Koopstromenderzoek West-Brabant

Transcriptie

1 Koopstromenderzoek West-Brabant Het onderzoek is mede tot stand gekomen met financiële steun van:

2 Colofon Het koopstromenonderzoek is uitgevoerd in opdracht van het SES West-Brabant en Kamer van Koophandel West-Brabant. Het onderzoek is uitgevoerd door een samenwerkingsverband van de vier gemeentelijke onderzoeksbureaus in West-Brabant: Afdeling Onderzoek en Statistiek, Gemeente Bergen op Zoom Afdeling Onderzoek en Informatie, Gemeente Breda Taakgroep Onderzoek en Statistiek, Gemeente Oosterhout Bureau Onderzoek en Informatievoorziening, Gemeente Roosendaal Roosendaal, 1 december 2005 Bronvermelding verplicht 2

3 Inhoudsopgave Samenvatting en Conclusies Inleiding Detailhandel in beeld WINKELVLOEROPPERVLAK Omvang Branchering Het winkelvloeroppervlak per inwoner VESTIGINGEN EN WERKZAME PERSONEN IN DE DETAILHANDEL Vestigingen en werkzame personen Ontwikkeling vestigingen en werkgelegenheid Het aandeel van de detailhandel in de werkgelegenheid De West-Brabantse consument CONSUMENTENGEDRAG Aankooplocatie Koopkracht CONSUMENTENBELEVING Beoordeling factoren Algemene beoordeling De West-Brabantse winkelcentra DETAILHANDELSAANBOD CENTRUMFUNCTIE KWALITEITSBELEVING WINKELEN IN WEST-BRABANT BEZOEKFREQUENTIE POPULARITEIT WINKELLOCATIES BEZOEKMOTIEVEN WINKELEN MEEST BEZOCHTE WINKELDAG...38 Begrippenlijst...40 Onderzoeksverantwoording...42 Literatuurlijst...43 Begeleidingsgroep...44 Bijlagen

4 Samenvatting en Conclusies Met het koopstromenonderzoek is inzicht verkregen in hoe de koopstromen in West-Brabant lopen, wat de belangrijkste winkellocaties zijn en hoe het winkelen in West-Brabant gewaardeerd wordt. Hiervoor is in mei en juni 2005 aan ruim zevenduizend consumenten in het verzorgingsgebied van het SES West-Brabant gevraagd waar zij hun aankopen doen. Daarnaast hebben zij hun menig gegeven over een aantal aspecten van de kwaliteit van het winkelen in West-Brabant. Op gemeenteniveau geeft het onderzoek inzicht in het gedeelte van de koopkracht van de inwoners dat in de eigen gemeente blijft en het deel dat afvloeit naar buiten de gemeente. Daarnaast wordt aangegeven wat de bestedingen zijn elders uit de regio die naar de gemeente toevloeien. Het koopstromenonderzoek gaat in op de positionering van de verschillende winkelcentra, als het gaat om branchering, winkelvloeroppervlak en werkgelegenheidsfunctie. Daarbij wordt ook ingegaan op wat de West-Brabantse consumenten vinden van een aantal kwaliteitsaspecten als parkeren, bereikbaarheid, variatie in het winkelaanbod, prijsniveau, veiligheid en het horeca-aanbod. In deze samenvatting en conclusies worden puntsgewijs de belangrijkste bevindingen van het onderzoek weergegeven. 1. Detailhandel economische sector van belang: regionale omzet in West Brabant van jaarlijks ruim 4 miljard euro. De regionale omzet van de detailhandel in West-Brabant is 4,1 miljard euro: 2,0 miljard wordt uitgegeven aan dagelijkse artikelen (levensmiddelen en persoonlijke verzorging) en 2,1 miljard euro gaat naar niet-dagelijkse artikelen. 2. West-Brabant telt ongeveer winkels met een winkelvloeroppervlak van ruim 1,1 miljoen m². De omvang van het winkelvloeroppervlak van West-Brabant bedraagt 1,144 miljoen m². Daarvan komt 218 duizend m² voor rekening van winkels in dagelijkse artikelen. De overige 926 duizend m² worden verdeeld over winkels in niet-dagelijkse artikelen. 3. Detailhandel in West-Brabant telt bijna banen. De detailhandel biedt werkgelegenheid aan personen. Dit is 9% van de totale werkgelegenheid in West-Brabant. De omvang van de werkgelegenheid in de detailhandel is tussen 1996 en 2005 met 13 procent gestegen. In de periode neemt het aantal banen met toe, maar daarvan gaan er tussen 2000 en 2002 weer verloren. Na 2002 stabiliseert de werkgelegenheid in de detailhandel in West-Brabant om in 2005 weer met 600 te groeien. 4. Schaalvergroting in de West-Brabantse detailhandel In de periode is het aantal winkels in West-Brabant met 4% gedaald, terwijl de werkgelegenheid in de detailhandel met 13% is gestegen in dezelfde periode. Bedroeg het gemiddeld aantal werkzame personen per vestiging in 1996 nog 4,8, inmiddels is dat gestegen naar 5,7. 5. Wonen met kwart winkelvloeroppervlak grootste winkelbranche in de regio. De branchering van de detailhandel in West-Brabant komt sterk overeen met de landelijke verdeling. Het aandeel dagelijkse goederen ligt iets lager (19,1 versus 20,2 procent) terwijl de groep in en om het huis licht is oververtegenwoordigd (51,4 versus 49,6 procent). 4

5 Binnen deze groep is wonen met ruim 280 duizend m² de grootste branche, gevolgd door plant en dier (131 duizend m²) en doe-het-zelf (116 duizend m²). De groep mode en luxe ( warenhuizen, kleding en mode en schoenen en lederwaren ) neemt ongeveer één vijfde van het totale regionale winkelareaal voor haar rekening. 6. Breda grootste winkelstad in West-Brabant. In de navolgende figuur is een positionering van de 18 gemeenten in het gebied van het SES West- Brabant aangegeven, uitgedrukt in enerzijds het winkelvloeroppervlak en anderzijds de regionale bestedingen. 35 Figuur 0.1 Aandeel winkelvloeroppervlak en regionale bestedingen gemeenten SES West-Brabant Aandeel winkelvloeroppervlak Bergen op Zoom Roosendaal Breda 10 Etten-Leur Oosterhout 5 Aandeel regionale bestedingen Aandeel winkelvloeroppervlak Baarle-Nassau Woudrichem Halderberge Werkendam Woensdrecht Steenbergen Zundert Rucphen Drimmelen Aalburg Geertruidenberg Moerdijk 1 Alphen-Chaam Aandeel regionale bestedingen 0 0 0,5 1 1,5 2 2,5 3 3,5 4 4,5 5

