Druk, druk, druk, druk

Transcriptie

1 F M A G A Z I N E o o l c o l o R F o o l c o l o r M e d l a n g n i e t g e k! i a w w w. f o o l c o i a l o r m e d. n l Druk, druk, druk, druk n u m m e r 7 5 Februari 2011 gratis magazine

2 2 Van de redactie Colofon Tot mijn verbazing komt de afkorting ADHD niet voor in de dertiende uitgave van het Van Dale Groot Woordenboek der Nederlandse Taal. Dat is vreemd, want ADHD is al in 1902 voor het eerst beschreven door de Britse kinderarts George Still. Pas in de negentiger jaren van de vorige eeuw kwam de grote doorbraak, toen wetenschappers ontdekten dat ADHD ers een verschil in hersenactiviteit vertonen in vergelijking met mensen die niet aan ADHD lijden. In dit nummer van FcM kunt u enkele artikelen over deze aandoening lezen. Op het moment dat ik dit schrijf, is het laat op de avond van de elfde november, Sint Maarten, inderdaad. Alhoewel ik veel snoep gekocht heb, zijn er ook dit jaar weer geen kindertjes aan mijn deur komen zingen. (Dan moet ik zo bitter wenen en ik weet zelf niet waarom). Het is moeilijk voor te stellen dat dit stukje pas in FcM komt als de winter alweer grotendeels voorbij is maar toch is het zo. Volgende maand is de boekenweek, het mooiste feest van het jaar, vind ik, en eigenlijk ook het begin van de lente. Nu ik toch zit te mijmeren over de tijd: Over negen jaren leven we in de twintiger jaren van de eenentwintigste eeuw. De twintiger jaren Dat spreekt tot de verbeelding. Zullen er dan nog boeken zijn, echte boeken van papier, of lezen we allemaal e-books? Bestaan er nog cd s? Of zijn die dan vervangen door nog kleinere geluidsdragers? En, heel belangrijk: zal de FcM nog bestaan? Het is wel leuk om na te denken over de toekomst maar het is heel moeilijk dingen te voorspellen. En daarom houd ik er maar weer mee op. Deze FcM staat weer vol met lezenswaardige teksten, mooie foto s en tekeningen en zal u ongetwijfeld weer een uurtje leesplezier bezorgen. Het juninummer heeft als thema De Nacht en u kunt uw kopij nu al opsturen. Veel plezier met deze FcM! Erik Bies Foolcolor is een magazine voor en door cliënten van Lentis Oplage: 3250 ISSN Redactie Joanne Hillenga, Andras Mebius, Gijs van der Paauw, Chris van Boetzelaer, Roelien Raidt, Frieda, Erik Bies, Ellen Massop, Berber Wijnia, Susan de Wijs Eindredactie Henk Santing Websitebeheer Brrrt Fotografie Fotobureau Foolcolor Media: Ed Lankhorst, Inge Jansen, Cindy van Helden, Alfons Wijninga, Susan de Wijs, Jaap ten Hoove, David Pichler Illustraties, cartoons Margje Molenkamp-van den Berg, Anna de Ruiter, Fraver, Eriko, Henk de Vries, Houkje van Dijk Vormgeving Simone Scholtens, Ester Oegema Druk en afwerking Drukkerij Drupon Cover Fotobureau Foolcolor Media Met dank aan de modellen Redactieadres Foolcolor Media Van Oldenbarneveltlaan EA Groningen Telefoon Website adres redactie@foolcolormedia.nl Projectondersteuners Ine Paulien Weijer, Henk Santing, Johan Dik Telefoon: Advertentietarief 35 euro per 1/4 pagina Postbanknummer Foolcolor Media is een werkproject van Lentis DEAD LINE Aprilnummer Thema Homoseksualiteit Inzenden kopij vóór woensdag 9 februari om 12 uur Juninummer Thema NACHT Inzenden kopij vóór woensdag 13 april om 12 uur Aan de totstandkoming van deze uitgave is de uiterste zorg besteed. Voor informatie die desondanks onvolledig of onjuist is opgenomen aanvaardt de redactie geen aansprakelijkheid. Tevens behoudt zij zich het recht voor advertenties en ingezonden kopij, zonder opgave van reden, te weigeren, in te korten en/of taalkundig te bewerken. Publiceren onder pseudoniem mag, mits naam en adres bij de redactie bekend zijn.

3 Inhoud 3 Thema: ADHD 4 Dát is ADHD! Geschiedenis en achtergrond 6 Héél beweeglijk Een vader vertelt 8 Eindelijk erkenning Late diagnose Drukke gasten 11 De etalage: Dick ten Kate 16 Vragenfestijn: Paul Borggreve 22 Per Persoon: André Kuipers 25 Uit eten met: Ralf Minkenberg Vast 2 Van de redactie 10 Boek: Schematherapie 10 Boek: Cultuurbarbaar in hart en nieren 18 Spons 19 Steekje los Taalkabaal 9 Mijn land mijn herfstwoud 12 Foppe weet het niet De uitvreter van Nescio 28 Smeekbede 28 Leven 32 Leven-nevel-velen 19 Van de kook 20 Alle gekheid in een hokje: Smetvrees 24 Pittig gestoorde puzzel 24 Rataplanneke NIEUW! 26 In therapie: Exorcisme 29 De stelling 29 Petje en Von Puckhausen 31 Neus en Neus 31 Supercliënt

4 4 Informatie op een rijtje Wat is ADHD? De afkorting ADHD betekent in het Nederlands: aandachtstekort-hyperactiviteitstoornis. Iemand met ADHD heeft veel moeite om voldoende aandacht aan één ding tegelijk te schenken (concentratiegebrek) en wordt snel afgeleid. De hyperactiviteit kan zich uiten als lichamelijke onrust (bewegingsdrang) maar ook door innerlijke onrust. Deze onrust verergert door een overmaat aan prikkels (geluid, sterke geuren, veel mensen in de directe omgeving). Hierbij wordt vaak elke indruk impulsief gevolgd door een bijbehorende handeling die niet kan worden uitgesteld. Iemand flapt er dan bijvoorbeeld dingen uit, vóór hij er erg in heeft. Dit veroorzaakt het kenmerkende drukke gedrag van personen met ADHD. Meestal kan er ook niet zo goed onderscheid gemaakt worden tussen belangrijke en minder belangrijke zaken. Bij taken worden daardoor verkeerde prioriteiten gelegd. Al met al betekent dit dat personen met ADHD meestal beter af zijn in een rustige omgeving zonder al te veel invloeden van buitenaf en met een gestructureerd leven. Bijkomende kl achten Uit onderzoeken is gebleken dat er een overlap bestaat tussen ADHD en Autisme-Spectrum-Stoornissen. Niet alleen zijn er grote overeenkomsten in het gedrag van ADHD-ers en ASS-ers gevonden maar ook uit hersenscans blijkt dat er beperkingen zijn in dezelfde hersengebieden. Zo n zeventig procent van de mensen met ADHD heeft één of meer bijkomende klachten. Met name angststoornissen, gedragsstoornissen, leesblindheid, motorische stoornissen, depressies, drugsgebruik (zelfmedicatie) en overmatige vermoeidheid door een continu tekort aan slaap komen bovengemiddeld vaak voor. Geschiedenis en erfelijkheid Vaak wordt gedacht dat ADHD een zeer recente aandoening is maar al in 1847 werd het eerste geval door de Duitse arts Hofmann genoemd in zijn boek Struwel Peter. In dit boek wordt onder andere een Zappel Philip (ongedurige Philip) beschreven. Een kinderarts uit Londen onderzocht in 1902 het hyperactieve en impulsieve gedrag van een groep van 20 kinderen. Hij schreef de gedragsproblemen van deze groep toe aan een hersenafwijking. Deze kan ofwel erfelijk zijn of veroorzaakt worden door een beschadiging van de hersenen, opgelopen tijdens de geboorte. Halverwege de vorige eeuw bedacht men hiervoor de term MBD (Minimal Brain Damage). Een hersenbeschadiging werd echter zelden gevonden. Brain-Damage werd daarom vervangen door Inge Jansen

