Monitor Limburgs kwaliteitsinstrumentarium

Transcriptie

1 Monitor Limburgs kwaliteitsinstrumentarium

2 Colofon Uitgave: Provincie Limburg Afdeling Ruimtelijke Onrwikkeling Postbus MA Maastricht Tel: +31 (0) Fax: +31 (0) Internet:

3 Monitor Limburgs kwaliteitsinstrumentarium Afdeling RO Maastricht, 3 april 2012

4 4 MONITOR

5 Inhoudsopgave Hoofdstuk 1. Inleiding en achtergrond 7 Hoofdstuk 2. Beleidsprobleem, probleemstelling en onderzoeksvragen Beleidsprobleem Probleemstelling Onderzoeksvragen Onderzoeksgegevens 11 Hoofdstuk 3. Beantwoording onderzoeksvragen en conclusies Inleiding Beantwoording van de onderzoeksvragen Conclusies 16 Hoofdstuk 4. Balans tussen rood en Groen Inleiding Gebruik van de LKM-modules, aantal projecten Geleverde kwaliteitsbijdragen Ruimtebeslag van de projecten en kwaliteitsbijdragen De balans opgemaakt 26 Hoofdstuk 5. Controle realisatie kwaliteitsbijdrage Inleiding Controle realisatie kwaliteitsbijdrage BOM Hoofdstuk 6. Natuurcompensatie Achtergrond en doelstelling regeling natuurcompensatie Wettelijke verplichting en Limburgse beleidsregel Overzicht 34 Limburgs Kwaliteitsinstrumentarium

6 Hoofdstuk 7. Evaluatie modules recreatie en toerisme Onderzoeksaanpak Resultaten Beantwoording onderzoeksvragen Conclusies 39 Bijlagen Tijdsplanning en tijdsinvestering Gegevens rode ontwikkelingen en kwaliteitsbijdragen Ontwikkelingen recreatie en toerisme Overzicht projecten nieuwe landgoederen Overzicht natuurcompensatieprojecten 65 6 MONITOR

7 Hoofdstuk 1 Inleiding en achtergrond Inleiding Deze rapportage geeft een overzicht van de projecten die met inzet van het ruimtelijk kwaliteitsinstrumentarium mogelijk gemaakt zijn in de Provincie Limburg. De monitorrapportage wordt jaarlijks opgesteld ten behoeve van de Statencommissie voor Ruimte en Infrastructuur (SCRI) en biedt inzicht in de resultaten van het ruimtelijk kwaliteitsbeleid van de Provincie. Achtergrond Met de invoering van het LKM zijn de voormalige afzonderlijke instrumenten BOM+ (Bouwkavel Op Maat Plus), VORm (Verhandelbare Ontwikkelingsrechten methode) en Rood-voor-Groen gebundeld in een aantal modules van het LKM. Bovendien is een aantal andere LKM-modules ontwikkeld ten behoeve van de beleidssectoren recreatie en toerisme en bedrijventerreinen. In deze monitorrapportage wordt gerapporteerd over de projecten die gerealiseerd konden worden door gebruikmaking van deze modules, over de kwaliteitsbijdragen die door de projecten gegenereerd worden en over de balans tussen beiden. De gegevens zijn afkomstig van het nieuw ontwikkelde LKM-registratiesysteem, waar de gemeenten ook mee gaan werken. Opdrachtgever Opdrachtgever tot deze rapportage is Provinciale Staten. Zij hebben Gedeputeerde Staten opdracht gegeven om hen middels een jaarlijks monitor - en een tweejaarlijks evaluatierapport - op de hoogte te houden van de ontwikkeling en de resultaten van het ruimtelijk kwaliteitsbeleid. Het onderzoek wordt uitgevoerd door de afdeling Ruimtelijke Ontwikkeling. De rapportage wordt jaarlijks besproken in de Statencommisse Ruimte en Infrastructuur (SCRI, voorheen SCFD), en in de PCOL, de Provinciale Commissie Omgevingsvraagstukken Limburg, die de ontwikkelingen in het Limburgse ruimtelijk kwaliteitsbeleid met aandacht volgt. Limburgs Kwaliteitsinstrumentarium

8 Overdracht LKM Sinds heeft de Provincie onder voorwaarden de verantwoordelijkheid voor het Limburgs Kwaliteitsmenu (LKM) overgedragen aan de gemeenten. Met de overdracht van het LKM zal de uitvoering van de monitorrapportage in die zin veranderen, dat de gemeenten de verantwoordelijkheid krijgen voor de aanlevering van de projectgegevens. De provincie zal op basis van de door de gemeenten geleverde gegevens vervolgens een jaarlijkse rapportage opstellen. Zuidelijke Rekenkamer In een recentelijk rapport van de Zuidelijke Rekenkamer is een aantal aanbevelingen aan de Provincie Limburg gedaan om de kwaliteit van evaluatieonderzoeken te verbeteren. Enkele aanbevelingen betreffen het expliciet opnemen van beleidsprobleem, probleemstelling, onderzoeksvragen, tijdsplanning en tijdsbesteding. In het volgende hoofdstuk worden deze overeenkomstig de aanbevelingen van de Zuidelijke Rekenkamer uitgewerkt. Castenrayse Vennen 8 MONITOR

9 Hoofdstuk 2 Beleidsprobleem, probleemstelling en onderzoeksvragen 2.1. Beleidsprobleem De Provincie heeft in de beginjaren 2000 geconstateerd dat het buitengebied op slot zit en dat ontwikkelingen in dat gebied niet of nauwelijks mogelijk zijn. De Provincie wil ontwikkelingen in het buitengebied mogelijk maken en toch de kwaliteit van het gebied handhaven en zo mogelijk verbeteren. Daartoe heeft zij kwaliteitsbeleid en verschillende kwaliteitsinstrumenten ontwikkeld. Zo zijn er in de loop der jaren instrumenten ontwikkeld op het gebied van landbouw, woningbouw, bedrijventerreinen en recreatie en toerisme. In januari 2010 zijn deze samengebundeld in een Limburgs Kwaliteitsmenu. Met dit kwaliteitsbeleid maakt de Provincie dus ontwikkelingen mogelijk in het buitengebied die normaliter niet zouden kunnen, onder de voorwaarde dat een ontwikkeling planologisch aanvaardbaar is en dat er een ruimtelijke kwaliteitsbijdrage geleverd wordt die zorgt dat per saldo de kwaliteit van het buitengebied verbetert. Voor gebiedseigen ontwikkelingen (bijv. landbouw en recreatie en toerisme) geldt dat een ontwikkeling landschappelijk goed moet worden ingepast. Voor niet-gebiedseigen ontwikkelingen (bijv. woningbouw of bedrijventerreinen) geldt naast de landschappelijke inpassing als aanvullende voorwaarde dat er een ruimtelijke kwaliteitsbijdrage geleverd wordt (bijvoorbeeld natuurontwikkeling). In 2011 heeft de Provincie voorbereidingen getroffen om het kwaliteitsbeleid per over te kunnen dragen aan de gemeenten: de verantwoordelijkheid voor het al dan niet toestaan van projecten en de controle op de uitvoering van de afgesproken kwaliteitsbijdrage is immers in eerste instantie een verantwoordelijkheid van de gemeenten. Daarnaast hebben Provinciale Staten bij de invoering van het LKM gevraagd om een spoedige evaluatie van de modules recreatie en toerisme, aangezien men bezorgd was dat de hoogte van de drempelwaarde in de module niet gebiedseigen recreatie en toerisme teveel belemmering zou vormen voor wenselijke ontwikkelingen. Verleden jaar is aan de SCRI meegedeeld dat een evaluatie nog te vroeg kwam vanwege een te beperkt aantal initiatieven. In deze rapportage wordt extra aandacht besteed aan de evaluatie van de recreatie en toerisme modules van het LKM. Limburgs Kwaliteitsinstrumentarium