6 Uit de figuur blijkt duidelijk de centrumpositie van de gemeente Breda. In deze gemeente bevindt zich 30% van het winkelvloeroppervlak en 31% van de bestedingen uit het verzorgingsgebied gaat naar Breda. Na Breda zijn Roosendaal en Bergen op Zoom de belangrijkste winkelsteden met elk ongeveer 13% van de omzet. Oosterhout is de vierde belangrijkste winkelgemeente met een aandeel van 9% van de bestedingen, terwijl Etten-Leur op de vijfde plaats komt 7. Vloerproductiviteit dagelijkse sector en de niet-dagelijkse sector De vloerproductiviteit, de omzet gedeeld door het aantal winkelmeters, is een graadmeter voor het functioneren van de detailhandel. De vloerproductiviteit voor de dagelijkse sector bedraagt gemiddeld De vloerproductiviteit voor dagelijkse artikelen ligt hiermee boven het gemiddelde dat uit andere onderzoeken naar voren komt. Op zich klopt dit beeld aardig met de eerdere constatering dat het aandeel van de dagelijkse sector in de totale winkelvloeroppervlakte iets lager ligt dan het landelijk gemiddelde. Bij eenzelfde omzet levert dit een hogere vloerproductiviteit op. De vloerproductiviteit voor de niet-dagelijkse sector is met aan de lage kant. Hierbij is echter nog geen rekening gehouden met koopkrachttoevloeiing van buiten het onderzoeksgebied. Zo is ongeveer eenderde van de bezoekers aan de binnenstad van Breda afkomstig van buiten West-Brabant 1. Figuur 0.2 Koopkrachtbinding niet-dagelijkse artikelen Bernisse Spijkenisse Oud Beijerland Binnenmaas Hendrik Ido Ambacht Heerjansdam Zwijndrecht Hardinxveld GiessendamGorinchem Sliedrecht Lingewaal Brakel arnis Korendijk Cromstrijen 's Gravendeel Strijen Dordrecht Werkendam Woudrichem Aalburg Kerk Amm Oostflakkee Drimmelen Geertruidenberg Waalwijk Heusden Moerdijk Oosterhout Dongen Loon op Zand Haa Steenbergen Halderberge Etten-Leur Breda Tilburg Gilze-Rijen Oiste Rucphen Bergen op Zoom Roosendaal Alphen-Chaam Goirle Hilvarenbeek Zundert Woensdrecht Baarle Nassau Percentage binding 80 to to to 60 Reusel-De 30 to 40 Mierde 20 to 30 1 Avans Hogeschool, Binnenstad van Breda en woonboulevard: synergie of concurrentie, juli

7 8. Bestedingsdynamiek. De koopkrachtbinding van dagelijkse artikelen is het grootst voor de gemeenten Bergen op Zoom en Breda: 98%. Voor de inwoners van Alphen-Chaam geldt dat 76% van hun uitgaven aan nietdagelijkse artikelen buiten de eigen woongemeente wordt besteed. De koopkrachtafvloeiing voor Woudrichem is 73% (een belangrijk deel gaat naar buiten de regio, met name Gorinchem), voor Woensdrecht is dat 67% (50% gaat naar Bergen op Zoom) en voor Rucphen ook (28% gaat naar Roosendaal en 19% naar Etten-Leur). 9. Algemene waardering voor aankooplocaties is het grootst voor Etten-Leur en Breda. Aan de West-Brabantse consumenten is gevraagd om een algemeen rapportcijfer te geven aan de locatie waar men het laatst niet-dagelijkse artikelen heeft gekocht. Etten-Leur en Breda scoren gemiddeld het hoogste rapportcijfer, namelijk een 7,5. Breda, Oosterhout en Etten-Leur krijgen van de West-Brabantse consument de hoogste waardering voor de variatie in het winkelaanbod en de sfeer. In Alphen-Chaam, Aalburg en Baarle-Nassau wordt de sfeer ook beter beoordeeld dan gemiddeld. De kleinere gemeenten krijgen de hoogste rapportcijfers voor de bereikbaarheid, parkeergelegenheid en tarieven, maar ook Etten-Leur scoort opvallend goed op deze aspecten. De consumenten die hun niet-dagelijkse artikelen in Baarle-Nassau, Geertruidenberg en Breda hebben gekocht zijn het meest gecharmeerd van het horeca-aanbod ter plaatse. 10. Belangrijkste redenen om voor een bepaalde winkellocatie te kiezen zijn de nabijheid, variatie van het winkelaanbod en sfeer. De top drie bezoekmotieven is voor de vijf centrale winkelgebieden hetzelfde. Met uitzondering van Breda vormt de nabijheid van het winkelgebied (het winkelmotief dichtbij ) het belangrijkste motief. De variatie van het winkelaanbod en de sfeer nemen respectievelijk de tweede en derde plaats in. Bezoekers van de binnenstad van Breda noemen de variatie van het winkelaanbod het belangrijkste bezoekmotief. 11. Binnenstad Breda grootste winkelcentrum in West-Brabant. Wat betreft winkelvloeroppervlak is de Bredase binnenstad met 111 duizend m² het grootste winkelcentrum in West-Brabant. Op de tweede en derde plaats komen de Bredase woonboulevard en het centrum van Roosendaal met 72 duizend m². 12. Kleding en mode belangrijkste branche winkelcentra grotere gemeenten. Voor alle hoofdwinkelcentra geldt dat kleding en mode met ruim een kwart van het totale winkelvloeroppervlak de belangrijkste branche is. Het grootst is het aandeel kleding en mode in het centrum van Oosterhout met 36%. Daarna komen de centra van Breda en Etten-Leur met een aandeel van 34%. Met een aandeel van 14% in het totale winkelvloeroppervlak is wonen de tweede belangrijkste branche in de hoofdwinkelcentra. 13. Regionale functie het grootst voor woonboulevard Breda. De hoofdwinkelcentra vervullen niet alleen een belangrijke centrumfunctie voor inwoners uit de eigen gemeente maar ook voor die uit omliggende gemeenten. De woonboulevard in Breda heeft met een toevloeiing van 58% de sterkste koopkrachttoevloeiing van buiten de eigen gemeente. Van de omzet in het centrum van Oosterhout komt 44% van buiten de eigen gemeente. Voor Breda centrum is de koopkrachttoevloeiing 40% en voor Bergen op Zoom 39%. De centra van Etten-Leur en Roosendaal trekken met respectievelijk 35% en 34% relatief de minste koopkracht van buiten. 7

8 14. Centrum Etten-Leur en binnenstad Breda hoogst gewaardeerde winkelcentra. Het centrum van Etten-Leur en de Bredase binnenstad krijgen de hoogste waarderingscijfers, met rapportcijfers van respectievelijk 7,5 en 7,6 als algemeen oordeel voor deze winkelcentra. Het centrum van Oosterhout en de Bredase woonboulevard scoren iets lager met een 7,4. De waardering is relatief het laagst voor de centra van Roosendaal (7,2) en Bergen op Zoom (6,9). De onderscheiden kwaliteitsaspecten geven duidelijke verschillen te zien voor de winkelcentra. Het centrum van Etten-Leur laat het meest gelijkmatige beeld te zien: het hoogst scoren hier variatie in het winkelaanbod en bereikbaarheid. De Bredase binnenstad doet het het beste voor wat betreft horeca-aanbod, sfeer en variatie van het winkelaanbod. De tarieven van het parkeren krijgen daarentegen een onvoldoende. 15. Winkelen in centra staat onder druk. Ruim 60 procent van de consumenten uit het verzorgingsgebied heeft het afgelopen halfjaar in Breda gewinkeld. Roosendaal wordt door bijna eenderde van de consumenten genoemd als winkellocatie en neemt daarmee op de ranglijst een sterke tweede plaats in. Oosterhout en Bergen op Zoom zijn het afgelopen halfjaar ieder door éénvijfde deel van de respondenten bezocht terwijl 14% van de consumenten het afgelopen jaar in Etten-Leur gewinkeld heeft. Vergeleken met twee jaar geleden wordt er minder gewinkeld. Alleen in de winkelcentra waar flink in is geïnvesteerd blijkt deze neergang op zijn minst onderbroken te zijn. In de centra van Bergen op Zoom, Breda, Oosterhout en Roosendaal wordt in vergelijking met twee jaar geleden minder gewinkeld. In Etten-Leur en op de woonboulevard van Breda wordt juist meer gewinkeld. Dit komt overeen met het landelijke beeld dat investeringen in winkelcentra zich vertalen in een toename van het winkelbezoek. 16. Zaterdag populairste winkeldag. Zaterdag is voor de West-Brabantse consumenten de populairste winkeldag, gevolgd door de vrijdag. Dagen die het laagste aantal bezoekers aan blijken te trekken zijn zondag en maandag. Een kanttekening die hierbij geplaatst dient te worden is dat koopzondagen in de regio niet wekelijks plaatsvinden. 8

