ADHD. ADHD volgens DSM-IV TR (APA, 2000) ADHD - aandachtsproblemen. 06/03/2014 Dieter Baeyens. Kinderen en jongeren met specifieke noden ADHD
|
|
- Leopold Brander
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Prof. dr. Cursus Slides Eigen nota s Achtergrondpapers: o Daley, D. (2006). : a review of the essential facts. Child: care, health & development, 32, o Schmidt, S. & Petermann, F. (2009). Developmental psychopathology:. BMC Psychiatry, 9, o Millishap, J.G. Etiologic classification of. Pediatrics. Ahead of print. Korte introductie 3 stellingen in de hulpverlening o Diagnostiek o Behandeling 1
2 DSM (APA): o Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder (Eng) o Aandachtstekortstoornis met Hyperactiviteit (Nl) ICD (WHO): o Hyperkinetic Disorder VLOR: o Psychiatrische functiebeperkingen volgens DSM-IV TR (APA, 2000) A B C D E 6 of meer symptomen van aandachtstekort 6 of meer symptomen van hyperactiviteit/impulsiviteit 6 maanden Op een manier die onaangepast is of niet past bij het ontwikkelingsniveau Enkele beperkingen ten gevolge van symptomen waren aanwezig voor het 7 de levensjaar Enkele beperkingen uit de groep van symptomen zijn aanwezig op 2 of meer terreinen (bv. school (werk) en thuis) Er moeten duidelijke aanwijzingen van beperkingen zijn in het sociale, schoolse of beroepsmatige functioneren De symptomen komen niet uitsluitend voor in het beloop van een POS, schizofrenie of een andere psychotische stoornis en zijn niet eerder toe te schrijven aan een andere psychische stoornis (bv. stemmingsstoornis, angststoornis, dissociatieve stoornis of een persoonlijkheidsstoornis) - aandachtsproblemen Slaagt er vaak niet in voldoende aandacht te geven aan details of maakt achteloos fouten Heeft vaak moeite de aandacht bij taken of spel te houden Lijkt vaak niet te luisteren als hij/zij direct aangesproken wordt Volgt vaak aanwijzingen niet op en slaagt er vaak niet in schoolwerk, karweitjes af te maken of verplichtingen op het werk na te komen Heeft vaak moeite met het organiseren van taken en activiteiten Vermijdt vaak, heeft een afkeer van of is onwillig zich bezig te houden met taken die een langdurige aandacht (langdurige geestelijke inspanning) vereisen Raakt vaak dingen kwijt die nodig zijn voor taken of bezigheden Wordt vaak gemakkelijk afgeleid door uitwendige prikkels Is vaak vergeetachtig bij dagelijkse bezigheden 2
3 hyperactiviteit/impulsiviteit Beweegt vaak onrustig met handen of voeten, of draait in zijn/haar stoel Staat vaak op in de klas of in andere situaties waar verwacht wordt dat men op zijn plaats blijft zitten Rent vaak rond of klimt overal op in situaties waarin dit ongepast is (bij adolescenten of volwassenen subjectieve gevoelens van rusteloosheid) Kan moeilijk rustig spelen of zich bezighouden met ontspannende activiteiten Is vaak "in de weer" of "draaft maar door" Praat vaak aan een stuk door Gooit het antwoord er vaak al uit voordat de vragen afgemaakt zijn Heeft vaak moeite op zijn/haar beurt te wachten Verstoort vaak bezigheden van anderen of dringt zich op volgens DSM-5 (2013) A B C D E 6 of meer symptomen van aandachtstekort 6 of meer symptomen van hyperactiviteit/impulsiviteit 6 maanden > 17 jaar: 5 of meer symptomen Op een manier die onaangepast 12 is jaar of niet i.p.v. past 7 & bij enkel het ontwikkelingsniveau aanwezigheid symptomen Enkele beperkingen ten gevolge van symptomen waren aanwezig voor het 7 de levensjaar Enkele beperkingen uit de groep van symptomen zijn aanwezig op 2 of meer terreinen (bv. school (werk) en thuis) Er moeten duidelijke aanwijzingen van beperkingen zijn in het sociale, schoolse of beroepsmatige functioneren De symptomen komen niet uitsluitend voor in het Beperkingen beloop van een interferenties POS, schizofrenie of een andere psychotische stoornis en zijn niet eerder toe te schrijven aan een andere psychische stoornis (bv. stemmingsstoornis, angststoornis, dissociatieve stoornis of een persoonlijkheidsstoornis) en ASS kunnen samen voorkomen Kinderpsychiatrische classificatiesystemen -aanverwanten in o (DSM-II (1968)) o DSM-III (1980) o DSM-III-R (1987) o DSM-IV (1994) o DSM-IV-TR (2000) o DSM-5 (2013) Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder Aandachtstekortstoornis met Hyperactiviteit 3
4 -presentaties Aandachtsproblemen Hyperactiviteit /Impulsiviteit -IA -COM -HI 27% 55% 18% -presentaties -IA Aandachtsproblemen hypo-actief, traag dagdromen Sociaal passief, teruggetrokken vergeten groep Academisch schools falen leerproblemen Bijkomende problemen veelal emotioneel -COM Aandachtsproblemen beperkte volgehouden aandacht flitsende gedachten Sociaal sociale tekorten, agressief verworpen groep Academisch schools falen Bijkomende problemen veelal gedragsprobleem Voorbij DSM-5 Lijdensdruk Laag zelfbeeld, faalangst, neerslachtigheid, afreageren, soms tot op het niveau van een bijkomende stoornis 4
5 Comorbiditeit Comorbiditeit: in 70% van de gevallen vergezeld van een tweede stoornis Stoornis Prev. in populatie Prev. in ODD 2-16% 35-50% CD 2-3% 14-50% Angststoornis 9% 20-34% Depressie 2-8% 15-20% Bipolaire stoornis 1%??? (>1%) Leerstoornis 2-10% 10-25% Tourette stoornis <1% 11% Beperkingen Druggebruik 2 x risico Vroeger begin stop in volwassenheid Gezin 2-4 x ruzies 3-5 x echtscheidingen Gezondheidszorg 50% fietsongelukken 2-4 x auto-ongelukken 33% aanmeldingen op spoeddiensten School & Carrière 35% uitval 46% schorsingen productiviteit Korte introductie 3 stellingen in de hulpverlening o Diagnostiek o Behandeling 5
6 Stelling 1 Aandachtsproblemen, hyperactiviteit en impulsiviteit lijken alleen maar toe te nemen Epidemiologie Canada % Nederland 1.3% Duitsland 4.2% China 6-9% Mexico 5% Brazilië 5.8% India 5-12% Wereldwijd voorkomen varieert tussen 1.3% en 12% gemiddelde rond 7% Australië 3.4% N-Zeeland 2-6.7% Kinderpsychiatrische classificatiesystemen Prevalentie (%) volgens verschillende DSM-criteria o.b.v. rapportage door leerkrachten bij dezelfde 1077 leerlingen tussen 5 en 12 kaar (Baumgaertel et al., 2002) 6
7 -bashing = 2x onrecht voor iemand met Stelling 2 Eens, altijd Ontwikkelingsverloop Evolutie van -symptomen tussen 6 en 19 jaar (Wilens et al., 2002) 7