10 De Zuidelijke Rekenkamer heeft in een evaluatieonderzoek in 2010 geconstateerd dat de naleving van de natuurcompensatieverplichtingen door de Provincie verbetering behoeft. In dit rapport is opgenomen hoe de verplichtingen worden nageleefd en wat de stand van zaken is bij de realisatie van de natuurcompensatie. Voor de vraag van de Zuidelijke Rekenkamer om in alle onderzoeksrapporten een tijdsplanning en de gerealiseerde tijdsinvestering op te nemen zij verwezen naar bijlage Probleemstelling De probleemstelling van deze rapportage is vierledig: 1. Zorgen de ontwikkelingen die de Provincie met de verschillende modules van haar LKM toestaat voor een goede ruimtelijke kwaliteit van het buitengebied? 2. Is de realisering en in stand houding van de kwaliteitsbijdragen op de langere duur voldoende geborgd? 3. Hoe is de stand van zaken wat betreft het nakomen van de natuurcompensatieverplichtingen? 4. Leveren de drempelwaarden in de modules voor recreatie en toerisme te grote belemmeringen op voor de realisatie van projecten in deze sector? 2.3. Onderzoeksvragen Het eerste onderdeel van de probleemstelling - of de Provincie met de verschillende LKM-modules zorgt voor een goede ruimtelijke kwaliteit van het buitengebied - wordt vertaald in de volgende onderzoeksvragen: 1a. Hoeveel projecten (rode ontwikkelingen) maken gebruik van de verschillende modules van het LKM, en welk ruimtebeslag nemen zij in? Wat is daarbij het onderscheid tussen de verschillende modules? 1b. Welke kwaliteitsbijdrage leveren de projecten in de verschillende modules, uitgedrukt in soort kwaliteitsbijdrage en ruimtebeslag? 1c. Hoe is de balans tussen beiden? Het tweede onderdeel van de probleemstelling, of de realisering en de instandhouding van de ruimtelijke kwaliteit ook op langere termijn voldoende geborgd zijn, is beantwoord door net als in 2009 via een steekproef te kijken hoe de gemeenten hun verantwoordelijkheid in deze hebben opgepakt. Onderzoeksvragen zijn: 2a. Hebben de gemeenten de naleving van de contractueel overeengekomen verplichtingen in het kader van BOM+ gecontroleerd? 2b. Worden de verplichtingen nagekomen? Voor het derde onderdeel van de probleemstelling inzake de verplichtingen in het kader van de natuurcompensatie geldt eveneens de vraag naar het nakomen van de verplichtingen. Alleen is hier de Provincie de verantwoordelijke actor. Voor dit 3 e onderdeel geldt de vraag: 3. Worden de verplichtingen in het kader van de natuurcompensatie nagekomen? In het vierde deel wordt de vraag van Provinciale Staten om de werking van de modules voor recreatie en toerisme te evalueren beantwoord aan de hand van de vragen: 4a. Hoeveel initiatieven voor een project in de sector recreatie en toerisme zijn er? 4b. Hoeveel van deze initiatieven vinden doorgang en hoeveel worden er voortijdig gestopt? 4c. Welke rol spelen de drempelbedragen van de LKM-modules daarbij? 10 MONITOR

11 2.4. Onderzoeksgegevens De gegevens voor beantwoording van de eerste onderzoeksvraag zijn afkomstig van het nieuwe LKMregistratiesysteem. Deze gegevens zijn overgezet vanuit het provinciale ROLEX-systeem. Als peildatum geldt 1 januari Het is de eerste keer dat dit registratiesysteem gebruikt wordt als basis voor een monitorrapportage. Het systeem heeft zichzelf wel bewezen, ondanks de aanwezigheid van enkele kinderziekten die aan het licht zijn gekomen. De gegevens in deze monitorrapportage betreffen alle projecten die met behulp van het ruimtelijk kwaliteitsinstrumentarium ontwikkeld zijn, en die zijn opgenomen in de LKM-modules. Aangezien de ontwikkeling van dit instrumentarium gestart is met het veelvuldig gebruikte BOM+ instrument (BOM+ is Bouwkavel Op Maat Plus) is het aantal projecten in de agrarische sector veel groter dan de projecten in andere modules. In 2011 is een controleactie uitgevoerd om te kijken of de verplichting om de inpassing van agrarische nieuwvestiging en uitbreiding te realiseren ook wordt nagekomen. De resultaten van deze actie worden meegenomen in de beantwoording van de tweede onderzoeksvraag. De gegevens voor beantwoording van de derde onderzoeksvraag komen uit de projectregistratie natuurcompensatie, die bijgehouden wordt door de afdeling Ruimtelijke Ontwikkeling. Voor de beantwoording van de vierde onderzoeksvraag zijn de gegevens uit het LKM-registratiesysteem aangevuld middel een inventarisatie gedaan onder de rayonplanologen en een beperkt aantal gemeenten. EHS-bos in Noord-Limburg Limburgs Kwaliteitsinstrumentarium

12 12 MONITOR

13 Hoofdstuk 3 Beantwoording onderzoeksvragen en conclusies 3.1. Inleiding In dit hoofdstuk worden de probleemstelling en de onderzoeksvragen uit het vorige hoofdstuk beantwoord. Eerst worden de 4 verschillende onderzoeksvragen met subvragen beantwoord. Vervolgens worden de conclusies geformuleerd Beantwoording van de onderzoeksvragen Dit rapport geeft antwoord op de onderzoeksvragen die in hoofdstuk 2 geformuleerd zijn. Balans tussen rode en groene ontwikkelingen Het blijkt dat vanaf het begin van de ontwikkeling van het instrumentarium door 673 initiatieven, voornamelijk in sectoren waarvan de activiteiten gebonden zijn aan het buitengebied, gebruik is gemaakt van het kwaliteitsinstrumentarium. Zij hebben een rode ontwikkeling in gang gezet, waarvoor ze een bijbehorende kwaliteitsbijdrage hebben moeten leveren. Van deze 673 projecten hebben er inmiddels 434 de planologische procedure afgerond en de projecten zijn gerealiseerd of in uitvoering. Vooral in de agrarische sector bevinden zich veel projecten; voor deze sector is ook als eerste kwaliteitsinstrumentarium ontwikkeld. Alle projecten hebben een inpassingsverplichting; voor gebiedseigen projecten geldt alleen een extra kwaliteitsbijdrage als de rode ontwikkeling de referentiematen (bijvoorbeeld 3 ha voor glastuinbouw, 1,5 ha voor een iv-bedrijf) overstijgt. De aard en omvang van de kwaliteitsbijdrage is sterk afhankelijk van de sector waarin een initiatief zich bevindt en bijgevolg van welke module iemand gebruik kan maken. Limburgs Kwaliteitsinstrumentarium