9 1. Inleiding De detailhandelsmarkt in West-Brabant is volop in beweging. De dynamiek van de markt steunt op een aantal ingrijpende algemene trends en ontwikkelingen, zoals schaalvergroting, thematisering van de winkel(gebieden) en een minder rigide vestigingsbeleid van de overheid. Daarnaast gaan de komst van onder andere het factory outlet centrum, IKEA en een multimediamarkt. zorgen voor een ingrijpende verandering van het winkellandschap in West-Brabant. De trends en de gemeentelijke plannen zijn bekend, maar hun effect op de bestaande en toekomstige detailhandelsmarkt in West- Brabant zijn dat veel minder. Koopstromenonderzoek vormt sinds jaar en dag een essentiële basis voor distributieplanologisch onderzoek en detailhandelsbeleid. Het koopstromenonderzoek geeft inzicht in de wijzigingen in het consumentengedrag en in het functioneren van de winkelgebieden, en leidt tot bouwstenen voor beleid omtrent winkelplanning. Het onderzoek geeft antwoord op vragen als: welke winkelcentra zijn populair? Hoe waarderen consumenten de winkels en de parkeervoorzieningen? De gemeenten kunnen de resultaten van het onderzoek gebruiken voor mogelijke wijzigingen in het beleid rond de detailhandel (onder andere planning winkelvoorzieningen, bedrijfsomgevingsbeleid, parkeerbeleid) en stedelijke vrijetijdsvoorzieningen. Koopstroomgegevens als basis voor beleid Het ruimtelijk detailhandelsbeleid heeft de laatste jaren een aantal veranderingen ondergaan. Het locatiebeleid heeft er in het verleden aan bijgedragen dat er in Nederland, in tegenstelling tot het buitenland, nauwelijks weidewinkels zijn en er een fijnmazige detailhandelsstructuur bestaat die de leefbaarheid en vitaliteit van steden en dorpen ondersteunt. Het nieuwe locatiebeleid laat meer ruimte voor marktwerking en thematisering, aandacht voor kwaliteit en fundamentele wijziging van het PDV/GDV-beleid zien. Het doel van het nieuwe locatiebeleid is een goede plaats voor ieder bedrijf te bieden, zodat een optimale bijdrage wordt geleverd aan de versterking van de kracht van steden en dorpen. De rijksoverheid geeft hierbij een belangrijk deel van de verantwoordelijkheid aan de onderliggende overheidslagen. Provincies en gemeenten zijn verantwoordelijk voor een voldoende en gevarieerd op de vraag afgestemd aanbod van locaties voor bedrijven en voorzieningen. Uitgangspunt is dat nieuwe vestigingslocaties voor detailhandel niet ten koste mogen gaan van de bestaande detailhandelsstructuur in wijkwinkelcentra en binnensteden. Gemeenten dienen de mogelijkheid te hebben om in bestemmingsplannen een aparte bestemming voor perifere detailhandel op te nemen. De provincies stellen gezamenlijk richtlijnen op met betrekking tot branchebeperkingen voor perifere detailhandel, die vervolgens door het kabinet worden geaccordeerd. Het rijk intervenieert slechts in het geval van effecten op nationaal niveau en stelt algemene richtlijnen. Gemeenten krijgen de ruimte om het beleid ten aanzien van de vestigingsplaats van detailhandel te bepalen, mits deze binnen het verstedelijkte of te verstedelijken gebied geplaatst wordt. Hiertoe kunnen zij ruimtelijk gerelateerde gebruikeisen in bestemmingsplannen vastleggen. Gemeenten kunnen de koopstroomgegevens onder meer gebruiken als input voor het opstellen van toekomstvisies ten aanzien van winkelcentra of voor het onderbouwen van uitbreidingsplannen betreffende winkelconcentraties. De handleiding voor het opstellen van gemeentelijke detailhandelsnota s is bij het verschijnen van dit rapport nog in voorbereiding. 9

10 De grotere gemeenten in West-Brabant hebben in het verleden met enige regelmaat een koopstromenonderzoek gehouden. Door het houden van een koopstromenonderzoek wordt inzicht verkregen in hoe de koopstromen nu lopen (0-meting). Door een regelmatige herhaling (bijvoorbeeld elke vier of vijf jaar) kunnen de gevolgen van de detailhandelsontwikkelingen gemonitord worden. Doel onderzoek Doel van het koopstromenonderzoek is inzicht te geven in het functioneren van de detailhandel in West-Brabant. Het project is primair gericht op het geven van informatie over en het bieden van inzicht in omvang en samenstelling van de regionale koopstromen (in consumenten en bestedingen) binnen en tussen gemeenten. Het onderzoek brengt daarvoor in kaart: 1. Ruimtelijk koopgedrag van de bewoners van West-Brabant 2. Waardering van bereikbaarheid, parkeermogelijkheden en een aantal kwaliteitsaspecten van winkelcentra in West-Brabant; 3. Samenstelling en ontwikkeling detailhandel in West-Brabant. 4. Positionering belangrijkste winkelcentra. Om de regionale koopstromen in beeld te brengen zijn de bewoners van West-Brabant en inwoners van de gemeenten Dongen, Gilze-Rijen, Reimerswaal en Tholen telefonisch benaderd. Uit in het verleden gehouden passantenonderzoeken in de Bredase binnenstad blijkt dat ongeveer éénderde van de winkelconsumenten uit overig Nederland komt. Ook is er, hoewel in aanmerkelijk mindere mate, sprake van winkelend publiek uit België in de Bredase binnenstad en de woonboulevard. Op kernenniveau (bijvoorbeeld Baarle-Nassau, Zundert en Putte) is naar verwachting het Vlaamse koopgedrag van groter belang. Inzicht in het belang van deze koopstromen kan verkregen worden door, evenals in Breda, aanvullend een passantenonderzoek te houden of in samenwerking met de Belgische regio een koopstromenonderzoek te organiseren. Naast een kwantitatieve onderbouwing wordt in toenemende mate waarde gehecht aan een kwalitatieve onderbouwing van detailhandelsplannen. Cijfers alleen zijn daarom niet meer toereikend. Met de toevoeging van een kwalitatief onderdeel aan het koopstromenonderzoek wordt ingespeeld op deze recente ontwikkeling in de beleidsvorming. Hoewel de regionale koopstromenmeting de basis vormt, wordt er ook aandacht besteed aan meer kwalitatieve aspecten als motieven (voor koopgedrag), bezoekfrequentie van de belangrijkste aankoopplaatsen en waardering voor de bereikbaarheid van de belangrijkste aankoopplaatsen. Daarnaast komen de (veranderende) koopmomenten aan bod. Opzet en werkwijze De benodigde data voor het bepalen van de koopstromen en koopmotieven zijn verzameld door het afnemen van telefonische enquêtes in mei en juni Om tot voldoende valide uitspraken te komen, is een minimale responsgrootte van 200 per gemeente bij uitspraken over een aankoopplaats aangehouden. Het aantal enquêtes per gemeente is verdeeld zoals weergegeven in bijlage 8. De genoemde aantallen betreffen geldig afgenomen enquêtes. Aan consumenten is gevraagd waar men het laatst inkopen heeft verricht, respectievelijk is gaan winkelen. Per genoemde plaats is vervolgens gevraagd naar de motieven achter de keuze van de plaats. Bovendien is de respondenten gevraagd een oordeel te geven over een aantal aspecten van de aankoopplaatsen. 10