8 Symptoomevolutie & heterogeniteit Symptoomevolutie & Heterogeniteit Schmidt et al., BMC Psychiatry, 2009 Biederman et al., J Am Psychiatry, 2000 Stelling 3 Het ligt aan de ouders 8
9 Omgevingsfactoren Kinderen en jongeren met specifieke noden Multicausaal bepaald Genetische kwetsbaarheid Neurobiologische factoren Gedrag Biologische modellen Genetische basis van aangetoond, o.a. via adoptiestudies (Sprich et al., 2000) Geen genetisch determinisme Interactie gen x omgeving genetische kwetsbaarheid, geen determinisme Bv. haplotype DAT1 x alcohol exposure in uterus (Brookes et al., 2006) 10&3 10&2 9&3 9& alcohol exposure no alcohol exposure 9
10 Geen genetisch determinisme Score op -vragenlijst onderverdeeld volgens type van een -risicogen (DRD4) (Neuman et al., 2006) type 1 type 2 type 3 niet roken roken Opvoedingsstijl Interactie met risico-genen? - Responsiviteit Meest kans op een positieve ontwikkeling + permissief autoritatief ongeïnteresseerd autoritair - Meest risico op gedragsproblemen + Discipline Biologische modellen: neurochemisch 10
11 Dual-pathway model Sonuga-Barke, 2003 Barkley (1997): Inhibitie-tekort theorie Inhibition Working memory Internalisation of language Selfregulation Reconstitution symptoms Barkley (1997): Inhibitie-tekort theorie Is een inhibitietekort een voldoende en noodzakelijke voorwaarde voor? Neen! Slechts 32% van de kinderen vertoont een duidelijk inhibitieprobleem (Sonuga-Barke et al., 2008). 11
12 Barkley (1997): Inhibitie-tekort theorie Is een inhibitietekort een voldoende en noodzakelijke voorwaarde voor? Neen! Kinderen zonder vertonen ook inhibitie- en andere EF-problemen (Nigg et al., 2005). Dual-pathway model Sonuga-Barke, 2003 Sonuga-Barke (2002) Delay aversion hypothese Maudsley Index of Childhood Delay Aversion Delay of gratification tasks 12
13 Korte introductie 3 stellingen in de hulpverlening o Diagnostiek o Behandeling Waar kan je informatie vinden? De ((zorg)leerkracht op) school Centrum voor Leerlingbegeleiding Kind en Gezin Opvoedingswinkel Onvoedingstelefoon Huisarts Centrum voor Algemeen Welzijn Centrum ZitStil... Waar gebeurt diagnostisch onderzoek? Revalidatiecentra Kinder- en jeugdpsychiatrie Centra voor Ontwikkelingsstoornissen Centra voor Geestelijke Gezondheidszorg Zelfstandig werkende psychiaters/neurologen Zelfstandige multidisciplinaire teams 13
14 Korte introductie 3 stellingen in de hulpverlening o Diagnostiek o Behandeling Internationale richtlijnen Internationaal Organisatie Land Jaar <18j 18j Online Royal Australasian College of Physicians AUS 2009 Canadian Resource Alliance CAN 2008 Trimbos-Instituut NL 2005 Ministry of Health NZ 2001 National Collaborating Centre for Mental Health Scottish Intercollegiate Guidelines Network UK 2008 UK 2009 American Academy of Pediatrics USA
15 Richtlijnen Internationaal Auteur Organisatie Jaar <18j 18j Online Taylor et al. Kooij et al. Nationaal European Network for Hyperkinetic Disorders European Network Adult Auteur Organisatie Jaar <18j 18j Online Matthys et al. Vereniging voor Alcohol- en andere Drugproblemen 2010 Kern van classificerende diagnostiek Kooij et al., 2010 Diagnostiek <18j 18j UK AUS USA NL EU Diagnose volgens DSM-IV criteria! Age-appropriate Multi-informant presentations assessment should be taken into account Cut-off of 4/9 current DSM-IV criteria may be sufficient, when significant Multi-method assessment impairments Age-of-onset Differentiaaldiagnostisch criteria required onderzoek < persistence and impairment Kern van classificerende diagnostiek Kooij et al., 2010 Diagnostiek <18j 18j UK AUS USA NL EU Diagnose volgens DSM-IV criteria! Multi-informant assessment! Diagnosis Multi-method should assessment be based on self-report and in-depth evaluation, but collateral information is desirable Differentiaaldiagnostisch onderzoek 15
16 Kern van classificerende diagnostiek Kooij et al., 2010 Diagnostiek <18j 18j UK AUS USA NL EU Diagnose volgens DSM-IV criteria! Multi-informant assessment! Multi-method assessment! Validation of instruments is urgently needed Differentiaaldiagnostisch onderzoek Neurobiological/-psychological tests are neither imperative nor sufficient but may document functional impairment Kern van classificerende diagnostiek Kooij et al., 2010 Diagnostiek <18j 18j UK AUS USA NL EU Diagnose volgens DSM-IV criteria! Multi-informant assessment! Multi-method assessment! Differentiaaldiagnostisch onderzoek Co-morbidity is the rule, with 75% of clinical patients having at least one other disorder, and the mean number being three. Diagnostiek van (Beebe, 2006) Intake Assess for differential diagnosis 1 Crisis management 6 Better explained by another condition? 2 Generate problem list Prioritized list of major family concerns 7 Child interview Observation / interviews / questionnaires 3 Assess for core features of Interviews / questionnaires 8 Collateral contacts and observations Teachers, classroom,... 4 Assess for comorbid conditions Interviews / questionnaires 9 Decide on the need for further evaluation 5 Gather historical, contextual information Medical, developmental, social,... history 10 Case conceptualization, recommendations Diagnosis, treatment planning 16
17 Korte introductie 3 stellingen in de hulpverlening o Diagnostiek o Behandeling Effectieve behandeling? Treatment C-12 C12+ Pare nt Medication Part ner Teac her Peer Psycho-education Parent management training Self-instruction training (problem solving skills) Social skills training Diet Psychopharmacologie Stimulantia: Ritalin (MPH), Concerta, Dexamphetamine o Modified release or short duration o No craving or dependence Noradrenergics: Strattera (atomoxetine), Dixarit (clonidine) o Effect only after 6 weeks o More side effects than stimulantia Neuroleptics: Dipiperon (pipamperon), Risperdal (risperdon), Haldol (haloperidol) o Combination + ODD/CD o No drug holidays o Side effects more severe 17
18 Psychopharmacologie Release-method varieert Psychopharmacologie Modified release: Concerta Psychopharmacologie Modified release: Ritalin MR 18