14 In de gebiedseigen modules wordt behalve de verplichte inpassing van de nieuwbouw ook op andere wijze aan kwaliteitsverbetering van het landschap gedaan, door sloop van overtollige gebouwen, erosiebestrijding, herstel van waterbuffering, landschapselementen en aanleg van nieuwe natuur. In de niet-gebiedseigen modules neigt men meer naar aanleg van nieuwe natuur of het storten van een bijdrage in een gemeentelijk kwaliteitsfonds waarmee ook weer onder andere nieuwe natuur gerealiseerd wordt. Om de balans tussen rode en groene ontwikkelingen (op provinciaal niveau) te kunnen bepalen wordt de oppervlakte van de rode ontwikkeling (bestemmingsoppervlak) afgezet tegen de oppervlakte van de kwaliteitsbijdrage. Aangezien de kwaliteitsbijdrage divers kan zijn, wordt deze omgerekend naar een standaardmaat: oppervlakte of hectare nieuwe natuur. De gebiedseigen ontwikkelingen hebben een totaaloppervlakte aan rode ontwikkeling van 372 hectare. Bij de niet-gebiedseigen modules is dat 22 hectare. De gebiedseigen ontwikkelingen leveren met name dankzij de nieuwe landgoederen een kwaliteitsbijdrage van 80 hectare, de niet-gebiedseigen modules leveren samen een kwaliteitsbijdrage van 51 hectare. Daarvan is 10 ha afkomstig van de uitleggebieden woningbouw en uitbreiding van industrieterreinen en 41 hectare van voornamelijk solitaire rode ontwikkelingen in het buitengebied. De totaalbalans zou zijn: 394 ha rood ten opzichte van 131 ha groen is 3 : 1. Het is echter niet reëel om de gebiedseigen ontwikkelingen in de balans mee te nemen. Bovendien nemen we de omvang / oppervlakte van de inpassing van een rode ontwikkeling niet mee als kwaliteitsbijdrage, en is de kwaliteit gegarandeerd door de voorwaarden van een goed inpassingsplan en de inschakeling van een kwaliteitscommissie. Laten we de balans bepalen door alleen de niet-gebiedseigen ontwikkelingen, dan zien we een verhouding van 22 ha rood : 51 ha groen = 1 : 2,5. Vanwege de bijzondere positie van de uitleg- en uitbreidingsgebieden (binnen de contour is voor hen geen plaats; ze worden gesitueerd aangrenzend aan bestaande contour of terreinen; de ratio ontwikkeling : kwaliteitsbijdrage is 1 : 1) ligt het voor de hand deze ook buiten beschouwing te laten. Dan blijven feitelijk alleen de niet gebiedseigen solitaire ontwikkelingen over: de verhouding rood : groen is dan 9 : 41. Dit is ongeveer 1: 5. Borging kwaliteitsbijdragen door gemeenten Cruciaal bij het kwaliteitsmenu is dat alle partijen de contractueel vastgelegde afspraken ook nakomen. Uit een steekproef onder gemeenten bleek dat dit nog steeds een aandachtspunt is. Acties van de Provincie hebben weliswaar geleid tot een toenemend bewustzijn bij de gemeenten van de noodzaak van een goed toezicht en handhaving, maar gemeenten geven in een aantal gevallen nog steeds te weinig prioriteit aan een goede controle en handhaving van de inpassingsverplichtingen. Daardoor worden de inpassingsverplichting en de kwaliteitsbijdrage lang niet overal gerealiseerd. 14 MONITOR

15 Natuurcompensatie Het uitvoeren van de afgesproken verplichtingen speelt ook voor de Provincie een rol. In het kader van de natuurcompensatie is de Provincie verantwoordelijk voor het nakomen van de compensatieverplichtingen. In het kader van dit onderzoek is de jaarlijkse balans opgemaakt. Het blijkt dat de compensatieverplichtingen nagekomen worden, dat de vinger aan de pols wordt gehouden, maar dat permanente aandacht nodig blijft. Recreatie en Toerisme Ten aanzien van de vraag van Provinciale Staten om de werking van de modules voor recreatie en toerisme te evalueren kan in zijn algemeenheid worden geconcludeerd, dat er een redelijk aantal initiatieven in deze sector opgeborreld is, maar dat nog slechts weinig initiatieven tot uitvoering zijn gekomen. Het vragen van de bijdrage van 25,-- /m 2 bedrijfsvloeroppervlak bij niet gebiedseigen ontwikkelingen heeft niet tot problemen geleid bij initiatieven. Door een aantal gemeenten wordt deze bijdrage zelfs als relatief laag gekwalificeerd. Toch heeft in een beperkt aantal gevallen bij gebiedseigen ontwikkelingen het vragen van een rood-groen verhouding van 1 : 5 geleid tot het staken van de initiatieven. Door de betreffende gemeente is aangegeven dat deze bijdrage voor kleine ontwikkelingen relatief hoog is. Daar staat tegenover dat het hier geen drempelbedrag, maar een richtlijn uit het LKM betreft die de gemeente zelf kan aanpassen. Of er in Limburg relatief weinig aanvragen zijn is niet met harde cijfers te onderbouwen. Noch de Recron, noch het CBS, noch de Provincie zelf houdt bij hoeveel initiatieven wel een aanzet kennen, maar niet doorgezet worden. In het algemeen heeft de sector het momenteel zwaar in Nederland. EHS op het plateau van de Sint Pietersberg Limburgs Kwaliteitsinstrumentarium

16 3.3. Conclusies De algemene conclusie is, dat de ontwikkelingen die de Provincie met de verschillende modules van haar LKM toestaat zorgen voor een goede ruimtelijke kwaliteit van het buitengebied. De wijze waarop het kwaliteitsmenu is opgesteld en de verplichting van alle initiatieven om te zorgen voor een goede ruimtelijke inpassing, waar nodig aangevuld met een extra kwaliteitsbijdrage, staat daar borg voor. Voorwaarde voor de kwaliteitsverbetering is wel dat de gevraagde kwaliteitsbijdrage en de afgesproken verplichting ook daadwerkelijk gerealiseerd en in stand gehouden wordt. Met name de agrarische sector die slechts een inpassing dient te leveren, heeft hier een verantwoordelijkheid. Maar ook de gemeenten die dienen toe te zien op het nakomen van de gemaakte afspraken. In de praktijk blijkt dat de zaken hier nog niet altijd op orde zijn. De verantwoordelijkheid voor het nakomen van de natuurcompensatieverplichtingen ligt bij de Provincie zelf. De Provincie houdt de vinger hier wel aan de pols, maar dat blijkt ook nodig te zijn. De vraag van Provinciale Staten aangaande de werking van de modules voor recreatie en toerisme laat zien, dat er een redelijk aantal initiatieven in deze sector is, maar dat nog slechts weinig initiatieven tot uitvoering zijn gekomen. Er zijn wel klachten over de hoogte van de verhouding van 1 : 5, maar of het deze factor is die leidt tot het niet doorgaan van initiatieven, of dat het de algehele malaise in de sector is, is niet met harde cijfers te onderbouwen. 16 MONITOR