11 Bronnen voor de aanbodanalyse zijn de gegevens van Locatus 2 en het vestigingenregister West- Brabant 3. In de aanbodbeschrijving wordt het winkelaanbod onderverdeeld naar de dagelijkse (voedings- en genotmiddelen, artikelen voor persoonlijke verzorging) en niet-dagelijkse artikelen. Voor het beschrijven van de historische ontwikkeling wordt gebruik gemaakt van het vestigingenregister. Indeling rapportage In deze rapportage wordt in hoofdstuk 2 het detailhandelsaanbod in de gemeenten van West- Brabant in beeld gebracht. Aan de hand van de resultaten van de consumentenenquête wordt in hoofdstuk 3 ingegaan op koopkrachtoriëntatie en koopkrachtbinding in West-Brabant. Tevens wordt aangegeven hoe een aantal kwaliteitsaspecten door de bezoekers van de winkelcentra in West- Brabant gewaardeerd worden. In hoofdstuk 4 worden aan de hand van een confrontatie van vraagen aanbodgegevens ingegaan op onder meer het economische functioneren van de winkelcentra in West-Brabant. In de rapportage wordt onderscheid gemaakt tussen centrumgemeenten en landelijke gemeenten. Tot de centrumgemeenten behoren Breda, Roosendaal, Bergen op Zoom, Oosterhout en Etten- Leur. De landelijke gemeenten bestaan uit alle niet-centrumgemeenten binnen West-Brabant: Aalburg, Alphen-Chaam, Baarle-Nassau, Drimmelen, Geertruidenberg, Halderberge, Moerdijk, Rucphen, Steenbergen, Werkendam, Woensdrecht, Woudrichem en Zundert. 2 De gegevens zijn ontleend aan de Retail Verkenner van Locatus BV. Locatus is marktleider op het gebied van winkelinformatie in Nederland. 3 Het vestigingenregister is een set data met kerngegevens per vestiging. Deze kerngegevens hebben een ruimtelijke component (adresgegevens) en een sociaal-economische component (werkgelegenheid en economische activiteit). 11

12 2. Detailhandel in beeld In dit hoofdstuk wordt allereerst een beeld gegeven van de omvang en samenstelling van het winkelvloeroppervlak in de regio. Vervolgens wordt aandacht besteed aan de werkgelegenheid in de regionale detailhandel en de ontwikkelingen daarin. 2.1 Winkelvloeroppervlak Omvang In september 2005 bedraagt het totale winkelvloeroppervlak (wvo) 5 in West Brabant ca m². Van dit oppervlak nemen de grotere gemeenten (Breda, Roosendaal, Bergen op Zoom, Oosterhout en Etten-Leur) tezamen ongeveer m² (69%) voor hun rekening. Breda alleen is goed voor 30% van het aantal winkelmeters. Het regionale winkelvloeroppervlak is verdeeld over bijna winkels, waarvan ongeveer in de niet- dagelijkse sector. In 2005 is het winkelvloeroppervlak in Breda, Roosendaal, Bergen op Zoom en Etten-Leur toegenomen ten opzichte van Deze stijging is het sterkst in Etten-Leur, namelijk 27%. Ook in de landelijke gemeenten is het winkelvloeroppervlak in 2005 toegenomen. De gemeente Halderberge beschikt over ongeveer m² winkelvloeroppervlak. Het winkelareaal in de gemeenten Moerdijk en Baarle-Nassau ligt rond m². Alphen-Chaam sluit de rij van de landelijke gemeenten met ca m² winkelvloeroppervlak. 4 De gegevens over het winkelvloeroppervlak zijn ontleend aan de Retail Verkenner van Locatus BV. 5 Het winkelvloeroppervlak (wvo) van een winkel wordt in het veld opgemeten. Het gaat hier om alle overdekte, voor de consument toegankelijke en zichtbare ruimten. Dit is de (zichtbare) ruimte achter de toonbank en de etalage, maar bijvoorbeeld niet de personeelsruimten, magazijnen en buitenverkoop. 12

13 Figuur 2.1 Ontwikkeling winkelvloeroppervlak detailhandel regio West Brabant, september 2004 en september 2005 ( excl. leegstand) Breda Roosendaal Bergen op Zoom Oosterhout Etten-Leur Halderberge Moerdijk Baarle-Nassau Werkendam Woensdrecht Zundert Steenbergen Drimmelen Rucphen Geertruidenberg Woudrichem Aalburg Alphen-Chaam Bron: Locatus, september 2004 en Branchering Het winkelaanbod kan worden onderverdeeld naar dagelijkse goederen (voedings- en genotmiddelen, artikelen voor persoonlijke verzorging) en niet-dagelijkse goederen. Tot de nietdagelijkse goederensector behoren de volgende artikelgroepen: kleding, mode, schoenen en leder, woninginrichting, huishoudelijke artikelen, vrijetijdsartikelen, elektronica en doe het zelf. In de navolgende grafiek wordt voor de gemeenten in de regio West-Brabant de verhouding tussen het winkelvloeroppervlak van de dagelijkse en niet-dagelijkse sector weergegeven. De gemeenten zijn naar omvang van het totale aanwezige winkelvloeroppervlak gerangschikt. In de regio West- Brabant is de verhouding tussen het oppervlak van winkels in de dagelijkse en niet-dagelijkse artikelensector respectievelijk 19% en 81%. In de centrumgemeenten wordt gemiddeld 16% van het winkelvloeroppervlak gevormd door winkels in de dagelijkse goederensector. 13

14 In de gemeenten Baarle-Nassau en Etten-Leur is het aandeel winkelvloeroppervlak van dagelijkse artikelen het kleinst: 15% van het totale winkelvloeroppervlak wordt gevormd door winkels in de dagelijkse artikelensector. In de gemeenten Woensdrecht, Steenbergen en Drimmelen is er sprake van een relatieve oververtegenwoordiging van het winkelvloeroppervlak van winkels in de dagelijkse goederensector. Figuur 2.2 Verhouding dagelijkse en niet-dagelijkse winkelvloeroppervlak detailhandel regio West Brabant, september 2005 ( excl. leegstand) Breda Roosendaal Bergen op Zoom Oosterhout Etten-Leur Halderberge Moerdijk Baarle-Nassau Werkendam 16% 16% 18% 17% 15% 22% 26% 15% 25% 84% 84% 82% 83% 85% 78% 74% 85% 75% Woensdrecht 41% 59% Zundert Steenbergen Drimmelen Rucphen Geertruidenberg Woudrichem Aalburg Alphen-Chaam 27% 34% 29% 24% 24% 19% 20% 25% 73% 66% 71% 76% 76% 81% 80% 75% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Dagelijks Niet-dagelijks Bron: Locatus september 2005 Naast de opsplitsing in dagelijkse en niet-dagelijkse artikelen worden zeventien (hoofd)branches onderscheiden. De helft van het totale winkelvloeroppervlak in de regio wordt ingenomen door de groep in en om het huis en dan met name door de branches plant en dier, wonen en doe het zelf. Mode en luxe (onder andere de branche kleding en mode ) en de groep dagelijkse goederen (levensmiddelen en persoonlijke verzorging) nemen elk ongeveer éénvijfde van het totale regionale winkelareaal voor hun rekening. Uit de navolgende figuur blijkt tevens dat de regionale branchering nauwelijks afwijkt van die van Nederland als geheel. 14