19 Psychopharmacologie Succes rate: o o o 70% toont een positieve reactie op de eerst toegediende medicatie 30% moet een tweede type medicatie proberen 10% kan niet geholpen worden Psychopharmacologie Gewichtsverlies Minder hongergevoel Hoofdpijn Insomnia Droge mond Nausea Hogere bloeddruk Zenuwachtigheid Angst Rebound effect! Regionale spreiding medicatiegebruik 12 % 9-jarigen met Rilatine-gebruik (Vanoverloop, 2008) W-VL Limb O-VL A'pen VL-B Brussel Wallonië 19
20 Psychopharmacologie Medicatie is geen mirakeloplossing: Korte termijn pijnstiller Smal klinisch effect: geen effect op secundaire problemen 10% reageert niet op medicamenteuze behandeling Symptoomvermindering is niet hetzelfde als normalisatie Psychopharmacologie Medicatie is geen mirakeloplossing: Intolerantie tegen medicatie: kosten-baten analyse Voor de leeftijd van 6 jaar, terughoudendheid om medicatie toe te dienen Ethische bezwaren: medicatie situeert de oorzaak uitsluitend in het kind Effectieve behandeling? Treatment C-12 C12+ Pare nt Medication Part ner Teac her Peer Psycho-education Parent management training Self-instruction training (problem solving skills) Social skills training Diet 20
21 Psycho-educatie Informatie: Inzicht in de stoornis vergroten Kenmerken Oorzaken (met nadruk op omgevingsfactoren) Chroniciteit en prognose Steun: Aanvaarding Communicatie over beperkingen Nieuwe interpretaties van gedrag (niet willen niet kunnen) Verwachtingen aanpassen Therapie: Gedrag en cognities veranderen Link tussen diagnostiek en interventie Effectieve behandeling? Treatment C-12 C12+ Pare nt Medication Part ner Teac her Peer Psycho-education Parent management training Self-instruction training (problem solving skills) Social skills training Diet Farmacotherapie & psychosociale behandeling Geschiedenis van - falen - onderprestatie - relatieproblemen Aandachtstekort Rusteloosheid Impulsiviteit (Emotie-ontregeling) medicatie Psychotherapie - Organiseren - Plannen (takenlijst) - Uitstellen, vermijdingsgedrag en afleidbaarheid aanpakken Negatieve gedachten en opvattingen (negatief over zichzelf) Somberheid Schuldgevoelens Angst Woede Psychotherapie Functionele handicaps Aanpassing van Safren et al
22 Cognitief-gedragstherapeutische behandeling Vaardigheidstraining leerkracht Respons op ongewenst-gedrag: time-out, negeren evt. boete-systeem (maar liever geen straf) Respons op gewenst gedrag: belonen (bv. token economy system) Opvoedingsstijl - Responsiviteit Meest kans op een positieve ontwikkeling + permissief autoritatief ongeïnteresseerd autoritair - Meest risico op gedragsproblemen + Discipline 22
23 Effectieve behandeling? Treatment C-12 C12+ Pare nt Medication Part ner Teac her Peer Psycho-education Parent management training Self-instruction training (problem solving skills) Social skills training Diet Zelfinstructietraining Effectieve behandeling? Treatment C-12 C12+ Pare nt Medication Part ner Teac her Peer Psycho-education Parent management training Self-instruction training (problem solving skills) Social skills training Diet 23
24 Effectieve behandeling? Treatment C-12 C12+ Pare nt Medication Part ner Teac her Peer Psycho-education Parent management training Self-instruction training (problem solving skills) Social skills training Diet 24
Wanneer de vlag de lading niet meer dekt: over het gebruik van labels voor stoornissen
Wanneer de vlag de lading niet meer dekt: over het gebruik van labels voor stoornissen Het moeilijke kind stelt ons vragen: Wie is de volwassene is die hem of haar zo moeilijk vindt? Met welke ver(w)achtingen
Nadere informatieOverleg samenwerking Praxis P - Code 31/01/2013
ADHD: EEN STOORNIS IN ONTWIKKELING Dieter Baeyens Code, Thomas More Antwerpen FPPW, KU Leuven ADHD ADHD (DSM-IV TR; APA, 2000) Attention Deficit/Hyperactivity Disorder Aandachtstekortstoornis met Hyperactiviteit
Nadere informatiePsychiatrisering en de terreur van het perfecte kind. Prof. Dr. Stijn Vanheule Faculteit Psychologie en Pedagogische Wetenschappen
Psychiatrisering en de terreur van het perfecte kind Psychiatriseren = Het moeilijke kind stelt de volwassene vragen: Wie is de volwassene is die hem of haar zo moeilijk vindt? Met welke ver(w)achtingen
Nadere informatieKanaries in de leerfabriek. Stijn Vanheule. Prof. Dr. Stijn Vanheule Faculteit Psychologie en Pedagogische Wetenschappen
Kanaries in de leerfabriek. Stijn Vanheule Centrale vragen: 1. Welke ideologie en mensbeeld zit impliciet in onze onderwijspraktijk? 2. Welk effect heeft deze ideologie op identiteitsvorming? Welke ideologie?
Nadere informatieKinderneurologie.eu ADHD. www.kinderneurologie.eu
ADHD Waar staat de afkorting ADHD voor? De letters ADHD staan voor de engelse woorden Attention Deficit - Hyperactivity Disorder. In het Nederlands vertaald betekent dat een aandoening die gekenmerkt wordt
Nadere informatieOverzicht. Wat heeft hij/zij? Wat is zijn diagnose? Omgaan met psychische aandoeningen voor docenten. Inleiding. 1. Inleiding
Omgaan met psychische aandoeningen voor docenten Success@School Urecht, 29 november 2018 1. Inleiding Overzicht 2. Signaleren psychische problemen 3. Invloed psychische aandoening op het studeren dr. Lies
Nadere informatie11/21/2018. het nut en nadeel van diagnoses. Ronald Hünneman Rijksuniversiteit Groningen v.chr.
Ronald Hünneman www.ronaldhunneman.com Rijksuniversiteit Groningen 427-347 v.chr. 1 De Ideale Staat Zilver IJzer Brons Goud (volgens Plato) De Ideale Staat Zilver IJzer Brons Goud (volgens Plato) Plato
Nadere informatieAD(H)D. een meetbare hersenfunctiestoornis. A.Haagen, kinderartskinderneuroloog 1
AD(H)D een meetbare hersenfunctiestoornis 1 Inleiding Wanneer spreken we van ADHD? Hoe stellen we de diagnose? Wat gebeurt er in de hersenen? 2 BEGRIPPEN Attention Deficit Hyperactivity Disorder = Aandachtsstoornis
Nadere informatieDSM-IV-TR: Aandachtstekortstoornissen en gedragsstoornissen
DSM-IV-TR: Aandachtstekortstoornissen en gedragsstoornissen 314.xx Aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit.01 Aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit, gecombineerde type.00 Aandachtstekortstoornis
Nadere informatiePsychiatrie: ADHD. Dit thema gaat over ADHD als voorbeeld van een concentratie of aandachtsstoornis.