17 Hoofdstuk 4 Balans tussen rood en groen 4.1. Inleiding In dit hoofdstuk wordt ter verdieping van de conclusies uit hoofdstuk 3 inzicht gegeven in de balans tussen rode ontwikkelingen en de gerealiseerde kwaliteitsbijdragen. Gepresenteerd wordt eerst het gebruik van het kwaliteitsinstrumentarium, vervolgens wordt gekeken welke kwaliteitsbijdragen de projecten leveren. Daarna wordt de balans opgemaakt en wordt gekeken welke bijdrage het LKM-instrumentarium levert aan de ruimtelijke kwaliteit in Limburg, zowel voor de verschillende modules als voor het totaal Gebruik van de LKM-modules, aantal projecten Het LKM kent 10 modules. Een aantal modules (bijvoorbeeld voor de agrarische sector of landgoederen) maakt ontwikkelingen mogelijk die vanwege aard of omvang niet binnen de contour mogelijk zijn. Andere modules maken ontwikkelingen mogelijk waarvan we vinden dat ze binnen de contour zouden moeten gebeuren, maar die we, mits planologisch verantwoord, toch willen toestaan buiten de contour onder voorwaarde dat er een kwaliteitsbijdrage aan de ruimtelijke kwaliteit van het buitengebied geleverd wordt. Dan gaat het bijvoorbeeld om solitaire woningen in een lint of cluster of aansluitend aan de contour of om de uitbreiding van solitaire bedrijven. Limburgs Kwaliteitsinstrumentarium

18 Navolgende figuur geeft aan hoeveel projecten vanaf 2003 met gebruikmaking van de eerder ontwikkelde kwaliteitsinstrumenten en de huidige LKM-modules gerealiseerd zijn, dan wel in voorbereiding zijn. In totaal gaat het om 673 projecten. Figuur 4.1. Aantal gebiedseigen en niet gebiedseigen projecten naar ontwikkelfase Van deze 673 projecten maken er 527 gebruik van de modules voor gebiedseigen ontwikkelingen en 146 van modules voor niet-gebiedseigen ontwikkelingen. Veel RO-projecten kennen een lange doorlooptijd. In figuur 4.1. is te zien hoeveel projecten gerealiseerd zijn (blauw) en hoeveel projecten nog in een voorbereidingsfase verkeren (grijs) 1. Uitbreiding bedrijventerrein 1 In dit hoofdstuk wordt voor de samenstelling van de balans verder alleen gegevens meegenomen van de projecten en ontwikkelingen die planologisch gereed zijn en/of die in werkelijkheid gerealiseerd zijn. Vanwege de soms grote onzekerheidsfactor zijn projecten waarover nog vooroverleg is en projecten die nog in de planologische procedure verkeren hier niet meegenomen. In de overzichtstabellen in de bijlagen zijn deze projecten wel opgenomen. 18 MONITOR

19 Navolgende figuur 4.2. laat zien dat binnen de gebiedseigen projecten de grote meerderheid (301 projecten) zich bevindt in de agrarische sector (nieuwvestiging of uitbreiding), gevolgd door een specifiek segment binnen de agrarische sector, de glastuinbouwsector. Projecten die gebruik maken van de modules gebiedseigen recreatie en toerisme en nieuwe landgoederen zijn veel geringer in aantal. Figuur 4.2. Gerealiseerde projecten in de gebiedseigen LKM-modules Bij de niet gebiedseigen LKM-modules (figuur 4.3.) vinden de meeste projecten plaats in de woningbouwsector. 39 projecten richten zich op nieuwe solitaire woningen, 7 projecten betreffen de realisering van uitleggebieden. Limburgs Kwaliteitsinstrumentarium

20 Figuur 4.3. Gerealiseerde projecten in de niet-gebiedseigen LKM-modules Het aantal feitelijk gerealiseerde woningen is het grootste in de uitleggebieden. Uit navolgende figuur 4.4. blijkt dat er 257 woningen in uitleggebieden gerealiseerd zijn, tegenover 188 solitaire woningen buiten de contour. Figuur 4.4. Aantal gerealiseerde woningen, solitair, in uitleggebied en landgoed Een iets kleiner aantal zit in de voorbereidingsfase (respectievelijk 179 en 185 woningen; zie bijlagen). Via de module landgoederen zijn er inmiddels 15 wooneenheden gerealiseerd of planologisch akkoord bevonden. 20 MONITOR

21 4.3. Geleverde kwaliteitsbijdragen In figuur 4.1 is af te lezen dat er inmiddels 434 projecten zijn gerealiseerd. Van deze projecten is bekend welke kwaliteitsbijdrage zij dienen te leveren, c.q. hebben moeten leveren. In navolgende figuur 4.5. is opgenomen waaraan deze projecten hun kwaliteitsbijdrage besteden. Sommige projecten, die alleen hoeven in te passen, zijn niet terug te vinden in de tabel. Andere projecten kunnen meer dan 1 bijdrage leveren, bijvoorbeeld wanneer de sloop van gebouwen gepaard is gegaan met de aanleg van nieuwe natuur of een andere (maatwerk-)bijdrage. Ook is het onderscheid relevant tussen gebiedseigen ontwikkelingen en niet gebiedseigen ontwikkelingen. De grote groep agrarische projecten valt onder de gebiedseigen ontwikkelingen. Daaraan wordt, mits de rode ontwikkeling de referentiemaat niet overstijgt, alleen gevraagd om een goede landschappelijke inpassing van de nieuwbouw en om de hemelwateropvang goed te regelen. Een door een erkend landschapsarchitect opgesteld landschapsplan en de beoordeling van een onafhankelijke kwaliteitscommissie staan vervolgens garant voor de ruimtelijke kwaliteit. Inpassing en hemelwateropvang worden niet meegenomen als kwaliteitsbijdrage, omdat ieder project daaraan dient te voldoen. De vierkante meters groen die dus gerealiseerd worden via inpassing, worden niet meegenomen in deze monitor. Hemelwateropvang in Midden-Limburg Wanneer in de agrarische projecten de referentiemaat wordt overschreden (en de rode ontwikkeling bijvoorbeeld groter is dan bijvoorbeeld 1,5 hectare voor een IV-bedrijf of 3 hectare voor een solitair glastuinbouwbedrijf buiten concentratiegebied of projectvestiging) dan wordt naast de inpassing een extra kwaliteitsbijdrage gevraagd. Deze extra kwaliteitsbijdragen zijn wel meegenomen in de figuur. Limburgs Kwaliteitsinstrumentarium

22 Figuur 4.5. Kwaliteitsbijdragen van de gerealiseerde projecten De kwaliteitsbijdragen die de projecten leveren, bevinden zich in een grote range van mogelijkheden. Bij de meeste gerealiseerde projecten bestaat de kwaliteitsbijdrage uit de aanleg van nieuwe natuur (110 x), de verbetering van landschapsonderdelen (22 x), de sloop van gebouwen of glas (samen 37 x) of een eigen maatwerkbijdrage (78 x). Landgoed in wording in Zuid-Limburg 22 MONITOR

