Nieuwsbrief van het Nationaal Hepatitis Centrum

Transcriptie

1 Nieuwsbrief van het Nationaal Hepatitis Centrum Jaargang 4, nummer 12, februari 2008 INHOUDSOPGAVE Informatie over de NHC nieuwsbrief Nieuwe brochures Weinig kennis risico s hepatitis C Hepatitis C in the Netherlands Journal of Medicine Kinderwebsite Rijksvaccinatieprogramma van start Ontwikkeling van een nieuwe diagnostische test voor hepatocellulair carcinoom (HCC) Besmettingen door prikpen in Rotterdam en Groningen Hepatitis C sneller en beter te behandelen Nederlandse reizigers vaker gevaccineerd op reis Blinde hepatitistest GGD wekt woede Inenting tegen hepatitis A op Utrechtse school Toxische hepatitis na gebruik kruidenextracten Sylimarin heeft geen invloed op leverenzymen en virusactiviteit Belgische huisarts besmette patiënten Seksuele risicogedrag bij reizigers Verhoogd risico op hepatitis-gerelateerd overlijden bij HIV/HCV coïnfectie Nieuwe onderzoeken Informatie over de NHC nieuwsbrief De nieuwsbrief van het Nationaal Hepatitis Centrum verschijnt per kwartaal en geeft een overzicht van de recente ontwikkelingen omtrent hepatitis. Uitgebreide informatie kunt u verkrijgen via onze website of door telefonisch contact op te nemen met de Hepatitis Infolijn: (033) Al onze materialen zijn te bestellen via de NHC-website en via de Hepatitis Infolijn. Onze publicaties zijn gratis online in te zien en te downloaden. Als u opmerkingen of suggesties heeft, of als u deze nieuwsbrief niet meer wenst te ontvangen, kunt u een sturen naar: nieuwsbrief@hepatitis.nl. Printversie Nieuwsbrief NHC februari /6

2 Nieuwe brochures Het NHC heeft twee nieuwe brochures uitgebracht, speciaal voor patiënten met een chronische virale hepatitis B of C, familie en andere nauw betrokkenen. De brochures gaan over behandeling van hepatitis B en behandeling van hepatitis C. In de brochures wordt ingegaan op het doel van behandeling, behandelingsmogelijkheden, de voordelen van behandeling en de bijwerkingen. De brochures zijn ook informatief voor specialisten en huisartsen die meer over de behandeling van virale hepatitis willen weten. U kunt de brochures downloaden van de website van het NHC. De brochures staan onder het item brochures, beroepsgroep. Tevens is er een risicoinventarisatie voor hepatitis A gemaakt voor beroepsgebonden risico. Weinig kennis risico s hepatitis C Nederlanders weten te weinig van de oorzaken en de risico's van hepatitis C. Dat blijkt uit onderzoek van het nationaal gezondheidsinstituut NIGZ in Amersfoort en Apeldoorn. In deze steden is een enquête gehouden om te achterhalen hoeveel de plaatselijke bevolking weet over hepatitis C. Het bleek dat maar weinig mensen goed op de hoogte zijn van deze ziekte die een ernstige leverontsteking veroorzaakt. Het grootste misverstand is dat zo n 60% onterecht denkt dat inenting mogelijk is. Een veel gehoorde uitspraak luidde: daar ben ik toch tegen ingeënt?. Ook denkt ongeveer de helft van de ondervraagden dat hepatitis C overgebracht kan worden via seks. De resultaten van deze enquête onderstrepen het belang van goede informatievoorziening over hepatitis C. Deze prijsvraagactie maakt onderdeel uit van de pilots van de Hepatitis C campagne in de regio s Amersfoort en Apeldoorn. Het nationaal gezondheidsinstituut NIGZ is projectleider van de campagne. De pilots lopen nog tot eind januari, daarna zullen de pilots worden geëvalueerd. Bij goede resultaten zal de campagne per 1 augustus 2008 landelijk worden uitgevoerd. Meer informatie over de campagne is te vinden op Hepatitis C in the Netherlands Journal of Medicine In het januarinummer van de Netherlands Journal of Medicine wordt veel aandacht besteedt aan hepatitis C. In een artikel van S. Slavenburg wordt een schatting gemaakt van de seroprevalentie van hepatitis C in Nederland op basis van de prevalentie in de regio Arnhem/Nijmegen, bij personen die hun huisarts bezochten. Op basis van deze gegevens wordt de prevalentie op 0,2% geschat. In de editorial van H. van Vlieberghe wordt dit artikel bekritiseerd. Verder staan een aantal letters in deze uitgave