenne Present: samen levingsdiaconaat in de praktijk Wat Present voor de diaconie kan betekenen Stichting Present is al enige jaren in Nederland bekend als verbindende schakel tussen groepen mensen die hulp willen geven en mensen die hulp kunnen gebruiken. Hebben diaconieën daar iets aan? Absoluut, zegt Hans van Dijk, voorzitter van de diaconie van de Adventkerk in Amersfoort. Ik raad iedere diaconie een samenwerking met Present aan. Wij zochten naar manieren om gemeenteleden meer te betrekken bij diaconaat. Het concept van Present bleek daarvoor een gouden greep. Hans: Wij vonden stichting Present toen onze diaconie werd geconfronteerd met een hulpvraag waaraan wijzelf niet konden voldoen. Een vrouw uit de buurt van onze kerk vroeg om steun bij het op orde brengen van haar verwaarloosde huishouden. Ze had psychische problemen en was een tijdje overspannen geweest. Natuurlijk wilden we haar helpen, maar hoe pak je zoiets aan? Onder begeleiding van Present heeft een groep gemeenteleden het huis en de tuin van de vrouw volledig opgeknapt. Een prachtig resultaat. En wat even mooi was: de groep zelf werd enthousiast. Opeens was daar de diaconale betrokkenheid waar we zo lang naar hebben gezocht. Partner van kerken De ervaring van de Amersfoortse diaconie staat niet op zichzelf. Meer diaconieën hebben de afgelopen tijd de waarde van Present leren kennen. Rudolf Setz, grondlegger en directeur van Present Nederland: Wij willen graag een partner van kerken zijn en diakenen helpen om invulling te geven aan samenlevingsdiaconaat. We hebben goede contacten met lokale maatschappelijke organisaties. Zij zien dat op sommige adressen meer of andere hulp nodig is dan in hun takenpakket valt. Tegelijkertijd willen veel kerkleden iets betekenen voor een ander, ook al hebben ze niet de tijd of mogelijkheden voor vrijwilligerswerk op de traditionele manier. Bij Present kunnen ze deze bereidheid verzilveren. Alle organisatorische rompslomp die hierbij komt kijken, neemt Present de diaconieën uit handen. Geschenk uit de hemel Stichting Present is in 2003 met hulp van Rudolf Setz opgericht. Drie jaar eerder werd hij in Londen geïnspireerd door de manier waarop de organisatie Besom kerkmensen in beweging krijgt om zich in te zetten voor anderen. Terug in Nederland onderzocht Rudolf of zoiets hier ook bestond. Dat bleek niet het geval. Ik ben gaan praten met een ambtenaar van de gemeente Zwolle en vroeg hem of Rudolf Setz: Present wil partner zijn van kerken. er behoefte was aan groepen vrijwilligers die losse projecten kunnen oppakken. Dat zou een geschenk uit de hemel zijn, zei hij. Inmiddels telt Present veertig lokale stichtingen. Het is de verwachting dat dit aantal de komende jaren fiks zal toenemen. Geweldig potentieel Wat in Zwolle kan, moet in Amersfoort ook mogelijk zijn, dacht Koos van Noppen. Als radioverslaggever maakte hij een reportage over het werk van Present in Zwolle. Koos: Rudolf Setz liet mij ter indicatie van het potentiële effect van Present een berekening zien, die bij mij insloeg als een bom. Hij rekende: In Zwolle zijn ongeveer mensen lid van een kerkelijke gemeente. Stel dat de helft daarvan betrokken lid is en dat van die betrokken leden de helft zich een dag per jaar zou inzetten voor een ander. Dan levert dat mensen x acht uur = manuren op. Dat staat gelijk aan ruim veertig fulltimers. Een geweldig potentieel, dat Present kan aanboren. Ik was gelijk verkocht. 8 Diakonia - april 2010

9 Tips voor uw diaconie Aan de slag met de eigen diaconie Toen een van de diakenen van de protestantse gemeente De Brug in Amersfoort afscheid nam, besloot de diaconie het moment van afscheid een diaconaal tintje te geven. Via Present hebben de diakenen een huis geverfd. Koos van Noppen was daarbij betrokken en geeft als tip: Iedere diaconie zou zelf eens via Present een project moeten uitvoeren. Dan weet je wat het is en kun je gemeenteleden echt enthousiast maken. Aansluiten bij bestaande groepen Het concept van Present sluit goed aan bij gemeentes die al een bestaande groepenstructuur kennen. Ga in uw gemeente eens na welke groepen er zijn: wijkgroepen, verenigingen, een koor? Vergeet ook de jongeren niet. Neem zelf initiatief Is in uw plaats geen lokale Presentstichting actief? Neem dan contact op met Present Nederland. Zij kunnen de mogelijkheden onderzoeken om bij u in de buurt een nieuwe stichting te starten. Diaconie van protestantse gemeente De Brug in Amersfoort doet zelf een project via Present; ze schilderen een huis. Foto diaconie De Brug Sprong in het dossier Het lukte Koos om in zijn woonplaats mensen te enthousiasmeren voor de Present-aanpak. Inmiddels heeft Amersfoort een eigen Present-stichting en zijn er jaarlijks zo n zevenhonderd mensen actief. Koos: Mijn ervaring is dat je samen veel kunt doen. Je zorgt voor een sprong in het dossier, zoals professionele hulpverleners het zo mooi zeggen. Maar ook met de groep zelf doet het veel. Je leert elkaar op een heel andere manier kennen. Present-projecten smaken naar meer. Voortborduren Rudolf Setz herkent dat inzet voor anderen aanstekelijk werkt. Daar kunnen diakenen op voortborduren. Bijvoorbeeld door vrijwilligerswerk te verbinden aan de Hans van Dijk, voorzitter diaconie Adventkerk in Amersfoort: Present blijkt een gouden greep om gemeenteleden actief te betrekken bij diaconaat. zondagse eredienst. Of door enthousiaste mensen door te verwijzen naar andere organisaties. De Amersfoortse Adventkerk heeft Present geïntegreerd in het gemeenteleven. Op 19 juni aanstaande sluit de gemeente het kerkelijk jaar af. Hans van Dijk: De diaconie mocht meedenken over een goede invulling van deze dag. We maken er een Advent-Presentdag van. Aan de hand van het jaarthema Levend geloof gelovend leven, zijn we in de gemeente bewust bezig geweest met gavengericht werken en hebben we geleerd dat we onze gaven vrijmoedig en met vreugde mogen inzetten in dienst van Gods Koninkrijk. Op de Advent-Presentdag geven we hier heel concreet invulling aan. Verschillende groepen uit onze gemeente gaan die dag Present-projecten doen. En we sluiten af met een buurtbarbecue. Jacomine Oosterhoff en Alisa van Veen, tekstschrijvers Dirigo. De projecten die groepen via Present kunnen oppakken, zijn heel uiteenlopend, van het opknappen van een huis of tuin tot het mee uit nemen van bejaarden of gehandicapten. Foto Wilmar Boer Diakonia - april