23 4.4. Ruimtebeslag van de projecten en kwaliteitsbijdragen De LKM-projecten, maar ook de door deze projecten geleverde kwaliteitsbijdragen zijn zeer gevarieerd. Ook de omvang van de kwaliteitsbijdragen varieert sterk per module. In navolgende tabel 4.1 is aangegeven hoeveel hectare met de bestemming rood is ontwikkeld door de LKMprojecten. Daarbij zij nadrukkelijk opgemerkt, dat het hier gaat om hectares bestemming, niet om daadwerkelijke bebouwde oppervlakte. Daarmee wordt het feitelijk ruimtebeslag aan rood in de praktijk significant kleiner. Dit kan voor de vergelijking rood en groen een enigszins vertekend beeld opleveren, maar dat is onvermijdelijk, aangezien het LKM wordt toegepast bij bestemmingswijzigingen en niet bij het oprichten van gebouwen. De kwaliteitsbijdrage kan bestaan uit hectares nieuwe natuur, hectares gesloopte gebouwen of kassen of uit een financiële bijdrage aan een kwaliteitsfonds. De exacte gegevens zijn opgenomen in navolgende tabel 4.1. Door het ruimtebeslag van de rode ontwikkelingen af te zetten tegen de oppervlakte van de kwaliteitsbijdrage krijgen we een eerste beeld van de verhouding tussen nieuw rood en groen. Tabel 4.1. Ruimtebeslag van rode ontwikkeling en kwaliteitsbijdrage Module Planfase Hectares gerealiseerd rood Nieuwe natuur Sloop gebouw / glas Financ. bijdrage kwaliteitsfonds == > Financiele bijdrage, gerekend naar ha Agrarisch nieuwvestiging en uitbreiding 237,0 2,4 3,6 - Uitbreiding glastuinbouw 122,7 0, ,5 Gebiedseigen recreatie en toerisme 2,0 Nieuwe landgoederen 10,0 70,0 Uitbreiding bedrijventerreinen 6, ,9 Nieuwe uitbreidingsgebieden woningbouw 6,5 5,0 Niet-gebiedseigen recreatie en toerisme 0,0 Uitbreiding solitaire bedrijven buitengebied 2,2 6,8 0, ,8 Nieuwe solitaire woningbouw 6,0 7,8 1, ,8 Overige gebouwde functies 0,6 16,7 Generaal Totaal 393,1 108,6 5, ,0 De 10 landgoederen beslaan in totaal ongeveer 130 hectare ruimtegebruik. Daarvan is ongeveer 10 hectare in gebruik als woon- en tuinbestemming. Ongeveer 70 hectare nieuwe natuur is door deze 10 landgoederen aangelegd. De overige 50 hectare is niet van bestemming veranderd en heeft de vigerende functie van natuur of van landbouw behouden. Verbetering van landschapselementen, erosiebestrijding e.d. die geen extra ruimtebeslag doen, zijn in deze tabel niet meegerekend, evenmin als de landschappelijke inpassing die alle rode ontwikkelingen moeten doen. Zij leveren wel een bijdrage aan kwaliteitsverbetering van het bestaande landschap, maar dat is moeilijk in een oppervlaktemaat uit te drukken. Limburgs Kwaliteitsinstrumentarium

24 Andere kwaliteitsbijdragen Om te komen tot een balans tussen rood en groen of tot een beoordeling of er voldoende ruimtelijke kwaliteit wordt ontwikkeld, moet ook gekeken worden naar de omvang van andere zaken die projecten kunnen leveren als bijdrage aan de ruimtelijke kwaliteit. Dan kan het gaan om ruimtelijke zaken als herstel van landschapselementen, erosiemaatregelen, cultuurhistorische verbeteringen, maar het kan ook gaan om financiële bijdragen aan een kwaliteitsfonds. Een 40-tal projecten in met name de agrarische sector heeft landschapsmaatregelen gerealiseerd die niet goed uit te drukken zijn in een oppervlaktemaat (erosiebestrijding, landschapselementen). De oppervlakte van deze maatregelen gezamenlijk wordt ten behoeve van de balans gesteld op in totaal 5 hectare. Bedrijventerreinen en woningprojecten hebben als kwaliteitsbijdrage een financiële bijdrage geleverd aan een kwaliteitsfonds tot een gezamenlijke omvang van euro. Ongeveer 75% daarvan is besteed aan ruimtelijke kwaliteitsverbeteringen (aanleg nieuwe natuur) de rest is in de beginperiode van het VORmtijdperk besteed aan andere maatschappelijke voorzieningen, zoals bijvoorbeeld de revitalisering van een bedrijventerrein. De aanleg van nieuwe natuur wordt omgerekend volgens de sleutel 1 ha natuur kost ,-. (Bron: normstelling Alterra). Navolgende tabel toont hoe de oppervlakte van de rode ontwikkeling zich verhoudt tot de (gedeeltelijk berekende) oppervlakte van de groene ontwikkeling / kwaliteitsbijdrage. Tabel 4.2. Ruimtebeslag rood en groen in hectares Hectares Totaal oppervlakte Totaal oppervlakte Module rode ontwikkeling kwaliteitsbijdrage Agrarisch nieuwvestiging en uitbreiding 237,0 6,0 Uitbreiding glastuinbouw 122,7 4,4 Gebiedseigen recreatie en toerisme 2,0 Nieuwe landgoederen 10,0 70,0 Subtotaal gebiedseigen 371,7 80,4 Uitbreiding bedrijventerreinen 6,1 4,9 Nieuwe uitbreidingsgebieden voor woningbouw 6,5 5,0 Niet-gebiedseigen recreatie en toerisme 0,0 Uitbreiding solitaire bedrijven in buitengebied 2,2 11,6 Nieuwe solitaire woningbouw 6,0 13,2 Overige gebouwde functies 0,6 16,7 Subtotaal niet gebiedseigen 21,4 51,4 Generaal totaal 393,1 131,8 Uit de tabel blijkt dat het grootste ruimtebeslag door de rode ontwikkelingen plaats heeft in de gebiedseigen modules. De kwaliteitsbijdrage in de gebiedseigen modules is met uitzondering van de module landgoederen ook veel kleiner dan in de niet gebiedseigen modules. Dat past in ons beleid, omdat de gebiedseigen ontwikkelingen ook juist ruimte moeten krijgen in het buitengebied. 24 MONITOR

25 Verder komt in de tabel terug, dat in de agrarische modules (agrarische nieuwvestiging en uitbreiding en in de module glastuinbouw) wordt volstaan met inpassingmaatregelen als binnen de referentiematen gebleven wordt. Aangezien de meeste initiatieven binnen de referentiemaat blijven, wordt door deze modules weinig extra kwaliteitsbijdrage opgebracht. Bedrijven in de agrarische sector die de referentiemaat overschrijden, hebben tot nu toe in totaal een kwaliteitsbijdrage geleverd van 6 hectare. De agrarische sector doet dus het grootste ruimtebeslag, en levert afgezien van de inpassing de minste kwaliteitsbijdrage. Aangezien het om een gebiedseigen sector gaat, is dit ook geenszins verwonderlijk. Groote Moolenbeek in Horst aan de Maas Bij twee andere modules, waar de rode ontwikkelingen eigen zijn aan het buitengebied gebiedseigen recreatie en toerisme (campings en bungalowparken) en nieuwe landgoederen wordt de kwaliteit geleverd op het terrein zelf. Voor iedere m 2 rode ontwikkeling dient 5 m 2 natuur te worden gerealiseerd. Dit mag op of rond het terrein. Bij de tot nu toe gerealiseerde toeristisch-recreatieve ontwikkelingen is nog weinig rood gerealiseerd, slechts 2 hectare. Aangezien deze kwaliteit zich op het eigen terrein bevindt wordt hij niet meegeteld in de balans. De 10 gerealiseerde landgoederen vergen meer ruimte: zij beslaan in totaal zo n 130 ha grond. Daarvan wordt op zo n 70 hectare nieuwe, vrij toegankelijke natuur aangelegd. De landgoederen liggen bij voorkeur in de POG, ter versterking van de EHS of in de randzones van dorpen en steden. De wooneenheden, gebouwen en tuinen beslaan zo n 10 ha. De overige 50 hectare hebben geen functieverandering ondergaan en zijn in gebruik gebleven als agrarische of natuurgrond. De bijdrage aan de realisatie van natuur door landgoederen is ten opzichte van andere modules relatief groot. De aanleg van natuur is in deze sector vaak niet het probleem, de ontwikkeling en op de markt zetten van de rode ontwikkeling is, zeker in de huidige economische omstandigheden, lastig. Bedrijventerreinen en uitleggebieden voor woningbouw kunnen niet terecht binnen de contour. In het VORm- Limburgs Kwaliteitsinstrumentarium