van het Netherlands Journal of Medicine. In één van deze wordt de reden en de studieopzet van de VIRID-studie (zie hieronder) uitgelegd. Een andere brief van D.J.A. de Jong et al gaat over de (slechte) verwijzing van hepatitis C-seropositieve patiënten vanuit de eerste lijn naar de specialist. Volgens de NHG-standaard worden anti-hcv positieve patiënten doorverwezen naar een specialist. Een huisartsenlaboratorium is bij 307 anti-hcv positieve patiënten nagegaan wat de reden voor testen op hepatitis C was en hoe het verder is verlopen. De respons was 26,4%. Slechts de helft van de patiënten was doorverwezen naar de specialist. Kinderwebsite Rijksvaccinatieprogramma van start Het RIVM heeft een nieuwe website geopend: Op deze website kunnen kinderen informatie vinden over het Rijksvaccinatieprogramma. De nieuwe website is speciaal voor kinderen in de basisschoolleeftijd en biedt op een toegankelijke manier informatie over prikken, virussen, bacteriën, vaccins en ziekten waartegen geprikt wordt. Ontwikkeling van een nieuwe diagnostische test voor hepatocellulair carcinoom (HCC) HCC is de meest voorkomende vorm van primair leverkanker en ontstaat door een ongeremde deling van levercellen zelf. Een chronische hepatitis B of C is vaak de oorzaak van HCC. De gangbare marker om HCC op te sporen is de verhoogde aanwezigheid van het eiwit alfafoetoproteïne (AFP) in het bloed. De AFP-test heeft echter een lage specificiteit en de nauwkeurigheid varieert van 60 tot 80%. Enkele Vlaamse onderzoekers hebben in samenwerking Printversie Nieuwsbrief NHC februari /6

3 met onderzoekscentra uit Beijing en Shanghai een nieuwe test ontwikkeld die berust op de meting van N-glycanen in het bloed. Het profiel van N-glycanen verandert in het bloed als de lever is aangetast. De nauwkeurigheid van de nieuwe test is 81% met een veel lagere variatie: plus of min 3%. In combinatie met de AFP-test kan een nauwkeurigheid van 90% bereikt worden. Besmettingen door prikpen in Rotterdam en Groningen In een verzorgingstehuis in Rotterdam zijn twee mensen besmet met hepatitis B, mogelijk na verkeerd gebruik van een prikpen. In totaal zijn 45 mensen die mogelijk blootgesteld waren aan de besmetting onderzocht nadat het incident aan het licht kwam. De twee patiënten bleken uiteindelijk de enige mensen die besmet raakten. Eerder werd bekend dat door verkeerd gebruik van prikpennen in de Groningse Van Mesdagkliniek en in een gezondheidscentrum in Almere mensen mogelijk besmet zijn geraakt. Bij de Van Mesdagkliniek zijn uiteindelijk 5 besmettingen met hepatitis B en C gevonden na onderzoek. Ook daar bleek dat de naald van de prikpen niet altijd vervangen werd door een schone. Of de besmetting veroorzaakt is door het verkeerd gebruik van de prikpen, is nog niet duidelijk. De GGD en de Van Mesdagkliniek houden er rekening mee deze patiënten al eerder besmet zijn geraakt. Onderzoek moet dat nog uitwijzen. In Almere is voor zover bekend niemand besmet geraakt. In een verzorgingscentrum in Almere is ook verkeerd gebruik gemaakt van prikpennen. Hier zijn onder 611 personen géén besmettingen gevonden. De prikpen wordt gebruikt om een bloedmonster te nemen bij diabetes patiënten. Doordat deze alleen voor persoonlijk gebruik is, bestond er grote kans op besmetting van andere patiënten. Hepatitis C sneller en beter te behandelen De behandeling van hepatitis C kan sneller en beter. Dat concluderen onderzoekers van het Academisch Medisch Centrum (AMC) in Amsterdam. De bevindingen staan beschreven in de nieuwste editie van het AMC Magazine. De behandeling voor hepatitis C, een virale leverontsteking, duurt bijna een jaar en heeft forse bijwerkingen. Honderd hepatitis C patiënten deden mee aan een onderzoek van het AMC, om de behandelduur te verkorten. Volgens de onderzoekers is vaak al binnen zes weken te zien of de behandeling aanslaat. Als de hoeveelheid virussen duidelijk is afgenomen, kan een kortere kuur voldoende zijn. Wanneer het aantal virussen niet afneemt, kan de behandeling direct gestaakt worden om onnodig lijden te voorkomen, aldus de onderzoekers (Proefschrift dr H. Gelderblom, Towards optimal treatment for chronic hepatitis C infection, 17 januari 2008, Universiteit van Amsterdam). Nederlandse reizigers vaker gevaccineerd op reis Uit onderzoek in opdracht van de Vakantiebeurs blijkt dat Nederlandse reizigers er steeds vaker aan denken de benodigde vaccinaties te halen als ze naar tropische landen gaan. In totaal werden ruim vierhonderd Nederlanders voor de Continu Schiphol Survey ondervraagd over hoe ze zich beschermen tegen infectieziekten op hun reis naar verre bestemmingen. Zo blijken zes op de tien reizigers die naar tropische bestemmingen gaan te zijn gevaccineerd tegen hepatitis A. In 2005 waren dat er nog maar vier op de tien. De onderzoekers spreken van een spectaculaire toename. Toch zijn er ook minder positieve conclusies. Zo laten mensen die naar de geliefde vakantielanden Turkije en Kroatië gaan, zich bijna nooit vaccineren tegen hepatitis A, terwijl dat wél wordt aangeraden. Blinde hepatitistest GGD wekt woede De GGD wil, als onderdeel van een grote stedelijke campagne tegen hepatitis C, bewaarde bloedmonsters van alle Amsterdamse vrouwen die tussen 1995 en heden zwanger zijn geweest testen op het virus. Deze blinde hepatitistest valt niet in goede aarde en de Stichting Rechtsbescherming Allochtonen (SRA) heeft een kort geding aangespannen tegen de GGD. Volgens de advocaat van de SRA overtreedt de GGD met de campagne de regels. De GGD heeft het onderzoek slechts aangekondigd in een aantal kranten, die lang niet door alle vrouwen gelezen Printversie Nieuwsbrief NHC februari /6

4 worden. Hierdoor kan de GGD er niet vanuit gaan dat die vrouwen instemmen met het testen van hun bloed, aldus de advocaat. Het onderzoek wordt bovendien anoniem uitgevoerd waardoor onduidelijk blijft wie er wel of niet besmet is. Dit terwijl de persoonsgegevens van de vrouwen bekend zijn. Gevreesd wordt voor veel onnodige onrust als de testresultaten eenmaal bekend worden. Zolang de zaak onder de rechter is, wil de GGD niet inhoudelijk reageren. Inenting tegen hepatitis A op Utrechtse school Leerlingen en leerkrachten van de Aboe Da'oedschool in Utrecht zijn ingeënt tegen hepatitis A. De GG & GD heeft dat besloten nadat de afgelopen zes weken bij twee leerlingen het virus werd ontdekt. Dat heeft de gemeente Utrecht bekendgemaakt. Voor kinderen is infectie met het virus niet ernstig en blijft die zelfs vaak onopgemerkt. Mensen die het virus bij zich dragen blijven echter besmettelijk voor anderen. Voor volwassenen kan infectie met het virus ernstige gevolgen hebben. Ze zijn enkele weken tot maanden ziek en hebben klachten als misselijkheid, moeheid, gebrek aan eetlust, koorts, een griepachtig gevoel, een gele huid, donkere urine en ontkleurde ontlasting. De vaccinatie op de Utrechtse school moet verdere verspreiding van het virus voorkomen. Ook kinderen en leerkrachten van de voorschool in hetzelfde gebouw worden gevaccineerd. Toxische hepatitis na gebruik kruidenextracten Veel mensen denken dat kruiden natuurlijk en daarmee ook veilig zijn. In de literatuur is echter al vaker beschreven, dat kruidenextracten toxische voor de lever kunnen zijn. Het NHC heeft in het laatste half jaar echter 4 meldingen heeft gesignaleerd van mogelijke toxische hepatitis na gebruik van kruiden. De meldingen betroffen driemaal Herbalife, een preparaat dat meest gebruikt wordt om af te vallen en éénmaal Hepavit, een middel dat juist pretendeert leverbeschermend te werken. Een waarschuwing om dit soort preparaten niet zonder advies van een arts te gebruiken lijkt dan ook zeker op z n plaats. Recent is een Zwitserse studie gepubliceerd waarin 13 gevallen van toxische hepatitis geassocieerd met het gebruik van Herbalife zijn gedocumenteerd, tussen 1998 en Levernecrose was vastgesteld in vijf patiënten. In 11 van de 13 patiënten verbeterde de hepatitis na het stoppen van Herbalife. Eén patiënt was zodanig ziek geworden dat een transplantatie noodzakelijk was. Het artikel pleit voor meer duidelijkheid in de samenstelling van dit soort producten en een pro-actieve rol van controlerende instanties. ( bron: A.M. Schoepfer et al. / Journal of Hepatology 47 (2007) ) Sylimarin heeft geen invloed op leverenzymen en virusactiviteit In het februari-nummer van Hepatology staat een artikel waarin de resultaten gepresenteerd worden van een survey onder 1145 patiënten met hepatitis C naar het gebruik van o.a. kruidentherapie. 