10 Actueel Opnieuw armoedeonderzoek onder diaconieën Iedere diaconie ontving in februari een brief van Kerk in Actie met daarin de vraag om mee te doen aan het Armoedeonderzoek Het is belangrijk dat zoveel mogelijk diaconieën meedoen. Carla van der Vlist legt uit waarom. In dit onderzoek wordt nagegaan hoe en hoe vaak diaconieën mensen die te maken hebben met armoede, ondersteunen. Via rechtstreekse individuele hulp of via hulp die geboden wordt vanuit een voedselbank, noodfonds of inloophuis. Meedoen is belangrijk! Eerdere soortgelijke onderzoeken leverden een grote respons op van diaconieën. Dat is nodig, want dan geeft het resultaat een goed beeld van de diaconale hulpverlening in Nederland. Dit keer doen nog meer kerkgenootschappen mee dan in Naast de Protestantse Kerk in Nederland en de Rooms- Katholieke Kerk participeren opnieuw of voor het eerst veel kleinere kerken én de hele achterban van de Evangelische Alliantie. Door deze brede deelname komen nog duidelijker de mogelijkheden en de knelpunten van het plaatselijke armoedebeleid in beeld. Omdat Kerk in Actie al eerder onderzoek gedaan heeft (in 2005, 2006 en 2008) komt er antwoord op de vraag of het aantal hulpvragen stijgt. Er zijn namelijk signalen die hierop wijzen vanwege de crisis. Wat gebeurt er met het resultaat? Kerk in Actie zal - samen met de andere betrokken partners - het resultaat aanbieden aan beleidmakers die verantwoordelijk zijn voor het armoedebeleid. In 2008 liet Aboutaleb, destijds staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, als reactie op het Armoedeonderzoek weten dat hij de automatische kwijtschelding van gemeentelijke lasten mogelijk ging maken. Diaconieën hadden in dit onderzoek namelijk te kennen gegeven het niet-gebruik als een belangrijke oorzaak van armoede te zien. Het resultaat is ook interessant voor het werk van de diaconie. Het laat immers zien hoe diaconieën concreet armoede bestrijden. Met wie ze vooral samenwerken. Welke soort hulpaanvragen ze krijgen en van welke doelgroep vooral. Welke oorzaken ze tegenkomen van armoede. En welke verbeteringen ze voorstellen om armoede te verminderen. Elke diaconie kan met het Armoedeonderzoek in de hand het gesprek aangaan met plaatselijke politici. Nieuw Dit keer komt - naast de individuele hulp - ook de financiële hulp in beeld van diaconieën via noodfondsen, inloophuizen, kerstattenties en stichtingen als bijvoorbeeld Leergeld. Tegelijk met het onderzoek dat van iedere diaconie vraagt om mee te doen, zijn er twee aanvullende onderzoeken. Een kleine selectie van plattelandsdiaconieën worden dit voorjaar geïnterviewd over hun aanpak van armoede. En verder vragen we een aantal migrantenkerken en moskeeën over hun betrokkenheid bij armoede in hun omgeving en op welke wijze ondersteuning plaatsvindt. Hoe doe je mee als diaconie? Iedere diaconie ontving een brief van Kerk in Actie met een toelichting, de vragenlijst en het wachtwoord om deze digitaal in te vullen via De vragenlijst kan gebruikt worden om eerst alle gegevens op te verzamelen. Iedere diaconie kan op basis van het eigen jaarverslag 2009 zoveel mogelijk de exacte getallen en cijfers verzamelen. Dit is belangrijk omdat het de betrouwbaarheid van het resultaat ten goede komt. Als alle gegevens verzameld zijn, kan de vragenlijst online worden ingevuld. De gegevens worden dan automatisch verwerkt. Het is ook mogelijk de vragenlijst per post in te sturen. De gegevens worden in dat geval met de hand verwerkt. Invullen kan nog uiterlijk tot 1 mei Carla van der Vlist is projectmanager Kerk in Actie, o.a. voor armoede. Nog vragen? Diaconieën die de vragenlijst en het wachtwoord niet gehad hebben, kunnen een mail sturen naar peterdebie@armekant-eva.nl. Inhoudelijke vragen over het Armoedeonderzoek 2010 kunt u kwijt aan Carla van der Vlist, Kerk in Actie, b.vander.vlist@kerkinactie.nl, tel. (030) Het Armoedeonderzoek 2010 is een initiatief van Kerk in Actie samen met DISK, de Werkgroep Arme Kant van Nederland/EVA en het Landelijk Katholiek Diaconaal Beraad. 10 Diakonia - april 2010

11 Marktplein diaconaat Diaconie en vakantie Op dinsdag 25 mei is er voor de tweede keer een marktplein diaconaat. Dit marktplein is een kennisnetwerk voor diaconaal werkers en voor diakenen die zich in een speciaal onderwerp willen verdiepen. Het thema is op 25 mei Diaconie en vakantie. Er gebeurt al heel wat op dat terrein. Veel diaconieën organiseren vakanties voor ouderen en mensen met een handicap of schrijven mensen in bij het Vakantie bureau. Verder zijn er diaconieën die bungalows of caravans aanbieden aan mensen die geen geld hebben om op vakantie te gaan. En er zijn diaconieën die een vakantiefonds hebben en mensen met weinig geld in staat stellen om een week op vakantie of een dagje uit te gaan. Tenslotte worden er in verschillende plaatsen buurtvakanties voor gezinnen of jongerenkampen georganiseerd. En de werkgroep Arme Kant/EVA geeft jaarlijks een gids uit met goedkope vakantiemogelijkheden. Het is wel duidelijk dat in het diaconale werk vrij algemeen gedacht wordt over vakantie als iets dat voor iedereen tot de belangrijke levensbehoeften behoort en ook voor iedereen mogelijk zou moeten zijn. Ieder mens heeft de behoefte om er zo nu en dan eens even uit te zijn. Of je nu gezond bent, werkt of niet. Om even uit de sleur te zijn, om bij te kunnen komen en nieuwe energie op te doen. Misschien is de behoefte daaraan bij mensen die een zwaar en moeilijk leven hebben nog wel groter dan bij anderen. Op 25 mei zijn we van tot uur te gast in kerk- en buurtcentrum De Oase in de Haagse Spoorwijk. De Oase en De Paardenberg in Den Haag organiseren zogenaamde buurtvakanties. We