26 tijdperk werd per casus de hoogte van de kwaliteitsbijdrage voor deze ontwikkelingen berekend. De 12,6 hectare uitbreiding heeft geleid tot een kwaliteitsbijdrage van zo n 5 hectare nieuwe natuur, en verder een revitalisering van een bedrijventerrein en een bijdrage aan een sporthal, ter waarde van omgerekend 4,9 hectare natuur. De andere modules voor niet-gebiedseigen ontwikkelingen (solitaire woningen, uitbreiding solitaire bedrijven, niet gebiedseigen recreatie en toerisme, overige gebouwen) beslaan in totaal zo n 8,8 hectare bestemmingswijziging ten behoeve van rode ontwikkelingen. Als kwaliteitsbijdrage wordt zo n 30 hectare natuur aangelegd, ruim 1,5 hectare overtollige bebouwing gesloopt en ruim een half miljoen aan financiële kwaliteitsbijdrage geleverd. Dat levert 41 hectare groene ontwikkeling op De balans opgemaakt Op basis van voorgaande omrekening van kwaliteitsbijdragen naar één oppervlaktemaat kan de balans worden opgemaakt tussen rood en groen. Het is een kunstmatige balans waarbij in het oog gehouden moet worden dat verschillende modules een verschillend ruimtebeslag doen, zowel voor rood als voor groen. Bovendien moet rekening gehouden worden met het gegeven dat er gebiedseigen en niet gebiedseigen ontwikkelingen zijn. De eerste horen naar hun aard thuis in het buitengebied. Reden om van hen alleen een goede inpassing te vragen. Bij agrarische ontwikkelingen impliceert dat, dat we alleen een extra kwaliteitsbijdrage vragen, wanneer de omvang van deze projecten de referentiemaat (1,5 ha IV-bedrijf en 3 ha voor een solitair glastuinbouwbedrijf) overschrijdt. Bij de nieuwe landgoederen en gebiedseigen recreatie en toerisme, die ook vallen onder de gebiedseigen modules, geldt de voorwaarde van kwaliteit ter plekke, hetgeen zich manifesteert in de verplichting tot aanleg van natuur op het eigen terrein. Ook zij zorgen dus te eigener plekke voor ruimtelijke kwaliteit. De niet gebiedseigen ontwikkelingen moeten een per module variërende kwaliteitsbijdrage leveren. Bij uitleggebieden en uitbreiding van bedrijventerreinen geldt in het LKM de maatstaf dat voor iedere hectare nieuwe ontwikkeling ook één hectare natuur wordt gerealiseerd. In de andere modules waar solitaire ontwikkelingen gerealiseerd worden, zoals bijvoorbeeld woningen of bedrijfsuitbreidingen. worden hogere bijdragen gevraagd. In figuur 4.6 is de balans opgemaakt. Rode ontwikkelingen staan in de linkerkolom. Aangegeven is hoeveel nieuwe oppervlakte rode ontwikkelingen (bestemmingsoppervlakte) leiden tot hoeveel hectare nieuwe natuur. Gebiedseigen ontwikkelingen staan boven de streep. Groene ontwikkelingen staan in de rechterkolom; de inpassing van de agrarische ontwikkelingen is niet meegenomen in de berekening van het ruimtebeslag van de groene ontwikkelingen. Financiële bijdragen in een kwaliteitsfonds zijn omgerekend naar hectares nieuwe natuur. 26 MONITOR

27 Figuur 4.6. Balans tussen rode en groene ontwikkelingen Gebiedseigen Ontwikkelingen (ha) - Landbouw 237 = > 6 ha - Glastuinbouw 123 = > 4 ha Totaal 360 = > 10 ha Voorwaarden *) - inpassingsplan - kwaliteitscommissie - R&T (kwaliteit op locatie) 2 - Nieuwe landgoederen 10 => 70 ha Totaal 12 => 70 ha ha Overschrijding referentiemaat extra kwaliteitsbijdrage: 10 ha + 70 hectare natuur landgoed Niet gebiedseigen ontwikkelingen (ha) Gerealiseerde rode ontwikkelingen => groen Kwaliteitsbijdrage omgerekend naar hectares natuur - Uitleg woningbouw 7 => 5 ha - Uitbreiding Bedrijventerreinen 6 => 5 ha Totaal 13 => 10 ha - R&T - - Solitaire bedrijven 2 => 12 ha - Solitaire woningbouw 6 => 13 ha - Overig 1 => 16 ha Totaal 9 => 41 ha 13 =>10 9 => 41 Modules: - agrarisch 10 - landgoederen 70 - uitbreidingsgebieden 10 - solitaire ontwikkeling 41 Totaal 131 *) Gebiedseigen ontwikkelingen in de agrarische sector dienen te zorgen voor een goede landschappelijke inpassing op basis van een inpassingsplan, dat opgesteld is door een landschapsarchitect en goedgekeurd is door de kwaliteitscommissie. De oppervlakte van de inpassing die in de agrarische sector substantieel kan zijn, is niet meegerekend in deze balans, evenmin als de ruimtelijke kwaliteit die gebiedseigen ontwikkelingen in de recreatie- en toerismesector op eigen terrein (1: 5) dienen te ontwikkelen. Limburgs Kwaliteitsinstrumentarium