5 5 Brain-Dysfunction (verkeerd functioneren van de hersenen). Sinds ongeveer 1990 wordt de term ADHD gebruikt en zijn doktoren het er wel over eens dat er toch een erfelijke component aanwezig is bij deze aandoening. Personen met ADHD hebben dan ook zeer vaak anderen in de familie bij wie de verschijnselen van ADHD zich voordoen. Kinderen van ouders met ADHD hebben zo n 75 procent kans de aandoening zelf te krijgen. Volwassenen met ADHD De aandoening komt vooral bij kinderen voor, lange tijd werd gedacht dat de verschijnselen rond de puberteit verdwijnen. Pas sinds kort is bekend dat ook een vrij grote groep volwassenen eraan lijdt. Zo n zestig procent van de kinderen met ADHD houdt symptomen tot op volwassen leeftijd. Bij ongeveer de helft van deze groep valt het drukke gedrag dan echter minder op, omdat ze met de ziekte hebben leren omgaan. Voor volwassenen-adhd wordt soms de naam Adult Attention Deficit Disorder (AADD) gebruikt. Behandeling ADHD valt niet te genezen. Met medicijnen kunnen de symptomen van de aandoening onderdrukt worden maar ze verhelpen de ADHD zelf niet. Meestal worden amfetamines of amfetamineachtige stoffen zoals Ritalin gebruikt. Dit zijn stimulantia waardoor normale mensen juist op ADHD lijkend gedrag gaan vertonen maar waar mensen met ADHD -bij de juiste doseringrustig van worden. Meestal worden medicijnen gecombineerd met een vorm van therapie, deze kan bestaan uit: een pedagogische benadering, psycho-educatie, neurofeedback, diëten of het gebruik van natuurproducten. Niet alle therapieën worden door de zorgverzekeraars vergoed. ADHD als modeverschijnsel De laatste jaren wordt bij steeds meer kinderen de diagnose ADHD gesteld. Op het moment gaat het om zeker 3 procent van de kinderen, dus in elke schoolklas zit gemiddeld één persoon met ADHD. Dit kan een gevolg zijn van de sterk toegenomen hoeveelheid prikkels die iedereen dagelijks te verduren heeft, waardoor bij mensen met aanleg voor ADHD de bijbehorende verschijnselen zullen verergeren. Het toegenomen aantal diagnoses kan ook het gevolg zijn van toegenomen media-aandacht (de verschijnselen zijn bij meer mensen bekend en worden daardoor sneller herkend). Daarnaast wordt druk gedrag misschien steeds minder geaccepteerd (onder andere vanwege grotere schoolklassen) of willen juist de ouders voor hun wat drukke kind misschien wel het etiket ADHD hebben. Daarmee valt de oorzaak van het drukke gedrag niet meer aan hen te wijten. Ook is medicatie natuurlijk makkelijker dan bijvoorbeeld de (op-)voeding of een drukke omgeving aanpassen. Er bestaat een vorm van ADHD waarbij de hyperactiviteit afwezig is, deze variant wordt aangeduid als ADD. Het gedrag van iemand met ADD wordt meestal als dromerig aangeduid in plaats van druk. ADHD komt ongeveer drie keer zo vaak voor bij jongens als bij meisjes maar uit onderzoek blijkt dat meisjes juist vaker ADD hebben. Wellicht dat de omgeving druk gedrag als lastiger ervaart dan dromerig gedrag, waardoor jongens vaker behandeld worden. Overigens is een combinatie van ADHD en ADD de meest voorkomende vorm van ADHD. Er zijn sterke aanwijzingen dat de aanwezigheid van bepaalde kleurstoffen (zogenaamde azo-verbindingen) en ook suiker in de voeding ADHD kan versterken. Juist in westerse landen worden (steeds meer) kant en klare producten gegeten, waar bijna altijd kleurstoffen en veel suiker aan zijn toegevoegd. De kans om een foute kleurstof of teveel aan suiker binnen te krijgen neemt daardoor toe. Bij allochtone Nederlanders wordt ADHD vrijwel niet gediagnosticeerd of behandeld. Dit wil overigens niet zeggen dat er onder deze bevolkingsgroep geen ADHD voorkomt maar er wordt misschien wel anders mee omgegaan. ADHD-medicijnen zijn echte cashmakers voor de farmaceutische industrie; op het moment worden ze door meer dan 10 miljoen kinderen wereldwijd gebruikt. Het overgrote deel van deze kinderen leeft in de westerse wereld. Fabrikanten van deze medicijnen zijn de belangrijkste sponsoren van psychiatrische symposia over ADHD, met titels als: ADHD, a lifelong faithful companion (Basel, Zwitserland, mei 2002). Hiermee worden artsen en psychiaters alvast voorbereid op een levenslange behandeling van potentiële klanten met hun medicijnen. De werking van Ritalin op ongedurige kinderen was nog maar net ontdekt en prompt volgde er een diagnose volgens DSM-IV voor ADHD. In Duitsland bracht de fabrikant van Ritalin een geïllustreerd kinderboek uit waarin de hyperactieve octopus Hippihopp een pilletje van de dokter krijgt. Hiermee kan hij zich veel beter concentreren en voelt hij zich een stuk rustiger Het kinderrechtencomité van de Verenigde Naties uitte in 2005 haar zorgen over de overdiagnose van ADHD en het te vaak voorschrijven van amfetamine(-achtige stoffen) hiervoor. In de Amerikaanse staat Virginia was er toen zelfs een schooldistrict waar 35 procent van de (blanke) jongens de diagnose ADHD kreeg. Het kinderrechtencomité wil graag meer studie naar de diagnose van ADHD. In zowel Europa als de VS gebruikt ondertussen een aanzienlijke groep kinderen door de dokter voorgeschreven medicijnen die op de opiumlijst staan. Gijs van der Paauw

6 6 Marco heeft een zoontje met ADHD Hij was in de buik al heel beweeglijk Niel s is acht jaar en heef t A D HD. Zijn diagnose is gesteld toen hij zes w a s. Ik had een inter v iew met zijn vader Marco (39) over hoe het is een zoon te hebben met deze psychiatrische stoornis. Inge Jansen