zullen s ochtends in een workshopcarrousel met Meedoen? Wilt u hier meer over horen? Of wilt u eigen ervaringen over dit thema vertellen aan andere diaconaal geïnteresseerden? Van harte welkom. Opgave bij Marijke Gaastra (m.gaastra@kerkinactie.nl), graag vóór 17 mei Deelname is gratis. Ieder die zich opgeeft, krijgt een programma en routebeschrijving toegestuurd. Foto Case Communicatie / het vakantiebureau dat werk kennis kunnen maken. Daarnaast zal Rita s Reisbureau uit Rotterdam aanwezig zijn, die informatie geeft over de vakanties die zij aanbieden aan mensen met een kleine beurs. En dan is er ook nog het Vakantiebureau dat zal vertellen over haar vakantieaanbod voor ouderen en mensen met een handicap. s Middags gaat Rob van Herwaarden in op over de verschillende mogelijkheden voor diaconieën om iets aan vakantiewerk te doen. Voor ieder is een reader beschikbaar met allerlei mogelijkheden. Tenslotte zal Aad Pronk, stafmedewerker van Recreatiecentra Nederland met de deelnemers praten over de vraag of en hoe de kerk aanwezig kan zijn in de wereld van mensen juist in hun vakantie. Hoe kan onze diaconale opdracht juist in de vakantie vorm krijgen? Rob van Herwaarden is diaconaal consulent in Vlaardingen en contactpersoon voor Marktplein diaconaat. Marktplein Diaconaat is een plek voor ontmoeting en uitwisseling. Voor diaconale beroepskrachten, diakenen, diaconale vrijwilligers. Voor iedereen die zich wil verdiepen in de diaconale praktijk. Dit uitwisselingsnetwerk van Kerk in Actie bundelt diaconale ideeën, ervaringen, methodes en werkwijzen. Waar is het Marktplein Diaconaat te vinden? In deze rubriek in Diakonia Op marktpleindiaconaat Tijdens twee verdiepingsdagen per jaar over de diaconale praktijk. Meer weten of diaconale tips doorgeven voor op het marktplein? Rob van Herwaarden diaconaalconsulent@planet.nl (010) Jan Willem Menkveld j.menkveld@kerkinactie.nl (030) Marijke Gaastra m.gaastra@kerkinactie.nl (030) Diakonia - april

12 Op de stoep bij: Jan Ackema, Vuren Jan Ackema is diaken in de Hervormde Gemeente van Vuren. Deze gemeente zet zich, samen met de Gereformeerde Kerk ter plaatse, in voor een project van Kerk in Actie Interactief. Zij hebben ervoor gezorgd dat in korte tijd het hele dorp actief betrokken is geraakt bij KAYDA, een organisatie in één van de sloppenwijken van Kampala (Oeganda). Tekst Beppie van der Waal Foto Gerrit Groeneveld Jan en zijn vrouw zijn sinds enkele jaren actieve en meelevende leden van de gemeente. Vijf jaar geleden zorgt een sterfgeval in de familie ervoor dat ze zich aangeraakt voelen en dat ze hun weg naar God terugvinden. Daarmee komt een langere periode van afstand tot kerk en geloof ten einde. Er ontstaat een goed contact met de hervormde predikant en het verlangen om deel uit te maken van de gemeenschap groeit. Hun eerste kerkbezoek sinds lange tijd verloopt verrassend, We werden goed ontvangen. Mensen waren oprecht blij ons weer te zien. Mensen helpen Al gauw staat de dominee op de stoep om te vragen of Jan een ambt op zich wil nemen. Haar vraag Wat wil je doen? is snel beantwoord. Ik ben een mens van de menselijke maat, ik help graag en wil iets voor mensen betekenen. Dat vind ik fijn en daar heb ik ook veel voldoening van, zegt Jan van zichzelf. Als personeelsadviseur en later beleidsadviseur bij de Nederlandse Spoorwegen werkte hij veel met mensen. Zijn sterke gevoel van een gezegend mens te zijn en het goed te hebben, versterkt in hem het verlangen om iets concreets te gaan doen voor mensen die het minder goed hebben. Als ik er naartoe ga, neem ik wat levensmiddelen mee rond de Kerst of s zomers een bakje aardbeien. Samenwerken Ook wil Jan graag meer samen doen met de mensen van de Gereformeerde Kerk. Hij vraagt of zij mee willen doen in het samen opzetten van een project. Op de vraag wat willen jullie dan, antwoordde ik, geen flauw idee, maar dat gaan we samen bedenken. Het startpunt was dus echt helemaal bij nul. Gelukkig is de gereformeerde diaconie ook enthousiast en zo begint een vruchtbare samenwerking. project niet alleen steunen met de diaconieën of de gemeenteleden, maar met het hele dorp! Straatkinderen Samen met Hannie komen ze uit bij Kayda, een project voor straatkinderen in Kampala, de hoofdstad van Oeganda. De kinderen worden van straat gehaald en krijgen onderdak. Ze gaan naar school en krijgen een opleiding waarna ze weer teruggaan naar hun familie of hun eigen dorp. Daar bouwen ze een eigen bestaan op en werken mee aan de opbouw van de wijk of het dorp. De jongens zijn vaak timmerman en de meisjes naaister. Creatieve ochtenden De beide kerken beginnen heel voorzichtig, want zij willen wel, maar ze weten natuurlijk niet hoe het dorp het idee zal ontvangen. Ze spreken af dat ze het eerste jaar voor 1000 euro bij zullen dragen aan het project. Een enthousiaste werkgroep We willen het project niet alleen steunen met de diaconieën of de gemeenteleden, maar met het hele dorp. Jan wordt dus diaken. Hij geeft een voorbeeld van hoe hij met mensen die schulden hebben, meegaat naar de Sociale Dienst. Mensen zijn gespannen en vangen vaak maar een gedeelte op van wat wordt gezegd. Ik kan dan ook meeluisteren en meedenken. Twee horen en weten meer dan één! Weer thuis kunnen we samen de dingen op een rij zetten. Vaak loop ik ook een stukje mee en houden we contact. Al snel wordt duidelijk dat ze iets met Kerk in Actie Interactief willen en dat ze een project willen waar ze met het hele dorp voor kunnen gaan. Als ze in contact komen met gemeenteadviseur Hannie Luiten kan de gezamenlijke zoektocht naar wat ze precies willen beginnen. Er zijn enkele aspecten die belangrijk zijn voor de keuze van het project: Het moet iets met kinderen zijn. Jan: Kinderen hebben toekomst als ze gezonder kunnen leven en naar school kunnen. Hun kinderen bouwen daar weer op voort en bouwen een beter bestaan op. Ze willen meerdere jaren betrokken zijn bij een project, omdat ze graag een relatie willen opbouwen. En het moet meer mensen aanspreken. We willen het organiseert veel en zoekt aansluiting bij evenementen in het dorp, zoals de oranjevereniging en de jaarmarkt. Tijdens de jaar- en rommelmarkt wordt fruit verkocht. Bij de rommelmarkt van en voor de kerk doet het hele dorp mee met inzamelen en verkopen van meubels en andere spullen. De kinderen van de christelijke school verkopen rond 5 december kruidnootjes en speculaastaartjes voor 633 euro! 12 Diakonia - april 2010