15 Figuur 2.3 Aandeel groepen in het totale winkelvloeroppervlak binnen West-Brabant en Nederland West-Brabant Nederland dagelijks 19,1% mode en luxe 21,1% vrije tijd 5,8% dagelijks 20,2% mode en luxe 20,9% vrije tijd 6,4% overig 2,7% in en om het huis 51,4% overig 2,9% in en om het huis 49,6% Bron: Locatus, september 2005 Bijlage 2 bevat voor elk van de gemeenten zowel het winkelvloeroppervlak per branche als het aandeel van de branches op het totaal. Voor de hele regio geldt dat wonen met een kwart van het totale winkelvloeroppervlak de grootste winkelbranche is. Na wonen zijn levensmiddelen, plant en dier, kleding en mode en doe het zelf de belangrijkste branches. Uit de gegevens blijkt een ondervertegenwoordiging van mode en luxe in onder andere Woudrichem, Rucphen en Halderberge. In de gemeenten Woudrichem, Halderberge en Aalburg is een naar verhouding sterke aanwezigheid van de groep in en om het huis Het winkelvloeroppervlak per inwoner Gemiddeld wordt in de regio per 1000 inwoners beschikt over bijna m 2 winkelvloeroppervlak. De gemeente Baarle-Nassau komt met ongeveer m² per 1000 inwoners ver boven alle andere gemeenten uit. Ook de grotere gemeenten scoren hoger dan gemiddeld. Drimmelen beschikt per inwoner over het geringste aantal m² winkelvloeroppervlak van alle landelijke gemeenten. Baarle-Nassau en Woensdrecht hebben ten aanzien van dagelijkse artikelen het grootste aantal m² winkelvloeroppervlak per 1000 inwoners. Etten-Leur heeft in deze sector verhoudingsgewijs het laagste aantal m² winkelvloeroppervlak. Ook ten aanzien van de niet-dagelijkse artikelensector heeft Baarle-Nassau het grootste aantal vierkante meters winkelvloeroppervlak, gevolgd door de vijf centrumgemeenten. De landelijke gemeenten Aalburg, Halderberge en Woudrichem beschikken over een relatief groot aantal vierkante meters winkelvloeroppervlak in de niet-dagelijkse artikelensector. 15

16 Figuur 2.4 Aantal m² wvo per 1000 inwoners voor de regio West-Brabant Breda Roosendaal Bergen op Zoom Oosterhout Etten-Leur Moerdijk Halderberge Drimmelen Werkendam Steenbergen Rucphen Woensdrecht Geertruidenberg Zundert Woudrichem Aalburg Alphen-Chaam Baarle-Nassau niet-dagelijks dagelijks Bron: Locatus, september 2005 en Inwonertallen per CBS In Baarle-Nassau (292 m²), Woensdrecht (249 m²) en Alphen-Chaam (232 m²) is het winkelvloeroppervlak per winkel in de dagelijkse artikelensector omvangrijk. Ook in de nietdagelijkse artikelensector zijn winkels in Baarle-Nassau gemiddeld het grootst (430 m²), gevolgd door Etten-Leur, Woudrichem (beide gemeenten 330 m²) en Halderberge (312 m²). Bijlage 3 geeft inzicht in de betreffende kengetallen per gemeente voor de dagelijkse en niet-dagelijkse goederen afzonderlijk. In Nederland is niet sprake van een duidelijke relatie tussen gemeentegrootte en het gemiddelde winkelvloeroppervlak. Zo is in de grote gemeenten de laatste jaren sprake van schaalvergroting van onder meer supermarkten en van winkels op perifeer gelegen locaties. Echter ook veel kleinere gemeenten beschikken over grote winkelvestigingen met een regionale functie. Naast de omvang van het verzorgingsgebied heeft de winkelgrootte te maken met onder meer de soort artikelen die worden verkocht en de winkelhuurprijs. 16

17 2.2 Vestigingen en werkzame personen in de detailhandel Vestigingen en werkzame personen De regio West Brabant telt in detailhandelsvestigingen. In de detailhandel zijn personen werkzaam. De vijf grotere gemeenten tezamen nemen 63% van de vestigingen en 68% van de werkgelegenheid in de regionale detailhandel voor hun rekening. Figuur 2.5 Vestigingen en werkzame personen in de detailhandel in de regio West Brabant (2005) Vestigingen Werkzame personen Breda Roosendaal Bergen op Zoom Oosterhout Etten-Leur Totaal centrumgemeenten Totaal landelijke gemeenten Totaal Bron: SES werkgelegenheidsonderzoek 2005/VR plus Van de vestigingen in de detailhandel heeft 81% minder dan 5 arbeidsplaatsen. 16% valt in de grootteklasse 5-19 werkzame personen. 60% van de arbeidsplaatsen in de regionale detailhandel wordt ingenomen door vrouwen. 37% van de werkenden in de detailhandel werkt parttime. Voor de vrouwen is dat aandeel 39%, voor de mannen iets lager: 33%. Onder parttime wordt verstaan werkzame personen die minder dan 15 uur per week werkzaam zijn Ontwikkeling vestigingen en werkgelegenheid Wordt voor de periode gelet op de ontwikkeling van het aantal vestigingen èn de werkgelegenheid in de detailhandel, dan blijkt in Etten-Leur, Oosterhout, Rucphen en Halderberge, zowel het aantal vestigingen als de werkgelegenheid te zijn toegenomen. Deze toename was het sterkst voor Etten-Leur. In Roosendaal en Alphen-Chaam daalde zowel het aantal vestigingen als de werkgelegenheid, maar in de meeste gemeenten nam het aantal vestigingen af en nam de werkgelegenheid toe. Hieruit kan worden afgeleid dat er sprake is van schaalvergroting in de West- Brabantse detailhandel. In de navolgende figuur wordt de verhouding tussen de ontwikkeling van het aantal vestigingen en de werkgelegenheid in de detailhandel weergegeven. In de matrix staat op de horizontale as de ontwikkeling van het aantal vestigingen in de regio. Het aantal vestigingen in de detailhandel in 2005 is vergeleken met 1996, waarbij 1996 op 100 is gesteld. Hetzelfde is gedaan voor de werkgelegenheid, de waarden hiervan worden gepresenteerd op de verticale as. 6 Bron: jaarlijks werkgelegenheidsonderzoek van het SES 17

18 Figuur 2.6 Ontwikkeling vestigingen en werkgelegenheid detailhandel 2005 (1996=100) Toename werkgelegenheid 140 Etten-Leur 135 Werkendam Baarle-Nassau Geertruidenberg Breda en Rucphen Moerdijk Steenbergen Aalburg 120 Oosterhout 115 Bergen op Zoom Zundert 110 Woensdrecht 105 Halderberge Roosendaal Drimmelen Afname vestigingen Toename vestigingen Alphen-Chaam Afname werkgelegenheid Woudrichem In de bijlagen 4 en 5 is voor elke gemeente zowel de ontwikkeling van het aantal vestigingen als van de werkgelegenheid in de detailhandel voor de periode in beeld gebracht. In de periode nam het aantal detailhandelvestigingen in de regio met ca. 200 af, van ongeveer naar een Het aantal vestigingen in de regio West-Brabant is vrijwel gelijk gebleven over de jaren In 2001 nam het aantal vestigingen een dalende trend aan die vanaf 2004 werd omgebogen naar een lichte stijging. De toename van het aantal vestigingen in Etten-Leur is in 2003 ingezet en verder gestegen in 2004 en In Roosendaal is er na een periode van stabilisatie en afname vanaf 2002 weer sprake van een lichte stijging van het aantal vestigingen. Oosterhout heeft in de periode te maken gehad met een daling van het aantal vestigingen. In 2004 en 2005 is het aantal vestingen in Oosterhout weer toegenomen. In 1998 was de toename van het aantal vestigingen het grootst in Bergen op Zoom. Deze groei werd gevolgd door een flinke afname, welke in 2001 stabiliseert en vanaf 2003 verandert in een toename van het aantal vestigingen. De ontwikkeling van het aantal vestigingen in de landelijke gemeente en Breda is over de periode overeenkomstig. 18