28 Gebiedseigen ontwikkelingen (met name ontwikkelingen in de agrarische sector) nemen het grootste ruimtebeslag voor hun rekening. Uit de balans blijkt: 360 hectare rode ontwikkeling in de agrarische sector levert behalve inpassing 10 hectare nieuwe natuur; bij de landgoederen levert 10 hectare rode ontwikkeling (gebouwen en tuin) 70 hectare nieuwe natuur (en 50 ha conservering bestaande situatie, agrarisch gebruik of bestaande natuur, die niet wordt meegenomen in de balans); de omvang van ontwikkelingen in gebiedseigen recreatie en toerisme zijn nog gering: 2 ha; de gebiedseigen ontwikkelingen samen leveren (met name door de module landgoederen) 80 hectare nieuwe natuur. De niet-gebiedseigen rode ontwikkelingen zijn in aantal en in ruimtebeslag kleiner dan de gebiedseigen ontwikkelingen: 22 hectare in de niet-gebiedseigen modules ten opzichte van 372 hectare in de gebiedseigen modules. Hoewel de niet gebiedseigen modules een kleiner rood oppervlakte kennen, leveren ze een aanzienlijk hogere kwaliteitsbijdrage van 51 hectare: 13 ha uitleggebieden woningbouw en uitbreiding van industrieterreinen genereren 10 hectare nieuwe natuur; 9 hectare 2 solitaire rode ontwikkelingen in het buitengebied genereren 41 hectare nieuwe natuur. Eindbalans De totaalbalans zou zijn: 394 hectare rood ten opzichte van 131 hectare groen is 3 : 1. Het is echter niet reëel om de gebiedseigen ontwikkelingen in de balans mee te nemen. En zoals gezegd: kwaliteit is daar gegarandeerd door de voorwaarden van een goed inpassingsplan en inschakeling van een kwaliteitscommissie. Laten we de balans bepalen door alleen de niet-gebiedseigen ontwikkelingen, dan zien we een verhouding van 22 : 51 = 1 : 2,5. Vanwege de bijzondere positie van de uitleg- en uitbreidingsgebieden (binnen de contour is geen plaats en ze worden gesitueerd aangrenzend aan bestaande contour of terreinen; de verhouding rood-groen is 1 : 1) is het voor de hand liggend deze ook buiten beschouwing te laten. De niet gebiedseigen solitaire ontwikkelingen blijven over: de verhouding rood groen is dan 9 : 41. Dit is ongeveer 1: 5. 2 Het gaat om bestemmingsplanwijziging en niet om vierkante meters bebouwing. 28 MONITOR

29 Hoofdstuk 5 Controle realisatie kwaliteitsbijdrage 5.1. Inleiding De balans tussen rode ontwikkelingen en kwaliteitsbijdrage is bepalend voor de ontwikkeling van de kwaliteit van het buitengebied. De kwaliteitscommissie ziet erop toe dat in ieder geval in de planvorming voldoende kwaliteit gegarandeerd is. Vervolgens is het aan de initiatiefnemer om de toegezegde kwaliteit ook te realiseren. Alleen wanneer de kwaliteitsbijdrage daadwerkelijk gerealiseerd wordt, wordt de beoogde ruimtelijke kwaliteit behaald. In de afgelopen jaren is in twee controleacties die de Provincie heeft uitgevoerd geconstateerd dat initiatiefnemers vaak te weinig uitvoering gaven aan de contractueel vastgelegde verplichtingen. Een aantal van hen bouwde wel de nieuwe stal of gebouwen, maar aan het realiseren van de kwaliteitsbijdrage kwam men vervolgens niet of te weinig toe. Terwijl er toch een privaatrechtelijke overeenkomst met de overheid lag. De overeenkomsten in de agrarische sector (BOM+) zijn afgesloten tussen initiatiefnemer en gemeente, bij andere overeenkomsten (VORm) was daarnaast de Provincie medeondertekenaar. Voor de overeenkomsten natuurcompensatie is de Provincie alleen verantwoordelijk. De resultaten van de controles natuurcompensatie zijn opgenomen in hoofdstuk 6. Teneinde te borgen dat de kwaliteitsbijdragen / compensaties waarvoor de Provincie verantwoordelijk is ook uitgevoerd worden, heeft de Provincie in het verleden een aantal acties ondernomen: er zijn intern binnen de provinciale organisatie procedures vastgelegd tussen verschillende beleidsafdelingen, opdat de controle van de kwaliteitsbijdrage waarvoor de Provincie verantwoordelijk is ook wordt verricht. Het gaat dan om de kwaliteitsbijdragen van het LKM (voorheen tegenprestatie VORm) of om de natuurcompensatie; er is twee maal een controleactie gehouden van de BOM+ verplichtingen de eerste vond plaats in , de tweede in 2011 waarbij ecologen (bij de tweede keer zoveel mogelijk in samenwerking met de gemeenten) op locatie de (groene) kwaliteitsbijdrage hebben gecontroleerd. 3 Over de resultaten van de eerste controleactie is gerapporteerd in de monitor- en evaluatie ruimtelijk kwaliteitsinstrumenten Limburgs Kwaliteitsinstrumentarium

30 5.2. Controle realisatie kwaliteitsbijdrage BOM In 2011 is, evenals in 2009, een onderzoek gehouden naar de realisatie van de BOM+ verplichtingen bij agrarische bedrijven. Door medewerkers van de Provincie Limburg en van een aantal gemeenten is steekproefsgewijze in het veld gecontroleerd of de afgesproken verplichtingen met betrekking tot inpassing of realisatie van de kwaliteitsbijdragen door de agrarische ondernemers zijn nagekomen. Steekproef Daartoe is een steekproef getrokken van 82 projecten uit een totaal aantal op dat moment te controleren projecten van 251. De betrouwbaarheid van de steekproef is daarmee ongeveer 90%. Er is voor gekozen om in de steekproef alleen die bedrijven op te nemen die (volgens de privaatrechtelijke overeenkomst tussen gemeente en ondernemer) hun kwaliteitsbijdrage of tegenprestatie gerealiseerd zouden moeten hebben. Bedrijven waarvan de gemeente wist dat de rode ontwikkeling en bijgevolg ook de tegenprestatie nog niet gerealiseerd was, zijn niet in de steekproef opgenomen. 4 Ook bedrijven die al door de gemeente waren gecontroleerd, zijn buiten de steekproef gehouden. Uitnodiging gemeenten Gemeenten zijn vooraf op de hoogte gesteld dat er controles plaatsvinden. De Provincie heeft hen uitgenodigd mee op controlebezoek te gaan om zo, na overdracht van het Limburgs Kwaliteits Menu (LKM) zoveel mogelijk uniformiteit in de controles door gemeenten te bewerkstelligen. In opmerkelijk veel gevallen gaven gemeenten aan over onvoldoende capaciteit te beschikken om mee te gaan met de controles. In die gevallen zijn de provinciale ecologen alleen op pad gegaan. Ingepaste kas in Venray 4 In de praktijk bleek toch dat er 20 bedrijven waren die de rode ontwikkeling nog niet af hadden. Contractueel zou de ondernemer de tegenprestatie wel moeten hebben gerealiseerd. Feitelijk zou de gemeente dan de overeenkomst moeten aanpassen. In de praktijk gebeurt dit niet of nauwelijks. 30 MONITOR