13 Tijdens creatieve ochtenden worden kettingen en paas- of kerststukjes gemaakt. Het streefbedrag van 1000 euro wordt het eerste jaar meer dan ruim gehaald en aan het begin van 2010 staat voor dat jaar al weer 1800 euro klaar. Betrokkenheid Het gaat ons niet alleen om het geld, zegt Jan. We hopen dat het project bij mensen gaat leven en dat ze zich persoonlijk in gaan zetten. Dat gebeurt bijvoorbeeld doordat de kinderen uit Kampala en Vuren over en weer brieven schrijven. De jeugd brengt tijdens een kerkdienst het thema Wereldkinderen voor het voetlicht. Ze vertellen over kinderen uit Amerika en Oeganda. We krijgen veel informatie van Kerk in Actie en we zoeken er zelf ook naar. Zo hopen we dat we steeds meer betrokken raken bij elkaar! Het lijkt wel of we nu onze schade in willen halen, zeggen Jan en zijn vrouw als ze vertellen over het vele werk dat ze doen. Jan wordt geraakt door de gebeden in de dienst die een diaconale lading voor hem hebben. Hij noemt het Heer ontferm U. Hij geeft een gedicht mee voor de achter kant van Diakonia. Doordat God bezig is met deze wereld en ons aanraakt komen wij in beweging en loopt uit op een gemeente die diaconaal is. Beppie van der Waal is gemeenteadviseur en lid van de redactieraad Diakonia. Diakonia - april

14 Uit de praktijk Zonder perspectief in Kamp Zeist Zeister diaken organiseert verzet tegen onterechte opsluiting Gevangen in detentiecentrum Kamp Zeist. Niet om een straf uit te zitten, maar om te wachten totdat je Nederland wordt uitgezet. De officiële term is ingesloten worden. Of bewaring op administratieve gronden. Het zal je als vreemdeling maar overkomen. Diaken Els Brouwer uit Zeist is diep bewogen met deze vreemdelingen die niets misdaan hebben en toch gevangen zitten. Tekst Bas Jansen Foto's Jantje Paasman Maandelijks organiseert Els Brouwer met medestanders een wake bij het detentiecentrum, uit protest tegen deze vrijheidsberoving van mensen zonder strafblad. Dat is niet het enige wat de 75-jarige diaken doet. Els zet zich ook in om ongedocumenteerde asielzoekers en vluchtelingen te helpen met de zoektocht naar een nieuw thuis. Dat doet ze niet alleen, maar onder andere in samenwerking met de Stichting Lande lijk Ongedocumenteerden Steunpunt (LOS). Zie het kader. We shall overcome In 2005 stond Els met een groep medestanders voor het eerst bij het hek van Detentiecentrum Kamp Zeist. Sindsdien is er maandelijks een wake voor de poorten van het detentiecentrum. Met bloemen, fakkels, gezang en gebed betuigen de wakedeelnemers hun steun aan de opgesloten vreemdelingen van Kamp Zeist. Els was al twintig jaar geleden medeoprichter van een werkgroep die namens de Zeister Raad van Kerken zorg wilde bieden aan vluchtelingen. De werkgroep beoogt verschillende doelen met de wakes bij het voormalig militair Kamp in Zeist. "Allereerst willen we de gedetineerden laten zien dat ze er niet alleen voor staan en dat ze niet worden vergeten. Tegelijk is het een protest tegen het feit dat mensen opgesloten zitten, terwijl ze geen strafblad hebben. En tenslotte willen we aan gemeenteleden en anderen laten weten dat deze opsluiting zonder strafblad in onze rechtsstaat plaatsvindt", legt Els uit. Tijdens de wakes zijn de celraampjes te zien. "We zingen meermalen met een megafoon het lied 'We shall overcome'. Achter de tralies zien we mensen die zwaaien, springen en bonzen op de ramen", vertelt Els. In december 2009 werd de vijftigste wake gehouden met vijftig fakkels, ondersteund door vier trompettisten en drie Afrikaanse zangers die vrijheids- en vredesliederen zongen. Els hoort regelmatig dat de wakes daadwerkelijk tot morele steun zijn voor de gedetineerden. "Jullie weten niet hoe belangrijk het is voor de gedetineerden, hoorde ik laatst weer." Bloemengroet Een andere activiteit voor de vreemdelingen is de bloemengroet. Vertegenwoordigers van 34 (!) kerken uit Zeist en omgeving zorgen er beurtelings voor dat er zo n tweehonderd bloemen per keer bij de poort van Kamp Zeist worden afgeleverd. Els: "Na afloop van de zondagse kerkdienst in het detentiecentrum mogen de vreemdelingen een bloem meenemen naar hun cel. Eerst stuurden we nog boeketten. Maar toen we hoorden dat daar bijna om gevochten werd, wilden we ervoor zorgen dat er altijd voldoende bloemen zijn voor iedereen. Als 'antwoord' op de wekelijkse bloemen worden eenmaal per maand gebedsintenties voor onze lokale kerkdiensten geformuleerd door een van de geestelijk verzorgers van het centrum. Zo horen wij schrijnende verhalen van wat gedetineerden overkomt. Volgens Els Brouwer hebben de protesten, acties en wakes succes geboekt. 14 Diakonia - april 2010

15 Landelijk Ongedocumenteerden Steunpunt Tal van instanties (zoals Amnesty International) schreven kritische rapporten over de leefomstandigheden in de Nederlandse vreemdelingenbewaring. Ook de Stichting Landelijk Ongedocumenteerden Steunpunt (LOS) ontving dergelijke zorgwekkende signalen. Daarom is LOS kortgeleden een meldpunt gestart waar mensen - eventueel anoniem - kritiek kunnen uiten over de detentieomstandigheden. LOS geeft advies aan hulporganisaties om zo op allerlei gebieden de leefsituatie van mensen zonder Nederlandse verblijfsvergunning te verbeteren. Mieke Kox van de stichting LOS zette het meldpunt op. "We ontvingen de afgelopen jaren zorgwekkende meldingen over de weinige bezoekuren, de beperkte bewegingsvrijheid en de spaarzame communicatiemogelijkheden. Ook merkten we dat veelvuldig gebruik wordt gemaakt van de isoleercel als sanctie." Soms start het LOS een procedure, met hulp van advocaten. Fundamenteel probleem is dat de vreemdelingen