DC 13 Psychiatrie: ADHD 1 Inleiding Dit thema gaat over ADHD als voorbeeld van een concentratie of aandachtsstoornis. Beroepscontext: als onderwijsassistent kun je ingezet worden in het werken met leerlingen
Nadere informatieADHD - MONITOR. Voornaam, naam en geboortedatum van het kind : CLB-medewerker :
Signaallijst 1 : Lichamelijk functioneren Gezondheid Astma Epilepsie Eczeem Allergie Diabetes Zintuiglijke ontwikkeling Gezicht Gehoor Slaap Slaappatroon Hoeveelheid slaap Voeding Voedingspatroon Variatie
Nadere informatieWat is ADHD? Aandachtstekort:
Wat is ADHD? ADHD is de afkorting van Attention Deficit Hyperactivity Disorder. Het is een stoornis die voorkomt bij ongeveer 3 tot 5 % van de bevolking. Jongens hebben 4 keer zoveel kans om de diagnose
Nadere informatieAD(H)D bij Volwassenen
AD(H)D bij Volwassenen https://youtu.be/fgssoj-tbsa JASPER'S REAL LIFE DSM IV-TR naar DSM 5 1950 DSM I Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders 2013 DSM 5 X DSM IV-TR naar DSM 5 Belangrijke
Nadere informatieDrukke leerlingen: ADHD, een psychiatrische stoornis of louter een tijdsfenomeen?
Drukke leerlingen: ADHD, een psychiatrische stoornis of louter een tijdsfenomeen? Dieter Baeyens 1 ADHD Overvloed aan opinies, commentaren en losse ideeën over ADHD in de populaire media 6 populaire stellingen
Nadere informatieBijlage 4b: Zelf-rapportage vragenlijst over aandachtsproblemen en hyperactiviteit voor volwassenheid en kindertijd
Bijlage 4b: Zelf-rapportage vragenlijst over aandachtsproblemen en hyperactiviteit voor volwassenheid en kindertijd Zelf-rapportage vragenlijst over aandachtsproblemen en hyperactiviteit voor volwassenheid
Nadere informatieADHD in de DSM-5. Reino Stoffelsen, kinder- en jeugdpsychiater Ariane Tjeenk-Kalff, klinisch neuropsycholoog 21 april 2015
ADHD in de DSM-5 Reino Stoffelsen, kinder- en jeugdpsychiater Ariane Tjeenk-Kalff, klinisch neuropsycholoog 21 april 2015 ADHD, wat kan je er (niet) mee? Veel media aandacht Casus: Ben DSM-geschiedenis
Nadere informatieAnders denken over drukke, dwarse en dromerige kinderen
Anders denken over drukke, dwarse en dromerige kinderen Laura Batstra 25 november 2014 In deze online lezing: Druk, dwars, dromerig of ADHD? ADHD en de hersenen ADHD en de maatschappij Stepped Diagnosis
Nadere informatieACTUELE ONTWIKKELINGEN IN DE EERSTELIJNS GGZ. Martin Beeres, kaderhuisarts ggz io Marian Oud, coördinator kaderopleiding ggz
ACTUELE ONTWIKKELINGEN IN DE EERSTELIJNS GGZ Martin Beeres, kaderhuisarts ggz io Marian Oud, coördinator kaderopleiding ggz Programma Somatische zorg - met beleid - voor mensen met psychische stoornissen
Nadere informatieRegistratieformulier medicatie bij ADHD
Bijlage 6 Registratieformulier medicatie bij ADHD Protocol ADHD bij verslaving 99 Registratieformulier medicatie bij ADHD Naam patiënt: Naam voorschrijvend behandelaar: Geneesmiddel: Datum: Dosering:
Nadere informatieMarijn Nijboer Orthopedagoog i.o.t. GZ-psycholoog Accare UCKJP
Marijn Nijboer Orthopedagoog i.o.t. GZ-psycholoog Accare UCKJP INHOUD Impulsief en agressief gedrag; normaal op jonge leeftijd? Alarmsignalen Verwijzen? Werkwijze team jonge kinderen zorglijn ADHD en gedragsstoornissen
Nadere informatieInformatie voor patiënten van Ziekenhuis Rijnstate/Zevenaar. Het ADHD-team
Informatie voor patiënten van Ziekenhuis Rijnstate/Zevenaar Het ADHD-team Uw kind heeft AD(H)D of er bestaat het vermoeden dat uw kind deze aandachtsstoornis heeft. Op het ADHD-spreekuur van de polikliniek
Nadere informatieAngststoornissen. Verzekeringsgeneeskundig protocol
Angststoornissen Verzekeringsgeneeskundig protocol Epidemiologie I De jaarprevalentie voor psychische stoornissen onder de beroepsbevolking in Nederland wordt geschat op: 1. 5-10% 2. 10-15% 15% 3. 15-20%
Nadere informatieInleiding. Instructies voor het afnemen van de DIVA
Diagnostisch Interview voor ADHD bij volwassenen (DIVA) J.J.S. Kooij & M.H. Francken, 2007 Kenniscentrum ADHD bij volwassenen PsyQ Inleiding Voor de diagnose ADHD bij volwassenen gaat het volgens de DSM-IV
Nadere informatieADHD en ASS. Bij normaal begaafde volwassen. Utrecht, 23-01-2014 Anne van Lammeren, psychiater UCP/UMCG
ADHD en ASS Bij normaal begaafde volwassen Utrecht, 23-01-2014 Anne van Lammeren, psychiater UCP/UMCG Disclosure belangen spreker (potentiële) Belangenverstrengeling Geen Voor bijeenkomst mogelijk relevante
Nadere informatieGIDS VOOR VOLWASSE N E N M E T A D H D HET T RA JECT VAN UW B E H A N D E L I N G
GIDS VOOR VOLWASSE N E N M E T A D H D HET T RA JECT VAN UW B E H A N D E L I N G VOORAF Uw arts heeft u een medicamenteuze behandeling voorgeschreven als hulp bij het onder controle brengen van de symptomen
Nadere informatieAandachtsklachten en aandachtsstoornissen worden geobserveerd in verschillende volwassen