7 7 Allereerst vraag ik Marco hoe hij zelf was als kind. Hij vertelt: Het is best wel moeilijk om me dit nog voor te stellen als ik eraan terugdenk maar ik was niet heel druk. Wel snel afgeleid en erg beweeglijk. Dat beweeglijke heb ik trouwens nog steeds maar ik ben niet meer snel afgeleid. Juist het tegenovergestelde: een beetje hypergefocust. Op de lagere school had ik wel moeite me te concentreren, dat stond ook in de rapporten. Op de middelbare school ging dat al beter en tijdens mijn studie had ik er helemaal geen last meer van. Waar ik soms nog last van heb zijn onrustgevoelens. Op de vraag of hij zich herkent in zijn zoontje Niels zegt hij: Zijn beweeglijkheid maar ook zijn brede interesse en dat hij autodidact is. Hij leert vooral door dingen zelf te doen en hij wil alles eerst zelf uitproberen. Woedeaanvallen Niels was in de buik al heel beweeglijk en toen hij als baby begon te kruipen ging hij overal heen. Soms, bijvoorbeeld op het vliegveld tijdens de vakantie moesten we hem aan een tuigje doen om hem niet kwijt te raken. Eerst vond ik hem heel erg onderzoekend en hij deed ook vaak dingen die niet mogen. Toen hij drie was en naar de crèche ging, vroegen we wat ze er daar van vonden. Hij kon bijvoorbeeld geen werkjes maken op de crèche. Later op de basisschool konden ze geen toets met hem doen. Terwijl hij toch intelligent is, daar lag het niet aan. Maar hij kon zich dus geen moment concentreren. Marco noemt een voorbeeld: Als je aan Niels vroeg of hij een glas op tafel wilde zetten dan hoorde hij de opdracht wel en wilde het dan ook doen maar hij kwam er niet aan toe omdat hij direct weer afgeleid was. Ook had Niels soms woedeaanvallen. Dat kwam er ook nog bij. Marco: Hij was dan totaal onbereikbaar, eigenlijk wel heftig. Hij heeft geen filter om indrukken te verwerken en dan wordt op den duur de druk zo hoog dat het overloopt en dat eindigt dan in hysterie. Ook zocht hij constant de grenzen op en ging overal de strijd mee aan. Doseren van prikkels Op zijn zesde is bij Niels de diagnose gesteld door een kinderpsycholoog van Lentis. Marco vertelt wat dat teweeg bracht: Ik vond het in het begin heel raar, ik moest er echt aan wennen dat hij een ziekte had. Maar de diagnose heeft ook veel goeds gebracht: het ontschuldigt een beetje. Hij kan er niets aan doen. Ik kreeg er ook een andere kijk op. Het bleek dat we als ouders het eigenlijk wel goed deden. Maar nu kunnen we sneller ingrijpen om te voorkomen dat de prikkels bij hem te veel worden. Doseren van prikkels is dus heel belangrijk. We begonnen ook gebruik te maken van zogenaamde pictogrammen. Plaatjes die we op tafel legden waar dingen op staan zoals opstaan, ontbijten, school, spelen, enzovoort. Nu gebruiken we het nog met speciale gebeurtenissen zoals Sint Maarten, Sinterklaas, kerst en onverwachts familiebezoek, als het afwijkt van de normale dag. Ook begonnen we constant aan te kondigen wat er stond te gebeuren. Nog vijf minuten en dan gaan we aan tafel, nog vier, nog drie, enzovoort. We deden echt dingen die bij normale gezinnen niet voorkomen. Je moest hem altijd begeleiden en dat was soms best wel zwaar. Ritalin Al die dingen hebben wel tot verbetering geleid maar op school kwam hij toch niet echt uit de verf. Na de diagnosestelling hebben we eerst homeopathische middelen geprobeerd. Een lithiumoplossing hielp wel iets maar er veranderde niets wezenlijks. Ook wordt er meer van je verwacht na groep drie en hij kon nog steeds geen test doen. Het was ook allemaal te hoog gegrepen. We hebben een jaar lang getwijfeld over wel of niet met Ritalin te beginnen. Ritalin is een medicijn dat goed helpt bij ADHD maar het is wel een zwaar middel. Als je op internet kijkt dan kom je heel negatieve dingen tegen zoals: het is het slechtste wat je je kind kan aandoen. Maar je komt echter ook heel positieve dingen tegen: Het is het beste voor je kind. De school was er neutraal over. Uiteindelijk kwamen we in contact met een psychiater die positief was over het middel en zei: Probeer het gewoon en we zien wel wat het oplevert. Hij was zeven toen we begonnen en het resultaat was echt ongelofelijk. Een wondermiddel is het. Het eerste wat hij ging doen toen hij de eerste pil geslikt had, was kleurplaten maken. Dat was voor het eerst van zijn leven dat hij wat af maakte. Enorme drive Vanaf dat moment is het in een rechte lijn naar boven gegaan. Al heeft hij zo nu en dan nog een dipje of terugval. En veel dingen blijven moeilijk maar Niels kan zich nu eindelijk echt ontwikkelen. De bijwerkingen van de Ritalin zijn bij hem minimaal. Tien minuten na inname neemt zijn eetlust af. Dat is het enige. En zodra hij stopt met het middel, merk je het meteen. De bedoeling is dat zijn hersens de patronen zich eigen gaan maken zodat op den duur minder of helemaal geen medicijnen meer nodig zijn en je het alleen als noodmiddel achter de hand kunt houden. Dat zou heel mooi zijn maar dat moet nog blijken. Als laatste vraag ik hoe Marco de toekomst ziet van zijn zoon. Ik heb er wel vertrouwen in dat het goed komt met Niels. De meeste kinderen met ADHD groeien er overheen al denk ik dat hij er wel mee zou blijven worstelen. Hoe hij zich nu aan het ontwikkelen is, ziet er goed uit. Hij kan zijn emoties nu ook veel beter uiten dan vroeger. Ondanks alles is en blijft het een schat van een jongen en is hij speciaal. En ADHD heeft ook positieve kanten bijvoorbeeld de enorme drive die hij heeft. Als hij in staat is zijn energie te kanaliseren en hij het concentratievermogen kan opvijzelen, dan kan hij veel bereiken. Joanne Hillenga