worden gedetineerd onder een regime dat puur op het strafrecht is gericht. Terwijl de opgesloten mensen vast worden gehouden voor de bestuursrechtelijke overtreding dat ze verblijven in Nederland zonder geldige papieren. Volgens Europese richtlijnen dient er dan ook een speciaal regime voor deze groep ontwikkeld te worden dat meer past bij het doel van hun opsluiting: uitzetting uit Nederland. Mieke Kox schetst een van de klachten: "Een vreemdeling kwam vast te zitten en beschikte maar over één stel kleren. Hij moest dus ook wekenlang dezelfde onderbroek blijven dragen. Invoeren van andere kleren was niet toegestaan. Het lijken kleine dingen, maar onderschat wordt hoe vaak dit kan leiden tot bijvoorbeeld psychische klachten. Het tast de menswaardigheid aan." Sinds kort hebben de vreemdelingen in detentie het recht om twee uur per week bezoek te ontvangen, in plaats van een uur. Kerk in Actie stelt dit jaar euro beschikbaar aan het meldpunt van de stichting LOS. Het meldpunt is telefonisch te bereiken: (030) "Het detentiebeleid is meer gehumaniseerd in de afgelopen jaren, zoals het bezoekprogramma dat met de verruiming iets sympathieker is geworden." Beter voorbereid Els inzet voor vluchtelingen begon in Ze leerde een gezin kennen waarvan de vader, een Indonesische ex-communist, stateloos was geraakt. Zijn Roemeense vrouw was psychiatrisch patiënt. Ze waren met drie kinderen naar Nederland gekomen in de hoop op een verblijfs vergunning. "Ik kreeg vanuit VluchtelingenWerk de vraag of wij hen in huis wilden nemen. Dat zag ik niet zitten op dat moment. Diezelfde zondag was het thema van de preek bij de dienst in mijn eigen wijkkerk: naastenliefde. Toen dacht ik: nu moet ik iets doen. Ik ben naar voren gegaan en heb de situatie uitgelegd. Het ging om geld en onderdak", doet Els uit de doeken. Het lukte. Voor een paar maanden kon het echtpaar wonen in een vakantiehuisje van een gemeentelid. Naderhand besefte Els, samen met een groep kerkleden, dat ze in de toekomst beter voorbereid moesten zijn: "Een oecumenische werkgroep kwam van de grond en we waren, naar later bleek, klaar voor de stroom asielzoekers die ontstond als gevolg van de oorlog op de Balkan." De werkgroep lichtte destijds de lokale overheid in over een leegstaand militair kamp dat mogelijk geschikt was om vluchtelingen te huisvesten. Daarna ging de werkgroep aan de slag om vergroting van de leefbaarheid in het asielzoekerscentrum te bewerkstelligen. Het Tijdelijk Opvangcentrum, later asielzoekerscentrum, bleef vijf jaar in gebruik. Na sluiting zorgde de werkgroep nog tien jaar voor noodopvang voor uitgeprocedeerde asielzoekers. Geen eerlijke kans Lokale politieke steun heeft de groep vluchtelingenwerkers voor die noodopvang nooit gekregen met minister Verdonk aan het bewind op Vreemdelingenzaken. Els en haar medestanders waren daardoor aangewezen op woonruimte via particulieren. Makkelijk was het niet, maar de werkgroep kon altijd beperkt woonruimte bieden. "En de gezinnen aan wie we hulp konden verlenen, hebben uiteindelijk allemaal een verblijfsvergunning gekregen." "Mijn principe is altijd geweest: luister eerst naar iemands verhaal", zegt Els. Ze heeft veel moeite met de houding die medewerkers van de Immigratie- en Naturalisatiedienst vaak innemen. "Begin met mensen op hun gemak stellen en biedt hen een kop koffie aan. Zo zou ook iedere psychotherapeut handelen, zeker met getraumatiseerde asielzoekers. Maar het gebeurt niet. Want gedacht wordt dat het allemaal mensen zijn die het om economische redenen bij ons proberen. Op zich trouwens volstrekt begrijpelijk." Els was hiervan ooggetuige tijdens intakegesprekken: "Achter een beeldscherm zit een IND-ambtenaar een vragenlijst af te werken, en maakt niet echt de indruk geïnteresseerd te zijn in het verhaal van de asielzoeker. Die sfeer deugt niet! Mensen krijgen geen eerlijke kans om hun verhaal te vertellen. De benadering van Nederland moet veranderen. Een totale oplossing heb ik niet direct, maar als je met een luisterende instelling begint, zouden we wel eens meer kunnen bereiken." Diaken Zes jaar geleden werd Els diaken om de verbinding te leggen tussen haar gemeente en haar werkgroep. "Ik ben bevestigd als diaken met specifieke opdracht. Daarnaast heb ik dezelfde algemene taken als ieder andere diaken, zoals tijdens kerkdiensten." Els is 75 en stopt na haar tweede termijn als diaken. Haar bestuurstaken voor de vluchtelingenwerkgroep wil ze de komende jaren overdragen. Maar zo lang in Nederland vreemdeling-zijn-zonder-verblijfspapieren nog tot gevangenschap kan leiden zal het gezang, het gebed en het fakkellicht niet uitdoven aan de poorten van Kamp Zeist. Bas Jansen is freelance journalist. Diakonia - april

16 1 vraag, 3 diakenen Hoe ontdekt de diaconie mensen die hulp nodig hebben? Frieda van Baarle, diaken in Almere In Almere hebben we een diaconaal opbouwwerker in dienst, die werkt vanuit het diaconaal dienstencentrum. In dit centrum zijn ook het Voedselloket Almere, de in- en uitwinkel en het Fonds Bijzondere Noden gevestigd. Een ochtend daar aanwezig zijn en je weet meteen dat dit centrum een spilfunctie heeft in het bereiken van mensen die door de overheid niet meer geholpen kunnen worden en die echt geen uitweg meer zien. De telefoons staan geen moment stil. Maatschappelijk werkers en andere be roepskrachten weten de diaconaal opbouwwerker te vinden. Ze kennen de mogelijkheden die er zijn om mensen op korte termijn met praktische zaken te helpen. Door kennis te bundelen kan er efficiënt gewerkt worden. De lijnen blijven kort, zodat er op korte termijn actie mogelijk is. Daarnaast zijn er in alle wijken bezoekgroepen die veel contacten hebben met gemeenteleden. Deze bezoekers hebben vaak een vertrouwensband met de mensen waar ze komen. Zij signaleren als er nood is en geven dat door aan hun wijkdiakenen, die daarop actie kunnen ondernemen. Ook de predikanten melden mensen aan die ze ontmoeten. Soms melden mensen zichzelf aan, omdat ze echt niet meer weten hoe het verder