19 Figuur 2.7 Ontwikkeling vestigingen detailhandel in de regio West Brabant Breda Bergen op Zoom Etten-Leur Roosendaal Oosterhout Landelijke gemeenten Bron: SES werkgelegenheidsonderzoek 2005/VR plus De werkgelegenheid in de detailhandel in West-Brabant nam tussen 1996 en 2005 met ongeveer (ofwel met 13%) toe. Vanaf 2000 is voor het eerst in de periode sprake van enige afname van de werkgelegenheid in de regio. Deze afname stabiliseert in 2002 en het aantal banen ligt dan rond de In 2005 is er voor het eerst in jaren weer sprake van een stijging van het aantal banen. De toename deed zich voor in alle centrumgemeenten met uitzondering van Roosendaal. In Roosendaal is de werkgelegenheid vanaf 2000 gedaald en in 2003, 2004 en 2005 gelijk gebleven. In de periode is de werkgelegenheid in Etten-Leur vrijwel continu gestegen, met uitzondering van de jaren 2002 en Figuur 2.8 Ontwikkeling werkgelegenheid detailhandel in de regio West Brabant Breda Bergen op Zoom Etten-Leur Roosendaal Oosterhout Landelijke gemeenten Bron: SES werkgelegenheidsonderzoek 2005/VR plus 19

20 2.2.3 Het aandeel van de detailhandel in de werkgelegenheid De detailhandel neemt in ,2% van de totale regionale werkgelegenheid voor haar rekening. Wordt ingezoomd op gemeenteniveau dan blijkt het aandeel van de detailhandel in de werkgelegenheid uiteen te lopen van 5,5% in de industriële gemeente Moerdijk tot 17,3% in de landelijke, recreatieve gemeente Baarle-Nassau (bijlage 6). Van de vijf grote gemeenten is in Bergen op Zoom het aandeel van de detailhandel in de werkgelegenheid met 10,1% relatief het hoogst. Figuur 2.8 Het aandeel van de detailhandel in de werkgelegenheid in 2005 Baarle-Nassau 17,3% Steenbergen Rucphen Halderberge Aalburg Werkendam Bergen op Zoom Drimmelen Oosterhout Woensdrecht Breda Etten-Leur Roosendaal Woudrichem Zundert 13,5% 12,4% 11,2% 11,1% 10,2% 10,1% 9,8% 9,8% 9,6% 9,2% 8,7% 8,6% 8,2% 8,1% Alphen-Chaam 6,7% Geertruidenberg Moerdijk 5,6% 5,5% 0% 2% 4% 6% 8% 10% 12% 14% 16% 18% 20% 20

21 3. De West-Brabantse consument In het voorgaande hoofdstuk is ingegaan op het winkelaanbod in de regio West-Brabant. De omvang van het winkelvloeroppervlak in de regio en de werkgelegenheid in de detailhandel zijn onderwerpen die aan bod zijn gekomen. In dit hoofdstuk wordt een beschrijving gegeven van de vraagzijde van de detailhandel van gemeenten in West-Brabant. Hiertoe wordt het koopgedrag van consumenten uit de regio in kaart gebracht, evenals de waardering van de aankooplocaties in de West-Brabantse gemeenten. Om het gedrag en de beleving van de consumenten in de regio inzichtelijk te maken is er een koopstromenonderzoek uitgevoerd binnen de regio. Het onderzoek is uitgevoerd op basis van het afnemen van een telefonische enquête. Bijna 7200 consumenten hebben aan dit onderzoek meegewerkt. Op basis van de onderzoeksresultaten is het mogelijk om een betrouwbaar beeld te vormen van het koopgedrag van de consumenten in de regio. Dit hoofdstuk bestaat uit twee delen namelijk consumentengedrag en consumentenbeleving. In het gedeelte consumentengedrag wordt het ruimtelijk koopgedrag van de inwoners van de regio gekenschetst. Het tweede gedeelte is gericht op de beoordeling van de aankooplocaties in de gemeenten door consumenten. 21

22 3.1 Consumentengedrag Aankooplocatie Voor een negental artikelgroepen is aan de consument gevraagd in welke plaats men het betreffende artikel het laatst heeft gekocht. In het volgende gedeelte wordt per artikelgroep nader ingegaan op de aankooplocatie. Dagelijkse artikelen Dagelijkse artikelen zijn levensmiddelen, zowel uit de supermarkt als uit de speciaalzaak, en artikelen voor persoonlijke verzorging. In de tweede kolom van tabel 3.1 is per (aankoop)gemeente het aantal inwoners weergegeven als percentage van de totale populatie. Het aantal inwoners van de categorie overig verzorgingsgebied wordt gevormd door inwoners van de gemeenten Tholen, Reimerswaal, Gilze-Rijen en Dongen. Hiervoor is gekozen aangezien in deze gemeenten ook enquêtes zijn afgenomen. Tabel 3.1 Aankoopgemeente dagelijkse artikelen Aankoopgemeente aandeel Levensmiddelen Levensmiddelen Persoonlijke inwoners supermarkt speciaalzaken verzorging Breda 22 % 24 % 25 % 24 % Roosendaal 10 % 10 % 10 % 11 % Bergen op Zoom 9 % 10 % 10 % 10 % Oosterhout 7 % 7 % 6 % 7 % Etten-Leur 5 % 5 % 5 % 5 % Landelijke gemeenten 35 % 33 % 32 % 31 % Overig verzorgingsgebied 12 % 11 % 11 % 10 % Buiten verzorgingsgebied 1 % 1 % 2 % Totaal 100 % 100 % 100 % 100 % Leeswijzer tabel 3.1: 22% van de inwoners uit het verzorgingsgebied is woonachtig in Breda. 11% van de consumenten uit de regio heeft de laatste keer in Roosendaal artikelen voor persoonlijke verzorging gekocht. Een kwart van de consumenten uit de regio koopt levensmiddelen en artikelen voor persoonlijke verzorging in Breda. Dit percentage ligt iets hoger dan op grond van het aantal inwoners van Breda verwacht zou worden. Roosendaal en Bergen op Zoom worden door één op de tien inwoners uit de regio genoemd als aankoopgemeente van dagelijkse artikelen. In Oosterhout en Etten-Leur verrichten respectievelijk 7% en 5% van de consumenten uit de regio de dagelijkse inkopen. Het aandeel regio consumenten dat dagelijkse artikelen koopt in Roosendaal, Bergen op Zoom, Oosterhout en Etten-Leur is overeenkomstig hetgeen men op basis van het aantal inwoners zou verwachten. In bijlage 7 is een overzicht opgenomen met het aandeel consumenten dat dagelijkse artikelen in de verschillende gemeenten binnen West-Brabant koopt. In dit overzicht is een uitsplitsing gemaakt naar alle gemeenten in de regio. 22