31 Resultaten De resultaten van de controles zijn in de onderstaande tabel weergegeven. In het totaal zijn er 82 agrarische bedrijven bezocht. Volgens de privaatrechtelijke overeenkomsten zou bij deze bedrijven de tegenprestatie al gerealiseerd moeten zijn, maar in de praktijk blijken de bedrijven nog niet zo ver te zijn en hebben 20 van de 82 bedrijven de rode ontwikkelingen (de bouw van stallen, kassen etc.) nog niet gerealiseerd. Van de 62 bedrijven in de steekproef, die hun kwaliteitsbijdrage gerealiseerd hadden, waren er 5 die zich niet aan het inrichtingsplan gehouden hadden. Dit gebeurde overigens soms wel in overleg met de gemeente. Tabel 5.1. Realisatie van de rode ontwikkeling Rode ontwikkeling Aantal % Gerealiseerd Rood anders gerealiseerd 5 6 Rood nog niet af Totaal Van de 62 gevallen waar de rode ontwikkeling was gerealiseerd al dan niet volledig conform het inrichtingsplan was in 27 gevallen ook de inpassing / kwaliteitsbijdrage gerealiseerd. Dat is in 44%. In 40% was de kwaliteitsbijdrage onvoldoende of slechts gedeeltelijk uitgevoerd en in 16% had de ondernemer helemaal niets uitgevoerd. Navolgende tabel geeft de cijfers. Tabel 5.2. Beoordeling van de wijze van realisatie van de inpassing /kwaliteitsbijdrage Rode ontwikkeling Aantal % Akkoord Niet akkoord of slechts gedeeltelijk uitgevoerd Niets uitgevoerd Totaal In het geval dat een project akkoord is maar dat er nog wel opmerkingen zijn (14 projecten), is er vaak sprake van inboet (afgestorven plantmateriaal). Een aantal ondernemers gaf een plausibele reden voor het niet of niet volledig gerealiseerd hebben van de tegenprestatie. Vaak geeft men dan aan, dat de rode ontwikkeling nog niet helemaal klaar is of dat er tussentijds andere afspraken gemaakt zijn met de gemeente. Vergelijking 2009 en 2011 Een vergelijking van de resultaten van 2009 met die van die van 2011 gaat eigenlijk niet op, omdat de steekproef anders getrokken is en omdat de resultaten in 2011 anders zijn gerubriceerd. We kunnen wel concluderen dat controle door de gemeenten essentieel is. Limburgs Kwaliteitsinstrumentarium

32 Landgoed in wording 32 MONITOR

33 Hoofdstuk 6 Natuurcompensatie 6.1 Achtergrond en doelstelling regeling natuurcompensatie De Beleidsregel mitigatie en compensatie natuurwaarden heeft als doel om te zorgen dat het areaal aan natuurgebieden niet wordt verkleind wat betreft de huidige omvang en dat de kwaliteit van de natuur gehandhaafd of verbeterd wordt. Indien er vanuit maatschappelijke noodzaak toch een ingreep nodig is en er geen alternatieven mogelijk zijn waarbij bijvoorbeeld voor stedelijke ontwikkeling of infrastructuur natuur verloren gaat, moet deze met behulp van een compensatieplan elders worden hersteld. 6.2 Wettelijke verplichting en Limburgse beleidsregel De Provincie Limburg heeft 12 november 2002 de Beleidsregel Natuurcompensatie opgesteld op basis waarvan in het verleden een aantal overeenkomsten opgesteld zijn. Deze regeling was mede gebaseerd op afspraken en onderling vertrouwen. Naar aanleiding van een rapportage van de VROM-inspectie in 2006 naar de aanpak en de resultaten van de EHS natuurcompensatie is er geconstateerd dat er verbeteringen in de bestaande aanpak nodig waren. Daarnaast heeft de Zuidelijke Rekenkamer in de periode januari 2009 juni 2009 onderzoek verricht naar de mate waarin de Provincie Limburg erin slaagt behoud van natuurkwaliteit te waarborgen bij ruimtelijke ingrepen in (beschermde) natuur- en bosgebieden in de provincie. Op 8 december 2009 heeft de Zuidelijke Rekenkamer de resultaten van dit onderzoek gepresenteerd. Door de Rekenkamer is vastgesteld dat er binnen de Provincie Limburg sprake is van een helder beleidskader en dat er door de ambtelijke organisatie goede stappen zijn gezet om de provinciale taken met betrekking tot natuurcompensatie in te vullen. De rekenkamer merkt daarbij op dat er evenwel onvoldoende aandacht is voor het toezicht. De rekenkamer pleit voor een strikte toepassing (zowel naar kwantiteit als kwaliteit) van natuurcompensatieafspraken en voor een goede borging van het toezicht. Limburgs Kwaliteitsinstrumentarium

34 Daarnaast beveelt de rekenkamer de inrichting van een publiek toegankelijk informatiepunt aan. Dit informatiepunt moet een plaats zijn waar overheden, maatschappelijke organisaties en betrokken burgers een actueel inzicht kunnen krijgen in de stand van zaken rond de uitvoering van de ingreep en de daarmee gepaard gaande compensatieverplichtingen. Dit informatiepunt zal digitaal worden vormgegeven en is medio 2012 gereed. In de jaren 2002 en 2003 is door het Ministerie van VROM een natuurcompensatieregeling voor de EHS ontwikkeld. Nationaal vloeit natuurcompensatie voort uit de Nota Ruimte van het Ministerie van VROM. Voor de vogel- en habitatrichtlijngebieden is natuurcompensatie verplicht op grond van de internationale verplichtingen. Het is een taak van de Provincie om de internationale en nationale natuurcompensatie plicht uit te werken in een beleidsregel. In de provinciale beleidsregel mitigatie en compensatie natuurwaarden, die op 6 september 2005 is vastgesteld, zijn de wettelijk verankerde landelijke eisen opgenomen. De Limburgse regeling voor natuurcompensatie is daarmee uitgebreider. Niet alleen de wettelijk verplichte EHS-compensatie maakt deel uit van de regeling, ook de bestaande bos-, natuur- en landschapswaarden in de POG genieten bescherming, evenals de bos, landschaps- en natuurelementen (o.a. houtwallen, poelen, solitaire bomen, waardevolle beplantingen) die in een vigerend bestemmingsplan reeds bescherming genieten of onder de werkingssfeer van de Boswet vallen. Ook aantasting van leefgebieden van bedreigde soorten dient te worden gecompenseerd. Het principe is, dat natuur wordt gecompenseerd met een opslag, die groter wordt naarmate het langer duurt voor de natuur vervangen is. 6.3 Overzicht Naar aanleiding van de Beleidsregel mitigatie en compensatie natuurwaarden, de aanbevelingen n.a.v. het rapport van de VROM-inspectie en het onderzoek van de Zuidelijke Rekenkamer heeft er vanaf 2005 een registratie plaatsgevonden van de projecten waar, op basis van de beleidsregeling zoals die in de Provincie Limburg geldt, de natuurcompensatie is toegepast. In de bijlagen is een samenvattend overzicht opgenomen van de projecten waar natuurcompensatie aan de orde is. In de diverse kolommen is o.a. aangegeven in welke fase het project zich bevindt en de uitkomsten van de controles. Stand van zaken In totaal zijn er vanaf projecten gestart (of gaan binnen afzienbare termijn starten) waar natuurcompensatie aan de orde is (zie bijlage). Van deze 38 projecten bevinden zich momenteel 7 plannen in de voorbereidingsfase (nog geen overeenkomst / overeenkomst wordt aangepast). 6 plannen bevinden zich in de realisatiefase d.w.z. de termijn waarop de natuurcompensatie moet zijn gerealiseerd is nog niet verstreken. 3 projecten zijn, met name vanwege de beperkte omvang, geregeld door middel van een financiële bijdrage. 22 projecten bevinden zich in de controlefase. Dit wil zeggen dat de termijn waarop de natuurcompensatie moest zijn uitgevoerd is verstreken. Van 2 van de 22 projecten in de controlefase wordt momenteel de overeenkomst aangepast in verband met nieuwe afspraken of ontwikkelingen. 34 MONITOR