moet. Toch denk ik dat wij nog maar het topje van de ijsberg zien en dat er in onze stad veel meer mensen wonen die tot onze doelgroep horen. Ik denk dat we pas echt tevreden kunnen zijn als mensen hun schaamtegevoel kunnen overwinnen. Als zij hulp willen aanvaarden om een steuntje in de rug te krijgen en daarna weer zelfstandig verder te kunnen. Alexander van Doorn, diaken in Veendam Als diaconie kun je uiteraard geen rechtstreekse vragen stellen om uit te vinden of iemand arm is. Bovendien denken mensen verschillend over het begrip arm en kun je niet altijd afgaan op - bijvoorbeeld - het formaat televisie in iemands woonkamer. Mijn ervaring is trouwens dat de gemeenten waarvan ik tot nu toe lid ben geweest, ook nu als diaken, meer middenstandsgemeenten zijn. Daardoor is armoede niet heel nadrukkelijk zichtbaar in de gemeente. Als diakenen bezoeken we normaal gesproken zelf geen gemeenteleden. Daarom zijn het vooral de ouderlingen, wijkcontactpersonen en predikanten die directe informatie krijgen over financiële situaties van gemeenteleden. De diaconie gaat niet actief op zoek naar verborgen armoede, maar luistert goed naar de geluiden die via de pastorale contactpersonen binnenkomen. Dat is de voornaamste bron van informatie voor de diaconie. En er zijn zeldzame gevallen, waarin mensen zich rechtstreeks bij de diaconie melden met het verzoek om financiële bijstand. Verder is de diaconie onder meer betrokken bij de plaatselijke stichting Arm in Arm, die ook een signaalfunctie heeft voor armoede in Veendam. Op niet-financieel gebied steunt de diaconie ook andere lokale projecten zoals een aanloophuis. Beter dan de diakenen zelf, weten de medewerkers daar welke bezoekers bepaalde hulp nodig hebben. Hans van Schie, diaken in Kedichem Hulpbehoevenden opsporen is één van de lastigste zaken waar je als diaconie mee te maken hebt. De oorzaak is veelal dat mensen niet uit zichzelf met een hulpvraag naar buiten komen. Bovendien is het ook niet bij iedereen bekend wat de diaconie in dit opzicht voor hen kan betekenen. Onze diaconie ziet dit dan ook als een taak die we op twee manieren uitvoeren. We bezoeken mensen om achter een eventuele hulpvraag te komen. En we brengen onze activiteiten en mogelijkheden rond hulpverlening onder de aandacht van alle dorpsbewoners. Dat doen we op verschillende manieren. We staan met onze diaconiekraam op de traditionele jaarmarkt. In onze informatiefolder die daar te krijgen is, benadrukken we de hulp en laagdrempeligheid. We publiceren ook in kerkblad en dorpskrant. Vorig jaar hebben we tijdens het dorpshuisjubileum een kort toneelstuk opgevoerd waarin op ludieke wijze onze activiteiten voor het voetlicht zijn gebracht. Onze huisbezoeken zijn veelal gericht op zieken, alleenstaanden en ouderen. Om te voorkomen dat mensen tussen wal en schip vallen, proberen we bovendien wijksgewijs een netwerk van gemeenteleden op te zetten. Dit netwerk attendeert de diaconie op mensen die hulp nodig hebben. Informatie van dorpsgenoten is natuurlijk ook van harte welkom. Tijdens huisbezoeken kom je er soms achter waar de behoefte ligt. Daarbij moet je voorzichtig manoeuvreren, want je wilt jezelf niet opdringen. Zijn er mogelijkheden om hulp te bieden dan is het wel zaak om je beloftes na te komen en daarbij naast de mensen te gaan staan. 16 Diakonia - april 2010

17 Minicursus In deze rubriek willen we diakenen op een korte, informatieve manier wegwijs maken in een concreet onderwerp uit het diaconaat. Suggesties hiervoor kunt u sturen naar diakonia@kerkinactie.nl. De diaconie op de Wmo-kaart Drie jaar geleden werd de Wmo ingevoerd, de Wet maatschappelijke ondersteuning. Veel diakenen weten er het een en ander van. Kerk in Actie gaf al een vierde herziene druk uit van de Informatiemap Wmo, speciaal gericht op diakenen. Elk jaar verandert er weer iets aan de wet en elk jaar komen er nieuwe diakenen bij. De tijd is daarom rijp om in Diakonia even bij te praten. Tekst Pieternel Ermen Foto's Freek Visser / Kerk in Actie Eerst wat feiten. De Wmo is een brede wet op het gebied van wonen, welzijn en zorg. Het gaat om zorgactiviteiten, variërend van zorg voor ouderen, verslaafden, mensen met een beperking, AWBZkwesties tot leefbaarheid van de buurt. De wet verdeelt die activiteiten in prestatievelden. Er zijn er in totaal negen. Verschillende zaken uit de Welzijnswet, de Wet Voorzieningen Gehandicapten en delen van de AWBZ zijn in de Wmo samengebracht. De gemeenten hebben de regie over de wet. Zij moeten in samenspraak met de burgers het beleid vormgeven, binnen de kaders die het Rijk heeft gesteld. Voor de uitvoering krijgen ze een bedrag van het Rijk. Het kost tijd voordat je weet wat er allemaal precies onder de Wmo valt en hoe die wet in je eigen woonplaats is geregeld. Want elke gemeente heeft zijn eigen Wmo-beleid. De Wmo is een participatiewet, de burgers hebben rechtstreeks inspraak bij de invulling van de wet. De gemeente moet haar burgers betrekken bij het opstellen van haar vierjaarlijks Wmo-beleidsplan en zich ook tussentijds laten adviseren. Daarvoor zijn de zogeheten Wmo-raden ingesteld. Nieuw in 2010 De Wmo is stapsgewijze ingevoerd. Elk jaar verandert er weer iets. Zo ook in 2010: voor ruim een kwart van de mensen die ondersteunende en activerende begeleiding via de Wmo kregen, houdt dat op in Dit treft vooral 75-plussers met een lichamelijke aandoening en volwassenen met een psychiatrische stoornis. Door de aangekondigde bezuinigingen is het nog maar de vraag wat gemeenten als alternatief gaan bieden voor deze groepen. Ook de vorming van nieuwe B&Wcolleges in de gemeenteraden zijn hierop van invloed. Hoe sterk wil de nieuwe gemeenteraad zich maken voor het beleidsterrein van de Wmo en vooral voor de meest kwetsbare groepen? Meer dan nieuwe regels De wet is meer dan een serie nieuwe regels. De Wmo beoogt een omslag in denken en handelen van ons allemaal. Niet langer gedachteloos zorg en welzijn consumeren, maar zelf verantwoordelijkheid nemen voor eigen en andermans welzijn. Kort gezegd: een houding van betrokkenheid en naastenliefde. En niet alleen voor die mensen die dat al sinds jaar en dag in praktijk brengen, maar voor alle Nederlanders. Zoals we allemaal weten, kosten veranderingsprocessen tijd. Het zal dus nog wel enkele jaren duren voor de Wmo helemaal zijn beslag heeft gekregen en functioneert zoals hij bedoeld is. Het is wennen voor de overheid in haar nieuwe rol als regis- Informatiemap Wmo Eind 2009 verscheen de nieuwste versie van de Informatiemap Wmo voor diakenen. Met gedegen informatie over de inhoud van de Wmo, de prestatievelden, een stappenplan voor de diaconie en nog veel meer. De map is te bestellen bij bestellingen@pkn.nl à 3 of via (030) De map is ook te downloaden via Diakonia - april