23% van de ondervraagden gebruikte alternatieve middelen; de meeste daarvan gebruikten sylimarin (melkdistel). De sylimarin werd door de patiënten zelf genomen, al dan niet in combinatie met andere middelen, en de dosering en duur van het gebruik van sylimarin varieerde. De patiënten die geënquêteerd werden waren non-responders op voorgaande therapie. In deze studie werd geen antiviraal effect, of verbetering van de leverfunctie geconstateerd, door gebruik van sylimarin. Belgische huisarts besmette patiënten Een Belgische huisarts zou de afgelopen jaren een twintigtal patiënten hebben besmet met hepatitis B en C. De arts uit Belgisch Limburg wordt verweten onhygiënisch te werk zijn gegaan door injectienaalden meerdere malen te gebruiken. De medische tuchtraad heeft ook een onderzoek ingesteld naar de werkzaamheden van de huisarts. Bron: De Pers.nl, woensdag 30 januari Seksuele risicogedrag bij reizigers De Travel Clinic van de GGD Hart voor Brabant en het Institute for Tropical Medicine (Antwerpen) hebben een enquête gehouden onder reizigers die een reisadvies hadden gevraagd. In totaal werden 1907 enquêtes verstuurd en de respons was 55%. Er is gevraagd naar frequentie van Printversie Nieuwsbrief NHC februari /6

5 seksueel contact: 4,7% had seksueel contact met een nieuwe partner tijdens de reis, waarbij in ongeveer eenderde van de contacten een condoom werd gebruikt. Meer dan de helft had niet verwacht een seksueel contact te zullen hebben. De onderzoekers pleiten voor vaccinatie tegen hepatitis B en advies over STD s en condoomgebruik aan reizigers die zonder vaste partner op reis gaan. Voor verdere gegevens zie: Journal of Travel Medicine, volume 15, deel 1, 2008, p Verhoogd risico op hepatitis-gerelateerd overlijden bij HIV/HCV coïnfectie Uit een onderzoek, gepubliceerd in de Journal of Acquired Immunodeficiency Syndromes, 1 februari 2008, is gebleken dat de hepatitis C-gerelateerde mortaliteit onder patiënten met een hivinfectie nog niet verlaagd is ondanks HAART, in tegenstelling tot de algehele mortaliteit. Het is bekend dat hepatitis C een snellere progressie naar leverziekte heeft indien een patiënt een coïnfectie met hiv heeft. Ondanks de verbeteringen in therapie tegen hiv blijft hepatitis C in deze groep een probleem. Nieuwe onderzoeken Hepatitis C: 1. VIRID-studie bij hepatitis C patiënten met genotype 1 of 4 (Erasmus en UMC Radboud) Het Erasmus MC en UMC Radboud starten in 2008 een studie waarin een dubbele dosis ribavirine wordt vergeleken met de standaarddosering bij de behandeling van hepatitis C. Daarnaast wordt behandeld met PEG-interferon. Om bloedarmoede te voorkomen wordt EPO (erythropoietine) gegeven. De studie wordt uitgevoerd in patiënten met HCV genotype 1 of 4 met een virusload > IU/mL, omdat bij deze patiënten de standaardbehandeling minder vaak slaagt. De ribavirine-dosering wordt onderzocht in deze studie omdat er aanwijzingen zijn dat met een hogere dosis ribavirine het succespercentage van de behandeling vergroot kan worden. Op de website staat alle informatie, zowel voor behandelaars als patiënten. Patiënten kunnen zich aanmelden via een van de twee arts-onderzoekers, via of telefonisch. 2. Receptor Entry Remmer (Fase 1) (AMC) Dit nieuwe medicijn verhinderd het binnendringen van hepatitis C virus (HCV) in niet besmette levercellen. De studie staat open voor hepatitis C patiënten met genotype 1.De duur van de behandeling met het studiemedicijn is 4 weken (waarvan 2 weken opname in een ziekenhuis), waarna een standaard behandeling met Peg-Interferon (Peg-IFN) en Ribavirine (RBV) kan volgen. De studie staat open voor 20 patiënten,waarvan er inmiddels 10 aan de studie deelnemen. 