8 8 Interview met Bart over zijn ADHD Eindelijk erkenning We spraken met Bart (45), websiteprogrammeur bij Foolcolor Media, die pas op zijn 37 e te horen kreeg wat er nu eigenlijk met hem aan de hand is. Hij bleek namelijk ADHD te hebben. Hoe het tot die tijd en na deze diagnose met hem ging, vertelt hij in dit interview. Op de kleuterschool wist hij al dat hij anders was dan andere kinderen. Hij is altijd al drukker dan anderen geweest. Hij vroeg zich vaak af: waarom moeten ze mij steeds hebben? Hij leek soms slimmer dan de rest en hij voelde zich vaak een buitenstaander. Achteraf gezien bleek dat hij toen ADHD+H had, wat op ADHD met hoogbegaafdheid duidt. Basisschool Hij kon al op jonge leeftijd lezen en heeft de eerste klas van de basisschool overgeslagen. Zodoende was hij altijd de jongste van de klas, werd als laatste gekozen bij gymnastiek en dergelijke. Hij had weinig vriendjes in die tijd, hij vertrouwde/snapte zijn klasgenootjes niet. Maar hij was niet eenzaam want ze waren thuis met zeven kinderen en daar kwamen soms tot wel vier pleegkinderen bij. Zijn vader was arts-anaesthesist en zijn moeder was parttime huisarts bij een kinderinternaat. Toch hebben zij nooit geconstateerd dat Bart ADHD had. Na de basisschool ging hij naar het gymnasium, want hij leek daar slim genoeg voor. Hier ging het echter mis, in februari had hij al zeven onvoldoendes. Hij kon het wel maar vond het niet interessant. Hij kon lange stukken lesstof niet vasthouden, kortere stukken wel. Eigenwijs Bart is vaak blijven zitten maar slaagde uiteindelijk na acht jaar middelbare school toch voor de Havo. Hij wijt dit aan de lesmethoden die gevolgd werden en de lesstof die niet boeiend was. Hij geeft toe dat hij ook wel eigenwijs was in die tijd. Na de Havo heeft hij de HTS richting elektronica geprobeerd maar dit ging niet. Daarna heeft hij de MTS geprobeerd maar daar ging het ook niet goed omdat hij problemen kreeg met de leiding. Daarna heeft Bart nog op het Ubbo Emmius gezeten om leraar te worden maar dat lukte ook niet. Vervolgens heeft hij allerlei baantjes gehad, het langste baantje was als programmeur. PDNOS Hij was inmiddels 37 jaar geworden en wilde nu wel eens weten waarom hij steeds gek werd van zijn werk. Hij kon niet tegen de regelmaat van om half negen beginnen, bijvoorbeeld. Hij kreeg een jobcoach toegewezen en na vier maanden en een nieuw diagnosetraject werd er geconstateerd dat hij ADHD met PDNOS had. Nu kreeg hij eindelijk erkenning maar hij was wel zijn baan kwijt. Hij werd toen afgekeurd, niemand wil je hebben als je patiënt bent. Maar hij had nu wel de rust om dingen voor zichzelf uit te zoeken. Hij kreeg Ritalin voorgeschreven en ook nog Remeron, een anti-depressivum, maar dat weigerde hij. Toen de pillen begonnen te werken had hij eindelijk rust in zijn hoofd. Hij slikt Ritalin dus al acht jaar. Als hij te weinig slikt, versterken zijn klachten juist. Sinds hij de juiste dosering slikt, krijgt hij ook minder vaak ongelukken in het verkeer. Als je ADHD hebt, overschat je jezelf namelijk vaker. Om deze reden heeft hij ook nooit zijn rijbewijs gehaald, hij krijgt te veel prikkels binnen en daar kan hij niks mee. Strak Bart heeft zich er nu bij neergelegd dat hij ADHD heeft. Hij vindt zijn leven niet echt gelukkig maar ook niet uitgesproken ongelukkig, hij beschrijft het als moeizaam. Hij heeft zowel bij het opstaan als bij het slapengaan tijd nodig. Hij heeft zijn pillen ook altijd bij zich want ze werken maar vier uur. Bijwerkingen heeft hij gelukkig niet veel. Bart heeft een tweelingzus en die heeft niet dezelfde verschijnselen als hij, ze heeft wel ADD (zonder hyperactiviteit). Twee van haar kinderen hebben wel ADHD, het is namelijk erfelijk. Bart vertelt nog: Ik neem liever niks waar je strak van wordt, zoals koffie en energiedrankjes. Hij heeft in het verleden wel met drugs geëxperimenteerd maar rookt nu alleen nog weleens een joint, daar wordt hij wel rustig van. Het contact met andere mensen kan nog steeds moeilijk gaan, hij zegt: ik heb een heel zwart-wit gevoel voor humor. En hij zegt het als hij het ergens niet mee eens is, dat wordt soms als lastig ervaren. Voor wat betreft de toekomst ziet hij die redelijk positief, hij is blij met het werk dat hij nu bij Foolcolor Media doet. Joanne Hillenga, Roelien Raidt

9 Foto: Cindy van Helden 9

10 10 Boekbesprekingen Schematherapie bij borderline-persoonlijkheidsstoornis Auteur: Hannie van Genderen en Arnoud Arntz ISBN: Uitgeverij: Nieuwezijds Amsterdam 2010 Schematherapie bij borderline-persoonlijkheidsstoornis Het boek Schematherapie bij borderline-persoonlijksheidsstoornis is een pittig boek. Het behandelt hoe men schematherapie toe dient te passen bij patiënten met borderline-persoonlijkheidsstoornis (BPS) en is duidelijk op hulpverleners gericht (er komt ook wel wat hulpverlenersjargon in voor). Schematherapie is een vorm van therapie die uitgaat van een bepaald verklaringsmodel voor gedrag van iemand met een BPS. Bij dit verklaringsmodel wordt het gedrag verklaard uit verschillende modi of schematoestanden. Een zo n modus is bijvoorbeeld de straffende ouder : men moet zich dit voorstellen als een soort innerlijke stem die veelal neerbuigend en afkeurend is, de straffende ouder vindt dat de patiënt vaak straf verdient. Een andere modus is de beschermer, dit is een modus die de patiënt hanteert om gevoelens van angst, boosheid en minderwaardigheid niet te hoeven voelen. Het doel van de therapie is nu de patiënt te laten zien dat hij of zij vaak vanuit bepaalde schema s denkt, handelt en voelt, en uiteindelijk deze schema s te vervangen door een volwassen(er) manier van denken, voelen en handelen. Uit het boek valt op te maken dat dit nog een hele klus is. Hierbij worden veel verschillende technieken gebruikt, zoals rollenspelen en imaginatie (patiënt probeert zich een situatie voor te stellen). Al deze zaken worden uitgebreid en met duidelijke voorbeelden besproken. Het spreekt mij ook aan dat de schrijvers het belang van een goede hulpverlener-patiënt-relatie benadrukken. Volgens de schrijvers van het boek is het goed mogelijk BPS te genezen met deze aanpak. Ik kan niet beoordelen of dit zo is. Het is wel een grondige en veelomvattende therapie, die ook behoorlijk lang duurt, dus wellicht is er veel vooruitgang mee te boeken. Aan de andere kant dient opgemerkt te worden, dat BPS een ernstige problematiek is, dus of genezing vaak mogelijk is, is voor mij zeer de vraag. Chris van Boetzelaer Cultuurbarbaar in har t en nieren Op 19 oktober 2010 presenteerde ik het boek Zwijnenberg, avonturen in cultureel Groningen. Om alle schijn van objectiviteit te vermijden volgt hier een bespreking door de meester zelf geschreven. In het jaar 2009 deden Cindy van Helden, Eva Verhey en ikzelf mee aan de wedstrijd Maak je eigen boek. Dit was een wedstrijd waarbij het ging om vormgeving en inhoud. Met een schuurpapieren kaft bedrukt met zeefdruk en geïllustreerd met prachtige foto s van Cindy eindigden we bij de eerste 25 van de 287 landelijke inzendingen. Natuurlijk hadden we de eerste plaats verdiend maar neem het de jury maar eens kwalijk als ze kiest voor verantwoorde kinderboeken met een educatief tintje om die in de prijzen te laten vallen. Vanwaar dat schuurpapieren kaft? De hoofdpersoon, Zwijnenberg handelt als schuurpapier en wandelt als een olifant door de Groninger culturele porseleinkast, volgens de achterkant van het boek. In 21 verhaaltjes, ingeleid door wat feitenkennis omtrent de geschiedenis en een zwart/wit foto met wat kleurdetail maken we kennis met Zwijnenberg, cultuurbarbaar in hart en nieren. De reacties op dit boek zijn overwegend positief. De Gezinsbode noemt de verhalen verrassend. In een mailtje uit Arnhem ontving ik de volgende reactie: Ik vind het hartstikke leuk! en heb het met veel plezier gelezen, lekkere humor heb je erin gestopt. Waarschijnlijk is het voor Groningers, die al deze culturele uitspattingen van dichtbij meemaken, helemaal een feestboek. Natuurlijk is het niet iedereen naar de zin te maken. De vriendin van mijn leerling noemt het haar stijl niet. Oordeel zelf. Een betaalbare versie, zonder echt schuurpapier, is voor 21,50 euro zolang de voorraad strekt, bij mij te bestellen. Voor alle informatie zie mijn site of mail me even op hubertklaver@home.nl Hubert Klaver