23 Niet-dagelijkse artikelen Tot de niet-dagelijkse artikelen behoren de volgende artikelgroepen: kleding, mode, schoenen en leder, woninginrichting, huishoudelijke artikelen, vrijetijdsartikelen, elektronica en doe het zelf. In tabel 3.2 wordt per artikelgroep de laatste aankoopgemeente gepresenteerd. Tabel 3.2 Aankoopgemeente niet-dagelijkse artikelen Aankoop gemeente Aandeel inwoners Kleding, mode, schoenen en leder Woninginrichting Huishoudelijke artikelen vrijetijdsartikelen Elektronica Doe het zelf Breda 22 % 29 % 34 % 28 % 28 % 31 % 25 % Roosendaal 10 % 15 % 11 % 12 % 13 % 13 % 13 % Bergen op Zoom 9 % 12 % 8 % 12 % 13 % 14 % 13 % Oosterhout 7 % 12 % 7 % 8 % 9 % 8 % 8 % Etten-Leur 5 % 7 % 2 % 6 % 6 % 4 % 6 % Landelijke gemeenten 35 % 10 % 13 % 22 % 19 % 18 % 22 % Overig verzorgingsgebied 12 % 3 % 10 % 8 % 7 % 6 % 9 % Buiten verzorgingsgebied 11 % 16 % 4 % 6 % 6 % 4 % Totaal 100 % 100 % 100 % 100 % 100 % 100 % 100 % Leeswijzer tabel 3.2: 22 % van de inwoners uit het verzorgingsgebied is woonachtig in Breda. 12% van de consumenten uit de regio heeft het laatst kleding en schoenen in Bergen op Zoom gekocht. Uit tabel 3.2 blijkt dat Breda als aankoopgemeente een regionale functie vervult met betrekking tot de aankoop van niet-dagelijkse artikelen. Breda is met name binnen de artikelgroepen woninginrichting (34%) en elektronica (31%) sterk aanwezig. Bergen op Zoom wordt door 14% van de consumenten uit de regio genoemd als laatste aankooplocatie van elektronica. In Roosendaal ligt het zwaartepunt op de artikelgroep kleding, mode, schoenen en leder : 15% van de consumenten uit de regio heeft deze artikelen het laatst in Roosendaal gekocht. Oosterhout vervult ook een regionale functie ten aanzien van deze artikelgroep. Etten-Leur beschikt over het kleinste aantal vestigingen en heeft daardoor een minder sterke regiofunctie dan de andere centrumgemeenten. Tholen is door 8% van de consumenten uit de regio genoemd als laatste aankooplocatie van woninginrichting artikelen. De categorie buiten verzorgingsgebied wordt door 16% van de consumenten genoemd als laatste aankooplocatie van woninginrichting artikelen. Indien nader op deze categorie wordt ingezoomd dan blijkt dat met name Waalwijk (4%) relatief vaak wordt genoemd. Tabel 3.2 brengt alleen voor de centrumgemeenten het aandeel consumenten in kaart dat daar niet-dagelijkse artikelen koopt. In bijlage 7 is dit echter in beeld gebracht voor alle gemeenten in West-Brabant. 23

24 3.1.2 Koopkracht Koopkrachtbinding Het navolgende gedeelte geeft een beschrijving van de koopkrachtbinding voor de verschillende gemeenten. De koopkrachtbinding is de mate waarin inwoners van een bepaalde gemeente hun bestedingen verrichten bij winkels die in die gemeente gevestigd zijn. Deze koopkrachtbinding is gebaseerd op een combinatie van gegevens uit de telefonische enquête en landelijke cijfers van consumptieve bestedingen. In de navolgende figuur wordt per gemeente de koopkrachtbinding weergegeven van dagelijkse en niet-dagelijkse artikelen. De koopkrachtbinding voor dagelijkse artikelen ligt gemiddeld op 90%. Consumenten uit de regio besteden van elke honderd euro aan dagelijkse artikelen gemiddeld negentig euro binnen de eigen woongemeente. De overige tien euro wordt door consumenten uit de regio buiten de eigen woongemeente uitgegeven, dit is de koopkrachtafvloeiing. De koopkrachtbinding van dagelijkse artikelen is het hoogst voor de gemeenten Bergen op Zoom en Breda: 98% van de uitgaven aan dagelijkse artikelen wordt binnen de eigen woongemeente besteed. De koopkrachtbinding van niet-dagelijkse artikelen is voor de centrumgemeenten het sterkst en hangt samen met het absolute aantal winkels. Figuur 3.3 Koopkrachtbinding dagelijkse en niet-dagelijkse artikelen Breda Roosendaal Bergen op Zoom Oosterhout Et ten-leur Moerdijk Hald erberg e Drimmelen Werkendam St eenbergen Rucphen Woensdrecht Geert ruidenberg Zundert Woudrichem Aalburg Alphen-Chaam Baarle-Nassau 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% dagelijks niet-dagelijks 24

25 Verzorgingsgebied centrumgemeenten niet-dagelijkse artikelen Welke gemeenten horen tot het verzorgingsgebied van de vijf centrumgemeenten? Dit is gemeten door voor elke gemeente te berekenen hoeveel procent van de koopkracht in de centrumgemeente besteed wordt. Zo vloeit tussen 30% en 50% van de bestedingen aan niet-dagelijkse artikelen door inwoners van Alphen-Chaam, Drimmelen en Zundert naar Breda (figuur 3.4). Breda heeft een belangrijke verzorgingsfunctie voor de aangrenzende gemeenten. Een belangrijk deel van de bestedingen in de gemeente Breda aan niet-dagelijkse artikelen is afkomstig van inwoners uit deze gemeenten. In overeenstemming met de omvang van het winkelapparaat van de gemeente Breda is ook het verzorgingsgebied vrij omvangrijk. Figuur 3.4 Verzorgingsgebied niet-dagelijkse artikelen gemeente Breda Oud Beijerland Binnenmaas Zwijndrecht Brakel Z Dirksland Middelharnis Korendijk Cromstrijen 's Gravendeel Strijen Dordrecht Werkendam Woudrichem Aalburg Kerkwijk Amm erzo Oostflakkee Drimmelen Geertruidenberg Waalwijk Heusden Moerdijk Oosterhout Dongen Loon op Zand Haaren Tholen Steenbergen Halderberge Etten-Leur Breda Gilze-Rijen Tilburg Oisterwij Rucphen Bergen op Zoom Roosendaal Goirle Alphen-Chaam Zundert Hilvarenbeek Reimerswaal Woensdrecht Baarle Nassau Percentage oriëntatie 50 of meer 30 tot tot 30 Reusel-De 10 tot 20 Mierde 5 tot 10 0 tot 5 B De navolgende overzichtskaart laat zien dat het verzorgingsgebied van Roosendaal voornamelijk ten oosten van deze gemeente is gelegen. De gemeenten Halderberge en Rucphen zijn georiënteerd op aankooplocaties in de gemeente Roosendaal. 25