SAMENVATTING Aandachtsklachten en aandachtsstoornissen worden geobserveerd in verschillende volwassen klinische populaties, waaronder ook de Aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit (ADHD). Ook al wordt
Nadere informatieBijlage 4a: Screeningsinstrumenten voor volwassenen met ADHD
Bijlage 4a: Screeningsinstrumenten voor volwassenen met ADHD Instrument ADHD-RS of (Nederlands): Zelfrapportage vragenlijst voor aandachtsproblemen en hyperactiviteit Attention Deficit Hyperactivity Disorder
Nadere informatieStudie type Populatie Patiënten kenmerken Interventie Controle Dataverzameling
Evidence tabel bij ADHD in kinderen en adolescenten (studies naar adolescenten met ADHD en ) Auteurs, Gray et al., 2011 Thurstone et al., 2010 Mate van bewijs A2 A2 Studie type Populatie Patiënten kenmerken
Nadere informatieCure + Care Solutions
Cure + Care Solutions is hèt landelijk behandel- en expertisecentrum voor complexe psychische aandoeningen en werkt nauw samen binnen een landelijk netwerk van zorginstellingen door het hele land. Cure
Nadere informatieDiagnose en classificatie in de psychiatrie
Diagnose en classificatie in de psychiatrie Klinische Validiteit Research Betrouwbaarheid Prof dr Bert van Hemert psychiater en epidemioloog Afdelingshoofd psychiatrie DBC Kosten-baten 2 Diagnosen in de
Nadere informatieStadiëring en interepisodisch functioneren bij Bipolaire Stoornissen
Stadiëring en interepisodisch functioneren bij Bipolaire Stoornissen Ralph Kupka hoogleraar Bipolaire Stoornissen VU Medisch Centrum Academische Zorglijn Bipolair, GGZinGeest Altrecht Bipolair Stabiel
Nadere informatieADHD: voorzichtig met de diagnose! Laura Batstra Orthopedagogiek, RuG l.batstra@rug.nl Twitter @LBatstra
ADHD: voorzichtig met de diagnose! Laura Batstra Orthopedagogiek, RuG l.batstra@rug.nl Twitter @LBatstra Geachte mevrouw Batstra, Ik ben heel blij met uw boekje: Hoe voorkom je ADHD. De nuancering zit
Nadere informatieMoeder waarom leren wij? Recente inzichten over de behandeling van leerstoornissen en opvoedingsstoornissen MEDICATIE
Moeder waarom leren wij? Recente inzichten over de behandeling van leerstoornissen en opvoedingsstoornissen MEDICATIE Over de plaats die medicatie inneemt bij de behandeling van ontwikkelingsstoornissen
Nadere informatiePolikliniek ADHD voor volwassenen GGNet
Polikliniek ADHD voor volwassenen GGNet Vragen Prevalentie ADHD bij volwassenen Kernsymptomen van ADHD Stelling: Rustig zitten tijdens het onderzoeksgesprek sluit hyperactiviteit uit. Stelling: Als iemand
Nadere informatieKinderen met ADHD. Inhoudsopgave. Wat is de oorzaak van ADHD? Wat zijn de verschijnselen van ADHD?
Kinderen met ADHD Inhoudsopgave Klik op het onderwerp om verder te lezen. Wat is de oorzaak van ADHD? 1 Wat zijn de verschijnselen van ADHD? 1 Hoe wordt de diagnose ADHD gesteld? 2 Behandeling van ADHD
Nadere informatieADHD prevalentie en behandeling. Nannet Buitelaar Psychiater de Waag Utrecht
ADHD prevalentie en behandeling Nannet Buitelaar Psychiater de Waag Utrecht ADHD een hype? Tegenwoordig heeft iedereen ADHD. Steeds meer Nederlanders slikken Ritalin. Hoe voorkom je ADHD? Door de diagnose
Nadere informatieMindmap omgeving jongere. Overzicht. Contact met klanten met psychische en cognitieve problemen. Herkennen van psychische problemen
Overzicht Contact met klanten met psychische en cognitieve problemen Leergang Vakmanschap Noordwolde 2 mei 2017 Lies Korevaar Herkennen van psychische problemen Ervaren belemmeringen Wat te doen? Omgaan
Nadere informatieiagnostisch nterview
D iagnostisch I nterview V oor A DHD bij volwassenen 2.0 J.J.S. Kooij & M.H. Francken, 2009 Kenniscentrum ADHD bij volwassenen PsyQ In Vraag eerst naar de volwassenheid (symptomen aanwezig in de laatste
Nadere informatieStemmingsstoornissen. Van DSM-IV-TR naar DSM-5. Johan van Dijk, klinisch psycholoog-psychotherapeut Max Güldner, klinisch psycholoog-psychotherapeut
Stemmingsstoornissen Van DSM-IV-TR naar DSM-5 Johan van Dijk, klinisch psycholoog-psychotherapeut Max Güldner, klinisch psycholoog-psychotherapeut Inhoud Veranderingen in de DSM-5 Nieuwe classificaties
Nadere informatieDisclosure belangen Dyllis van Dijk
Disclosure belangen Dyllis van Dijk (Potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Geen Geen Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium of andere (financiële)
Nadere informatieDIVA 2.0. D iagnostisch I nterview. V oor A DHD bij volwassenen NEDERLANDS. J.J.S. Kooij & M.H. Francken, 2010 DIVA Foundation, Den Haag
NEDERLANDS DIVA 2.0 D iagnostisch I nterview V oor A DHD bij volwassenen diagnostisch interview voor ADHD bij volwassenen J.J.S. Kooij & M.H. Francken, 2010 DIVA Foundation, Den Haag Colofon Inleiding
Nadere informatieWat is ODD? ODD is een gedragsstoornis waarbij kinderen gedurende langere tijd opstandig, negatief en agressief gedrag laten zien.