11 11 In de etalage laten we iemand aan het woord met een bijzondere hobby of bezigheid. Voor deze Etalage zijn we naar Winschoten afgereisd, waar Dick ten Cate (41) ons vertelt over zijn hobby: het restaureren en gebruiken van oud gereedschap. Hij vindt het mooi om deze oude gebruiksvoorwerpen weer een nieuw leven te geven zonder het gebruik van machines. Dit doet hij bij het Centrum voor Dagbesteding en Werk (CDW) in Winschoten, waar hij zijn restauratiewerk verricht in de werkplaats aldaar. Het gaat grotendeels om gereedschap om hout te bewerken. Dit gereedschap vindt hij onder andere op op rommelmarkten en in kringloopwinkels. Soms krijgt hij ook oud gereedschap. Hij heeft onlangs nog een schaaf uit de 19 e eeuw gekocht. Het maakt niet uit of het verroest is, met cola of Steradent krijgt hij de roest er wel af. Houtworm krijgt hij eruit met lampolie. Als alleen het mes van een schaaf nog goed is, kan hij die voor een andere gebruiken. Hij heeft ook een oude zaag waarmee dwars door een hele dikke boom gezaagd kan worden. Dick is zo n twintig jaar geleden begonnen met verzamelen en hij heeft nu al 160 stuks gereedschap. Zijn eerste gereedschap was een hamer uit Alles ligt opgeslagen bij het CDW, waar het gereedschap wordt gebruikt bij de houtbewerking. Dick geeft ons een korte rondleiding. Hij laat ons zien waar hij momenteel mee bezig is: het restaureren van een prachtig, oud bureau uit Hij zegt: zo kan ik het restaureren met het originele gereedschap waarmee het gemaakt is. Hij maakt ook werkstukken in opdracht, dit doet hij met twee medewerkers. Ze maken dan bijvoorbeeld een bordenrek. De gerestaureerde meubels en dergelijke komen bij de kringloopwinkel terecht, die in hetzelfde pand gehuisvest is. Hij is elke werkdag op het CDW aanwezig, van tien tot vier uur. Het CDW bestaat vanaf mei 2010, vóór die tijd zat hij bij de Harmonie maar daar kon hij zijn gereedschap niet laten liggen. Toen is hij dus bij het CDW terechtgekomen. Hij heeft ook veel over houtbewerking geleerd van een timmerman bij het ARC (activering en rehabilitatiecentrum). Dick zegt dat als er met machines wordt gewerkt het verleden als het ware wordt weggevaagd: Ik hou van oude dingen, ik zou me vervelen als ik met het verzamelen van oud gereedschap moest stoppen, je leert er echt handwerk van. Hij laat ons ook nog boeken zien waarin hij de foto s over de geschiedenis van Winschoten en Groningen verzamelt. Het zijn zelfgemaakte foto s maar ook een heleboel oude, originele foto s van zo n honderd Cindy van Helden jaar geleden. Hij is bezig een boek te maken met deze oude foto s van Groningen om aan het CDW aldaar te geven. Hij heeft respect voor wat mensen in het verleden gemaakt hebben, waar ze soms maanden mee bezig waren. We wensen Dick veel plezier en succes bij zijn historische hobby s. Joanne Hillenga, Roelien Raidt Vertel Foolcolor Magazine over je hobby! Heb jij een hobby waar je veel plezier aan beleeft en waar je wel wat leuks over kunt vertellen? Aarzel dan niet en neem contact op met de redactie. Bel met Henk Santing tel of mail de redactie via redactie@foolcolormedia.nl

12 12 Foppe en de Uitvreter van Nescio De Uitvreter van Nescio is een oud en goed literair verhaal dat ik op mijn achttiende las. Nu nog vind ik het mooi zo ontdekte ik tijdens mijn winterdepressie in die zware winter van afgelopen jaar en schreef er het onderstaande stukje over. De zin van het leven Kortgeleden sprak ik met twee mensen over de zin van het leven. De zin van het leven is de liefde voor de mensen waarmee je omgaat en de dingen die je doet, zo sprak de ene. Het leven is mooi en geniet van de kleine dingen en maak het niet te groot en te zwaar, sprak de ander. Mooi gezegd, vond ik. In de winter had ik echter last van levensmoeheid door mijn ziekte en wilde niet eens meer leven, ik was er slecht aan toe. Ik schreef toen de schizo-blues en de winter ging voorbij en nu ben ik er al weer stukken beter aan toe qua stemming en energie. Ik lees nu echter de Nescio: Japi wordt verteerd aan zijn ziel door het niet kunnen werken en het harde werken en een verloren liefde die het staren in de natuur en het roken van sigaren maar niet kunnen vergoeilijken. Soms heb je dat je het leven niet ziet zitten, het is een dwaling van de hersenen. Want hersenen zijn gemaakt om je te laten genieten en te functioneren. Het leven is zoals God dat heeft bedoeld, en het duurt maar even maar lang genoeg, vind ik. En ik heb het nu weer naar de zin met de dingen die ik doe, mijn rust, en mijn medemens en heb minder last van ziekte in de hersenen. Zo heeft het leven weer zin en de zin van de ziekte daar kom je toch niet achter, het is al gebeurd en het is mijn leven maar ik kan er best mee leven maar soms ook even niet. In de hemel is het net zo als op aarde en meer is er niet. Als iemand in de put zit, heeft het wel degelijk zin te zeggen dat het weer beter zal gaan en dat gaat het ook want anders stap je van de brug zoals de uitvreter van Nescio en dat doen sommige mensen ook maar het is tegen de natuur in om niet te willen leven en dan heeft het leven echt even geen zin meer maar ook omdat je er geen zin in hebt omdat het je te machtig is. De aarde zal er altijd blijven en het is te hopen dat ik gelukkig blijf en verder pieker ik er maar niet meer over. Ik doe het wel rustig aan en ben tevreden met mijn leventje, al had ik er meer van verwacht. Maar het kan ook veel slechter heb ik van de winter ervaren en dan is dit alweer heel wat. Lijden heeft geen zin maar het bestaat wel maar het gaat ook weer voorbij en dan heeft het zin gehad je er tegen te verzetten. En als je hulp nodig hebt kun je die krijgen door er om te vragen want soms kom je er zelf niet uit en dan heeft het weer zin voor anderen je te helpen en later jij weer een ander heb ik ervaren. Dat is de zin die ik uit mijn leven met ziekte heb gehaald. Het is dus de kunst te zorgen dat je gelukkig en gezond blijft en als je dat niet bent komt het ook meestal wel weer goed al kan het wel even duren. De aarde blijft altijd en mensen komen en gaan, zolang er zin is in het leven blijf ik bestaan. De Uitvreter en ik Het boek de Uitvreter, een verhaal uit een dikker boek, van Nescio maakte op mij een grote indruk als scholier. Het was een mooi taalgebruik en de uitvreter was apart want hij deed niets en het eindigde in zelfdoding en de natuur werd mooi beschreven. De uitleg van de leraar die ik niet mocht was ook mooi als aanvulling. Vanmorgen droomde ik er weer over en wilde er een stukje over schrijven. De uitvreter was ooit getrouwd en werkte maar werd toen ziek omdat hij zich te sappel had gemaakt zo staat er en daarom kijkt hij alleen maar in het water en rookt sigaren en stookt de kachel kapot en zwijgt. In het begin dacht ik ook dat ik een uitvreter was na mijn psychose. Ik sprak weinig, deed niets en