26 Figuur 3.5 Verzorgingsgebied niet-dagelijkse artikelen gemeente Roosendaal Roosendaal Bernisse Heerjansdam e Zwijndrecht Oud Beijerland Binnenmaas Sliedrecht Brakel Z Dirksland Middelharnis Korendijk Cromstrijen 's Gravendeel Strijen Dordrecht Werkendam Woudrichem Aalburg Kerkwijk Ammerzo Oostflakkee Drimmelen Geertruidenberg Waalwijk Heusden Moerdijk Oosterhout Dongen Loon op Zand Haaren Tholen Steenbergen Halderberge Etten-Leur Breda Gilze-Rijen Tilburg Oisterwijk Rucphen Bergen op Zoom Roosendaal Goirle Alphen-Chaam Zundert Hilvarenbeek Reimerswaal Woensdrecht Baarle Nassau Percentage oriëntatie 50 of meer 30 tot tot 30 Reusel-De 10 tot 20 Mierde 5 tot 10 0 tot 5 B Het verzorgingsgebied van de gemeente Bergen op Zoom is ten noorden en zuiden van de gemeente geconcentreerd. Inwoners uit de gemeenten Tholen en Woensdrecht besteden respectievelijk 42% en 50% van de uitgaven aan niet-dagelijkse artikelen in de gemeente Bergen op Zoom. Dit percentage ligt voor de gemeente Steenbergen iets lager. Figuur 3.6 Verzorgingsgebied niet-dagelijkse artikelen gemeente Bergen op Zoom Oud Beijerland Binnenmaas Zwijndrecht Sliedrecht Brakel Z Dirksland Middelharnis Korendijk Cromstrijen 's Gravendeel Strijen Dordrecht Werkendam Woudrichem Aalburg Kerkwijk Am merzode Oostflakkee Drimmelen Geertruidenberg Waalwijk Heusden Moerdijk Oosterhout Dongen Loon op Zand Haaren Tholen Steenbergen Halderberge Etten-Leur Breda Gilze-Rijen Tilburg Oisterwij Rucphen Bergen op Zoom Roosendaal Goirle Alphen-Chaam Zundert Hilvarenbeek Reimerswaal Woensdrecht Baarle Nassau Percentage oriëntatie 50 of meer 30 tot tot 30 Reusel-De 10 tot 20 Mierde 5 tot 10 0 tot 5 B Het verzorgingsgebied van de gemeente Oosterhout is met name ten oosten van deze gemeente gesitueerd. De gemeenten Geertruidenberg en Dongen zijn georiënteerd op Oosterhout respectievelijk 24% en 20% van de uitgaven aan niet-dagelijkse artikelen wordt vanuit deze gemeenten in Oosterhout besteed. Maar ook consumenten uit de gemeenten Werkendam, Drimmelen en Gilze-Rijen zijn, hetzij in mindere mate, op Oosterhout georiënteerd. 26

27 Figuur 3.7 Verzorgingsgebied niet-dagelijkse artikelen gemeente Oosterhout Oud Beijerland Binnenmaas Zwijndrecht Brakel Za Dirksland Middelharnis Korendijk Cromstrijen 's Gravendeel Strijen Dordrecht Werkendam Woudrichem Aalburg Kerkwijk Ammerzod Oostflakkee Drimmelen Geertruidenberg Waalwijk Heusden Moerdijk Oosterhout Dongen Loon op Zand Haaren Tholen Steenbergen Halderberge Etten-Leur Breda Gilze-Rijen Tilburg Oisterwijk Rucphen Bergen op Zoom Roosendaal Goirle Alphen-Chaam Zundert Hilvarenbeek Reimerswaal Woensdrecht Baarle Nassau Percentage oriëntatie 50 of meer 30 tot tot tot 20 Reusel-De Mierde 5 tot 10 0 tot 5 Bl Het verzorgingsgebied van Etten-Leur is ingesloten tussen de gemeenten Breda en Roosendaal. De gemeenten Halderberge en Rucphen zijn georiënteerd op Etten-Leur. Hierbij dient wel te worden aangetekend dat deze gemeenten sterker georiënteerd zijn op Roosendaal. Hetzelfde geldt voor Zundert: deze gemeente is meer gericht op de gemeente Breda dan op Etten-Leur. Figuur 3.8 Verzorgingsgebied niet-dagelijkse artikelen gemeente Etten-Leur Oud Beijerland Binnenmaas Zwijndrecht Brakel Za Dirksland Middelharnis Korendijk Cromstrijen 's Gravendeel Strijen Dordrecht Werkendam Woudrichem Aalburg Kerkwijk Amm erzod Oostflakkee Drimmelen Geertruidenberg Waalwijk Heusden Moerdijk Oosterhout Dongen Loon op Zand Haaren Tholen Steenbergen Halderberge Etten-Leur Breda Gilze-Rijen Tilburg Oisterwijk Rucphen Bergen op Zoom Roosendaal Goirle Alphen-Chaam Zundert Hilvarenbeek Reimerswaal Woensdrecht Baarle Nassau Percentage oriëntatie 50 of meer 30 tot tot 30 Reusel-De 10 tot 20 Mierde 5 tot 10 0 tot 5 Bl 27

28 3.2 Consumentenbeleving Beoordeling factoren Aan consumenten werd gevraagd de gemeente waar men het laatst niet-dagelijkse artikelen heeft gekocht, te beoordelen aan de hand van rapportcijfers. In deze paragraaf wordt per gemeente ingegaan op de beoordeling van de bereikbaarheid, variatie in het winkelaanbod, prijsniveau van het winkelaanbod, sfeer, veiligheid, parkeertarieven en gelegenheid en het horeca-aanbod. In de navolgende tabel worden de gemiddelde rapportcijfers van de gemeenten per aspect weergegeven. Figuur 3.9 Beoordeling aspecten door consumenten 7 Bereikbaarheid Variatie in het winkelaanbod Prijsniveau van het winkelaanbod Sfeer Veiligheid Parkeertarieven Parkeergelegenheid Horeca-aanbod Aalburg 7,7 7,1 7,1 7,5 7,4 9,1 7,5 5,7 Alphen-Chaam 7,6 6,9 6,6 7,6 7,5 9,3 6,9 7,1 Baarle-Nassau 7,6 7,4 7,0 7,5 7,3 9,2 6,9 7,7 Bergen op Zoom 7,1 6,8 6,7 7,1 7,0 5,1 5,6 7,3 Breda 7,6 7,5 7,0 7,4 7,2 6,1 6,8 7,4 Drimmelen 7,6 7,1 7,0 7,3 7,4 8,8 7,4 7,0 Etten-Leur 7,7 7,8 7,0 7,5 7,4 6,8 7,3 7,1 Geertruidenberg 7,8 7,4 7,2 7,4 7,6 9,2 7,2 7,5 Halderberge 7,8 7,1 6,9 7,1 7,2 9,1 7,6 6,3 Moerdijk 7,4 7,0 6,7 7,2 7,4 9,2 6,4 7,1 Oosterhout 7,8 7,5 6,9 7,4 7,4 6,3 6,8 7,2 Roosendaal 7,1 7,2 6,8 6,9 7,0 5,7 6,3 7,2 Rucphen 7,6 7,2 6,9 7,4 7,1 8,8 6,7 6,5 Steenbergen 7,8 7,0 6,9 7,3 7,5 8,8 8,0 7,3 Werkendam 7,8 7,3 7,0 7,3 7,5 9,1 7,4 6,7 Woensdrecht 7,7 7,0 6,9 7,3 7,1 7,9 7,2 7,0 Woudrichem 7,8 6,9 6,6 7,5 7,7 9,6 7,0 5,8 Zundert 7,3 7,2 7,0 7,3 6,8 9,5 7,1 7,0 Totaal 7,5 7,3 6,9 7,2 7,2 6,4 6,6 7,2 = deze gemeente scoort een significant hoger rapportcijfer voor dit aspect dan gemiddeld = deze gemeente scoort een rapportcijfer dat niet significant afwijkt van het gemiddelde rapportcijfer = deze gemeente scoort een significant lager rapportcijfer voor dit aspect dan gemiddeld 7 Op basis van een 95% betrouwbaarheidsinterval zijn de gemiddelde rapportcijfers per gemeente getoetst op significantie. Of een rapportcijfer significant afwijkt, hangt gedeeltelijk samen met het aantal consumenten dat heeft aangegeven het laatst niet-dagelijkse artikelen te hebben gekocht in de betreffende gemeente. Hierdoor kan het voorkomen dat hetzelfde rapportcijfer in bepaalde gevallen significant afwijkt en in andere gevallen niet. Bijvoorbeeld bij bereikbaarheid: 7,6 is voor Breda significant, maar voor Baarle-Nassau niet. 28