ODD Wat is ODD? ODD is een gedragsstoornis waarbij kinderen gedurende langere tijd opstandig, negatief en agressief gedrag laten zien. Hoe wordt ODD ook wel genoemd? ODD is een afkorting voor de Engelse
Nadere informatieDEEL 1 PROTOCOL SCREENING EN DIAGNOSTIEK VAN ADHD BIJ VERSLAVING
DEEL 1 PROTOCOL SCREENING EN DIAGNOSTIEK VAN ADHD BIJ VERSLAVING 1 Het protocol screening en diagnostiek 1.1 Algemene toelichting Attention-deficit/hyperactivity disorder (aandachtstekortstoornis met
Nadere informatieAdult ADHD Self-Report Scale-V1.1 (ASRS-V1.1) Symptoms Checklist from WHO Composite International Diagnostic Interview
Adult ADHD Self-Report Scale-V1.1 (ASRS-V1.1) Symptoms Checklist from WHO Composite International Diagnostic Interview World Health Organization 2009 All rights reserved. Based on the Composite International
Nadere informatie3/12/2013. ADHD is een ontwikkelingsstoornis. ADHD groeit mee. ADHD is een ontwikkelingsstoornis. Stelling 1 Huilbaby s ontwikkelen later ADHD
ADHD groeit mee Babypeuter Lagere school Puberadolescent Babypeuter Stelling 1 Huilbaby s ontwikkelen later ADHD Geboorte zuigeling - peuter Al hyperactief van in de buik Moeilijke baby : Verhoogd activiteitsniveau
Nadere informatiefrom Clinical Experience to an Evidence Based Guideline Frieda Matthys, MD PhD 20 november 2014
ADHD and SUD from Clinical Experience to an Evidence Based Guideline Frieda Matthys, MD PhD 20 november 2014 Overzicht Waarom een richtlijn Het proces, het netwerk en de experten Onderzoeksopzet Risico
Nadere informatieADHD vanuit contextueel perspectief
Plaats van de context? ADHD vanuit contextueel perspectief Gil Borms Expressie van de symptomen is meer subtiel in de volwassenheid. Noodzaak om zicht te krijgen op de ontwikkeling www.upckuleuven.be Hoofdaccent:
Nadere informatieADHD Recente inzichten
ADHD Recente inzichten Frans Loman Kinder- en jeugdpsychiater 21 oktober 2016 Symposium ADHD 1 Wat is ADHD We weten het niet precies De oorzaken zijn nog onbekend We weten nog niet echt wat de beste aanpak
Nadere informatieAD(H)D bespreken. BEN/LO/ADHD/14/0003a April 2014
AD(H)D bespreken N.B.: de inhoud van dit programma is slechts van adviserende aard en dient niet als vervanging voor professioneel en/of medisch advies. Als u verdere consultatie wenst, of wanneer u zich
Nadere informatieCognitieve gedragstherapie in en voor de Basis GGz
Cognitieve gedragstherapie in en voor de Basis GGz Mark van der Gaag PhD Hoogleraar Klinische Psychologie, Vrije Universiteit Amsterdam Hoofd Psychose Onderzoek, Parnassia, Den Haag 1 Wat is gedragstherapie
Nadere informatieDisclosure belangen Dyllis van Dijk
Disclosure belangen Dyllis van Dijk (Potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium of andere (financiële) vergoeding
Nadere informatiePK Broeders Alexianen Tienen
PROGRAMMA 09u30 Ontvangst Koffie 10u00 Verwelkoming en inleiding Ivo Vanschooland Dr. H. Peuskens Getuigenis Pauze Getuigenis Herman Hacour 12u00 Aperitief en lunch 14u00 Werkgroepen begeleid door: Hacour
Nadere informatie16-1-2015. Hippocrates. Criteria van aandachtstekortstoornis (minimaal 6 maand, onaangepast of storend) NHG STIPcursus ADHD in de praktijk
Disclosure belangen spreker M.P.J. Beeres NHG STIPcursus ADHD in de praktijk (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of onderzoeksgeld
Nadere informatieDr. Barbara van den Hoofdakker, klinisch psycholoog - gedragstherapeut Accare Universitair Centrum Groningen. Lezing GGNet 27 juni 2013 1
Dr. Barbara van den Hoofdakker, klinisch psycholoog - gedragstherapeut Accare Universitair Centrum Groningen Lezing GGNet 27 juni 2013 1 Behandelmogelijkheden bij kinderen met ADHD in de basisschoolleeftijd
Nadere informatiePrevalentie en behandeling van ADHD bij patiënten met een verslaving
Prevalentie en behandeling van ADHD bij patiënten met een verslaving Katelijne van Emmerik van Oortmerssen Ellen Vedel Wim van den Brink Robert A. Schoevers overzicht Achtergrond IASP prevalentie studie
Nadere informatieDisclosure belangen spreker
Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium of andere (financiële) vergoeding Aandeelhouder
Nadere informatieInleiding. Attention Deficit/Hyperactivity Disorder (ADHD)
Voorwoord ADHD Attention Deficit/Hyperactivity Disorder is een ontwikkelingsstoornis, die gekenmerkt wordt door enerzijds aandachtstekort en anderzijds hyperactiviteit/impulsiviteit. Hoewel de klemtoon
Nadere informatieOnderzoek & presentatie voor vakdidactiek. ADHD (ADD) Attention Dificit Hyperactivity Disorder
Onderzoek & presentatie voor vakdidactiek ADHD (ADD) Attention Dificit Hyperactivity Disorder S r a a r L u i j t e n - G u i d o A u g u s t i j n - J u1 d i t h R o b b e n - E l s D e l f g a a u w
Nadere informatieInhoud. Ontgifting en stabilisatie. Observatie en Diagnostiek en Behandeling. Cijfers en Onderzoek. Aanbod Jeugd in Nederland
Polls drugsweb Kun je op eigen houtje van drugs afkomen Ja: 85% Moeten we minder gaan drinken Ja: 57% Bang om verslaafd te worden Ja: 21% Drugs meenemen naar buitenland Ja: 73% Wiet is een harddrug Ja:
Nadere informatieBehandelgids ADHD bij volwassenen, cliëntenwerkboek
Behandelgids ADHD bij volwassenen, cliëntenwerkboek een programma voor cognitieve gedragstherapie Steven A. Safren, Susan Sprich, Carol A. Perlman, Michael W. Otto UITGEVERIJ NIEUWEZIJDS Oorspronkelijke
Nadere informatieFarmacotherapie bij ontwikkelingsstoornissen ADHD medicatie: te snel en te lang?