13 13 leefde van een uitkering en treurde om mijn verloren liefde. Maar op de een of andere manier is dat overgegaan door mijn wil mij te verbeteren en weer te gaan leven, al is dat op een bescheiden manier en houdt vermoeidheid mij vaak tegen en nog steeds doe ik niet al te veel en ook met de liefde gaat het niet meer lukken. Ik houd ook wel meer van de natuur en schrijf in ieder geval, dat lijkt me toch beter dan van de brug af te stappen maar ik heb die gedachten zelf ook al zo lang dat je ook daarmee leert leven en er is altijd wel iemand om mij heen en vroeger was ik veel meer alleen met mezelf. Dat dit boekje de Uitvreter mij nog heugt, zegt toch iets over de kwaliteit van het boekje dat al bijna honderd jaar oud is en over mezelf en mijn geheugen en mijn voorkeur voor verhalen. Alleen dat het met mij ook slecht zou aflopen wist ik toen nog niet maar wel dat ik liever niet wilde werken en dat ik anders was dan anderen wist ik al wel en het lot heeft dat uiteindelijk beslist maar op mijn manier leef ik ook totdat ook de dood mij zal roepen. Tot dan Uitvreter. Foppe als de Uitvreter Behalve Japi van de Uitvreter Nescio heb ik geen wonderlijker en grappiger en denkerige man gekend als Foppi. Hij hoorde ook bij pi toevallig. Hij kwam uit Friesland maar vertrok om te studeren en toen ging het mis in zijn hoofd. Te sappel had hij zich gemaakt met werken en relatie en drank en zijn aangeboren zwakheid speelde hem parten. Maar hij maakte niet dezelfde fout als Japi. Neen, hij begon opnieuw tegen beter weten in natuurlijk. Een lieve moeder had ie en dat maakte veel goed en het luieren beviel hem wel. Een tuintje, schrijven van kinderboekies en koffiedrinken en roken en radio luisteren was alles wat ie nog dee. Op een dag moest hij verhuizen naar pi en toen deed hij nog meer zijn best voor de meiskes maar eigenlijk hoefde het toen al niet meer. Hij miste zijn moeder en een levensdoel. Praten kon ie wel en roken nog meer en hij speelde gitaar en schilderde zonsopgangen. Genoeglijk lag hij in bed met de radio en maakte zich niet meer druk. In de winter van 2010 kreeg ie het te kwaad maar maakte er geen einde aan want zijn moeder leefde ondanks haar borstkwaal nog en het mocht niet van zijn God. Zo leefde hij nog vele jaren lang totdat er een einde aan zijn leven kwam van leukigheden maar met een zwaar hoofd van ziekte, pillen en pijn in zijn lijf. Op een dag stapte ie van het pontje van de Feenhoop. Thuis vonden ze een afscheidsbriefje op de computer. Hij ging naar zijn moeder in de hemel stond er en gelukkig maar! Zo zie je maar weer dat je ook kunt leven zonder een uitvreter te worden want de staat betaalt alles en hij was er tevreden mee en was uitgeleefd. Foppe Oostenbrug Illustraties: Margje Molenkamp - van den Berg

14 14 De nacht Wat het daglicht niet verdragen kan In de nacht is alles anders. De eenzaamheid is groter, de stilte soms verpletterend maar tegelijkertijd zijn de cafégangers luidruchtiger en uitbundiger dan overdag. s Nachts worden fantastische dromen gedroomd maar ook wordt er wakker gelegen door mensen die hun problemen meer dan overdag op zich af zien komen. De nacht is mysterieus maar onthult in de menselijke psyche ook juist dat wat overdag onder de oppervlakte blijft. Foolcolor Magazine wijdt het hele komende zomernummer aan het thema Nacht. Natuurlijk wil de redactie ook graag weten hoe de lezers denken over de nacht en wat zij zoal meemaken in de kleine uurtjes. Vrolijk en uitzinnig of ingetogen en stil, dat maakt ons niet uit maar stuur je bijdrage (gedicht/strip/ kort verhaal/ervaringsverhaal/foto/ tekening/enzovoort) van maximaal 700 woorden naar redactie@foolcolormedia. nl. De deadline is: woensdag 13 april. Wie weet zie jij je visie op de nacht of nachtelijke belevenis terug in het zomernummer van Foolcolor Magazine. We belonen de beste inzending met een cadeaubon van 20 euro.

15 15 -Advertenties- Dag en nacht bereikbaar Telefonisch Chat en of (5ct/min) Dag en Nacht echte aandacht Vrijwilliger worden bij Sensoor Groningen/Drenthe z.o.z. Bellen met de vrijwilligers van Sensoor Groningen/Drenthe, 7 dagen en nachten per week voor een gesprek van mens tot mens. Inloggen voor een chat-gesprek kan op verschillende tijden, kijk op Alle contacten zijn anoniem en vertrouwelijk.. Een goed gesprek kan heel veel doen als je het even moeilijk hebt. Als stemmingen te extreem zijn... kan de VMDB wellicht iets voor u betekenen. De VMDB, de Vereniging voor Manisch Depressieven en Betrokkenen, behartigt de belangen van cliënten met deze psychische handicap én die van hun betrokkenen. Kenmerken van de Manisch-Depressieve Stoornis (MDS): stemmingswisselingen waarbij de ervaringen niet overeenkomen met de realiteit: de werkelijkheid wordt dan als te somber of als te mooi ervaren. - Kenmerken van de manische fase zijn: gejaagdheid, geprikkeldheid, veel eisen stellen, agressiviteit, grootheidsgedachten, veel praten, weinig behoefte aan slaap, onvermoeibaar. - Van de depressieve fase: somberheid, schuldgevoelens, wanhoop, zelfmoordgedachten, slaapstoornissen, interesseverlies, niet kunnen voelen, veranderde eetlust, angst en onrust, traagheid, geen seksuele gevoelens, weinig contacten. Hoe kan de VMDB iets voor u betekenen? Op regionaal en landelijk niveau vinden de volgende activiteiten plaats: - Huiskamergroepen bij één van de deelnemers thuis - Regionale thema-avonden over zeer diverse onderwerpen. Het lotgenotencontact is hiervan een belangrijk onderdeel. - De Lotgenotentelefoon, tel is dagelijks van 9 tot 21 uur bemand door vrijwilligers, zowel patiënten als betrokkenen - Forums - Het kwartaalblad de PLUSminus met zeer uiteenlopende informatie en bijdragen over wat met de MDS te maken heeft - Landelijke bijeenkomsten, gehouden in Utrecht, 5 keer per jaar met een specifiek thema en na afloop gespreksgroepen. Voor nadere informatie en vragen kunt u bellen met Kantoor Utrecht: vmdb@nsmd.nl Website:

16 16 Paul Borggreve studeerde theologie in Utrecht. Na zijn verhuizing naar Groningen ontpopte hij zich in deze culturele metropool van het Noorden echter vooral als schrijver van kunstsprookjes, dichter van vormvaste poëzie, redacteur van literaire tijdschriften en organisator van culturele manifestaties. Ook landelijk spreekt hij zijn woordje mee als lid van de poule dichters die het EO-radioprogramma Dit is de dag met hun poëzie opluisteren. Een nadere kennismaking met een onvermoeibaar cultureel werker.