18 Minicursus seur, en wennen voor alle burgers en instanties die er verder bij betrokken zijn. Dit geldt ook voor de diaconie: betrokkenheid bij de uitvoering van de Wmo kan op vele manieren. De invoering van de wet biedt nieuwe uitdagingen, nieuwe kansen, mogelijk ook een nieuwe rol. Daarop inspelen kost tijd. Er zijn allerlei mogelijkheden voor de diaconie om zich in te zetten op het terrein van de Wmo. Hieronder staan verschillende invalshoeken. Inspraak door de diaconie Vrijwel elke burgerlijke gemeente heeft inmiddels een Wmo-raad ingesteld. Deze raad vertegenwoordigt de maatschappelijke groepen in de samenleving die het meest direct met de wet te maken krijgen. De meeste Wmo-raden zijn tot stand gekomen als fusie van bestaande raden zoals senioren- en gehandicaptenraden. Deze groepen zijn, samen met mantelzorgers, chronisch zieken en vrijwilligers, inmiddels voldoende vertegenwoordigd in de Wmo-raden. Diaconieën doen nog lang niet overal mee in de Wmo-raden. Soms zijn kerken (via hun diaconie) rechtstreeks vertegenwoordigd doordat een lid namens de Raad van Kerken of een diaconaal platform zitting heeft. Maar het komt ook voor dat de kerken niet zijn gevraagd. In die gevallen is het zinvol als de diaconie contact opneemt met de burgerlijke gemeente om alsnog een zetel te krijgen in de Wmo-raad. Er zijn gemeenten waarbinnen de Wmoraden zijn onderverdeeld rond de verschillende prestatievelden. Zij hebben verschillende prestatieveleden geclusterd in afzonderlijke inspraakorganen. Zo heeft Leeuwarden vier aparte Wmo-adviesgroepen ingesteld, o.a. een rond de prestatievelden 7, 8 en 9 (grofweg gezegd: de doelgroepen die inloophuizen bezoeken). Wmo-cursus Kerk in Actie heeft een Wmo-cursus opgezet voor diakenen. Deze cursus wordt gegeven door het Protestants Centrum voor Toerusting en Educatie. Diaconieën kunnen de cursus ook in de regio aanvragen. Meer informatie: Diaconale kennis Diaconieën moeten keuzes maken. Het is onmogelijk om voor alle Wmo-doelgroepen activiteiten te ontwikkelen. Kerken hebben de opdracht om op te komen voor kwetsbare mensen. De diaconie richt zich van oudsher op personen en groepen in nood, op mensen die kampen met problemen op het gebied van eenzaamheid, armoede en vaak een combinatie van psychische problemen, verslaving en alles wat daarmee samenhangt. Dat gebeurt bijvoorbeeld via bezoekwerk, inloophuizen, voedselbanken, materiële hulpverlening, een diaconaal spreekuur en diaconale projecten. Diakenen hebben daarom direct contact met mensen die bij de officiële instanties soms niet in beeld zijn. Diakenen weten over het algemeen dan ook veel over noden en knelpunten bij kwetsbare groepen mensen. Deze contacten zijn van wezenlijk belang voor diakenen. Maar deze kennis kan nog verder worden ingezet. Aandachtspunt voor diaconieën Om groepen kwetsbare mensen verder te helpen, is nog iets meer nodig. Het beleid van de burgerlijke gemeente moet zoveel mogelijk worden aangescherpt met het oog op deze kwetsbare mensen. Het bundelen en doorgeven van diaconale kennis aan de burgerlijke overheid is een belangrijke nieuwe mogelijkheid voor diaconieën. Herman Noordegraaf (de protestantse hoogleraar diaconiewetenschappen in ons land) verwoordt het zo: De diaconale activiteiten van de kerken hebben een maatschappelijke betekenis waar de lokale politiek niet of nauwelijks weet van heeft. 18 Diakonia - april 2010

19 De kerken zouden dan ook meer bij de vorming en uitvoering van het beleid betrokken kunnen worden. De Wmo biedt hiervoor mogelijkheden. In veel gemeenten heeft de politiek echter een afstandelijke, afwachtende houding. Dat is niet nodig, want contact tussen overheid en kerk past in de principiële visie dat de overheid haar beleid samen met maatschappelijke organisaties ontwikkelt en uitvoert. Maar ook uit praktisch oogpunt is het niet verstandig de kerk links te laten liggen. Het klinkt eenvoudig, maar hoe doe je zoiets in de praktijk? Stel, de diaconie besluit meer naar buiten te treden. Om zich te presenteren als belangenbehartiger voor kwetsbare groepen of partner in de uitvoering van het beleid. Ik noem twee mogelijkheden. Wmo-diaken Die nieuwe rol en nieuwe diaconale activiteiten betekenen wennen, maar ook organiseren. De bereidheid is er, maar de factor tijd is moeilijker te vinden bij diakenen. Een mogelijkheid is om een diaken aan te wijzen die vrijgesteld wordt van alle andere taken om zich te kunnen richten op externe contacten. Meedraaien in een diaconaal platform of Wmo-raad doe je er namelijk niet zo maar even bij. Het vraagt om een serieuze tijdsinvestering. Zeker ook omdat het onderhouden van externe contacten om terugkoppeling vraagt naar de diaconie, én andersom. Want hoe kun je als diaconie meerwaarde hebben als de inhoud van het werk bij één diaken blijft, als er geen inhoudelijke afstemming plaatsvindt? De ervaringen die door zo n diaken worden opgedaan moeten daarom worden vertaald naar de visie van de diaconie, over de problemen in de samenleving. Hoe ziet de diaconie haar rol en bijdrage aan het welzijn van kwetsbare mensen? Vanuit zo n visie kan een Wmo-diaken het werk doen, gedragen door het beleid van de diaconie. De diaconie hoeft dit werk niet per se zelf te doen, maar kan ook gebruikmaken van gaven die in de gemeente voorhanden