3. Protease Remmer gecombineerd met Peg-IFN en RBV (Fase 2 en 3) (AMC) In 2008 worden in het AMC 4 studies met 4 verschillende protease remmers (van 4 verschillende firma s) gecombineerd met Peg-IFN en RBV onderzocht. De studies staan open voor hepatitis C patiënten met genotype 1 die nooit eerder met (Peg)-IFN/RBV behandeld zijn geweest. 4. Levercel Enzym Remmer (Fase1) (AMC) Dit nieuwe medicijn blokkeert een enzym van de levercel dat betrokken is bij de vermenigvuldiging van HCV. Het studiemedicijn wordt als intraveneuze (in de ader) injectie toegediend. De studie staat open voor mannen met hepatitis C. waarbij alle genotypen (1,2,3, en 4) kunnen meedoen. Voor deze studie is opname in een ziekenhuis gedurende 2 weken noodzakelijk. 5. SCIN-studie (Erasmus MC) Voor hepatitis C patiënten met genotype 1 of 4 die eerder niet hebben gereageerd op antivirale behandeling met (peg)interferon en ribavirine. In deze studie zal interferon continu worden toegediend met een klein pompje. Op deze manier zal worden getracht het virus continu te onderdrukken waardoor er mogelijk wèl een blijvende virologische respons optreedt. Daarnaast verwachten wij minder hevige bijwerkingen door continue toediening. Er zal ook worden behandeld met ribavirine. U kunt tot juli 2008 deelnemen aan deze studie. Printversie Nieuwsbrief NHC februari /6

6 6. CIRES-studie (Erasmus MC) Voor hepatitis C patiënten met genotype 1, 2 of 3 die niet eerder behandeld zijn met (peg)interferon en ribavirine. In deze studie zal behandeld worden met een standaard dosis peginterferon in combinatie met ribavirine. Om meer te weten te komen over de exacte werking van deze behandeling en de werking van het immuunsysteem in de lever, zal op verschillende tijdstippen met een dun naaldje een cytologische punctie van de lever worden genomen. Het betreft een zogenaamde fine needle aspiration biopsy (FNAB), hetgeen niet verward moet worden met een standaard leverbiopt waarbij een relatief veel groter hapje van de lever genomen wordt. Deze FNAB is dan ook veel minder belastend voor de patiënt. 7. ENABLE-studie (Erasmus MC) Voor hepatitis C patiënten met alle genotypen die niet eerder behandeld zijn met peginterferon en ribavine en waarbij sprake is van een laag aantal bloedplaatjes. Een laag aantal bloedplaatjes ontstaat vaak als er sprake is van ernstige leverschade (cirrose) waardoor het vaak niet meer mogelijk is de behandeling met peginterferon en ribavirine te starten. In deze studie zal in eerste instantie een nieuw middel (eltrombopag) gegeven worden om de bloedplaatjes te verhogen. Indien dat lukt zal vervolgens de behandeling met de standaard dosering peginterferon en ribavirine gestart worden. Patiënten die eerder zonder succes behandeld zijn met peginterferon en ribavirine maar waarbij een verlaging in dosering noodzakelijk was door een verlaagd aantal bloedplaatjes mogen ook deelnemen aan deze studie. Hepatitis B: 1. Behandeling van chronische hepatitis B patiënten met Adefovir en Peg-IFN (AMC) Patiënten met chronische hepatitis B en een virale load van meer dan cop/ml ( IU/mL) kunnen meedoen met een studie waarbij Adefovir en Peg-IFN in combinatie gegeven worden gedurende 1 jaar. De studie is open tot eind Van de 100 patiënten zijn er inmiddels 65 geïncludeerd. Algemeen: 1. Kosten-baten analyse veiligheidssystemen Het NHC zelf is gestart met een onderzoek naar de kosten en baten van veiligheidssystemen, medische hulpmiddelen waarbij de kans op een prikaccident zo minimaal mogelijk is. In het onderzoek wordt gemeten in hoeverre deze systemen leiden tot een reductie van het aantal prikaccidenten en bijdragen aan een hoger veiligheidsgevoel bij medewerkers in de zorg. Informatie AMC studies: Informatie over alle AMC-studies kunnen ingewonnen worden per (leverziekten@amc.nl) of per telefoon ( ) op het secretariaat, waarna U terug gebeld wordt door een van onze leverspecialisten. Informatie Erasmus MC-studies: Voor algemene informatie of vragen over één van de Erasmus-studies kunt u contact opnemen met drs. R. Roomer, drs. M. Claassen, drs. J.F. Bergmann of dr. R.J. de Knegt via of Printversie Nieuwsbrief NHC februari /6