17 17 V R A G E N F E S T IJ N Naam: Geboortedatum: Woont in: Soort huis: Getrouwd/verkering met: Nakomelingen: Opleiding: Professie: Leermeester: Sneer: Frats: Sleur: Automatiek: Het podium: De boekenkast: De leesstoel: Het krukje: De moeder van God: De vader van God: De Mensenzoon: Godenzoon: Nog stipuleren: Kroket: Gehaktbaltactiek: Er staat nog ergens een blikje met: Telefoonboek: Heilige Schrift: Outlook Express: Notitieblok: Proper: Fraaiste straat van de stad Groningen: Waarom? Meest te vermijden straat: Waarom? Vooraleer: Naderhand: Traditie die aanspraak maakt op existentie: Stad Groningen: De Hunze: De vuilstort: Een sliertje bami in de asbak: Door merg en been: Voorheen: Schrijver: Dichter: Het belang van de poëzie: Het belang van frituur: Overdreven tandpastadopje: Niet vergeten voorgoed te herinneren: Trefzeker: Wazig: Geweldenaar: Baklucht: Het glas heffen: Hard gelach: De tragiek: Het licht gaat uit: Paul Marius Borggreve 10 oktober 1973 De Hunze, Groningen Geschakelde eengezinswoning Petra van Kalker Twee stiefkinderen en twee katten Godgeleerdheid (Universiteit Utrecht) Dichter Jules de Corte Wordt te veel gedaan Wordt te weinig gedaan Bijbaan in een callcenter Westerbinnensingel (helaas verdwenen) Forma Aktua Pinakotheek Martin Eden door Jack London Leuning kapot sinds dit jaar Voetenbankje van het grofvuil Venus, de morgenster Ludwig Feuerbach Jezus C. van Nazareth Heracles, de eerste kennismaking met het Klassiek Grieks De zin van het bestaan Ja, met mosterd en zo vegetarisch mogelijk Eveneens met mosterd Casserole Canard Steeds dunner Prediker (Qohelet) Webmail KLADBLOK, nieuwsbrief van Stichting de Algehele Aanraking Vooral op zaterdag Sprikkenburg Langs kanaal en tussen lover, waar dichters graag toeven Deportatiestraat (Corpus den Hoorn) Nomen est Omen Streven en strijden Meewarig hoofdschudden Einde van de dag een glaasje port De enige stad Rustige wijk met tweeverdieners, hart van onze economie Bizar Bwaarhgh O, o, Cherso Wist ik alles beter Salomo Martinus Nijhoff Eigenlijk niet ter zake doende maar. Als eierballen niet zouden bestaan Draai ik er altijd op, ik knip zelfs de tube open aan het eind van zijn bestaan om de restjes eruit te pulken De gouden regel Motorisch onbeholpen De autoruit op een novembermorgen De mens in de beide betekenissen van het woord Vroeger vissticks, heden spiegeleieren Want morgen zijn we dood I want to die peacefully in my sleep like my grandfather. Not screaming in terror like his passengers. Het aardse tranendal, waar alles voorbijgaat en niemand blijven zal Om 00:35 uur, tenminste door de week Andras Mebius Foto: Ed Lankhorst

18 18 Drukkende drukte Zoveel indrukken. Je kunt het niet meer bolwerken. Het spookt in je hoofd. Je hebt het aan de stok met jezelf.

19 19 Oosterse wortelsoep STILTE De stilte is oorverdovend. Het is nacht. Iedereen slaapt. En als je slaapt ben je allemaal gelijk. Behalve het etiket snurker is er geen etiketje meer te zien. We zijn namelijk heel goed in het plakken van etiketjes. Als je Jos bij voorbeeld vraagt welk etiketje hij heeft, zegt hij vol trots: Alle Dagen Heel Druk. Gelukkig is hij er nu nog trots op. Hij is 10 en behoorlijk wijs voor zijn jaren. Ja, hij is beslist niet dom. Al denken veel mensen dat wel. Vaak hoor je: Daar heb je weer zo n domme ADHD er. Nou, mooi niet dus. Feit blijft dat hij Alle Dagen Heel Druk is. En dat is zeker niet mis. Daar kan zijn moeder over meepraten. Jos heeft energie voor tien. Niet maar voor een uurtje maar de hele dag. Hij kletst en rent en dolt. Zijn moeder wordt er stil van. Behalve op de vele momenten dat ze hem tot de orde moet roepen. Als Jos weer niet wil luisteren. De omgeving kletst trouwens ook. Óver Jos, niet mét Jos. Stel je voor. Jos is zó druk. Jos haalt zóveel kattenkwaad uit. Jos is gewoon nóóit rustig. Wat een onuitstaanbaar kind. Daar valt gewoon niet mee om te gaan. En al die kletsers dan? Die etikettenplakkers? Waarom praten ze niet eens mét Jos? Of met zijn moeder? Jos is een leuke knul. Hij helpt vaak zijn moeder en is dol op haar. Hij helpt ook graag andere mensen. Maar die geven hem niet gauw de kans. Als je nou eens je best doet om door zijn etiketje heen te kijken. Dan zie je wat zijn moeder allang wist: Jos is een schat. Gelukkig zijn er de nachten. Als Jos slaapt, is het rustig in huis. Geen etiketje meer te zien. s Nachts is Jos ANHR. Alle Nachten Heel Rustig. En zijn moeder? Die geniet van haar welverdiende nachtrust. Ingrediënten -400 ml kokosmelk -2 kruidenbouillontabletten -1 zak worteltjes geschrapt (500 g), in plakjes -1 theelepel gemalen komijn (djinten) -1 theelepel gedroogde munt Voor extra pittige soep: - 5 drupjes tabasco Voor erbij: - pakje naanbroodjes met knoflook / koriander smaak. - Garnering: - lente-uitje; fijn gesneden. - magere kwark Materialen staafmixer Bereiden Doe de kokosmelk met de bouillontabletten, 750 ml water en de wortelplakjes in een soeppan en breng aan de kook. Kook 10 minuten. Neem de pan van het vuur en pureer de soep met de staafmixer. Verwarm de soep nog 10 minuten op laag vuur. Breng de soep verder op smaak met de munt, zout en peper. Verdeel de soep over 4 kommen. Doe een schepje kwark er bovenop, besprenkel met de fijngesnipperde lente-ui. Bereid de naanbroodjes volgens bereidingswijze op de verpakking (= beetje natmaken en dan in folie wikkelen en 10 minuten de oven in). Snijd in dikke plakken en serveer deze bij de soep. Heerlijk!! Joanne Hillenga

20 20 Een psychische stoornis kenmerkt zich door afwijkende ervaringen en gedragingen. Aan de hand van observatie en gesprekken met de patiënt kan de arts zo goed mogelijk proberen een diagnose te stellen. Hij of zij zal daarbij het handboek van diagnostiek (DSM) gebruiken waarin beschrijvingen en symptomen van stoornissen systematisch vermeld staan. Inge Jansen