Farmacotherapie bij ontwikkelingsstoornissen ADHD medicatie: te snel en te lang? Pieter Hoekstra Kinder- en jeugdpsychiatrie Accare, Universitair Centrum voor Kinder- en Jeugdpsychiatrie Groningen Relaties
Nadere informatieDeel I Wat we weten over de stoornis ADHD
Inhoud Inleiding 12 Deel I Wat we weten over de stoornis ADHD Hoofdstuk 1 Kenmerken van ADHD 1.1 De basiskenmerken 16 1.2 Aandachts- en concentratiestoornissen 17 1.3 Impulsiviteit 17 1.4 Hyperactiviteit
Nadere informatieADHD bij volwassenen Diagnostiek, Behandeling, Werken
ADHD bij volwassenen Diagnostiek, Behandeling, Werken Marion van Dam Verzekeringsarts ADHD-coach 28 september 2010 Programma Film Klinisch beeld Vragen Film ADHD en Werk Cliente vertelt Vragen PAUZE Agenda
Nadere informatieOp naar DSM 5. Mariken van Onna Klinisch psycholoog-psychotherapeut Supervisor VGCt Karakter Nijmegen Universitair Centrum Kinder- en jeugdpsychiatrie
Op naar DSM 5 Mariken van Onna Klinisch psycholoog-psychotherapeut Supervisor VGCt Karakter Nijmegen Universitair Centrum Kinder- en jeugdpsychiatrie Nieuwe (wetenschappelijke) ontwikkelingen Meer kennis
Nadere informatieWat met methylfenidaat? Dr. Delbroek H. Dienst kinder- en jeugdpsychiatrie GZA
Wat met methylfenidaat? Dr. Delbroek H. Dienst kinder- en jeugdpsychiatrie GZA 1. Richtlijnen 1.1 Diagnostische criteria 1.2 Comorbiditeit 1.3 Pathogenese 1.4 Prevalentie 1.5 Diagnostisch proces 1.6 Behandeling
Nadere informatieAlles wat u altijd al wilde weten over ADHD & COGMED
Alles wat u altijd al wilde weten over ADHD & COGMED Introductie Joost Mertens, psychiater Petra van Raalte, SPH Cogmed Coaches Praktijk voor Psychiatrie, Velsen Programma Inleiding ADHD Inleiding COGMED
Nadere informatieADHD. Behandelingsstrategieën DSM IV. Diagnostiek. Vragenlijst voor gedragsproblemen bij kinderen (VvGK) ( Attention deficit hyperactivity disorder )
ADHD ( Attention deficit hyperactivity disorder ) Behandelingsstrategieën Evelien Dirks Een ontwikkelingsstoornis Problemen met de concentratieperiode Problemen met de impulsbeheersing Problemen met de
Nadere informatieWaarom onderzoek naar zorggebruik? Over- of onderbehandeling van jongeren in de GGZ? Inhoud. dr. F. Jörg
Frederike Jörg Stelling 1 Frederike Jörg Stelling 2 Teveel kinderen en jongeren in Nederland zoeken en krijgen tweedelijns, specialistische GGZ-hulp terwijl er vaak geen sprake is van psychiatrische problematiek
Nadere informatie10-2-2014. Voorzichtig met ADHD! Geachte mevrouw Batstra,
Voorzichtig met ADHD! Laura Batstra l.batstra@rug.nl Twitter @LBatstra Geachte mevrouw Batstra, Ik ben heel blij met uw boekje: Hoe voorkom je ADHD. De nuancering zit in elk van de hoofdstukken; overal
Nadere informatieROM in de ouderenpsychiatrie
Improving Mental Health by Sharing Knowledge ROM in de ouderenpsychiatrie Marjolein Veerbeek Richard Oude Voshaar, Anne Margriet Pot Financier: Ministerie van VWS 2 Routine Outcome Monitoring Definitie
Nadere informatieHet executief en het sociaal cognitief functioneren bij licht verstandelijk. gehandicapte jeugdigen. Samenhang met emotionele- en gedragsproblemen
Het executief en het sociaal cognitief functioneren bij licht verstandelijk gehandicapte jeugdigen. Samenhang met emotionele- en gedragsproblemen Executive and social cognitive functioning of mentally
Nadere informatiePROFIEL SOCIAAL EMOTIONELE ONTWIKKELING PERSOONLIJKE RAPPORTAGE VAN
PROFIEL SOCIAAL EMOTIONELE ONTWIKKELING PERSOONLIJKE RAPPORTAGE VAN naam Gegevens deelnemer Algemeen Leerling naam Leeftijd 14 Geslacht Schooltype man VWO Klas/jaar 2 School/instelling: Vestigingsplaats
Nadere informatieAngst en de ziekte van Parkinson. te veel of te weinig controle. Annelien Duits Harriët Smeding. www.smedingneuropsychologie.nl
Angst en de ziekte van Parkinson te veel of te weinig controle Annelien Duits Harriët Smeding www.smedingneuropsychologie.nl Wat moet deze workshop brengen, zodat je zegt: dat was de moeite waard? Smeding
Nadere informatieVroegdetectie van een autismespectrumstoornis bij jonge kinderen. Dr. Jo Wellens, kinder- en jeugdpsychiater TheA
Vroegdetectie van een autismespectrumstoornis bij jonge kinderen Dr. Jo Wellens, kinder- en jeugdpsychiater TheA 7-12-2018 Inhoud Vroegdetectie in een relationeel perspectief Infant and Early Childhood
Nadere informatieZORGPAD ADHD Versie 2016
ZORGPAD ADHD Versie 2016 Een praktische leidraad voor de detectie, diagnostiek, behandeling en opvolging van ADHD bij kinderen / jongeren / volwassenen. Overlegplatform GGZ Overlegplatform GGZ Inleiding
Nadere informatietransistiepsychiatrie Dr. R. Klaassen Kinder- en jeugdpsychiater Bascule Projectleider headspace
transistiepsychiatrie Dr. R. Klaassen Kinder- en jeugdpsychiater Bascule r.klaassen@debascule.com Projectleider headspace transitiepsychiatrie -> psychiatrie Transitional Psychiatry Child & Adolescent
Nadere informatieWelke allochtonen komen er in de Jeugd-GGZ: toegankelijkheid en diagnostiek. Albert Boon & Anna de Haan
Welke allochtonen komen er in de Jeugd-GGZ: toegankelijkheid en diagnostiek. Albert Boon & Anna de Haan Iedereen met psychiatrische problemen Filter 1 Hulpzoekenden Filter 2 Herkende problemen Filter 3
Nadere informatieWat is psychisch lijden? Eindhoven, 7 Oktober 2016
Wat is psychisch lijden? Eindhoven, 7 Oktober 2016 Kijken vanuit verwondering Verwondering van epidemioloog: Kwetsbaarheid normaal Angst Depressie Verslaving Psychose 40% lifetime experience Wederkerigheid
Nadere informatieGENDER, COMORBIDITY & AUTISM Inleiding INHOUD Opzet en Bevindingen per onderzoek Algemene Discussie Aanbevelingen Patricia J.M. van Wijngaarden-Cremers Classifications & Gender Patient cohort 2004 Clusters
Nadere informatieADHD & ADD Leerstoornissen Medicatie. Jeffrey ter Meulen, jeugdarts
ADHD & ADD Leerstoornissen Medicatie Jeffrey ter Meulen, jeugdarts Relatie leerstoornis - ADHD kernsymptomen DSMIV epidemiologiepathofysiologie etiologie comorbiditeit beloop therapie Relatie dyslexie