zijn, bij mannen en vrouwen, door diaconale contactpersonen aan te stellen, intern en extern. Dit geheel vraagt om afstemming en goede organisatie. Gavengericht werken en meer extern gericht zijn, kan dus prima samengaan. Diaconale activiteitenmonitor Laat zien wat de diaconie doet. Binnen Kerk in Actie is een nieuw instrument ontwikkeld om op eenvoudige wijze maatschappijgerichte diaconale activiteiten te inventariseren: de diaconale activiteitenmonitor. Deze monitor brengt allereerst de relatie tussen het diaconale werk en de Wmoprestatievelden in kaart. Daarmee krijgt de diaconie zelf een helder beeld over het bereik van haar diaconale inspanningen. Welke groepen bereikt de diaconie? Op welke wijze, met welke activiteiten? De uitkomsten van de monitor laten ook het effect zien van de eigen diaconale inspanningen. Dat betekent een hart onder de riem voor al die gemeenteleden, diakenen en vrijwilligers die zich jaar in jaar uit diaconaal inzetten. Eigentijdse invulling Misschien nog het belangrijkst is de mogelijkheid om de resultaten van de monitor te gebruiken in gesprek met externe partijen, zoals overheid, zorg- of welzijnsinstellingen. Zo zien ook zij wat de kerk al doet. Waar de kerk al aanvullend is in de zorg en andere ondersteuning. Het doel van zo n gesprek over de monitorresultaten is niet om die zorgtaken structureel over te nemen. Wél om duidelijk te maken welke mensen de diaconie bereikt die anders uit de boot vallen. Om te kunnen signaleren waar hiaten in beleid en zorgvoorzieningen zitten. Of om te signaleren waar de aanpak van bestaande professionele instellingen tekort schiet. Om vervolgens in gezamenlijkheid voorzieningen te kunnen bieden voor de meest kwetsbare groepen in onze samenleving. De kerk kan op deze wijze gesprekspartner en partner in de uitvoering zijn op het brede terrein van de Wmo-taken. En daarmee de haar historisch vertrouwde rol op eigentijdse wijze opnieuw lokaal op de kaart zetten. Pieternel Ermen is freelance projectmedewerker Kerk in Actie. Activiteitenmonitor De diaconale activiteitenmonitor - een computerprogramma - is vanaf 10 juni beschikbaar via Deze maand draaien verschillende diaconieën proef met de monitor, zodat het programma goed is afgestemd op zelfstandig gebruik door diaconieën. In het volgende nummer van Diakonia hierover meer. Diakonia - april

20 Collecte Esther: een ster in Congo Op zondag 13 juni collecteren we voor het werelddiaconaat. In Congo werkt AEPH, één van de vele partners van Kerk in Actie & ICCO die onze steun hard nodig hebben. In beeld is Esther, als verloskundige werkzaam bij deze partner. Haar naam betekent ster. En ze doet haar naam eer aan. De mensen in de regio Nselo in Congo zijn dol op haar. Toch leidt Esther geen glamorous bestaan. Haar leven is een gevecht tegen armoede en ziekte. Eén dag leven we mee met deze ster uur: Ik begin de dag met gebed, samen met mijn kinderen. Daarna doen we onze taak in en rond het huis. Ik haal met twee kinderen de dagvoorraad water bij de waterput, een kilometer buiten het dorp. Watertappunten De waterput is gebouwd door de organisatie AEPH, Action Evangile Promotion Humaine. Vrij vertaald: christelijke actie voor betere levensomstandigheden. AEPH doet aan plattelandsontwikkeling in de provincie Bas-Congo. Door het bouwen van watertappunten en sanitaire voorzieningen, maar ook door voorlichting te geven op het gebied van gezondheid en hygiëne. AEPH helpt gezinnen om samen te werken op het gebied van landbouw, de eerste voedingen inkomstenbron voor de arme bevolking uur: Te voet naar het ziekenhuis, waar ik werk als verloskundige. Ik let goed op signalen van ondervoeding, moeders en kinderen kunnen hiervan erg ziek worden. Tekst Jacomine Oosterhoff Foto Kerk in Actie Vandaag heb ik een paar gesprekken over geboortespreiding en hiv/aids. Dat vind ik mooi om te doen. Leven van 25 euro Op het terrein van gezondheid doet AEPH belangrijk werk. De organisatie leidt ge - zond heidswerkers op die voorlichting en eenvoudige medische hulp kunnen geven. In totaal heeft AEPH 350 gezondheidswerkers aan het werk in gezondheidscentra verspreid over de provincie. Esther is één van hen. Ze krijgt een vaste bijdrage van 14,50 euro per kwartaal. In het ziekenhuis verdient Esther ongeveer 25 euro per maand. De kosten voor levensonderhoud zijn net zo hoog als in Nederland uur: Aan het werk in de moestuin. Die tuin kost veel tijd. Maar ik heb hem nodig om elke maand weer rond te kunnen komen. Mijn hele gezin moet ervan eten uur: Vanavond heb ik dienst op het consultatiebureau in het gezondheidscentrum van AEPH. Ik weeg kleine kinderen en vertel de ouders meer over goede hygiëne en gezonde voeding. Misschien word ik nog opgeroepen voor een bevalling. Ik ben heel blij dat ik iets kan betekenen voor de mensen hier. Opbrengst diaconaatcollecten 2009 Net als andere jaren vroeg Kerk in Actie in 2009 tweemaal aandacht voor het diaconale werk in Nederland. In april stond de armoedeproblematiek centraal en in november het jeugddiaconaat. In 2009 hebben meer gemeenten gecollecteerd voor het Binnenlands Diaconaat dan in het jaar daaraan voorafgaand. Toch bleven de opbrengsten iets achter ten opzichte van de collecten in In 2009 bedroegen de bijdragen vanuit de gemeenten euro, terwijl dat het jaar ervoor euro was. Dit kan te maken hebben gehad met de instabiele financiële situatie en met teruglopend kerkbezoek, waarmee veel plaatselijke gemeenten geconfronteerd werden. Kerk in Actie is dankbaar voor de toegenomen betrokkenheid van diakenen en gemeenteleden bij het werk dat wij namens hen in Nederland verrichten. We hopen ook in 2010 te mogen rekenen op uw steun voor ons diaconale werk. AEPH wil het werk uitbreiden naar meer regio s in Congo. Daarom is de Werelddiaconaatcollecte op 13 juni hard nodig. Meer informatie en een PowerPointpresentatie over deze organisatie staat op Posters en collectefolders kunt u bestellen via bestellingen@pkn.nl of (030) Jacomine Oosterhoff, tekstschrijver bij Dirigo 20 Diakonia - april 2010