21 21 Ongeveer één procent van de bevolking heeft last van smetvrees. Smetvrees is een fobie die vaak geassocieerd wordt met vrouwen maar ook bij mannen komt het voor. Alleen bij mannen wordt het niet zo snel geconstateerd, omdat het om gedrag gaat wat niet zo erg opvalt, bijvoorbeeld de wc-pot schoonmaken met een schuursponsje op vreemde plaatsen. Mensen met smetvrees zijn geobsedeerd door schoonmaken, ze hebben een enorme angst voor bacteriën en virussen. Ze zijn de hele dag bezig om de verspreiding van bacteriën tegen te gaan. Smetvrees kun je in een vroeg stadium herkennen doordat iemand zijn handen extreem vaak wast. Ook kan er in een bepaalde volgorde schoongemaakt worden. Als er iets niet klopt aan de volgorde begint het ritueel van voren af aan, want stel je voor dat er iets is overgeslagen. Smetvrees is voor de omgeving van iemand die daar aan lijdt vaak moeilijk te begrijpen. Door dagelijks met bacteriën in aanraking te komen zijn mensen daar immuun voor geworden. De meeste bacteriën zijn onschadelijk. Mensen met smetvrees weten dat maar ze kunnen deze angst niet beheersen, het zijn irreële gedachten die niets met de werkelijkheid te maken hebben. Door dwangmatig schoon te maken proberen ze deze angst onder controle te houden. Paniekaanval Smetvrees wordt op verschillende manieren beleefd, sommige mensen zijn alleen bang voor bacteriën, terwijl andere mensen angstig zijn voor modder of ander specifiek vuil. Ook de ernst van smetvrees verschilt; soms zijn mensen alleen wat zenuwachtig in een spannende situatie, terwijl anderen een paniekaanval krijgen. Een voorbeeld is dat iemand op zijn werk in paniek raakt omdat hij de deurkrukken niet goed gesopt heeft en vervolgens weer naar huis gaat om dat af te maken. Het hele doen en laten van iemand wordt door smetvrees bepaald. Isolement Mensen met smetvrees zijn vaak oververmoeid, ze stoppen hun energie alleen nog maar in schoonmaken. Daardoor hebben ze weinig sociale contacten, ze kunnen in een isolement komen. Gezinnen staan op gespannen voet met iemand die smetvrees heeft. Het koffiekopje moet direct worden afgewassen. De schoenen moeten bij binnenkomst meteen uit. Na een wandeling in het bos moeten de poten van de hond wel tien keer schoongemaakt worden. Het hele gezin lijdt onder de schoonmaakdrang. Het huis moet schoon zijn en het is geen plek meer waar je onbekommerd kunt leven. Smetvrees kan zich ook uiten door het niet willen eten van voedsel dat door anderen is voorbereid, uit angst voor bijvoorbeeld legionellabacterie. Oorzaken en behandeling Vaak is deze situatie het gevolg van een depressie of langdurige stress, er kan ook sprake zijn van een erfelijke factor. Als iemand in je familie een dwangstoornis heeft, loop je meer kans om er ook één te ontwikkelen. Om weer een normaal leven te krijgen, is hulp van vrienden en familie meestal niet genoeg. Een behandeling bestaat uit exposuretherapie en eventueel medicijnen. Er wordt dan een lijst opgesteld van dwanghandelingen. Bovenaan zet men een handeling waarbij de minste angst wordt ervaren. De dwanghandelingen die het moeilijkst na te laten zijn komen onder aan de lijst. Deze lijst is trapsgewijs omdat de lijst van weinig tot veel angst is ingedeeld. Deze behandeling zorgt dat je weer langzaam went aan een normaal leven. Met een beetje stof en nog meer bacteriën. Susan de Wijs

22 22 Cindy van Helden

23 23 PER persoon Nieuwsgierig naar de persoon achter de naam? Dat zijn we allemaal wel eens. In Per Persoon een nadere kennismaking met... Naam: André Kuipers Leeftijd: 29 jaar Woont: In Meppel Beroep: Psychomotorisch therapeut Met zijn psychomotorische therapie helpt André Kuipers mensen. Het lichaam en beweging zijn belangrijke onderwerpen. Ook, of misschien wel vooral, voor mensen die aan psychische aandoeningen lijden. Zelf krijgt hij ook genoeg beweging als speler in het nationale korfbalteam van Nederland. Vorig jaar werd André met zijn team Europees kampioen. Een interview over zijn behandelmethoden en over korfbal als teamsport. Wat is psychomotorische therapie? Psychomotorische therapie, kortweg PMT, is een ervaringsgerichte behandelvorm. Door middel van interventies, gericht op het gedrag en de lichaamsbeleving, doet de cliënt nieuwe ervaringen op. Dat draagt bij aan andersoortig, nieuw gedrag. De bewegingssituaties die ik gebruik, hebben een relatie met spel- en sportvormen, altijd aangepast aan de cliënt die ik voor me heb. Daarnaast concentreert PMT zich op de ervaring en beleving van het eigen lichaam. Grofweg kan er onderscheid gemaakt worden in bewegings- en lichaamsgeorienteerde methoden. De psychomotorische interventies richten zich vooral op het handelen en voelen van de cliënt om van daaruit de ervaringen bewust te maken en het denken zonodig te beïnvloeden. Wat voor vooropleiding heb je gedaan? Ik ben zes jaar geleden afgestudeerd aan de CALO in Zwolle, richting PMT. Na mijn studie heb ik een jaar gewerkt met patiënten die leden aan chronische pijn. Later ben ik als bewegingsagoog op het Medisch Centrum in Zuidlaren gekomen. Ik werk nu nog steeds fulltime in Zuidlaren. Sinds juni 2010 werk ik op de langdurige rehabilitatie. Met wat voor mensen werk je? Op het moment werk ik voornamelijk met cliënten die lijden aan schizofrenie, 130 om precies te zijn. De PMT is natuurlijk ook geschikt voor mensen die andere (psychische) aandoeningen hebben. Het is belangrijk dat de cliënten zich tot op zekere hoogte bewust worden van hun lichaam en gedrag, waar ik dan weer met de PMT iets aan probeer te veranderen indien nodig. Beweging helpt mensen ook om gezonder te leven, hun gedrag wordt op een positieve manier beïnvloed en dat is belangrijk. Wat is je eigen motivatie? Ik vind het fantastisch om met mensen te werken. Het is een uitdaging die veel voldoening geeft, vooral als je ziet dat je bij de cliënten resultaten bereikt. Er is de laatste tijd veel onderzoek gedaan naar PMT en dan blijkt dat het echt werkt en dat de patienten bijvoorbeeld meer zelfbewustzijn krijgen. Dat inspireert me om door te gaan en op de hoogte te blijven van de nieuwste ontwikkelingen in de PMT. Ik blijf me verwonderen over mensen. Wat is het einddoel van de therapie? Het is de bedoeling dat patiënten zich zo goed mogelijk zelfstandig kunnen redden door ze structuur en zekerheid te geven. Ze leren zichzelf te redden en weer zelfvertrouwen te krijgen. De PMT levert daar een belangrijke bijdrage aan. De PMT ers werken ook samen met psychologen en psychiaters. Zaken als medicatie zijn natuurlijk ook belangrijk voor de patiënten. Het is belangrijk dat de verschillende behandelmethoden op elkaar aansluiten. Wie komen er in aanmerking voor psychomotorische therapie? In principe alle mensen met een psychische aandoening. Voor alle mensen is het goed dat ze inzicht krijgen in hun eigen gedrag. Ik werk graag individueel met mensen maar dat lukt niet altijd. Mensen observeren is ook belangrijk, je komt zo steeds meer te weten over wat de beste hulp is en welke therapie-ingangen je kunt gebruiken. Jij doet ook aan korfbal? Ik speel al vanaf mijn vierde jaar korfbal en ben er dus mee opgegroeid. In Nederland wordt korfbal gespeeeld sinds De finale gaat bijna altijd tussen België en Nederland maar er zijn nu ook andere landen in opkomst zoals Taiwan en vooral China. Er wordt korfbal gespeeld in zesenzestig landen. Het bijzondere aan korfbal is dat het een gemengde sport is. Een team bestaat uit vier vrouwen en vier mannen. Vorig jaar hebben we goud gewonnen op het Europees Kampioenschap. Train jij veel? In de aanloop naar een EK of WK trainen we heel veel met het team, wel zeven keer in de week. De onkosten die we maken worden vergoed. In combinatie met mijn fulltime baan is het wel heel druk. Ik ben maar weinig thuis. Is korfbal ook niet een beetje psychomotorische therapie? Eigenlijk is elke sport ook een beetje therapie. In een teamsport als korfbal zijn samenwerking en vooral communicatie heel belangrijk. Ieder lid van het team moet een teamspeler zijn, je moet rekening houden met elkaar. Door sporten heb je afleiding en leer je reageren in allerlei situaties, wat ook bij de PMT in Zuidlaren belangrijk is. Iedereen gedraagt zich op zijn eigen manier. Overleg en humor moeten er ook zijn. Voor zowel korfbal als psychomotorische therapie geldt dat beiden meer bekendheid zouden moeten krijgen. Erik Bies