Nadere informatieLezing voor de NVA. Door Harmke Nygard-Smith Klinisch psycholoog. Ontwikkelingsstoornissen Dimence
Lezing voor de NVA Door Harmke Nygard-Smith Klinisch psycholoog Ontwikkelingsstoornissen Dimence Waarom diagnostiek? Hoe doen we eigenlijk diagnostiek? De DSM 5 Wijzigingen in de DSM 5 voor de autisme
Nadere informatieADHD bij volwassenen met een angststoornis
ADHD bij volwassenen met een angststoornis Impuls Symposium AD(H)D, een hype? (Differentiaal) Diagnostiek en Comorbiditeit woensdag 1 april 2009 Anke Roodbergen, psychiater i.o. De Jutters/PsyQ, Den Haag
Nadere informatieADHD. Aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit. Hoe wordt de diagnose bij kinderen gesteld? ADHD poli
00 ADHD Aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit Hoe wordt de diagnose bij kinderen gesteld? ADHD poli U bent met uw kind verwezen naar de ADHD poli. De ADHD poli is een samenwerkingsverband tussen
Nadere informatieCorrecties DSM 5 : Beknopt overzicht van de criteria
Correcties DSM 5 : Beknopt overzicht van de criteria Vierde oplage, juni 2016 In deze lijst zijn de belangrijkste wijzigingen opgenomen t.o.v. de derde oplage (juni 2015). Pagina Stoornis Derde oplage,
Nadere informatieVRAGENLIJST VOOR LEERKRACHTEN basisschool groep 3 t/m 8
VRAGENLIJST VOOR LEERKRACHTEN basisschool groep 3 t/m 8 Hierbij verkla(a)r(en) ik (wij) als ouder(s) / verzorger(s) akkoord te gaan met het verstrekken van gegevens door de leerkracht van mijn (ons) kind
Nadere informatieDe psychopathologische gevolgen van pijnklachten Eric de Heer
De psychopathologische gevolgen van pijnklachten Eric de Heer Psycholoog i.o. tot GZ-psycholoog Senior onderzoeker VIP (Vroege Interventie Psychose) Tilburg GGz Breburg Pijn! pijn is een stressvolle ervaring
Nadere informatieDIPJE OF DEPRESSIE ONZEKER OF ANGSTSTOORNIS. Maaike Nauta Leonieke Vet. Klinische Psychologie RuG. Accare UC Groningen
DIPJE OF DEPRESSIE ONZEKER OF ANGSTSTOORNIS Maaike Nauta Leonieke Vet Klinische Psychologie RuG Accare UC Groningen Dit lukt me nooit Anderen vinden het niks Ik zie er niet uit Ze vinden me saai Maar wanneer
Nadere informatie20 man 15 vrouw. depressie paranoia psychose
Dubbele Diagnose Patricia v.wijngaarden-cremers, psychiater Circuitmanager Verslavingspsychiatrie Dimence Inhoud - Inleiding - Gebruik onder Nederlandse Jongeren - Psychiatrische Comorbiditeit - Wat is
Nadere informatieDe psychopathologische gevolgen van pijnklachten. Eric de Heer
De psychopathologische gevolgen van pijnklachten Eric de Heer Psycholoog i.o. tot GZ-psycholoog Senior onderzoeker VIP (Vroege Interventie Psychose) Tilburg GGz Breburg Pijn! pijn is een stressvolle ervaring
Nadere informatieEmotieregulatie bij kinderen en jongeren met ADHD
Emotieregulatie bij kinderen en jongeren met ADHD Valerie Van Cauwenberghe en Prof. dr. Roeljan Wiersema Emotieregulatie bij kinderen en jongeren met ADHD Dit onderzoek werd uitgevoerd door: Prof. dr.
Nadere informatieScreening & Diagnostiek van ADHD en problematisch middelengebruik bij adolescenten
Screening & Diagnostiek van ADHD en problematisch middelengebruik bij adolescenten Aanbevelingen voor de (jeugd)verslavingszorg en jeugd GGZ Renske Spijkerman Senior onderzoeker PARC- Brijder Verslavingszorg
Nadere informatiePsychotraumatologie: eenheid en verscheidenheid in een veelstromenland. Prof. dr. Rolf Kleber Ede, 19 april 2012
Psychotraumatologie: eenheid en verscheidenheid in een veelstromenland Prof. dr. Rolf Kleber Ede, 19 april 2012 Waarom werd PTSS destijds geïntroduceerd? Gevolgen van de Vietnam-oorlog Task force in de
Nadere informatieCongres 01-04-2009. lex pull 23-03-2009 1
ADHD EN VERSLAVING Congres 01-04-2009 lex pull 23-03-2009 1 ADHD EN VERSLAVING PREVALENTIE VERKLARINGSMODELLEN DIAGNOSTIEK BEHANDELING lex pull 23-03-2009 2 prevalentie 8-Tal studies SUD bij ADHD: Life-time
Nadere informatieRichtlijn Aanpassingsstoornis bij patiënten met kanker. Tineke Vos, psychiater HMC Den Haag
Richtlijn Aanpassingsstoornis bij patiënten met kanker Tineke Vos, psychiater HMC Den Haag Aanleiding Richtlijn Sinds 2012 wordt behandeling van de aanpassingsstoornis door basis- of specialistische GGZ
Nadere informatiePsychometrische Eigenschappen van de Youth Anxiety Measure for DSM-5 (YAM-5) Psychometric Properties of the Youth Anxiety Measure for DSM-5 (YAM-5)
Psychometrische Eigenschappen van de Youth Anxiety Measure for DSM-5 (YAM-5) Psychometric Properties of the Youth Anxiety Measure for DSM-5 (YAM-5) Hester A. Lijphart Eerste begeleider: Dr. E. Simon Tweede
Nadere informatieDepressief syndroom Persoonlijke Psychiatrie,
Depressief syndroom Persoonlijke Psychiatrie, 21-6-2017 Jan Spijker, psychiater, hoogleraar Chronische Depressie, Radboud Universiteit Nijmegen hoofd programma depressie Pro Persona, Nijmegen Indeling
Nadere informatieCentrum voor Lichamelijk Onverklaarde Klachten (CLOK)
Centrum voor Lichamelijk Onverklaarde Klachten (CLOK) Wijzingen van DSM-IV naar DSM-5 Lisette t Hart & Ingeborg Visser Vragen Wie heeft in de afgelopen twee weken last gehad van buikpijn, maagpijn, misselijkheid,
Nadere informatieGrensoverschrijdend gedrag. Les 2: inleiding in de psychopathologie
Grensoverschrijdend gedrag Les 2: inleiding in de psychopathologie Programma Psychopathologie; wat is het? Algemene functionele psychopathologie DSM Psychopathologie = Een onderdeel van de psychiatrie
Nadere informatieEen drukke kleuter: normale ontwikkeling of ADHD? Tessa Bunte Kinder- en jeugdpsychiater UMC Utrecht
Een drukke kleuter: normale ontwikkeling of ADHD? Tessa Bunte Kinder- en jeugdpsychiater UMC Utrecht Inhoud Diagnostiek ADHD jonge kinderen Research Van research naar praktijk Behandeling Conclusie Waarom
Nadere informatieTriple P (Positive Parenting Program): effectief bij gedragsproblemen?
21/11/11 Triple P (Positive Parenting Program): effectief bij gedragsproblemen? Inge Glazemakers Dirk Deboutte Inhoud Het probleem Oplossingen: de theorie Triple P Het project De eerste evaluatie - - -
Nadere informatie